Laudacja Księstwa Kaliskiego

Blisko 2000 lat znana jest z historii doniosła rola miasta Kalisza i okolic. Począwszy od starożytnego plemienia Kalisiów, poprzez jedno z głównych plemion Goplan do wielu tworzonych na jego bazie księstw dzielnicowych – przemianowanych potem podczas reform administracyjnych kraju i zawieruch dziejowych w prowincję, diecezję, kasztelanię, starostwo, ziemię, województwo, departament, gubernię, landraturę, kamerę, garnizon, okręg, region, rejon, czy powiat ziemski i grodzki. Można z całą odpowiedzialnością rzec o jego odwiecznej stołecznej roli w Polsce. Kalisz – to prakolebka Piastów Wielkopolskich, a niektórzy historycy twierdzą, że już nawet od IX wieku. Piastów dumnych ze swojej tożsamości kaliskiej, wywodzącej się od pierwszych władców Polski (w kolejności: księcia Mieszka I, króla Bolesława I Chrobrego, króla Mieszka II Lamberta, Kazimierza I Odnowiciela, Władysława I Hermana i Bolesława III Krzywoustego). Ogólnie uznana przez historyków linia Piastów Wielkopolskich rozpoczyna się od syna Księcia Polski Bolesława III Krzywoustego, tj. od księcia kaliskiego, wielkopolskiego i krakowskiego Mieszka III Starego – jednego z najbardziej kontrowersyjnych władców. Książę Polski, Mieszko III Stary, przeniósł nawet swoją poznańską rezydencję i mennicę państwową prowincji do Kalisza na całe 20 lat, skąd trzykrotnie obejmował władzę senioralną w Krakowie i tu został w Kaliszu pochowany.
Poczet Piastów Wielkopolskich rozpoczyna dumnie „książę całej Polski” Mieszko III Stary, a po nim z kolei jego dzieci – książę kaliski i poznański Odon, książę Stefan, książę kujawski Bolesław, książę kaliski Mieszko Mieszkowic, książę wielkopolski i krakowski Władysław Laskonogi, Wierzchosława-Ludmiła (żona Fryderyka I), Judyta (żona Bernarda III von Sachsen), Elżbieta (żona księcia czeskiego Sobiesława II, potem margrabiego Łużyc Dolnych Konrada), Salomea (żona księcia Racibora na Szczecinie), Anastazja (II żona księcia szczecińskiego Bogusława I, z którym miała synów: Bogusława II w Szczecinie i Kazimierza II na Dymnie) oraz Zwinisława (żona Mściwoja I), potem jego wnukowie – księżniczka kaliska i poznańską Ryksa oraz książę kaliski i wielkopolski Władysław Odonic, jego prawnukowie – książę kaliski i gnieźnieński Bolesław Pobożny, książę poznański i gnieźnieński Przemysł I, książę Ziemomysł, książę Poppo III, księżna Salomea (żona księcia wrocławskiego Konrada I, syna Henryka II Pobożnego) oraz Eufemia (żona księcia kalisko-rudzkiego Władysława – syna księcia opolskiego Kazimierza I i księżniczki raciborsko-opolskiej Violi), jego praprawnukowie – król Przemysł II Pogrobowiec oraz księżniczka kaliska i królowa Polski Jadwiga (córka Bolesława Pobożnego, żona Piasta kujawskiego króla Władysława I Łokietka). Poczet kończą prapraprawnukowie, dzieci króla Władysława I Łokietka – król Polski Kazimierz III Wielki, książę Stefan, książę Władysław, księżna Kunegunda (żona Bernarda Świdnickiego, potem Rudolfa I), księżna Jadwiga oraz królowa węgierska i regentka Polski Elżbieta Łokietkówna (z tytułem „starszej królowej Polski”, matka króla Polski i Węgier Ludwika I Węgierskiego i babka króla Polski Jadwigi Andegaweńskiej – żony króla Polski Władysława II Jagiełły).
Mający swoje kaliskie korzenie Piastowie Wielkopolscy, poprzez swoje małżeństwa polityczne, skoligaceni byli z wieloma królewskimi rodami, a w ich żyłach płynęła królewska krew władców ówczesnych państw środkowo-wschodniej Europy, i tak to: Mieszko III Stary poślubił najpierw córkę króla Węgier Almosa-Beli II – Elżbietę, potem córkę księcia Rusi Izjasława II Mścisławowicza – Eudoksję, natomiast Odon poślubił córkę księcia Jaromira – Wyszesławę, Bolesław księżniczkę pomorską – Dobrosławę, Władysław II Laskonogi córkę księcia Rugii Jaromala i królewny duńskiej Hildegardy – Łucję, Władysław Odonic córkę księcia Pomorza Gdańskiego Mszczuja I – Adelajdę-Helingę (Jadwigę), Bolesław Pobożny córkę króla Węgier Beli IV – Jolantę-Helenę (Jolentę-Ilonę), Przemysł I córkę księcia Śląska Henryka II Pobożnego i Anny z dynastii Przemyślidów czeskich – księżniczkę pomorską Elżbietę, Jadwiga syna księcia Kujaw Kazimierza i księżniczki opolsko-raciborskiej Eufrozyny – króla Władysława I Łokietka, natomiast Kazimierz III Wielki poślubił kolejno: córkę wielkiego księcia Litwy Giedymina – Aldonę-Annę (Hannę), córkę langrafa Hesji Henryka II Żelaznego – Adelajdę, mieszczkę praską – Krystynę Rokiczankę i córkę księcia żagańskiego Henryka V Żelaznego – Jadwigę, a jego siostra Elżbieta Łokietkówna – króla Węgier Karola Roberta Andegaweńskiego (Anjou).
Międzynarodowe koneksje Piastów Wielkopolskich doprowadziły do migracji wielu mieszkańców państw ościennych. Powstawały ich kolonie w Wielkopolsce, a Kalisz stał się takim wielonarodowościowym „tyglem” – średniowiecznym miastem europejskim otwartym na wszelkie trendy cywilizacyjne. Od zarania dziejów było to miasto do którego ciągnęli podróżni słynnym Szlakiem Bursztynowym, jak i wszyscy prześladowani za wiarę lub politykę uchodźcy (choćby Żydzi, którym już Bolesław Pobożny nadał w Kaliszu szereg przywilejów i praw – rozszerzonych później przez króla Kazimierza III Wielkiego na cały kraj). Osiedlali się oni wraz ze swoją wiarą i kulturą, a byli to w różnych okresach historycznych: Arabowie i Rzymianie, Wiślanie i Ślężanie, Lędzianie i Mazowszanie, Wołynianie i Podolanie, Czesi i Morawianie, Łużyczanie i Serbowie, Obodryci i Wieleci, Połabianie i Stodoranie, Drzewianie i Wagrowie, Rugianie i Pomorzanie, Duńczycy i Szkoci, Bawarczycy i Sasi, Mołdawianie i Wołosi, Krzyżacy i Szwedzi, Litwini i Rusini, Grecy i Macedończycy, Tatarzy i Węgrzy, Białorusini i Ukraińcy, Żydzi z Hiszpanii i Cyganie z Rumunii, dużo później Austriacy, Francuzi, Niemcy i Rosjanie. W dzielnicy kaliskiej mieszkali ludzie różnych wyznań pogańskich, chrześcijańskich i innowierczych. Kalisz był niegdyś bardzo prężnym ośrodkiem protestantyzmu i wolnomularstwa. Każda z tych nacji narodowościowo-kulturowych podkreślała to budową swoich klasztorów, kościołów, świątyń i zborów. Właśnie w tej wielości różnorodnej tkwi bogactwo tej ziemi. Ta daleko idąca tolerancja religijna, jak i współżycie ze sobą różnych kultur, jest podstawą separatystycznych dążeń Kaliszan. Jest to wielki potencjał ludzki, ekonomiczny, kulturalny, naukowy i intelektualny do wykorzystania przy tworzeniu stolicy. Można z niego czerpać garściami – bez ograniczeń.
