Efekty ekonomiczne wdrażania systemu jakości

W krajach Unii Europejskiej popularne są systemy zarządzania jakością, zgodne z normami serii ISO 9000. Polska będąc członkiem Unii musi swoją gospodarkę dostosować do wymogów UE, więc w wielu branżach trudno sobie wręcz wyobrazić działanie bez odpowiedniego certyfikatu. Wdrażanie norm ISO 9000 jest dobrowolne, a skorzystanie z tego certyfikatu podniesie rangę przedsiębiorstwa.
Można wyróżnić kilka podstawowych przyczyn sięgania przez przedsiębiorstwa Europy zachodniej po systemy jakości. Większość z nich odnosi się także do naszych, polskich przedsiębiorstw.
W ostatnich latach jedną z głównych przyczyn ubiegania się o certyfikaty systemów jakości była chęć marketingowego ich wykorzystania. Przedsiębiorstwa, które mogą się takim dokumentem legitymować, są postrzegane jako pewniejsze i lepsze. Ich wyroby łatwiej zdobywają nabywców. Ten efekt zwiększenia sprzedaży aktualnie w krajach Unii Europejskiej stopniowo maleje, bowiem istnieje już wiele firm posiadających systemy jakości, a zatem klient mając większy wybór znowu zwraca uwagę na inne kryteria. Nie znaczy to, że efekt marketingowy przestał istnieć, on jedynie zmienił swe oblicze - teraz wyroby firm bez certyfikatu systemu jakości coraz częściej są pomijane już przy wstępnym wyborze. Przestał to więc być aspekt przewagi konkurencyjnej, a stał się punktem wyjścia do poszukiwania nabywców. Polska wciąż znajduje się w pierwszej fazie wdrażania tego systemu i certyfikowane przedsiębiorstwa sprzedające na polskim rynku jeszcze przez kilka lat będą korzystały z tej przewagi.
Przedsiębiorstwa z długoletnią tradycją wiedzą, że istotą działania nie jest zdobywanie nowych klientów, ale przede wszystkim utrzymanie starych.. Stali klienci powracają do firmy, a także zachęcają innych do korzystania z naszych usług lub wyrobów. Celem przedsiębiorstw nastawionych na długotrwały sukces staje się więc spełnienie potrzeb i oczekiwań klientów. Tego spełnienia nie da się uzyskać od razu - wymaga to często długich lat pracy, stąd potrzebny jest sprawny system stałego doskonalenia. Taki system zawarty jest właśnie w normie ISO 9000. Przedsiębiorstwa Unii Europejskiej zauważyły, że wdrożenie systemu zarządzania jakością będzie istotnym filarem podtrzymującym ich długoterminowe strategie prowadzące do sukcesu.
Początkowo niedocenianym aspektem wdrożenia było obniżenie wewnętrznych kosztów złej jakości. Ukazywano normy, jako panaceum na problemy gospodarki w skali makro. Okazało się jednak, że przedsiębiorstwa, które prawidłowo wdrożyły system notują malejące koszty złej jakości. Ten sam system stałego doskonalenia, który pozwala nam utrzymać starych klientów, pracuje na obniżenie kosztów wewnętrznych w firmie. Jeżeli doskonalimy poszczególne elementy procesów wytwórczych czy usługowych, to zmniejszamy jednocześnie ilość braków, a więc maleją koszty złej jakości. Oczywiście utrzymanie systemu, szkolenia i rozwój kosztują, ale wydatki na nie są zwykle mniejsze niż oszczędności.
Niewątpliwie wdrażanie systemów jakości w krajach Unii Europejskiej przyczyniło się także do zmiany kontaktów między organizacjami, a ich dostawcami. Gdy przedsiębiorstwa same zaczynały dbać o zadowolenie klienta, potrzebowały do tego odpowiednich surowców. Stąd wybór dostawcy stopniowo przestaje być oparty na cenie. Dlatego też dostawcy są zachęcani do wdrażania własnych systemów jakości, które zapewnią stabilność dostaw i ciągłe doskonalenie wyrobów.
To właśnie rosnąca popularność systemów jakości zgodnych z ISO 9000 sprawiła, że w Dyrektywach Unii Europejskiej ujęto je jako kryterium oceny zgodności z wymaganiami. Podzielono obszar oceny: obligatoryjny i dobrowolny. Działanie w obszarze obligatoryjnym bez certyfikatu jakości jest praktycznie niemożliwe, natomiast w obszarze dobrowolnym bardzo trudne.
Przedsiębiorstwa Unii Europejskiej mogą być dla polskich przykładem skutecznego wykorzystania narzędzia, jakim jest system zarządzania jakością zgodny z normami ISO 9000. System ten staje się obecnie dla firm spoza Unii, które nie mają za sobą lat współpracy z EWG, warunkiem wejścia na ten rynek. Czy jednak ci, którym wystarcza rynek polski mogą obejść się bez certyfikatu? Otóż firmy takie będą się borykać z coraz większymi problemami, gdyż już dziś, w wielu dziedzinach, przegrywają z firmami posiadającymi certyfikaty.
Korzyści, jakie można osiągnąć w Polsce, są identyczne jak te, które osiągnęły u siebie firmy zachodnioeuropejskie. Przedsiębiorstwa posiadające system jakości ISO 9000 są obecnie na rynku polskim w sytuacji przewagi konkurencyjnej, którą powinny wykorzystać jeszcze przed wstąpieniem do Unii Europejskiej. jednym z wymogów, jakie należy spełnić przed wstąpieniem do UE jest dostosowanie prawa. Aktualnie w sejmie rozpatrywany jest projekt ustawy o systemie oceny zgodności wyrobów, procesów lub usług z wymaganiami. Treść tej ustawy jest zgodna z wymogami Dyrektyw.