Francja w latach 1814-1849

Francja w latach 1814-1830.

Francja po roku 1814 przeżywała niezwykle bujne koleje losu. Dowodem jest to, że ten okres od roku 1814 do 1958 w przypadku Francji można podzielić na 9 podokresów. W żadnym innym państwie nie można w ciągu zaledwie 100 lat wyróżnić aż 9 podokresów.
Pierwszy okres w dziejach Francji przypada na lata 1814-1830. Jest określany mianem restauracji Burbonów. Do władzy bowiem powróciła dynastia rządząca Francją przed rewolucją. Po klęsce Napoleona w latach 1812-1814, został on zesłany na Elbę. Francja zawarła I pokój paryski, a senat podjął uchwałę o upadku cesarstwa i proklamował uchwalenie konstytucji. Jednocześnie powrócił z Londynu na tereny Francji brat zgilotynowanego Ludwika XVI – Ludwik XVIII. Po przybyciu do Francji przejął władzę i zawiesił konstytucję uchwaloną przez senat. Nadał Francji nową konstytucję. Okres rządów Ludwika XVIII został zakłócony ucieczką Napoleona z Elby. W krótkim czasie dotarł on do Francji, zajął dość łatwo Paryż i zawiesił konstytucję nadaną przez Ludwika XVIII i w to miejsce dodał akt dodatkowy do konstytucji Cesarstwa roku 1815. Tak brzmiała nazwa tej nowej konstytucji. Naturalnie ten akt dodatkowy nadany przez Napoleona nie miał jednak większego znaczenia. Napoleon został bowiem pokonany w bitwie pod Waterloo w 1815r. Następnie został zesłany na wyspę św. Heleny. W ten sposób upadło cesarstwo 100-dniowe. Do Francji powrócił Ludwik XVIII, gdyż opuścił ją, gdy pojawił się Napoleon. Przywrócił konstytucję, którą sam zredagował i nadał w roku 1814. Ludwik XVIII wychodził z założenia, że nie należy uznawać teorii suwerenności ludu. Podkreślał, że władza królewska pochodzi nie z woli ludu, ale z woli Opatrzności. Kierował się więc zasadami, poglądami legitymizmu. W związku z tym Ludwik XVIII uważał, że jako król jest jedynym piastunem suwerenności i w związku z tym jako jedyny może nadać społeczeństwu, państwu konstytucję przy czym jest ona nadana jako przywilej. Dlatego też ta konstytucja z roku 1814 nosiła tytuł Karty Konstytucyjnej (franc. karta to po polsku tyle co przywilej). Ponadto Karta Konstytucyjna z 1814r. nie została uchwalona przez żadne ciało prawodawcze, ustawodawcze – sejm, senat, parlament. Stąd określa się ją mianem konstytucji oktrojowanej. Posiadała ona cechy charakterystyczne:
1) była oktrojowana, bo formalnie nawiązywała do urządzeń przedrewolucyjnych; odrzucała teorię suwerenności ludu; powracała do przywilejów stanu szlacheckiego, a więc niektórych instytucji zniesionych przez rewolucję.
2) Fakt, że Ludwik XVIII zdawał sobie sprawę z tego, że Rewolucja Burżuazyjna, a potem okres napoleoński przyniosły pewne znaczące zmiany w dziedzinie ustroju, społeczeństwa, gospodarki i one tak zostały głęboko zakorzenione i nie da się ich zlikwidować i nie można powrócić do stanu sprzed 1789r. Trzeba było zachować, zaakceptować te zmiany. Ta karta konstytucyjna gwarantowała niektóre zdobycze, które przyniosła rewolucja i okres napoleoński. Gwarantowała ona:
 Równość wszystkich wobec prawa;
 Wolność osobistą;
 Wolność wyznania (gwarantowała religii rzymskokatolickiej miejsce naczelne)
 Wolność prasy i druku;
 Nieodwołalność sprzedaży dóbr narodowych (nie wolno było dóbr narodowych, które zostały sprzedane przed rewolucją próbować odzyskać)
Te prawa stanowiły odpowiednik Deklaracji Praw, która została uchwalona tuż po wybuchu Rewolucji Burżuazyjnej w sierpniu roku 1789. W ten sposób ta konstytucja poprzez te gwarancje nabierała charakteru konstytucji burżuazyjnej.