Kalendarium Kalisza i Ziemi Kaliskiej przybliża jego rolę historyczną i stołeczną. Jest jedynie zbiorem faktów historycznych – niezbędnych do udokumentowania zamierzeń politycznych tj. utworzenia ponownie księstwa ze stolicą w Kaliszu, tym razem Księstwa Kalisko-Konińskiego, w ramach struktury organizacyjnej wrocławskiej Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych. Właśnie z punktu widzenia historycznego dobrą datą na jego odtworzenie byłby następny rok 2006, w którym to przypada okrągły jubileusz 900-lecia opisu jego stołeczności przez Galla Anonima w „Kronice Polski” (datowanej na rok 1113). Księstwo Kaliskie dzielnicowe należało wówczas do pierworodnego syna władcy zwierzchniego Władysława I Hermana – Księcia Polski Zbigniewa (prawowitego spadkobiercy władzy), którego dziś powinniśmy nazywać Zbigniewem I Kaliskim. Niestety był bezdzietny, był bratem przyrodnim Księcia Polski Bolesława III Krzywoustego (ojca Mieszka III Starego), który przejął siłą jego dzielnicę kaliska i senioralną. Zastanowić należałoby się także, czy nie słusznym byłoby przyjmowanie imienia Zbigniewa, przez nowo powoływanego księcia kaliskiego, jak to miało miejsce w historii choćby Mołdawii (powoływani zarządcy prowincji przyjmowali imię Stefana).
Planowane nowe księstwo mogłoby stać się także zalążkiem kolejnej, tym razem już sprawiedliwej reformy administracyjnej III Rzeczpospolitej, w której na mapie kraju znalazłoby się Województwo Środkowopolskie ze stolicą w Kaliszu. Jest to możliwe do zrealizowania, ponieważ wierzę, że Kaliszanie potrafią, jak „Feniks z popiołów”, podnieść się z obecnego upadku regionu – potwierdza to trudna i skomplikowana historia naszej Ziemi Kaliskiej. Region nasz wielokrotnie już podnosił się z pożóg powodziowych, pożarowych i wojennych, to i podniesie się i tym razem z niekorzystnej i zawistnej dla niego pożogi politycznej. Można tego dokonać jedynie wspólnymi siłami Kaliszan, zachowując ekonomiczno-organizacyjny efekt synergiczny w swoich dążeniach – czyli „wszystkie elementy współprzyczyniają się do powodzenia całości” (– co jest także dewizą mojego herbu rodowego: „Synergia = Energia”). Po prostu: „Kupą Mości Panowie” !!!
Laudator Temporis Acti
Jacek Tomczak h. Kamea z Kalisza
Kalisz, Boże Ciało 2005, [email protected]
KALENDARIUM KALISZA I ZIEMI KALISKIEJ :
Ok. 150 rok n.e. – Stolica Ligeów – suwerenne plemię Kalisiów tworzy konglomerat (w ramach kultury przeworskiej) 200 osad i cmentarzysk nad rzeką Prosną, na słynnym Szlaku Bursztynowym, co zostaje udokumentowane na mapie w „Geografii” Klaudiusza Ptolemeusza – pod nazwa Kalisia (w późniejszych dokumentach historycznych jako Kalis, Calischa, tj. stolica Ligeów), stąd Kalisz posiada najstarsza metrykę pisaną w Polsce i był najstarszym zorganizowanym rejonem kraju.
Od VI wieku – Stolica Plemienia Kaliskiego – znanego małego plemienia (inaczej: pola, opola) należącego do wielkiego plemienia Goplan (był to luźny związek małych plemion), od VII i VIII wieku osady (2-3 zagrodowe) zaczęły przekształcać się w grody obronne.
Ok. 698/710 roku – Siedziba Wodza Wojów – jeden z 12 wodzów wojów (inaczej wojewodów) państwa przedpiastowskiego, tzw. okresu przejściowego bez wodza zwierzchniego, miał swoją siedzibę w Kaliszu.
Ok. 750/760 roku – Siedziba Wodza Wojów – jeden z 12 wodzów wojów (inaczej wojewodów, bądź już książąt dzielnicowych-władców plemiennych) państwa przedpiastowskiego, kolejnego okresu przejściowego bez wodza zwierzchniego, miał swoją siedzibę w Kaliszu.
Od IX wieku – Stolica Plemienna – w obrębie terytorium plemiennego Polan, kolebki polskiej państwowości, ośrodek tworzenia się władzy książęcej zwierzchniej, od X wieku zawsze dwóch plemiennych księstw: poznańskiego i kaliskiego, historycy zastanawiają się i spierają, czy to nie z Kalisza wyszła ekspansja Piastów na całą Wielkopolskę i inne regiony.
Od I ćw. XI wieku – Stolica Okręgu Kasztelańskiego – inaczej Kasztelanii Naczelnej za czasów Bolesława Chrobrego, istnienie zostało potwierdzone w bulli papieża Innocentego II, a jej zasięg nie został jeszcze ostatecznie określony.
Do ok. 1099 roku – Stolica Prowincji Kaliskiej – od X wieku (a niektórzy zaś historycy, że aż do 1106/1107 roku – czyli pokonania zwolenników księcia zwierzchniego Zbigniewa pierworodnego syna księcia Władysława Hermana, przez jego przyrodniego brata Bolesława Krzywoustego, który przeniósł wtedy stolicę prowincji do Łęczycy), od 1107 roku weszła na dobre w skład tworzonej dużej prowincji środkowopolskiej – łęczyckiej obejmującej ziemie: kaliską, sieradzką i łęczycka, czyli składającą się z trzech mniejszych księstewek.
Od 1099 do 1102 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – wyodrębniona, jeszcze za życia księcia zwierzchniego Władysława Hermana dla jego pierworodnego syna księcia kaliskiego Zbigniewa, dzielnica, a w jej terytorium wchodził Kalisz z Gnieznem i Spicymierzem.
Od 1102 do 1107 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – wchodzące księstwo, wraz z dzielnicą senioralną, we władanie księcia zwierzchniego Zbigniewa, aż do momentu zajęcia Kalisza przez jego brata Bolesława Krzywoustego.
