Prawo administracyjne z Gwsh

WYKŁAD, z dn. 01.10.2000
TEMAT: Wprowadzenie.


Prawo administracyjne jest gałęzią prawa odnoszącą się do administracji publicznej.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA- wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do określonych celów.
Słowo „administracja” jest terminem pochodzącym od łacińskiego słowa ministrale- posługiwać, wykonywać, kierować. Wyraz „administracja” jest synonimem służby, zarządzania, pomocy.
Administracja publiczna jest sprawowana przez państwo w szerokim tego słowa znaczeniu:
-sprawowana przez organy państwowe jak i związki publiczno-prawne (związki samorządowe),
-sprawowana też przez inne podmioty administracji.
Administrację publiczną można definiować w ujęciu organizacyjnym, materialnym, formalnym.

ADMINISTRACJA PUBLICZNA w ujęciu organizacyjnym stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organa administracyjne i inne podmioty administracji.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA w ujęciu materialnym jest to taka działalność państwa, której przedmiotem są zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA w ujęciu formalnym jest całą działalnością wykonywaną przez podmioty administracji bez względu na to czy ma charakter administracyjny, czy też nie ma takiego charakteru.

Zasada podziału władz polega na przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom państwowym.
Pojęcia w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym nie pokrywają się w praktyce. Zadania administracyjne nie zawsze są wykonywane przez organy administracyjne.

W nauce prawa administracyjnego występują dwie metody określania definicji administracji:
1-rezygnuje się z definicji pozytywnej na rzecz określenia negatywnego, ( czym administracja nie jest),
2-wyjaśnia się, czym administracja nie jest i podaje się jej cechy pozytywne.

Wg. definicji negatywnej administracją jest każda działalność państwa, która nie jest działalnością ustawodawczą lub sądowniczą.- klasyczna definicja administracji.
Musimy wskazać, czym jest działalność państwa, a następnie określić, czym jest ustawodawstwo i sądownictwo.

Różnica między administracją a sądownictwem.
-pracownik administracji jak i sędzia przestrzega ustaw,
-władzę sądowniczą sprawują tylko niezawiśli sędziowie, którzy podlegają tylko ustawom.

Administracja ma pewne cechy charakterystyczne. Nie można jej precyzyjnie zdefiniować. Administracji nie można zdefiniować, można ją jedynie opisać. Administrację można definiować w różny sposób. Zależy to od celu, który ma spełniać definicja. Nie ma uniwersalnej definicji administracji.

Cechy administracji publicznej.
1.Administracja jest zjawiskiem społecznym.
2.Administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość.
3.Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć.

Postacie administracji publicznej.
Gdy administracja wydaje akty obowiązujące adresatów; w razie potrzeby stosuje środki przymusu.- administracja władcza
Administrację władczą charakteryzuje prawo wydawania jednostronnych aktów prawnych, których wykonanie zabezpieczone jest środkami przymusu państwowego.
Gdy administracja publiczna działa za pomocą takich środków jak środki prawa cywilnego czy działań faktycznych to wtedy mówimy o administracji niewładczej.
Nie zawsze organ administracji ma możliwość wyboru pomiędzy środkiem władczym a niewładczym.

Wyróżnia się administrację:
-władczą,
-świadczącą.

ADMINISTRACJA WŁADCZA- wkracza przy pomocy narzędzi władczych w sferę prawa obywatela ograniczając jego prawa.
ADMINISTRACJA ŚWIADCZĄCA- zapewnia obywatelowi określone świadczenia i inne korzyści.
Administracja świadcząca:
-pomoc społeczna,
-udostępnienie urządzeń komunalnych.

Kryterium podmiotowe:
Administracja:
-rządowa,
-samorządowa.


Administracja (działy wg. kryterium podmiotowego):
-oświaty,
-zdrowia,
-rolnictwa,
-przemysłu,
-handlu.

Pojęcie prawa administracyjnego.

PRZEDMIOTOWA DEFINICJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
prawo administracyjne- zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa.

