Egzamin gimnazjalny jest to egzamin, podczas którego sprawdzające jest opanowanie wiadomości i umiejętności nabytych podczas trzyletniej nauki w gimnazjum. Egzamin gimnazjalny przeprowadzany jest w trzeciej klasie gimnazjum. Jest on powszechny i obowiązkowy. Jeżeli jakiś uczeń nie przystąpi do egzaminu gimnazjalnego w danym roku, musi powtórzyć ostatnią klasę gimnazjum i do egzaminu przystąpić w roku następnym. Przewidziano jednak w przepisach wyjątkowe sytuacje, które pozwalają na zwolnienie niektórych uczniów z obowiązku przystąpienia do niego. Pierwszy egzamin gimnazjalny odbył się:
- 14 maja 2002 roku - część humanistyczna egzaminu gimnazjalnego,
- 15 maja 2002 roku - część matematyczno-przyrodnicza.
Egzaminu gimnazjalnego nie można nie zdać. Liczba punktów uzyskana na egzaminie gimnazjalnym nie ma wpływu na ukończenie szkoły; nawet wówczas, gdy wynik ten będzie zerowy, uczeń ukończy gimnazjum (pod warunkiem, że ze wszystkich zajęć edukacyjnych uzyska na zakończenie roku szkolnego oceny pozytywne). Wynik egzaminu gimnazjalnego ma znaczenie zarówno informacyjne, jak i selekcyjne. Jest brany pod uwagę przez szkoły ponadgimnazjalne przy przyjmowaniu uczniów do tych szkół.
Egzamin składa się z dwóch części:
humanistycznej - w której sprawdzana jest wiedza z języka polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie i sztuki,
matematyczno-przyrodniczej - w której sprawdzana jest wiedza z biologii, chemii, fizyki i astronomii, geografii i matematyki.
Ponadto (zgodnie ze zmianą wprowadzoną przez Ministerstwo Edukacji Narodowej) od roku szkolnego 2008/2009 gimnazjaliści będą pisać trzeci egzamin z nowożytnego języka obcego (do wyboru: angielski, włoski, hiszpański, rosyjski, niemiecki, francuski, chiński, japoński, lub portugalski)[1].
Każdego roku egzamin gimnazjalny przeprowadzany jest w kwietniu we wszystkich gimnazjach w całej Polsce, w terminie ustalonym przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, w dwóch kolejnych dniach (pierwszego dnia - część humanistyczna, drugiego - matematyczno-przyrodnicza). Informacja o terminie egzaminu gimnazjalnego ogłaszana jest przez kuratorów i dyrektorów gimnazjów, a także zamieszczana w Internecie - na stronach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, okręgowych komisji egzaminacyjnych i Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu. Uczniowie, którzy z przyczyn losowych lub zdrowotnych nie mogli przystąpić do egzaminu gimnazjalnego w ustalonym terminie w kwietniu, a także ci, którzy egzamin przerwali, przystępują do niego w dodatkowym terminie, wyznaczonym przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Dodatkowy egzamin gimnazjalny odbywa się nie później niż do 20 sierpnia danego roku.
Egzamin jest zewnętrzny, odbywa się w macierzystym gimnazjum i jest sprawdzany przez egzaminatorów powołanych przez dyrektora Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej. Arkusze testowe są kodowane, toteż sprawdzający nie wiedzą czyje prace sprawdzają. Wyniki egzaminu w formie zaświadczenia uczniowie otrzymują około 1,5 miesiąca po przeprowadzeniu samego egzaminu.
Egzamin gimnazjalny rozpoczyna się punktualnie o godzinie wyznaczonej przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Każda część egzaminu trwa 120 minut i jest to czas, który przeznaczony jest na rozwiązywanie zadań. Przed przystąpieniem do wykonywania zadań uczeń koduje swój zestaw zgodnie z poleceniem przewodniczącego szkolnego zespołu egzaminacyjnego lub zespołu nadzorującego oraz zapoznaje się z informacjami z pierwszej strony zestawu do przeprowadzania egzaminu gimnazjalnego. Czas poświęcony na zapoznanie się ucznia z informacjami z pierwszej strony oraz czas kodowania nie są wliczane do czasu egzaminu! Dla uczniów (słuchaczy) z dysfunkcjami czas trwania każdej z części egzaminu gimnazjalnego może być przedłużony nie więcej niż o 60 min.
Łącznie za każdą część egzaminu można dostać do 50 punktów. Laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych oraz laureaci konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim z zakresu jednego z grupy przedmiotów objętych egzaminem są zwolnieni z odpowiedniej części egzaminu gimnazjalnego. W tym przypadku uczeń uzyskuje z danej części egzaminu maksimum możliwych punktów. Wynik egzaminu stanowi połowę maksymalnej możliwej do osiągnięcia liczby punktów rekrutacyjnych do szkół ponadgimnazjalnych.
Część humanistyczna składa się z zadań testowych: zamkniętych (wybór spośród czterech wariantów odpowiedzi) oraz otwartych. Zadania dotyczą zawartych w arkuszu tekstów i sprawdzają ich zrozumienie przez zdającego. Zdający pisze także dwa teksty: krótki (najczęściej użytkowy - zaproszenie, list itp.) i długi (wypracowanie na zadany temat i w podanej formie: listu, rozprawki itp.). Wypracowanie pozwala zdobyć 15 lub 16 punktów spośród 50, przy czym zdający musi napisać tekst zapisując przynajmniej połowę przeznaczonego miejsca w arkuszu (w przeciwnym wypadku wypracowanie nie jest sprawdzane).
W części matematyczno-przyrodniczej zdający rozwiązuje zadania zamknięte (wśród nich znajdują się takie, które sprawdzają umiejętność korzystania z dostępnych w arkuszu map, wykresów, tabel i innych dołączonych informacji), a także zadania otwarte, wymagające przedstawienia pełnego rozwiązania. Punkty za zadania otwarte przyznawane są cząstkowo, za poszczególne etapy rozwiązania (rozwiązanie całego zadania nie jest wymagane do zdobycia punktów). Ilość punktów za poszczególne zadania waha się w zależności od poziomu trudności, natomiast samych zadań jest od 33 do 35.
Planowany do wprowadzenia egzamin z języka obcego będzie brany pod uwagę tylko w nielicznych szkołach (tych z rozszerzonym programem jego nauczania) i w przeciwieństwie do dwóch pozostałych części będzie oceniany tylko na 30 punktów - składać się będzie z 12 pytań zamkniętych (po 1 pkt.), 5 pytań do tekstu (po 2 pkt.) i pisemnej formy wypowiedzi.
1. Listę kandydatów przyjętych do klasy pierwszej liceum ustala się według kolejności uzyskanych łącznie punktów za:
a. egzamin gimnazjalny;
b. oceny z języka polskiego i trzech wybranych zajęć edukacyjnych;
c. za inne osiągnięcia ucznia wymienione na świadectwie ukończenia gimnazjum;
2. Zgodnie z decyzją Kuratora Oświaty przyjmuje się za egzamin gimnazjalny maksymalnie 100 punktów.
3. Zgodnie z decyzją Kuratora Oświaty przyjmuje się następujący sposób punktacji za oceny z języka polskiego i 3 wybranych zajęć edukacyjnych:
- celujący – 20 punktów
- bardzo dobry – 18 punktów
- dobry – 15 punktów
- dostateczny – 10 punktów
- dopuszczający – 2 punkty
Kandydat za oceny na świadectwie może uzyskać maksymalnie 80 punktów.