1106 ROK dot.: PIERWSZA PISANA WZMIANKA O STOŁECZNEJ ROLI KALISZA – znajdująca się w późniejszej (datowana na lata 1112-1116 – czasy panowania księcia Bolesława Krzywoustego) „Kronice Polskiej” Galla Anonima, benedyktyńskiego zakonnika z dalekiego prowansalskiego opactwa St. Gilles (Św. Idziego – dziś Francja), a przybyłego do Polski z opactwa Samogyvar (założonego klasztoru przez św. Władysława króla w 1091 roku – filia opactwa św. Idziego) na Węgrzech (skąd sprowadzić go mógł w 1113 sam książę Bolesław Krzywousty, gdyż tam właśnie do Samogywar i także Szekesfehervar – miejsca spoczynku św. Stefana króla, odbywał swoją pielgrzymkę pokutną i znany jest fakt, że narodził się „na prośby składane do św. Idziego”), gdzie kronikarz podał, że jesienią 1106 lub też zimą 1107 roku nastąpiła przegrana walka o Kalisz zwolenników księcia Zbigniewa z jego przyrodnim bratem księciem Bolesławem Krzywoustym (Zbigniew został pozbawiony władzy zwierzchniej, później uciekając z Gniezna, na krótko schronił się też w 1108 roku w Kaliszu, chcąc odzyskać pełną władzę szukał pomocy niemieckiej w 1109 roku (zbrojna interwencja cesarza Henryka V na Śląsku odparta przez Bolesława Krzywoustego), po czym uciekł z kraju, wrócił 1112 roku, podstępnie został pojmany i oślepiony – od czego zmarł).
Od 1136 roku – Stolica Naczelnej Kasztelanii – dalej okręgu kasztelańskiego, potwierdzona w bulli papieża Innocentego II, wystawionej dla arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba I ze Żnina.
Od 1124 roku – Stolica Diecezji Kaliskiej – wzmiankuje jej istnienie, istnienie biskupstwa, od około 1075 roku, Herbord w „Dialogu o życiu św. Ottona biskupa bamberskiego”, w 1632 roku w samym tylko Kaliszu istniały następujące zakony i zgromadzenia zakonne: Kanoników de Saxia (Duchaków – Szpitalników), Kanoników Laterańskich Regularnych, Franciszkanów, Bernardynów, Franciszkanek, Bernardynek, Jezuitów i Reformatorów (po nich dużo później siostry Nazaretanki), a także od XVI wieku (silny ośrodek protestantyzmu) działa już wiele różnych grup innowierczych, w 1670 roku są to zbory: luteran, braci czeskich, socynian, ewangelików reformowanych i dużo później innych chrześcijan: bonifratrów (rzymsko-katolików), prawosławnych i greko-katolików.
Od 1138 do 1142 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – dzielnica wyodrębniona z dzielnicy senioralnej testamentem przez księcia zwierzchniego Bolesława Krzywoustego dla jego syna wówczas księcia dzielnicowego Mieszka Starego, a w latach od 1142 do 1146 trwała wojna domowa spadkobierców (synów Bolesława Krzywoustego: Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego i Kazimierza Sprawiedliwego).
Od 1146 do 1190 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – ostatecznie dzielnica przypadająca księciu Mieszkowi Staremu – faktycznemu spadkobiercy Bolesława Krzywoustego, który w latach od 1173 do 1177 po raz pierwszy był księciem zwierzchnim po bracie Bolesławie Kędzierzawym (w 1151 roku w Koninie, z inicjatywy palatyna kujawskiego Piotra Wyszeborowica, postawiono kamienny słup wyznaczający połowę drogi pomiędzy Kruszwicą a Kaliszem).
Od 1182 roku do 1202 roku – Stolica Wielkopolski – książę Mieszko Stary po odzyskaniu dla siebie Gniezna podporządkował sobie całą Wielkopolskę (czyli ziemie: gnieźnieńską, kaliska oraz poznańską) i w tym okresie przeniósł swoją rezydencję prowincji do Kalisza, skąd jako książę zwierzchni (krakowski) zarządzał także krajem w krótkich okresach w roku 1191, 1195 i 1202, ponadto od 1186 do 1202 istniała w Kaliszu mennica księstwa i królestwa polskiego, bito brakteaty (działała także i później w latach 1333-1370 za czasów potomka Mieszka Starego, wnuka księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego (stryj króla Przemysła II) – króla Kazimierza Wielkiego, bito tzw. denary kaliskie króla, aż do jego śmierci).
Od 1190 do 1193 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – utworzonego dla młodszego syna księcia kaliskiego Mieszka Mieszkowica przez jego ojca księcia zwierzchniego Mieszka Starego (po raz drugi będący księciem zwierzchnim w latach 1191 do 1191 po Kazimierzu Sprawiedliwym), gdzie zmarł i został pochowany w kolegiacie św. Pawła w grodzisku na Zawodziu w Kaliszu.
Od 1193 do 1194 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – utworzonego dla pierworodnego syna (z królewną węgierską Elżbietą) księcia kaliskiego Odona przez jego ojca księcia zwierzchniego Mieszka Starego (będącego po raz trzeci księciem zwierzchnim w latach 1195 do 1195 po księciu Leszku Białym synu Kazimierza Sprawiedliwego i po raz czwarty w latach 1202 do 1202, także po księciu Leszku Białym, który zmarł w 1202 roku w Kaliszu i został pochowany obok swojego syna księcia Mieszka Mieszkowica w kolegiacie św. Pawła w grodzisku na Zawodziu w Kaliszu), zmarł w 1194 roku, a po śmierci Mieszka Starego Wielkopolskę wraz z księstwem kaliskim, w imieniu małoletniego Władysława Odonica, objął najmłodszy syn Mieszka Starego –Władysław Laskonogi, który w 1206 roku przekazał Kalisz księciu wrocławskiemu Henrykowi Brodatemu w zamian za ziemię lubuską.
Od 1207 do 1217 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – utworzonego przez Leszka Białego dla wnuka księcia zwierzchniego Mieszka Starego, syna księcia Odona i księżniczki pomorskiej Wyczesławy – księcia Władysława Odonica (księcia zwierzchniego po śmierci dziadka Mieszka Starego w latach 1202 do 1202 i w 1229 do 1229 oraz 1330 do 1330 wówczas wspólnie ze swoim stryjem Władysławem Laskonogim, zmarł w 1238 roku).
Od 1238 do 1245 roku – Stolica Księstwa Kalisko-Rudzkiego – inaczej Kalisko-Wieluńskiego, znajdującego się we władaniu księżniczki raciborsko-opolskiej Violi i jej syna księcia Władysława, utworzone przez księcia śląskiego Henryka Brodatego, wnuka księcia zwierzchniego Władysława Wygnańca, który w 1233 roku zdobył i spustoszył stary gród kaliski na Zawodziu i zbudował nowy
(a przed śmiercią w 1238 roku włączył nowe księstwo na krótko do swojego nowego państwa „Monarchii Henryków Śląskich” trwającego do 1290 roku).
Od 1247 do 1249 roku – Stolica Księstwa Kaliskiego – utworzone po odbiciu ziem przez Piastów Wielkopolskich za panowania księcia zwierzchniego Bolesława Wstydliwego, syna księcia Leszka Białego dla synów Władysława Odonica: Przemysła I i Bolesława Pobożnego, który sprawował władzę regencyjna nad całą Wielkopolską (dwoma dzielnicami kaliską i poznańsko-gnieźnieńską) po śmierci swojego brata Przemysła I w imieniu jego małoletniego syna Przemysła II Pogrobowca (później króla Przemysła II od roku 1295), był prawnukiem Mieszka Starego, a w latach 1279 do 1279 roku, przed księciem Leszkiem Czarnym (adoptowanym przez Bolesława Wstydliwego) był krótko księciem zwierzchnim po śmierci Bolesława Wstydliwego, ale zmarł niestety w 1279 roku, w 1264 roku nadał Kaliszowi prawo magdeburskie i sąd wójtowski).
