Charakterystyka Achillesa

Achilles – postać z mitologii antycznej i literatury. Syn Peleusa, władcy miasta Ftyja w Tesalii, i Tetydy, córki starca morskiego Nereusa. Matka miała kąpać go w wodach podziemnej rzeki Styks, dzięki czemu całe ciało A., z wyjątkiem pięty, za którą trzymała go Tetyda, było odporne na zranienie. A. wychowywał centaur Chiron, wpajając mu wiele cnót, takich jak opanowanie, szacunek dla starszych, odporność na ból, prawdomówność. Heros był karmiony szpikiem niedźwiedzim oraz mięsem lwów i dzików.

Wokół postaci A., bardzo popularnej w starożytności, narosło wiele podań, nie zawsze zgodnych ze sobą. A. jest jedną z głównych postaci Iliady Homera. W dziele tym A. jest przedstawiony jako piękny, jasnowłosy młodzieniec o potężnym głosie, nieznający uczucia strachu, kochający walkę dla niej samej i dla sławy, jaką ona przynosi. Godzi się wziąć udział w wyprawie na Troję, nakłoniony przez Nestora, Odyseusza i Patroklosa, mimo przestrogi matki, która przepowiada, że udział w walce przyniesie mu wielką sławę, ale też szybką śmierć.

Zgodnie z inną późniejszą tradycją, wyrocznia objawiła rodzicom A., iż zginie on pod Troją. Przebranego w strój kobiecy młodzieńca ukryli na dworze króla Skyros, Lykomedesa, wśród jego córek. A. przebywał tam 9 lat i z jedną z cór króla miał syna Neoptolemosa. Gdy Odyseusz dowiedział się z wróżb, że Troja nie będzie zdobyta bez pomocy A., wyruszył na jego poszukiwanie i dotarł na dwór Lykomedesa. Tam, przebrany za kupca, zdemaskował A., gdy ten, choć w kobiecych szatach, spośród różnych oferowanych przedmiotów wybrał broń.

Według Homera A. przybywa pod Troję na czele plemienia Myrmidonów, wraz z flotą 50. okrętów, i mężnie walczy. Gdy jednak król Myken i dowódca wyprawy Agamemnon domaga się, by A. oddał mu brankę Bryzeidę, zamiast Chryseidy, którą musiał oddać, by położyć kres zarazie, heros za radą matki odmawia walki i biernie przypatruje się z pokładu okrętu porażkom Greków, niewzruszony obietnicami zwrotu branki. Przyjaciel A. Patrokles prosi go o pożyczenie zbroi, by udając A. pomóc w odparciu ataków Trojan. Śmierć Patroklesa z ręki Hektora, syna Priama i najdzielniejszego z Trojan, męża Andromachy, powoduje, że A. rusza do walki, odbija szczątki przyjaciela i godzi się z Agamemnonem. Gromi przeciwników, 20 pojmanych młodych Trojan przeznacza na ofiarę pogrzebową dla Patroklesa, dociera do murów miasta, i – mimo iż przez pewien czas zwodzi go sprzyjający Trojanom Apollo – dopada Hektora. W pogoni za nim okrąża trzykrotnie mury miasta, w końcu zabija przeciwnika i codziennie na oczach Trojan wlecze jego zwłoki za swym rydwanem. Gdy jednak przybywa do niego nocą Priam, lituje się nad bólem ojca i za okupem wydaje mu zwłoki Hektora.

W Odysei A. przebywa już wśród zmarłych, razem z towarzyszami walk pod Troją, i tam Odyseusz, który wywołuje zmarłych, słyszy opowieść o jego śmierci.

Przekazy późniejsze od homeryckich uzupełniają podania o A. Miał on m.in. ranić, a następnie uzdrowić Telefosa, syna Heraklesa i króla Myzji, którą Grecy, zmyliwszy drogę, wzięli za Troję i pustoszyli. Inne podanie mówi o starciu A. z królową Amazonek Pentesileą, która przybyła na odsiecz Troi. A. rani ją śmiertelnie, jednak widok odsłoniętej twarzy pięknej kobiety przejmuje go bólem. Heros ginie wskutek podstępu: zakochany w córce Priama Poliksenie, obiecuje przejść na stronę Trojan, jeśli otrzyma ją za żonę. Gdy, bezbronny, przybywa podpisać układ, Parys z ukrycia rani go śmiertelnie w piętę.

Nie zachowała się do dziś trylogia Aischylosa poświęcona A.; znane są jedynie fragmenty jednej z tragedii, Myrmidonowie. W dziele rzymskiego poety Stacjusza Achilleis (95 r.) opowiedziana jest historia ukrycia A. wśród córek Lykomedesa. W Achilleidzie bizantyjskiej (XIV w.) A. ukazany jest jako rycerz średniowieczny. W Troilusie i Kresydzie Szekspira (1602) jest przedstawiony jako pełen pychy i próżności. Postać A. występuje również w Ifigenii w Aulidzie Racine’a (1674), w operze Glucka pod tym samym, co dzieło Racine’a, tytułem (1774).

Andrzej Zawadzki
Wydawnictwo Park