Budowa mózgu człowieka, charakterystyka pracy poszczególnych płatów

Mózg znajduje się w czaszce. Otoczony jest trzema oponami ( od zewnątrz twardą, pajęczą, miękką”), między którymi znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy. Płyn ten pełni funkcję ochronną i odżywczą. Jest to płyn wypełniający przestrzeń między oponą miękką a oponą pajęczą (jama podpajęczynówkowa ). Płyn ten wypełnia jamę podpajęczynowkową mózgu, rdzenia kręgowego oraz komory mózgu. Wytwarzany jest w splotach naczyniówkowych komór bocznych mózgu. Jego zadaniem jest ochrona mózgowia i rdzenia kręgowego przed wstrząsami mechanicznymi i urazami. Przeciętna masa mózgowia wynosi 1375g u mężczyzn i 1240g u kobiet. Mózgowie noworodków płci męskiej waży 340g a u noworodków żeńskich 330g .
Masa i wielkość mózgowia podlegają dużym wahaniom osobniczym.

Mózg tworzy pięć podstawowych części
a) KRESOMÓZGOWIE – tworzy półkule mózgowe, które są ważną częścią mózgu.
Wyróżniamy półkulę prawą i lewą, oddzielone są podłużną szczeliną. Każda półkula podzielona jest przez bruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny. Półkule od strony zewnętrznej są korą mózgową (tzw. Istota szara ), a ich wnętrze tworzy ISTOTA BIAŁA, utworzona z mielinowych aksonów, komórek neuronowych ułożonych w wiązki.

b) KORA MÓZGOWA – jest pofałdowana i podzielona funkcjonalnie na trzy rejony: pola czuciowe, pola ruchowe, pola kojarzeniowe. W korze mózgowej znajdują się liczne ośrodki odpowiedzialne za różne funkcje. W płacie potylicznym są ośrodki wzrokowe. W płacie skroniowym ( nad uchem ) są ośrodki słuchowe. W płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. Kora mózgowa posiada ośrodki wyższych czynności mózgowych : ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myślenia. W istocie białej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymi częściami układu nerwowego. Pasmo istoty białej łączące obie półkule mózgowe nazywane jest ciałem modzelowatym lub spoidłem wielkim.

c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze i podwzgórze. Wzgórze przekazuje impulsy czuciowe i ruchowe do kory mózgowej. Ułożone niżej podwzgórze stanowi ośrodek regulujący pracę narządów wewnętrznych. W tej części znajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu, sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji oraz pobudliwości seksualnej.

d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj przekazywane są z narządów zmysłów wrażenia słuchowe oraz wzrokowe. W tej części mózgu znajdują się ośrodki regulujące postawę oraz tonus mięśni.

e) MÓŻDŻEK - podobnie jak kresomózgowie, jest podzielony na dwie półkule. Pokryty substancją szarą i licznymi bruzdami. Jest drugą pod względem wielkości częścią mózgu. Odpowiada ona za koordynacje mięśniową i ruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi.

Rdzeń przedłużony nazywamy zamózgowiem. Znajdują się w nim ośrodki odruchów bezwarunkowych. Ta właśnie część kontroluje pracę serca, proces wymiany gazowej, kichanie, kaszel i wydzielanie potu. Rdzeń przedłużony, śródmózgowie i międzymózgowie tworzą pień mózgu – wydłużoną część która stanowi podstawę, na której opiera się cały mózg.

Wewnątrz mózgu znajdują się dwa układy pełniące funkcje pobudzające:
- Układ siatkowy – jest to skomplikowany szlak nerwowy w pniu mózgu, docierają do niego informacje z rdzenia kręgowego. Komunikuje się z korą mózgową przez skomplikowane obwody nerwowe. Jego rolą jest pobudzenie gotowości czynności wielu obszarów kory mózgowej. Układ ten odpowiedzialny jest za utrzymywanie stanu świadomości, czuwania oraz koncentracje uwagi.
- Układ limbiczny – jest elementem mózgu i międzymózgowia. Układ ten wpływa na emocjonalne, aspekty zachowań takich jak zachowanie seksualne, rytmy biologiczne, odczuwanie przyjemności, obawa przed karą. Układ ten wpływa też na wzmożenie aktywności.