Od 1253 do 1257 roku – Stolica Księstwa Kalisko-Gnieźnieńskiego – utworzonego wyłącznie dla Bolesława Pobożnego po wydzieleniu części należącej się Przemysłowi II po ojcu a jego bracie Przemyśle I, w 1257 roku Kalisz – jako pierwsze miasto wielkopolskie – został lokowany na prawie średzkim przez Przemysła II dla wójta kaliskiego Henryka, a lokację przeprowadził wójt Rytwin pochodzący ze Środy Śląskiej i w 1257 roku księstwo to weszło w skład całej Wielkopolski po śmierci Przemysła I i objęciu tronu przez jego brata księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego (był ojcem Jadwigi – żony króla Władysława Łokietka i dziadkiem króla Kazimierza Wielkiego), który zmarł na febrę w Kaliszu w 1279 roku, natomiast w 1282 roku, jego bratanek, król Przemysł II odnowił miastu uprawnienia nadane wcześniej przez niego w dokumencie lokacyjnym.
Od 1264 roku – Siedziba Główna Żydów Wielkopolskich – książę kaliski Bolesław Pobożny wydał dla Żydów kaliskich zbiór przywilejów w „Statucie kaliskim” (oparty na wcześniejszych prawach, jakie otrzymali już Żydzi w Austrii, na Węgrzech i w Czechach), które regulowały podstawowe problemy gospodarcze, organizacyjne i kultowo-religijne ludności żydowskiej w Kaliszu i całej Wielkopolsce (w 1334 jego wnuk – król Kazimierz Wielki, potwierdził statut i rozszerzył go na całą Polskę).
Od 1283 roku – Siedziba Dystryktu Kaliskiego – utworzonej władzy sądowniczej ziemi kaliskiej, przez króla Przemysła II dla miast: Kalisza, Koźmina, Nowego Miasta, Pleszewa, Żerkowa, Orli, Wielenia, Kotlina i Bolesławca, a także wsi (obecnie dzielnice Kalisza: Stare Miasto, Tłokinia, Tyniec, Piwonice, Dobrzec, Majków oraz wsi: Kokanin i Russów.
Od 1299 roku – Siedziba Urzędnika Krajowej Jurysdykcji – Władysław Łokietek (zięć księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego –wziął ślub z księżniczką kaliską Jadwigą koronowaną wraz z nim w Krakowie w 1320 roku) ustanowił urzędnika w Kaliszu (także w Gnieźnie i Pyzdrach), który to, w imieniu obywateli miasta, miał ścigać i karać przestępców (działających na jego szkodę) na terenie całego kraju (na równi z przywilejami miasta Krakowa) oraz na starostę kaliskiego powołał swojego osobistego doradcę Aleksego z Lekinsteinu.
Od 1306 do 1308 roku – Siedziba Kasztelanii Kaliskiej – w ramach dzielnicy wrocławskiej księcia Bolesława Hojnego (wnuka księcia Bolesława Łysego), który nadał miastu wieś Tyniec (obecna dzielnica Kalisza).
Od 1308 do 1314 roku – Siedziba Kasztelanii Kaliskiej – w księstwie głogowskim Henryka III, który nadał miastu wsie (obecne dzielnice Kalisza): Dobrzec Wielki i Mały oraz Tyniec.
Od 1314 do XV wieku – Stolica Ziemi Kaliskiej i Gnieźnieńskiej – województwa i starostwa, utworzona po reformie administracyjnej już częściowo zjednoczonych ziem polskich przez króla Władysława Łokietka, brata Leszka Czarnego, a dzielnica obejmowała swym zasięgiem obszar południowej i wschodniej Wielkopolski z Kaliszem, Pyzdrami, Koninem, Środą, oraz ziemię nadnotecką z Nakłem (potem za panowania jego syna króla Kazimierza Wielkiego Ziemia Kaliska miała w godle herb Wieniawa (bawolą głowę w królewskiej koronie), a za panowania królowej Jadwigi Andegaweńskiej, wnuczki siostry Kazimierza Wielkiego, godło ziemi kaliskiej otrzymało dodatkowo szachownicę, która to bawola głowa reprezentowała całą Wielkopolskę na jej pieczęci majestatowej, a od XV wieku reprezentowała tylko wschodnią część Wielkopolski – czyli ziemie kaliską obejmującą też całe Pałuki i Krajnę), w XIV urząd wojewódzki przekształcił się w urząd ziemski, odbywały się wojewódzkie sejmiki elekcyjne wojewodów (wcześniej ustanawiani byli dożywotnio przez króla).
Od 1389 roku – Siedziba Akademicka Wielkopolski Południowo-Wschodniej – za panowania królowej Jadwigi Andegaweńskiej założono w Kaliszu Kolonię Akademicką (Filię Akademicką), to jest szkołę pozostającą pod opieką Akademii Krakowskiej, w której od tej pory nauczyciele kaliscy musieli legitymować się wykształceniem uniwersyteckim ze stopniem co najmniej bakałarza sztuk wyzwolonych, a w 1574 utworzono szkołę arcybiskupią (przejętą w 1584 przez jezuitów na nowo tworzone w 1585 roku Kolegium Jezuickie w pałacu biskupim w rynku, potem od 1591 roku już we własnej siedzibie, przez pochowanego w Kaliszu prymasa arcybiskupa Stefana Karnkowskiego i prowincjała zakonu jezuitów Jana Pawła Campo oraz 15 profesorów – jezuitów, użyto tam po raz pierwszy w Polsce, w ich obserwatorium astronomicznym, lunety do obserwacji gwiazd – dokonał tego w Kaliszu Karol Malapert z Mons i jego uczeń konstruujący instrumenty do obserwacji nieba), z kolei w 1586 roku otworzono Seminarium Diecezjalne i w 1593 Seminarium Duchowne (które prowadzili jezuici) dla archidiecezji gnieźnieńskiej – zlikwidowane w 1621 roku), także w 1652 roku Akademię Kaliską (odrębne skrzydło budynków szkolnych Kolegium Jezuickiego) i w 1745 roku odnowiono Bursę Karnkoviana z przeznaczeniem na Collegium Nobilium Akademii Kaliskiej, potem w 1774 roku była szkoła jezuicka decyzją Komisji Edukacji Narodowej otrzymała nazwę Podwydziałowej Szkoły Wojewódzkiej (nazywaną też Szkołą Akademicką) za króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, potem za czasów zaboru rosyjskiego powołano Wyższą Szkołę Realną, a a Obwodową Szkołę Filologiczną przemianowano w 1843 roku na Powiatową Szkołę Filologiczną z rosyjskim językiem wykładowym – tak niszcząc dorobek edukacyjno-oświatowy Kalisza.
Od 1444 roku – Siedziba Króla Kaliskiego Bractwa Kurkowego – utworzonego bractwa, potwierdzonego po latach działalności z przerwami i wskrzeszonego, z możliwością obierania króla kurkowego – ustawą króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1672 roku.
