Podział strukturalny tragedii wg Arystotelesa.

Arystoteles wyodrębnia dwie kategorie istnienia utworu poetyckiego. Są nimi jakość i ilość. Spośród nich najważniejsza jest jakość.
Składniki ilościowe, czyli kompozycyjne stanowią o formie tragedii, jej strukturze. Tragedię tworzą partie dialogowe i partie chóralne. Wśród partii dialogowych Arytoteles wyróżnił:
-Prologos (Prolog)
-Epeisodia
-Eksodos ("tworząca całość część tragedii, po której nie ma już pieśni chóru").
Pieśni chóru to:
-Parodos, czyli "wejście chóru"
-Stasimony
-(Eksodos) - termin ten pojawia się także w znaczeniu pieśni zamykającej utwór.
Kategorię jakości określił Arystoteles jedynie przez wyliczenie tzw. składników jakościowych, nazywanych też gatunkowymi, gdyż dzięki nim można określić, czy dany utwór jest podobny do innego, czyli mogą one stanowić wyróżnik gatunkowy.
Kwestię składników jakościowych omawia Arystoteles w odniesieniu do tragedii. Są to:
Widowiskowość, czyli „inscenizacja”, „optyczne przedstawienie się” tragedii - pod tym terminem Arytoteles rozumiał wszystko, co widać na scenie (oprawa sceniczna) i co równocześnie wynika z samego układu zdarzeń (fabuła). Od oprawy scenicznej bardziej cenił fabułę dramatyczną. Widowiskowość nie była jednak dla Arystotelesa ważnym elementem.
Śpiew – muzyczna oprawa sztuki - w swojej koncepcji Arystoteles nie wyznaczył jej ważnej roli, traktował muzykę jako ozdobę sztuki.
Wysłowienie - „forma językowa”, „zestawienie materiału słownego w wiersze” - przede wszystkim polega na „wyjaśnieniu poprzez słowa”, oprócz tego pełni funkcję ozdobną.
Widowiskowość, śpiew i wysłowienie należą do warstwy zewnętrznej utworu, obejmują bowiem elementy wizualne i akustycze tragedii. Arystoteles uważał je za drugorzędne. Za ważniejsze uznawał składniki, które tworzyły strukturę wewnętrzną tragedii. Są to:
Charakter (ethos) – nie jest to charakter w dzisiejszym rozumieniu jako zespół cech psychicznych, u Arystotelesa termin ten oznacza „jakość”, „właściwość” danej postaci, jej stały sposób zachowania się, szczególne rysy, jest to istota danej postaci, to kim bohater jest naprawde, co najpełniej ujawnia się w działaniu, gdy dokonuje on wyboru.
Arystoteles wylicza cztery cechy charakteru, zgodnie z nimi charakter powinien:
a) „być dobry” - Arystoteles ma na myśli, że jego działanie powinno zawierać w sobie „zbłądzenie”, które wydobędzie całą prawdę o bohaterze, dobry znaczy więc doskonały w działaniu, w dążenu do realizacji określonych faktów wynikłych z przebiegu akcji.
b) cechować się „stosownością” - chodzi tu o zgodność postępowania bohatera z powszechnie uznanym dla niego kanonem, np. kobieta nie powinna być mężna lub uczona. Bohater staje się przez to poniekąd przewidywalny.
c) cechować się „podobieństwem”, tzn. zachowanie postaci dramatu powinno być podobne do zachowań ogólnoludzkich, także w kwestii kondycji moralnej - nie należy pokazywać na scenie ani ludzi nadto szlechetnych ani niegodziwych. Najlepiej pokazać człowieka niewyróżniającego się cnotą ani niegodziwością, wówczas widzowie będa wstrząśnięci zbłądzeniem i nieszczęściem człowieka podobnego do nich.
d) cechować „konsekwencja” - jego działanie ma być podporządkowane zasadzie prawdopodobieństwa i konieczności.
Myślenie – oznacza możliwości intelektualne postaci, objawiające się w postaci zdolności do formułowaia wniosków i wyroków. Myślenie to także same wnioski i wyroki, treść wypowiedzi bohatera.
Fabuła (mythos) – rozumiana jako układ zdarzeń, akcja – najważniejszy składnik jakościowy, kóremu podporządkowane są wszystkie inne, gdyż tragedia miała przedstawiać przede wszystkim działanie, naśladować życie, bez akcji tragedia nie mogłaby istnieć.
U Arystotelesa charaktery są zdetereminowane przez akcje, „postacie działają nie po to, aby umożliwić przedstawienie charakterów, lecz właśnie ze względu na działania przyjmują odpowiednie właściwości charakterów”.
Tragedia najpełniej oddziałuje poprzez składniki fabuły jakimi są perypetia i rozpoznanie.
Podstawową zasadą konstrukcji fabuły jest jedność akcji – akcja powinna tworzyć całość zamkniętą w sobie, powinna być jednolita i skończona, nie może być ani zbyt krótka, ani zbyt długa, ale powinna trwać wystarczająco długo, by ukazać „przemianę losu bohatera ze szczęścia w nieszczęście lub z nieszczęścia w szczęście”. Akcja musi tworzyć logiczny ciąg zdarzeń powiązanych na zasadzie konieczności i prawdopodobieństwa.
Tragedia nie powinna prezentować wydarzeń rzeczywistych, tak jak robi to historia, lecz takie, które mogłyby się zdarzyć, sztuka bowiem powina być naśladowczym przedstawieniem życia, skupiać się na tym co uniwersalne, dawać wgląd w ogólne uwarunkowania ludzkiej egzystencji.
Arystoteles wyróżnia dwa typy fabuły: prostą i zawikłaną. Fabuła prosta oznacza akcję bez perypetii lub rozpoznania, zawikłana natomiast zawiera perypetię lub rozpoznanie lub oba te pojęcia równocześnie.
Arystoteles wyróżnia elementy akcji:
-zawiązanie akcji – jest to ta część, która „obejmuje wydarzenia od początku akcji aż do sceny poprzedzającej bezpośrednio zmianę losu”;
-rozwiązanie akcji – obejmuje to, „co dzieje się od momentu zmiany losu do końca tej akcji”;
-metabasis – zmiana przebiegu akcji ze szczęścia w nieszczęście lub odwrotnie, w fabułach prostych dokonuje się ona stopniowo, w zawikłanych gwałtownie i niespodziewanie. Arystoteles uważał za lepsze fabuły zawikłane, gdyż dzięki obecności nieoczekwianych zwrotów akcji mogły lepiej wzbudzić litość i trwogę. Poeta wg Arystotelesa musi z jednej strony skonstruować akcję opartą na zasadach logiki i jedności, z drugiej strony powinien wprowadzać w wydarzenia elementy nieoczekiwane. Zaskoczenie nie może być bowiem wynikiem wydarzeń przypadkowych lub nie mających nic wspólnego z samą akcją. Powinno powstawać z logicznie zbudowanej akcji, w której wydarzenia ułożone są zgodnie z zasadą prawdopodobieństwa i konieczności. Arystoteles odrzuca przy tym rozwiązanie akcji za pomocą boskiej interwencji (deus ex machina). Rozwiązanie ma wynikać z samego układu zdarzeń.

W świetle podziału mimesis na: sposób, środek i przedmiot naśladowania, do środków zalicza się: wysłowienie i śpiew, do sposobu – widowiskowość, do przedmiotu naśladowania: fabułę, charakter i myślenie.