3) Jeżeli chodzi o rozwiązania ustrojowe to ta konstytucja odpowiadała normom angielskim. W świetle tej Karty Konstytucyjnej Francja była monarchią na czele której stał dziedziczny król. Naturalnie władzę ustawodawczą konstytucja oddawała w ręce organów parlamentarnych składających się z dwu izb:
- Izby Parów (niższej);
- Izby Deputowanych Departamentalnych (Izba Deputowanych)
Po restauracji Burbonów we Francji powstały 2 stronnictwa. Były to:
- stronnictwo ultrasów (nazwa tego stronnictwa wywodzi się od słowa ultra, czyli skrajny). To stronnictwo było stronnictwem skrajnie prawicowym (konserwatywnym). W jego skład wchodzili przedstawiciele arystokracji, wyższe duchowieństwo, byli to często ludzie, którzy powracali do Francji z emigracji po okresie napoleońskim i po okresie rewolucji. Prowadzili oni wyjątkowo agresywną kampanie domagano się powrotu do stanu sprzed roku 1789. Krytykowano konstytucję, domagano się albo likwidacji tej konstytucji z 1814r., albo domagano się ograniczenia praw, jakie ona dawała. Domagano się również podjęcia walki z liberałami. Wysuwano też żądania zwrotu ziemi i postulowano zwiększenie znaczenia Kościoła w państwie.
- stronnictwo liberałów. Głosili oni program obrony tej polityki, domagali się przestrzegania tych praw które konstytucja gwarantowała i obrony wolności jednostek;
W roku 1824 zmarł Ludwik XVIII i władze po nim przejął hrabia Artois (artuła), który rządził jako Karol X. Był człowiekiem o poglądach skrajnie prawicowych. Stał na czele stronnictwa ultrasów. Uważał, że koniecznością jest walka z liberalizmem oraz oparcie się na arystokracji i Kościele. Żeby wzmocnić arystokrację i duchowieństwo Karol X wydawał prawa, które godziły w te gwarancje konstytucyjne. W 1825r. Ukazało się prawo, które groziło śmiercią za świętokradztwo. W tym samym roku ukazało się prawo o miliardzie odszkodowania dla emigrantów. A dwa lata później podjęto próbę ograniczenia wolności prasy. Podjęto tę próbę w roku 1827. I ta próba została udaremniona przez Izbę Parów, która nie zgodziła się na uchwalenie tego prawa. To postępowanie Karola X powodowało, iż rosło niezadowolenie z jego rządów i opozycja przeciw królowi. W 1827r. odbyły się wybory do izb parlamentarnych, które przyniosły zwycięstwo liberałom oraz niezależnym (czyli tym, którzy nie należeli formalnie do żadnego ugrupowania). Te wybory były kolejnym powodem zadrażnień między królem z społeczeństwem. Powodem niezadowolenie były kolejne prawa, które Karol X narzucał np. niezadowolenie wzbudził fakt, że uchwalono niekorzystne prawo spadkowe, restytuowano zakon jezuitów oraz próby uchwalenia prawa ograniczającego wolność prasy.

Ta sytuacja miała wkrótce doprowadzić do wybuchu. Na przełomie czerwca i lipca 1830r. w kolejnych wyborach zwyciężyła opozycja – liberałowie. 26 lipca 1830r. Karol X korzystając z przysługującego mu prawa wydał zgodnie z art.14 konstytucji 4 ordonanse. To doprowadziło do wybuchu rewolucji we Francji. Ta rewolucja nosi nazwę rewolucji lipcowej. Apogeum tych wystąpień przypada na 26-29 lipca. Te dni od 27-30 lipca 1830r. są określane w historii jako „trzy chwalebne dni”, bo w tych dnach dokonała się rewolucja i została obalona stara linia Burbonów. Wtedy Paryż pokrył się barykadami, zdobyto ratusz na którym wywieszono trójkolorową flagę, wrócono więc do barw uchwalonych w okresie rewolucji. Następnie doszło do starć z policją, byli zabici i ranni. Walczący zdobyli dwa pałace: w Luwrze i Tileri. 28 lipca na czele tej rewolucji stanął La Fayett. Dzień później pojawiły się głosy żądające przekształcenia Francji w republikę. Karol X był przerażony tym co działo się w Paryżu. Próbował uspokoić Paryż. 30 lipca cofnął te 4 ordonanse. 2 sierpnia 1830r. Karol X abdykował. Przekazał władzę swojemu wnukowi, księciu Bordeaux (Bordo), ale on nie przejął władzy, ponieważ 7 sierpnia 1830r. ogłoszono królem Francuzów Ludwika Filipa i panował on w latach 1830-1848. Był to przedstawiciel bocznej linii Burbonów – linii orleańskiej. Była to gałąź Burbonów dość znana, ponieważ jego ojciec wsławił się tym, że głosował za ścięciem Ludwika XVI. Ta rodzina była również znana z tego, że popierała Napoleona Bonapartego.