Od XV wieku do 1793 roku – Stolica Województwa Kaliskiego i Stolica Powiatu Kaliskiego – po kolejnej znów reformie administracyjnej kraju, województwo wchodziło do rozległej prowincji Wielkopolskiej w składzie której były już wcześniej: Ziemia Kaliska, Ziemia Gnieźnieńska, Ziemia Poznańska oraz Pomorze, Prusy Królewskie i od 1526 roku Mazowsze.
Od 1633 roku – Siedziba Okręgu Sądowniczego – utworzona przywilejem króla Władysława IV Wazy, początkowo tylko w sprawach spadkowych, z dopuszczeniem aplikacji (apelacji) do sądu królewskiego w Warszawie.
Od 1686 roku – Siedziba Okręgowa Poborcy Podatków Państwowych – pobieranych z całego województwa kaliskiego przy pomocy podpoborców kaliskich.
Od 1755 roku – Siedziba Garnizonu Wojskowego – później po likwidacji Kolegium Jezuickiego przejęto kościół (obecnie Kościół Garnizonowy) i inne obiekty akademickie.
Od 1768 roku – Siedziba Trybunału Koronnego – najwyższego sądu szlacheckiego, po ustaleniu przez sejm zmian w konstytucji Rzeczpospolitej, miał się zbierać w sprawach dotyczących całej Wielkopolski na przemian raz w Kaliszu a raz w Piotrkowie Trybunalskim.
Od 1780 do 1788 roku – Siedziba Komisji Dobrego Porządku – powołanej na sejmie mandatem królewskim przez Stanisława Augusta Poniatowskiego dla naprawy porządku Wolnego Miasta Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej Kalisza, co naprawiało je wymuszaniem różnych spraw na wojewodzie, staroście, kasztelanie i władzach miasta oraz dawało także możliwość wnioskowania bezpośredniego do ówczesnych „Najjaśniejszych Stanów Rzeczypospolitej” (sejmu) o wszelkiego rodzaju pomoc, w tym dotacje królewskie.
Od 1790 roku – Siedziba Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej Województwa Kaliskiego – powołana do zreformowania, ujednolicenia wag i cen, wojewoda ściągnął do Kalisza wzorowe miary i wagi, które były dostępne bezpłatnie w kancelarii komisji( , w tym też, 1790 roku powołano ostatniego za czasów Rzeczypospolitej kasztelana kaliskiego).
Od 1792 do 1793roku – Siedziba Sądu Ziemskiego Powiatu Kaliskiego i Powiatu Konińskiego – ustawą sejmową powołano ten sąd ziemski, wcześniej likwidując grodzki (zamieniając zasięg jego działania także na rejon koniński).
Od 1793 do 1795 roku – Stolica Województwa Kaliskiego – ale już w ramach nieco mniejszej prowincji Wielkopolskiej pod zaborcą pruskim w wyniku drugiego rozbioru Polski.
Od 1793 roku – Siedziba Okręgowa Berlińskiej Loży Wolnomularskiej – utworzonej została zaraz po zajęciu w wyniku rozbioru Polski przez Prusy, była to Royal York de Amitie, która to założyła w Kaliszu symboliczną lożę trzystopniową Hesperus (zaledwie jedna trzecia jej członków była narodowości polskiej) i w 1795 roku powołano drugą symboliczną lożę wolnomularską pod niemiecką nazwą Zu drei Flammen (Pod Trzema Płomieniami), potem utworzono też Kaliską Lożę Wolnomularstwa Narodowego z której w1820 roku powstało Narodowe Towarzystwo Patriotyczne.
Od 1795 do 1807 roku – Stolica Departamentu Kaliskiego – wchodzącego w skład niemieckich Prus Południowych, z departamentami: poznańskim, warszawskim i kaliskim, natomiast miasto Kalisz stało się siedzibą królewsko-pruskiej wojenno-ekonomicznej kamery (z powołanym już od 1794 roku burmistrzem niemieckim), następuje okres zasiedlania terenów ziemi kaliskiej przez osadników-kolonistów niemieckich.
Od 1797 roku – Siedziba Korpusu Kadetów – szkoły wojskowej pruskiej utworzonej na bazie dostosowanych do tego celu budynków szkół jezuickich w Kaliszu, przyjmowano od 10 roku życia chłopców, nauczano języka niemieckiego, historii Prus, początków matematyki i przedmiotów wojskowych (do 1806 roku – wymarszu ostatnich oddziałów wojsk pruskich z Kalisza), potem pod zarządem oświatowym a od 1820 wyłącznie wojskowym.
Od 1798 roku – Siedziba Kamery i Regencji Prus Południowych – po przeniesieniu biur kamery z Piotrkowa Trybunalskiego i umieszczeniu ich w części dawnego kolegium jezuickiego ( w 1798 roku kościół pojezuicki – garnizonowy, przeszedł na rzecz ewangelików, gdyż podczas wizyty kurtuazyjnej w 1797 roku arcybiskupa Ignacego Krasickiego w Berlinie, tak uzgodniono, a kościół wrócił pod administrację kościoła katolickiego dopiero w 1945 roku – po II wojnie światowej).
Od 1798 roku – Siedziba Pełnomocnika Towarzystwa Republikanów Prus Południowych – zostało utworzone w Kaliszu i pełnomocnikiem władz naczelnych był Moskorzewski, który swoim działaniem objął całe byłe województwo kaliskie – wtedy departament.
Od 1800 roku – Siedziba Teatru Narodowego Wojciecha Bogusławskiego – pierwsze występy Teatru Narodowego z Warszawy, a od 1801 roku pierwszy budynek teatralny (były potem jeszcze w historii trzy kolejno po sobie w miejscu obecnego Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego).
Od 1806 roku – Siedziba II Legii Kaliskiej gen. Józefa Zajączka – później generała dywizji, wielkiego zwolennika Napoleona, księcia i właściciela majątku w Opatówku k/Kalisza oraz wsie (dziś dzielnice Kalisza): Zawodzie, Rypinek i Stare Miasto, utworzona po wymarszu ostatnich oddziałów wojsk pruskich (szefem sztabu był adiutant Tadeusza Kościuszki – Stanisław Fiszer), wówczas, już po utworzeniu Księstwa Warszawskiego pruski Korpus Kadetów podporządkowano władzom polskim).
Od 1807 do 1815 roku – Stolica Departamentu Księstwa Warszawskiego – utworzona przez cesarza francuskiego Napoleona Bonapartego, a miasto Kalisz posiadało wyniosły tytuł miasta municypalnego na równi z Toruniem, Poznaniem i Warszawą.
Od 1807 roku – Siedziba Pocztamtu Centralnego – jednego z 10 centrów ekspedycyjnych poczty Księstwa Warszawskiego, obejmował placówki terytorialne w Kaliszu, Błaszkach, Grabowie, Kole, Koninie, Ostrowie Wielkopolskim, Sieradzu, Stawiszynie, Sulmierzycach, Władysławowie, Warcie i posiadał tzw. „poczthalterie” (stacje zmiany koni) w Piotrkowie Trybunalskim, Widawie, Kępnie, Częstochowie i Sławkowie.
