Od zaplodnienia do porodu

Prawidlowo zaplodnienei nastepuje w gornej czesci jajowodu (blizej jajnika). Proces ten zachodzi wowczas gdy zaplemneinie jest odpowiednio skorelowane w czasie z jajeczkowaniem (owulacja), czyli uwolnienem zenskiej komorki plciowej z dojrzalego pecherzyka jajnikowego ( w warunkach panujacych w macicy i jajowodzie plemniki zyja przez 2-3 dni a oocyt II rzedu - kilkanascie godzin). Podczas wedrowki plemnikow w drogach rodnych kobiety wiekszosc zostaje w nich i ginie, co ma istotne znaczenie selekcyjne, a do oocytu II rzedu docieraja najbardziej zywotne.

Faza bruzdkujacego zarodka i gastrulacji.
Po zajsciu kariogamii zygota rozpoczyna bruzdkowanie. Poniewaz jaj aczlowieka sa ubogie w zoltko, ktore jest prawie rownomiernie rozmieszczone bruzdkowanie przebiega w sposob calkowity i prawie rownomierny. W wyniku tak przebiegajacego bruzdkowania powstaja blastomery o podobnej wielkosci. Podzialy blastomerow prowadza do utworzenia litej grudki komorek - moruli. Dalsze dzielenie sie moruli polaczone z przesuwaniem sie blastomerow wzgledem siebie i powstaniem wolnych przestrzeni miedzy nimi, w ktorych gromadzi sie plyn, powoduje utworzenie pecherzyka zwanego blastocysta. Na powierzchni blastocysty znajduje sie pojedyncza warstwa komorek - trofoblast do ktorego od wewnatrz przyczepiony jest wezel zarodkowy = embrioblast. Trofoblast w dalszym rozwoju zarodka uczestniczy w tworzeniu kosmowki, a embrioblst rozwija sie w zarodek i pozostale blony plodowe.

Po 5-9 dniach wedrowki zarodek trafia do macicy i rozpoczyna sie proces wszczepienia blastocysty w sciane macicy, zwany implantacja. Po zetknieciu sie blastocysty z blona sluzowa macicy komorki trofoblastu dzila sie intensywnie. W powstalych komorkach, od strony macicy granice komorkowe zanikaja, co powoduje utworzenie wielojadrowego synsytiotrofoblastu. Wokol jamy blastocysty zostaje zachowana blona komorkowa. Jest to cytotrofoblast. Trofoblast wydziela enzymy trawiace sluzowke macicy, umozliwiajac zagneizdzenie w niej blastocysty. Z nadtrawionych przy tym naczyn krwionosnych wyplywa krew matki, ktora bierze udzial odzywianiu blastocysty. Taki sposob odzywaiania zarodka funkcjonuje do czasu utworzenia lozyska.

W 12 dniu po zaplodnieniu rozpoczyna sie proces tworzenia blon plodowych. W obszarze wezla zarodkowego powstaje jama owodni. Komorki lezace powyzej tej jamyaja sie ektoderma owodni, a pozniej tarczka zarodkowa. Ta ostatnia dzieli sie na dwie warstwy - gorna, zwana epiblastem i dolna zwana hipoblastem.
Komorki hipoblastu rozrastaja sie poza obszar tarczki zarodkowej, wyscielajac od wewnatrz trofoblast. W wyniku tego procesu powstaje pecherzyk zoltkowy pierwotny. Z epiblastu rozwija sie ektoderma i entoderma zarodka oraz wyodrebniaja sie komorki trzeciego listka zarodkowego - mezodermy. Komorki mezodermy, ktore przenikaja pomiedzy ektoderme i entoderme zarodka, stanowia mezoderme zarodkowa, a te ktore rozwiajaj sie poza obszarem zarodka - mezoderme pozazarodkowa. Komorki mezodermy wnikaja pomiedzy entodermalna sciane pecherzyka zoltkowego pierwotnego a trofoblast, powodujac ich odgraniczenie. W mezodermie pozazarodkowej powstaja przestrzenie zlewajace sie w pozazarodkowa jame ciala. Trofoblast wyscielany od wewnatrz mezoderma pozazarodkowa nosi nazwe kosmowki, a entodermalny pecherzyk zoltkowy pierwotny pokryty od zewnatrz mezoderma pozazarodkowa przyjmuje nazwe pecherzyka zoltkowego ostatecznego. W jednym miejscu komorki mezodermy pozazarodkowej tworza lity sznur biegnacy od zarodka do powierzchni trofoblastu. Sznur ten zwany poczatkowo szypula, w dalszym rozwoju przeksztalca sie w pepowine. Do szypuly wrasta uchylek jelita tylnego i oba te skladniki tworza omocznie. W miare rozwoju omoczni, do szypuly wnikaja trzy duze naczynbai krwionosne, ktore w przyszlosci beda stanowic naczynia pepowate.