Przysadka mózgowa – jest to gruczoł będący pod kontrolą podwzgórza, pełni role nadrzędną w stosunku do pozostałych gruczołów dokrewnych, produkuje hormony tropowe.

Połączenia między ciałem, a mózgiem polegają na krzyżowaniu się włókien, w wyniku którego prawa połowa mózgu dysponuje lewą częścią ciała a lewa – prawą. Polegają również na odwróceniu czynności- najwyższe okolice kory mózgowej kierują najniżej położonymi częściami ciała. Znaczna większość ludzi jest praworęcznych ( ok. 90%), u tych ludzi rozwinięta lepiej jest półkula lewa.

Jakie choroby mózgu występują:
a) Udar mózgu
Jedna z przyczyn udaru mózgu spowodowana najczęściej materiałem zakrzepowym (drobna skrzeplina, pęcherzyki gazu). Zator powoduje trwałe lub czasowe zablokowanie naczynia krwionośnego i niedokrwienie pola mózgu zaopatrywane przez to naczynie. Im większe pole niedokrwione, tym burzliwsze objawy spowodowane wyłączeniem czynności określonego obszaru mózgu.

b) Obrzęk mózgu
Proces chorobowy polegający na nadmiernym gromadzeniu się płynu wewnątrzkomórkowego. Powstaje z różnych przyczyn, najczęściej jest wynikiem urazu czaszki lub mózgu . Wymaga intensywnego i szybkiego leczenia szpitalnego oraz fachowej opieki specjalistycznej.

c) Miażdżyca tętnic mózgowych
Są to zmiany chorobowe prowadzące do zwężenia lub zamknięcia światła naczynia przez powstające blaszki miażdżycowe. Blaszki te tworzą się w wyniku odkładania się w błonie wewnętrznej naczyń lipidów i cholesterolu, prowadza do zmian degeneracyjno - martwiczych i włóknistych ścian tętnic mózgowych , co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi przez naczynie, a w konsekwencji jest przyczyną upośledzenia krążenia mózgowego , powodując szereg objawów neurologicznych i ogólnych, jak też psychopatologicznych

d) Kleszczowe zapalenie mózgu
Ostra choroba zakaźna wywoływana przez arbowirusa ( wirusy izolowane od przenoszących je stawonogów np. kleszcze, komary). Wirus dostaje się do organizmu człowieka przez ukąszenie kleszcza, namnaża się i drogą krwionośną przedostaje się do ośrodkowego układu nerwowego. Czas wylęgania 6 - 14 dni. Objawy: bóle głowy, osłabienie, ogólne rozbicie, temperatura, dreszcze, bóle mięśniowo - stawowe. Choroba może mieć przebieg dwuetapowy - w drugim etapie następuje wzrost temperatury ciała do 40 C i w zależności od objawów może mieć postać: oponową, mózgową i rdzeniową. Najcięższą postacią, przebiegająca z zaburzeniami świadomości i napadami typu padaczkowego, jest postać mózgowa .

Badanie płynu mózgowo rdzeniowego
Badanie to jest analizą makroskopową, mikroskopową, chemiczną i w razie konieczności bakteriologiczną próbki płynu mózgowo-rdzeniowego. Ocenia się barwę, przejrzystość płynu mózgowo-rdzeniowego w badaniu mikroskopowym, określa się liczbę leukocytów, dokonuje się analizy ilości białka, glukozy, chlorków. Możliwy jest również pomiar ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego.

Prawidłowe wartości dla płynu mózgowo-rdzeniowego wynoszą:
• glukoza 2,5 - 3,5 mmol/l
• białko 0,1 - 0,5 g/l
• chlorki 110 - 130 mmol/l

Wartości prawidłowe ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego wynosi 70-220 mm Hg.
Płyn mózgowo-rdzeniowy może zostać poddany posiewowi celem wykrycia bakterii chorobotwórczych (prawidłowo płyn mózgowo-rdzeniowy jest jałowy).
W większości przypadków chorób mózgu spowodowane są z przyczyn mechanicznych, powstają one na wskutek wypadków drogowych.