Te wydarzenia we Francji jakie miały miejsce pod koniec lipca 1830r. zapoczątkowały nowy okres w dziejach Francji, jest to tzw. okres monarchii lipcowej (1830-1848). Kończy się on Wiosną Ludów.
Ludwik Filip Orleański nadał konstytucję, ponieważ uchwalono konstytucję, która miała niejako formalnie charakter konstytucji oktrojowanej, czyli nadanej przez króla. W rzeczywistości ta konstytucja była opracowana przez Izbę Deputowanych Departamentalnych. Została ona wprowadzona w życie na podstawie „paktu między królem a izbą”. Ta konstytucja, która została nadana przez Ludwika Filipa Orleańskiego zachowywała większość tych rozwiązań, które dawała Karta Konstytucyjna z 1814r. W tej konstytucji poczyniono pewne zmiany i dostosować tą nową konstytucje do zaistniałej sytuacji po roku 1830. Francja była nadal monarchią na czele z królem. Konstytucja określała uprawnienia króla i ciała ustawodawczego.
Tę monarchię, która nastała we Francji po roku 1830 określano też mianem monarchii mieszczańskiej, a Ludwika Filipa określano mianem króla mieszczańskiego. Ludwik Filip bowiem zachęcał do rozwoju gospodarczego Francji. Za jego czasów powstało kilka ośrodków przemysłowych. Bardzo popularnym hasłem w tym okresie stało się hasło – bogaćcie się! Popierał on również inicjatywy zmierzające do zakładania firm, bogacenia się.
Francja w tym okresie wkraczała w okres rewolucji przemysłowej, która miała zarówno dobre jak i złe strony. Niewątpliwie dobrą stroną było unowocześnianie produkcji. System manufakturowy został zastąpiony systemem fabrycznym. Praca ręczna została zastąpiona maszynami. To przyczyniło się do wzrostu gospodarczego Francji. Ale ta rewolucja przemysłowa pociągnęła za sobą inne, negatywne skutki. Nastąpił wzrost liczebny klasy robotniczej. W tym okresie mamy do czynienia z pogorszeniem się warunków materialnych tej klasy robotniczej. We Francji nawet pisano o straszliwym położeniu robotników. Dzień pracy trwał przeciętnie 12-14 godzin. Płace były niewielkie. A więc, aby utrzymać zazwyczaj bardzo liczną rodzinę robotniczą, do pracy musiały pójść kobiety, a nawet dzieci, które były bardzo często zatrudniane w kopalniach. Nie było stabilizacji; robotnicy nie mogli się czuć pewnie, dlatego, że pracowali tylko na dniówkę. Po tym dniu mógł być w każdej chwili zwolniony. Tylko z nielicznymi, z grupą uprzywilejowaną robotników zawierano umowy tygodniowe, po tygodniu jednak w każdej chwili mogli być zwolnieni. Warunki mieszkaniowe rodziny robotniczej były wyjątkowo ciężkie np. W Lil na wielodzietną rodzinę robotniczą przypadało zaledwie 8m2 powierzchni. Naturalnie te mieszkania były pozbawione jakichkolwiek wygód. Robotnicy najchętniej wynajmowali mieszkania w suterenach, albo na poddaszu, gdyż tam te mieszkania były najtańsze. Robotnik nie był ubezpieczony na stałe. W tym czasie w większości państw europejskich nie istniało tzw. ustawodawstwo socjalne (ochronne). W razie wypadku lub choroby jego utrzymanie spadało na całą rodzinę. Przeciętna długość życia w środowisku robotników była bardzo niska. Robotnicy byli pozbawieni opieki lekarskiej. Nie było wówczas powszechnej opieki lekarskiej, a tylko nieliczni pracodawcy, aby ułatwić życie robotnikom budowali przyfabryczne, przykopalniane domy, gdzie czynsze były stosunkowo niewielkie.
Ten okres monarchii lipcowej charakteryzuje się również wzrostem świadomości klasy robotniczej. Następstwem tego jest opór klasy robotniczej przeciwko wyzyskowi. Robotnicy zaczynają stosować rozmaite formy walki. Taka formą, dość często wówczas spotykaną było niszczenie maszyn, ale również stosowano strajki oraz dochodziło do wystąpień robotniczych. We Francji dwukrotnie w miejscowości Lyon doszło do walk robotników z burżuazją i te walki określa się mianem powstań robotniczych. Pierwsze powstanie miało miejsce 21 listopada do 3 grudnia 1831r. Zakończyło się niepowodzeniem, stłumiono to wystąpienie. Użyto policji a potem wojska. Trzy lata później, bo w roku 1834 tez w Lyonie doszło do ponownego wystąpienia robotników. Tym razem powodem tego starcia zbrojnego była niesprawdzona informacja o tym, że grupa robotników przygotowuje strajk generalny. Represje jakie spadły na tę grupę spowodowały wystąpienie. Trwało ono w dniach 7-12 kwietnia 1834r.