Od 1807 roku – Siedziba Królewskiego Gimnazjum – przemianowanego z Kaliskiej Szkoły Departamentowej z programem i organizacją szkoły licealnej, którą w 1812 roku przemianowano ponownie na Szkołę Departamentową, potem w 1819 roku na Szkołę Wojewódzką (wybudowaną na fundamentach rozebranych ruin Zamku Kaliskiego – dziś I Liceum im. Adama Asnyka).
Od 1813 roku – Siedziba Aleksandryjskiego Pułku Huzarów – rosyjskich wojsk Aleksandra I – cara Rosji, aż do 1910 roku, a w jego miejsce do 1914 przybył Małorosyjski Pułk Dragonów.
Od 1815 do 1844 roku – Stolica Guberni Kaliskiej – Województwa Kaliskiego, utworzonego przez cara Aleksandra I, po Kongresie Wiedeńskim w obrębie podległego mu unią personalną Królestwa Polskiego (Kongresowego), rozpoczyna się długotrwały (bo trwający do wybuchu I wojny światowej) proces rusyfikacji społeczeństwa.
Od 1816 roku – Siedziba Komisji Województwa Kaliskiego – utworzona za czasów Namiestnika Królestwa Polskiego gen. księcia Józefa Zajączka, jej prezesem zostaje Józef Radoszewski – mąż Gabrieli z Zajączków (bratanicy księcia-namiestnika), została powołana do celów rozwoju miasta i przyczyniła się do rozwoju urbanistycznego miasta, przemysłu włókienniczego i utworzenia Kaliskiego Towarzystwa Dobroczynności w 1825 roku (zakładającego ochronki dla sierot, domy dla starców i różne inne instytucje pomocy biednym oraz wszelkiego rodzaju komisje sanitarne).
Od 1818 roku – Stolica Biskupstwa Kujawsko-Kaliskiego – utworzona z siedzibą w Kaliszu (w domu po Dyrekcji Skarbu) bullą papieża Piusa VII, a diecezja ta powstała z części dawnych jednostek administracji kościelnej: archidiecezji gnieźnieńskiej i diecezji – kujawskiej, poznańskiej i krakowskiej, była nawet próba przeniesienia do Kalisza z Włocławka seminarium duchownego w 1824 roku przez biskupa kujawsko-kaliskiego Józefa. S. Koźmiana do kolegium pojezuickiego.
Od 1818 roku – Siedziba Towarzystwa Przyjaciół Muzyki – utworzonego z inicjatywy muzyka, dyrygenta i nauczyciela tańca w Korpusie Kadetów – Jana Witkowskiego, wiele lat później z jego inicjatywy powstała Kaliska Szkoła Muzyczna (po powstaniu listopadowym zdelegalizowana razem z towarzystwem, potem reaktywowana), później w 1868 roku utworzono Orfeon Kaliski, który zamknięto, w czasach PRL-u utworzono Orkiestrę Symfoniczną – niedawno przemianowaną na Filharmonię Kaliską z własną Kaliską Orkiestrą Symfoniczną).
Od 1818 roku – Siedziba Jarmarków Świętojańskich – o charakterze okręgowym, utworzonych z inicjatywy namiestnika gen. Józefa Zajączka, których tradycja przetrwała do końca XIX wieku.
Od 1823 do 1825 roku – Siedziba Komisarza ds. Regulacji Miast i Urządzania Fabryk – utworzona przez władze, po likwidacji wcześniej działającej Rady Województwa Kaliskiego (likwidacja na wniosek gen. Józefa Zajączka przez cara Aleksandra I – z uwagi na to, że zasiedli w niej posłowie Bonawentura i Wincenty Niemojowscy oraz Teodor Morawski, którzy działali w opozycji wobec rządu), a prezesem jej został przybyły do Kalisza Antoni Dunin (po wyjeździe z Kalisza złożył raport dla Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Policji o stanie jego przemysłu).
Od 1830 do 1831 roku – Siedziba Powstańczej Siły Zbrojnej – utworzenie zostało wymuszone przez ziemian kaliskich na Komisji Województwa Kaliskiego (pod dowództwem ppłka Bartłomieja Lanckorońskiego i Józefa Gabriela Biernackiego – później generała), która doprowadziła do nowej władzy w Kaliszu (jej skład to: prezes Komisji Wojewódzkiej – Stanisław Piwnicki, dowódca sił zbrojnych – Józef Gabriel Biernacki, ziemianin i poseł – Wincenty Niemojowski i Mamert Dłuski), a utworzony Kaliski Komitet Opiekuńczy pod okiem Bonawentury Niemojowskiego – ziemianina i posła, zbierał gotówkę, listy zastawne, srebra, biżuterię, obrączki i inne precjoza na utrzymanie tych sił zbrojnych.
Od 1842 roku – Siedziba Corocznego Jarmarku na Wełnę – trzydniowego, ustanowionego przez Radę Administracyjną Królestwa Polskiego.
Od 1844 do 1866 roku – Stolica Powiatu Kaliskiego – Kalisz zdegradowany, ukazem carskim zniesiono gubernię kaliską i Kalisz spadł do rzędu miast powiatowych, nastąpiło przeniesienie do Warszawy biur i archiwów byłej guberni.
Od 1844 roku – Siedziba Więzienia Okręgowego – nowego wybudowanego (na wzór zamku według projektu Henryka Marconiego) na Przedmieściu Warszawskim (obecnie dzielnica Tyniec).
Od 1845 roku – Siedziba Resursy Kaliskiej – rodzaju klubu towarzyskiego pod zaborem cara, z biblioteką i czytelnią czasopism – skupiającym przedstawicieli ziemiaństwa, a także bogatszego mieszczaństwa, wolnych zawodów oraz wyższych urzędników administracji cywilnej i wojskowej (z terenu ziemi kaliskiej), działała do 1847 roku i ponownie otwarto w 1850 roku (ale od tego momentu stanowisko prezesa piastował każdorazowo generał-gubernator warszawski), żeby po raz kolejny ją zamknąć w 1961 roku (za popieranie działalności antyrządowej), otwarta ponownie w 1879 roku.
Od 1861 roku – Siedziba Dyrekcji Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego – o charakterze okręgowym, rozpoczętą budowę gmachu dyrekcji zakończono w 1863 roku.
Od 1863 roku – Siedziba Naczelnika Wojennego Województwa Kaliskiego – zorganizowana przy współudziale por. Józefa Oksińskiego – organizatora czynu powstańczego ziemi kaliskiej, naczelnikiem zaraz po wybuchu powstania styczniowego, był płk Franciszek Kopernicki (już po ustąpieniu Tomaszewskiego), zorganizował siłę zbrojną i razem z radą miejską Straż Ogniową – zatwierdzoną przez naczelnika wojennego kraju Bellegarda, a pierwszym naczelnikiem straży został Robert Pusch, natomiast własny budynek posiadała od 1887 roku.
Od 1866 do 1914 roku – Stolica Guberni Kaliskiej – utworzona przez władze carskie w wyniku nowego podziału administracyjnego Królestwa Polskiego, w skład jej wchodziły powiaty: kaliski, słupecki, koniński, łęczycki, turecki, sieradzki i wieluński, natomiast od 1987 roku miasto Kalisz odzyskało tytuł miasta gubernialnego – pierwszym gubernatorem został rosyjski generał-major książę Aleksander Szczerbakow, Kalisz odzyskuje status przy podziale miejscowości na klasy do poboru opłat zaliczono do klasy II wraz z Łodzią i Lublinem (klasy I była tylko Warszawa).