Patrzac od strony jamy omoczni, w czesci ogonowej zarodka powstaje zgrubienie utworzone z komorek epiblastu. Rozciaga sie ono ku przodowi wzdluz dlugiej osi zarodka, dajac obraz smugi pierwotnej. Przedni jej koniec rozszerza sie w wezel pierwotny, inaczej wezel Hensena. Z wezla pierwotnego wyrasta do przodu lite pasmo komorek mezodermalnych, tworzacych zawiazek struny grzbietowej zwanej przedluzeniem glowowym. Z ektodermy grzbietowej roznicuje sie plytka nerwowa, ktora przejsciowo przechodzi w postac rynienki, aby wkoncu zamknac sie, dajac cewke nerwowa. Entoderma sklepienia pecherzyka zoltkowego zwija sie w podluzna rynienke jelitowa, ktora w czesci srodkowej poczatkowo zachowuje polaczenie z pecherzykiem zoltkowym, a nastepnie zamyka sie w cewke jelitowa.

Faza rozwoju zarodkowego.
trwa od 4 do konca 8 tygodnia. W tym czasie nastepuje roznicowanie komorek w tkanki i powstawanie zawiazkow pierwotnych narzadow. W czwartym tygodniu pojawiaja sie zawiazki konczyn i nerek. Serce zaczyna pracowac, przedsionki rozdzielaja sie> Z przedniej czesci cewki jelitowej tworza sie zawiazki tchawicy i pluc, a z dalszej - zawiazki watroby i trzustki. W czesci glowoej pojawiaja sie zawiazki oczu i uszu oraz powstaja trzy pierwotne pecherzyki mozgowe, przodmozgowie, srodmozgowie i tylomozgowie. Z mezodermy ;ezacej przy strunie grzbietowej wyodrebnia sie somity.

Tworzy sie lozysko. W budowie lozyska czlowieka i innych naczelnych kosmki skupione sa w obszarze kosmowki w postaci tarczy. Zarodek jest polaczony z lozyskiem pepowina, w ktorej biegna dwie tetnice i jedna zyla. W tetnicach plynie krew zylna, a w zylach tetnicza.

W piatym tygodniu zarysowuje sie twarz. Pojawiaja sie dlonie i stopy. Tworza sie platy pluc. Zaczynaja powstawac przegrody poprzeczne w sercu, tj. przedsionkowo-komorowe. Pojawia sie tkanka chrzestna i miesiowa oraz zawiazki wewnetrznych i zewnetrznych narzadow rozrodczych.

W szostym tygodniu serce jest calkowicie wyksztalconym narzadem. Tkanak laczna zaczyna kostniec.

W siodmym i osmym tygodniu glowa znacznie zwieksza rozmiary.

Faza rozwoju plodowego.
Trwa od 9 tygonia do konca ciazy. W tym okresie formuja sie ostatecznie narzady i nastepuje znaczny wzrost plodu.
W dziewiatym tygodniu lozysko jest rozwiniete.
W dwusnatym tygodniu pojawia sie meszek plodowy. Zaczynaja pracowac nerki. Zewnetrzne narzady rozrodcze sa zroznicowane, charakterystyczne dla plci. Pojawiaja sie zawiazki paznokci.

Okolo 16 tygodnia twarz nabiera ostatecznie ludzkiego wygladu.

W dziewietnastym i dwudziestym tygodniu pojawiaja sie wlosy na glowie. Bicie serca staje sie slyszalne. Matka czuje ruchy plodu.

W 24 zarosniete dotad powieki otwieraja sie. Pojawiaja sie rzesy i brwi.
W 30 z twarzy znika meszek.
W 40 z ciala znika meszek plodowy. Plod jest calkowicie rozwiniety.

Prawidlowo w koncu 9 miesiaca ciazy rozpoczyna sie porod, czyli wydalenie plodu z macicy przez pochwe na zewnatrz organizmu matki. Wydalenie zarodka lub niedojzalego plodu nazywa sie poronieniem. Porod zwiastuja nasilajace sie bole brzucha matki. Wyroznai sie trzy fazy porodu:
w pierwszej fazie rytmiczne skurcze miesni macicy przesuwja plod w dol macicy. Na ogol dochodzi wowczas do pekneicia owodni i uwolneinia "wod plodowych". ktore uchodza przez pochwe.
- w drugiej fazie, dzieki nadal istneijacym skurczom macicy wspieranym dodatkowo kontrolowanymi przez matke skurczami meisni brzucha, nastepuje przecisniecie sie glowki i reszty plodu przez pochwe na zewnatrz. Noworodek jest polaczony z lozyskiem pepowina biegnaca do jego pepka . Pod wplywem skurczow macicy wyciskajacych krew z lozyska do noworodka r etno w pepowinie ustaje. Gromadzacy sie we krwi noworodka CO2 pobudza osrodek oddechowy. Nastepuje pierwszy wdech i wydech, powiazany z pierwszym krzykiem dziecka.
Po urodzeniu istnieje kilkunastominutowa przerwa, po ktorej dochodzi do trzeciej fazy porodu, polegajacej na wydalaniu lozyska z blonami plodowymi.