Rusyfikacja

Jest to szczególnie nasilony proces w okresie rozbiorów Polski, w którym państwo rosyjskie chciało doprowadzi do wynarodowienia przez narzucanie języka, kultury, sztuki, religii prawosławnej i zwyczajów rosyjskich. Ze względu na jeszcze ubogą znajomość języka i kultury polskiej, do silnej rusyfikacji zmuszano dzieci.

Nagłe zaostrzenie rusyfikacji było po upadku wcześniej wspomnianego powstania co doprowadziło do zniesienia konstytucji z 1815 roku (która zapewniała Królestwu Polskiemu odrębność państwową). Samowola wielkiego księcia Konstantego oraz łamanie Konstytucji Królestwa Polskiego przyczyniły się do powstawania tajnych związków, a następnie do wybuchu powstania listopadowego (1830-1831). W 1832 wprowadzono Statut Organiczny Królestwa Polskiego, doszło do zlikwidowania Sejmu i odrębnego wojska polskiego, doprowadzono rosyjskie instytucje i rosyjskie prawo, konfiskowano uczestnikom powstania majątki ziemskie. W 1833 roku wprowadzono stan wojenny. Wszystkie decyzje podejmowali rosyjscy naczelnicy wojskowi oraz namiestnik rosyjski Iwan Paskiewicz. Rada Stanu zachowana do 1914 roku składała się w większości z Rosjan. Różne dziedziny życia stopniowo podporządkowano centralnemu kierownictwu w Petersburgu. Zlikwidowano Uniwersytet Wileński, Liceum Krzemienieckie i inne polskie gimnazja.

Kolejne zaostrzenie rusyfikacji nastąpiło po upadku powstania styczniowego. Naczelną władzę rosyjską w Królestwie Polskim sprawował Komitet Urzędujący do Spraw Królestwa Polskiego. Zlikwidowano odrębności administracyjne kraju, który podzielono na dziesięć guberni, Królestwo Polskie nazwano Krajem Przywiślańskim. Całkowicie zrusyfikowano administrację, ale nigdy całkowicie nie usunięto kadry polskiej, ponieważ rząd nie dysponował odpowiednio wykwalifikowanymi Rosjanami. Zlikwidowano kościół unicki, który po jego likwidacji w 1839 w Rosji był tolerowany jeszcze przez władze w Kongresówce. Zmuszano unitów w barbarzyński sposób do przejścia na prawosławie. Budżet Królestwa włączono do ogólnego budżetu Carstwa Rosyjskiego. W 1874 roku urząd namiestnika zastąpiono stanowiskiem generała - gubernatora, który był zarazem dowódcą warszawskiego okręgu wojskowego obejmującego cały obszar Królestwa Polskiego.