Od 1876 roku – Siedziba Sądu Okręgowego – nastąpiło przemianowanie dotychczas działającego Trybunału Cywilnego.
Od 1877 roku – Siedziba Towarzystwa Lekarzy Guberni Kaliskiej – później zwanego Kaliskie Towarzystwo Lekarskie, a prezesem towarzystwa został doktor Józef Rymarkiewicz.
Od 1877 roku – Siedziba Oddziału Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami – o charakterze okręgowym, gubernialnym.
Od 1893 roku – Siedziba Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Kaliskich – później w 1899 roku zwanej Towarzystwem Wzajemnego Kredytu, jej zadaniem było pomagać osobom zajmującym się drobnym przemysłem, handlem i rzemiosłem z terenu ziemi kaliskiej i miasta Kalisza (potem w 1899 roku utworzono także dodatkowo Kaliskie Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe – służące zaspokajaniu potrzeb kredytowych średniego i drobnego przemysłu, kupiectwa i rzemiosła, potem zamknięte i reaktywowane w 1904 roku)
Od 1893 roku – Siedziba Cesarskiego Towarzystwa Ratowania Tonących – później zwanego Kaliskim Towarzystwem Wioślarskim, a jej prezesem został doktor Józef Radwan, działalność w okresie międzywojennym w ramach Kaliskiego Towarzystwa Sportowego i reaktywowane w 1945 roku (już po II wojnie światowe).
Od 1898 roku – Siedziba Głównego Ośrodka Przemysłu Hafciarskiego i Koronkarskiego –
siedziba krajowa, gdyż na terenie ziemi kaliskiej były 23 fabryczki haftów i koronek oraz 423 zakłady rzemieślnicze tej specjalności.
Od 1903 roku – Siedziba Oddziału Towarzystwa Higienicznego – o charakterze okręgowym, na którego czele stanął Alfons Krajewski.
Od 1903 roku – Siedziba Oddziału Popierania Przemysłu i Handlu – o charakterze okręgowym, który dał początek kilku innym znanym instytucjom i towarzystwom okręgowym (np. Muzeum Archeologicznemu, Towarzystwu Prawniczemu).
W 1905 roku – Siedziba Tymczasowych Władz Wyzwoleńczych – inaczej władz rewolucyjno-strajkowych, domagających się tworzenia związków zawodowych i wypuszczenia więźniów politycznych, co doprowadziło do ogłoszenia przez cara stanu wojennego na terenie Kalisza i Guberni Kaliskiej (tymczasowym generał-gubernatorem kaliskim stanu wojennego został gen. P. Kozłowski).
Od 1906 roku – Siedziba Towarzystwa Kursów Popularnych im. Adama Asnyka – o zakresie okręgowym, prowadzącym stałą pracę oświatową – w postaci odczytów i kursów dla analfabetów, było organizatorem bibliotek i dało początek Bibliotece Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu.
Od 1906 roku – Siedziba Stowarzyszenia Narodowego Kobiet Polskich – o zasięgu krajowym, z naciskiem na rejon guberni kaliskiej.
Od 1907 roku – Siedziba Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego – o charakterze okręgowym, utworzone pod egidą delegata warszawskiego – Karola Hofmana, zalegalizowane jako Kaliskie Towarzystwo Krajoznawcze w 1908 roku, które jeszcze w 1907 roku otworzyło bibliotekę Towarzystwa Czytelni i Biblioteki Publicznej im. Adama Mickiewicza w Kaliszu.
W 1912 roku – Siedziba Krajowej Wystawy Ogrodniczej – trwającej osiem miesięcy, powołanej z inicjatywy Towarzystwa Ogrodniczego Warszawskiego (po wystawie przybył kolejny park na terenie miasta).
W 1913 roku – Siedziba Europejskiego Lotnictwa – do Kalisza z Paryża przyleciał na aeroplanie typu Clement-Bayard Ludwik Jensen, gdzie witał go redaktor Józef Radwan z synami (w drodze powrotnej lotnik rozbił się pod Koninem – na terenie Guberni Kaliskiej) – i dalej podróż do Paryża odbył pociągiem (później w 1933 roku zorganizowano z inicjatywy Powiatowego Komitetu LOPP uroczystość dla uczczenia pierwszej rocznicy tragicznej śmierci zwycięzców Challenge’u lotników polskich: Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury, już po II wojnie światowej utworzono zakłady lotnicze – Wytwórnię Sprzętu Komunikacyjnego w Kaliszu, (budowa silników samolotowych do dziś) zrzeszona w Polskim Związku Lotnictwa (na bazie specjalistów tego zakładu utworzono zamiejscową katedrę Politechniki Poznańskiej, z której z dyplomami inżynierów budowy silników samolotowych, po raz pierwszy wyszli absolwenci w 1980 roku).
W 1914 roku – Centrum Martyrologii Narodu Polskiego – napad Prus na Polskę i rozpoczęcie I wojny światowej, podpalenie i spalenie miasta przez pruskiego okupanta – zniszczone w 95 % (dla porównania Warszawa podczas II wojny światowej zniszczona w 75 %) i exodus ludności (ucieczka ponad 70 tysięcy ludzi z płonącego Kalisza opisana przez pisarkę Marię Dąbrowską w „Nocach i Dniach” – mieszkającą wówczas w Kaliszu).
Od 1914 do 1917 roku – Siedziba Gubernatora Wojennego – ustanowiona przez Prusaków po wkroczeniu na teren dotychczasowej Guberni Kaliskiej pod protektoratem rosyjskim.
Od 1916 do 1917 roku – Siedziba VIII Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej – w skład którego wchodziły powiaty: kaliski, turecki, koniński, słupecki, kolski i sieradzki, utworzonej po wypędzeniu wojsk carskich z Kalisza i obwieszczeniu decyzji w formie aktu listopadowego przez cesarza Prus – Wilhelma II i cesarza Austrii – Franciszka Józefa I, że po zakończeniu działań wojennych powołuje się ponownie Królestwo Polskie.
W 1917 roku – Siedziba Obozu dla Internowanych Legionistów Polskich – został utworzony w Szczypiornie (teraz dzielnica Kalisza, na terenie koszar – obecnie to jest wyższa szkoła oficerska o nazwie Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej, zawsze z szefem-komendantem w randze generała).
Od 1918 do 1938 roku – Stolica Powiatu Kaliskiego – utworzona na ziemiach już wyzwolonych, powiat kaliski wchodził w skład województwa łódzkiego.
W 1918 roku – Siedziba Dowództwa Sztabu Wojskowego Ziemi Kaliskiej – który władzę przejął od komendanta garnizonu niemieckiego gen. von Sontaga, a komendantem został ppor. Józef Lasoń.