Ludwik Filip miał również problemy z warstwami bogatszymi, uprzywilejowanymi. Z jego rządów była niezadowolona drobna burżuazja, która nadal była pozbawiona praw wyborczych, politycznych. Spora część tych ludzi skłaniała się ku republikanom. Uważała, że należy wprowadzić republikę. Do tej koncepcji skłaniała się też spora grupa robotników francuskich. Przeciwnikiem Ludwika Filipa była również skrajna prawica (rojaliści) – zwolennicy monarchii, ale monarchii Burbonów. Uważali, że należy poczekać na dogodny moment, aby przywrócić do rządów Burbonów. Byli oni przeciwnikami konstytucji i prowadzili dość aktywną propagandę. Przeciwnikami Ludwika Filipa była też grupa bonapartystów, którym marzyła się Francja z okresu cesarstwa Napoleona Bonapartego. Oni żywili się tą legendą Napoleona, wspomnieniami o czasach świetności jakie przeżywała Francja w tym okresie. Do tej grupy bonapartystów należeli ci którzy pamiętali o tamtym okresie; byli to niejednokrotnie weterani, ludzie którzy walczyli u boku Napoleona. Do tej grupa należała również spora grupa chłopów, ludności wiejskiej. Liczba bonapartystów wzrosła, kiedy na czele tego stronnictwa stanął bratanek Napoleona Bonapartego -
Ludwik Bonaparte. Był to człowiek o wygórowanych ambicjach, który kilkakrotnie próbował rozmaitymi sposobami przejąć władzę. Te próby zakończyły się niepowodzeniem. Jednak to nie zrażało Ludwika Napoleona i wkrótce osiągnął cel – przejął we Francji władzę.
Ta opozycja liberalna przeciwko królowi, która miała swoje przedstawicielstwo w parlamencie domagała się:
- obniżenia cenzusu majątkowego,
- żądano z trybuny parlamentu rozszerzenia praw wyborczych na średnią i drobną burżuazję,
- krytykowano politykę zagraniczną monarchii lipcowej. Z tą krytyką szczególnie występował człowiek-legenda, generał La Fayett. Tej opozycji liberalnej w parlamencie nie podobała się pro austriacka polityka monarchii lipcowej;
- domagano się od rządu francuskiego, aby bardziej popierał ruchy rewolucyjne Włochów i Polaków.
Na czoło tych ugrupowań politycznych wysunęli się dwaj politycy pochodzący z warstw wyższych i mający ich poparcie, ale różnili się poglądami na pozycję monarchy w państwie. Tymi politykami byli: Franciszek Guizot i Adolf Thiers. Guizot uważał, że osiągnięcia jakie przyniosła monarchia lipcowa arystokracji i mieszczaństwu są osiągnięciami optymalnymi. Dalej uważał, że teraz trzeba tylko dbać o to, aby te osiągnięcia zachować i nie dopuścić do krytykowania tego co się osiągnęło. Uważał on, że można utrzymać te zdobycze tylko przy wspólnej władzy arystokracji z królem. Królowi Guizot był skłonny przyznać szersze uprawnienia, bo jego zdaniem monarcha powinien być rzeczywistym liderem władzy wykonawczej; powinien rządzić w porozumieniu z parlamentem. Natomiast zupełnie inne poglądy na osobę monarchy miał Thiers. Uważał, że król powinien władać, ale nie rządzić. Król powinien mieć jego zdaniem władzę reprezentacyjną, natomiast powinien mieć ograniczoną władzę wykonawczą. Władza ta powinna spoczywać w rękach gabinetu, który rządzi w porozumieniu z parlamentem. Ludwikowi Filipowi bliższe były poglądy Guizot, bo chciał on faktycznie rządzić, a nie tylko reprezentować. W związku z tym to właśnie Guizot był politykiem który w okresie monarchii lipcowej piastował rozmaite funkcje w państwie. Był ministrem spraw zagranicznych, a od roku 1840 został premierem rządu. Tą funkcje pełnił przez osiem lat do roku 1848r.