W 1918 roku – Siedziba Pograniczna Władz Powstania Wielkopolskiego – jedynego w historii polskiego zwycięskiego powstania, rozpoczęło się ono od formowania Batalionu Pogranicznego w Kaliszu, który składał się głównie z mieszkańców Ostrowa Wielkopolskiego (będącego przed wojną na terenie Prus) i Skalmierzyc i Kaliszan, na polu walki pomiędzy Szczypiornem (dziś to dzielnica Kalisza) i Skalmierzyc zginął Jan Mertka – pierwszy poległy powstaniec wielkopolski, zdobyto wówczas Skalmierzyce, miejsce internowania legionistów kilkakrotnie odwiedzał wódz legionistów – Marszałek Polski Józef Piłsudski (podczas wizyty w 1920 roku wręczył 29 Pułkowi Strzelców Kaniowskich sztandar ufundowany przez społeczeństwa Warszawy i Kalisza, następnie w 1927 roku odsłonił pomnik legionistów internowanych tu w 1917 roku).
Od 1919 roku – Siedziba Oddziału Zw. Zaw. Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich – który przejął prywatne pensje pedagogiczne W. Motylewskiej i H. Radolińskiej, z których to powstało Gimnazjum im. Marii Konopnickiej (mieszkającej i tworzącej wcześniej w Kaliszu) – zwane Związkowym (w 1929 roku przekształcone w Seminarium Nauczycielskie, a po II wojnie światowej w podyplomowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli – obecnie zamiejscowy Zakład Pedagogiki i Wychowania Plastycznego Uniwersytetu Poznańskiego).
Od 1927 roku – Siedziba Sportu Krajowego – odbył się międzynarodowy mecz piłki nożnej na Stadionie Miejskim, pomiędzy wspólną reprezentacją miast: Poznania, Ostrowa Wielkopolskiego i Kalisza a najsilniejszą żydowską drużyną Austrii – Hakoah, wcześniej w 1925 roku utworzono Kaliski Klub Sportowy, potem w 1930 roku władze miejskie Kalisza otrzymują dyplom honorowy Polskiego Komitetu Olimpijskiego i także drugi Związku Związków Sportowych, oba za zasługi w dziedzinie budowy urządzeń sportowych i popierania sportu, w 1932 roku zorganizowano po raz pierwszy mecz bokserski.
Od 1938 do 1939 roku – Stolica Powiatu Kaliskiego – po kolejnej reformie administracyjnej kraju Kalisz z powiatem kaliskim oraz powiatami: kolskim, konińskim i tureckim wyłączony został z obszaru województwa łódzkiego i włączony w granice województwa poznańskiego (byłego Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wcześniej w ramach Prus).
Od 1939 roku – Siedziba Niemieckiej Landratury – utworzona została po zakończeniu działań wojennych – po napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę (rozpoczęciu II wojny światowej), były powiat kaliski w obrębie utworzonego przez hitlerowców Kraju Warty (części Niemiec).
Od 1939 roku – Siedziba Komendanta Narodowej Organizacji Wojskowej – konspiracyjna , działała w podziemiu, na której czele stanął komendant Tadeusz Kusiński, potem w 1940 roku utworzono kolejne: Organizację Jedności Narodowej (komendantem został Strzelczyk ps. ”Kazik”, była zdekonspirowana w 1941 roku – aresztowania i wysyłki do obozów koncentracyjnych trwały przez cały rok).
Od 1940 roku – Siedziba Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej – kierował on działalnością podziemnych organizacji w powiatach: kaliskim, konińskim, kolskim i tureckim (jego pierwszym komendantem był Emil Stark ps. „Mocny”, następnie w 1941 roku aresztowało Gestapo działaczy inspektoratu kaliskiego).
Od 1942 do 1945 roku – Siedziba Tajnego Kuratorium Wojennego – ujęło ono w ramy organizacyjne system tajnego nauczania na ziemi kaliskiej.
Od 1942 do 1945 roku – Siedziba Niemieckiego Gaukinderhaimu – ośrodka germanizacyjnego, który przeznaczony był dla dzieci polskich (został przeniesiony do klasztoru poreformackiego w Kaliszu z Buczkowa).
Od 1945 do 1975 roku – Stolica Powiatu Kaliskiego – utworzonego i zatwierdzonego reformą administracyjną w 1946 roku (po II wojnie światowej), wchodzi do województwa poznańskiego obejmującego także ziemię lubuską, natomiast kolejna reforma administracyjna w 1950 roku nie zmienia statusu tych ziem – jedynie z ziemi lubuskiej utworzono województwo zielonogórskie.
Od 1956 roku – Siedziba Europejskiego Centrum Budowy Instrumentów Klawiszowych – powołano pierwszą w Europie szkołę tego typu: Technikum Budowy Instrumentów Klawiszowych (potem Fortepianów i Pianin), utworzono na bazie specjalistów między innymi istniejącej od lat Kaliskiej Fabryki Budowy Fortepianów i Pianin Arnolda Fiebigera w Kaliszu (po wojnie „Calisia”).
Od 1975 do 1998 roku – Stolica Województwa Kaliskiego – reformą administracyjną kraju następuje jego podział na 49 województw, w tym reaktywowani województwo kaliskie sąsiadujące z województwami: poznańskim, konińskim, sieradzkim, opolskim, wrocławskim, leszczyńskim i styka się z częstochowskim.
Od 1992 roku – Stolica Diecezji Kaliskiej – utworzona przez papieża Jana Pawła II, a do diecezji weszły dekanaty: Archidiecezji Poznańskiej (9), Gnieźnieńskiej (3), Wrocławskiej (2,5) i dekanaty Diecezji Włocławskiej (5), Częstochowskiej (3) i Opolskiej (1,5), od razu powołano także Wyższe Seminarium Duchowne, które rozpoczęło działalność od 1998 roku i ono powołało Diecezjalne Radio „Rodzina”, aktualnie Diecezja Kaliska liczy 33 dekanaty.
Od 1998 roku – Stolica Powiatu Kaliskiego Ziemskiego i Powiatu Grodzkiego – po kolejnej reformie administracyjnej kraju degradacja statusu miasta Kalisza do rangi miasta powiatowego, wprawdzie z wydzielonym powiatem grodzkim, oba powiaty (grodzki i ziemski) wchodzą w skład dużego województwa wielkopolskiego (utworzonego z wcześniejszych województw: kaliskiego, konińskiego, pilskiego i leszczyńskiego, zachowano szereg instytucji rangi wojewódzkiej a miasto Kalisz ma status miasta wydzielonego w Wielkopolsce podobnie jak: Konin, Piła i Leszno.
2006 ROKU – UTWORZENIE KSIĘSTWA KALISKO - KONIŃSKIEGO – z siedzibą w Kaliszu, w ramach Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych z Rada Regencyjną we Wrocławiu, także jako zalążka nowego administracyjnego podziału kraju – utworzenie nowego Województwa Środkowopolskiego z siedziba w Kaliszu (powrót do wcześniejszej koncepcji dyskutowanej niestety zbyt późno przed wprowadzaniem zmian administracyjnych) i obejmującego swym zasięgiem tereny wcześniejszych do 1998 roku ziem – województw: kaliskiego i konińskiego (obecnie województwo wielkopolskie) oraz województwa sieradzkiego (obecnie województwo łódzkie) i dawny powiat sycowski (obecnie województwo dolnośląskie). Reaktywowanie Księstwa byłoby związane z jubileuszem równo 900-lecia (1106-2006) pierwszej wzmianki pisanej. Ta magia numerologii i dat jest motywem przewodnim w sprawie.