PODMIOTOWA DEFINICJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
prawo administracyjne- zespół norm pranych regulujących stosunki społeczne, które wynikają w toku działalności organów administracji.

KLASYCZNA DEFINICJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
prawo administracyjne- gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania.

Definicja ta zawiera element podmiotowy, przedmiotowy i zawiera formy działania charakterystyczne dla administracji.
Normy prawa administracyjnego mogą być dzielone na określone grupy.

Normy prawa administracyjnego dzielimy:
-ustrojowe prawo administracyjne,
-proceduralne prawo administracyjne,
-materialne prawo administracyjne.

1-normy ustrojowe prawa administracyjnego- normy bezpośrednio dotyczące budowy i organizacji aparatu administracyjnego.
2-normy proceduralne prawa administracyjnego- zaliczamy normy dotyczące toku działania organów administracji.
3-normy materialne prawa administracyjnego- dotyczą konkretnych działów administracji np. prawo lotnicze, górskie, wodne, o zagospodarowaniu przestrzennym.

Poszczególne grupy norm prawnych zazębiają się wzajemnie. Często zamieszczane są w jednej ustawie. Muszą być jednocześnie stosowane przy rozstrzyganiu spraw administracyjnych.

Inne podziały norm prawa administracyjnego.
Podział oparty na kryterium charakteru stosunku łączącego organ stosujący normę z adresatem działania. Dwie grupy norm prawnych:
1-normy sfery zewnętrznej,
2-normy sfery wewnętrznej.
Normy te dotyczą kontaktów między administracją a obywatelami, osobami prawnymi.- normy sfery zewnętrznej
Normy regulują stosunki między organami i instytucjami prawnymi wzajemnie nazywamy normami sfery wewnętrznej.
Trudno mówić, że jest wyodrębniona ogólna część prawa administracyjnego.

Związek administracji z innymi gałęziami prawa.
Związki prawa konstytucyjnego z prawem administracyjnym są bardzo ścisłe. Jest to ta dziedzina, która dotyczy ustroju i działalności organów administracji.
Pod względem teoretyczno-prawnym prawo konstytucyjne i prawo administracyjne stanowią jedność, bowiem posługują się tymi samymi konstrukcjami, metodami, regułami.
Prawo administracyjne jest skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym. Stąd pojawia się trudność w rozgraniczeniu tych dwóch zagadnień prawnych. Możemy to odnieść tylko do ustroju norm prawa administracyjnego.
Normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm prawa administracyjnego. Dotyczy to przede wszystkim regulacji norm prawnych administracji.
Większość norm prawa administracyjnego nie wykazuje ścisłych związków z prawem konstytucyjnym (normy materialne, proceduralne). Normy ustrojowe prawa administracji wykazują ścisłe związki z prawem konstytucyjnym.

Rozgraniczenie prawa administracyjnego od prawa cywilnego.
Nie ma spraw z natury rzeczy cywilnych i z natury rzeczy administracyjnych.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY.
Termin.
Stosunek prawny odnoszony jest do różnego rodzaju stosunków między jakimiś podmiotami powstających ze względu na obowiązujące normy prawne.

Wszystkie stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu organami administracji a obywatelami i innymi podmiotami poparte na normach prawa administracyjnego nazywamy stosunkami administracyjno-prawnymi.
Stosunki administracyjno-prawne zachodzą na gruncie prawa administracyjnego.
Administracja działa władczo.
Cechą charakterystyczną stosunku administracyjno-prawnego jest to, że o treści stosunku decyduje podmiot administracji, czyli występuje nierównorzędność pozycji podmiotu tego stosunku.


Wyróżnia stosunek administracyjno-
-prawny od stosunku cywilno-
-prawnego.

Elementy stosunku administracyjno-prawnego:
1-podmiot stosunku,
2-przedmiot stosunku,
3-treść.

Podmiotami stosunku administracyjno-prawnego są:
1-zawsze organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się lub świadczenia,
2-osoba fizyczna lub prawna albo jednostka organizacyjna, do której skierowany jest nakaz lub zakaz, albo, która żąda określonego zachowania się od organu administracji.
Podmiotowość prawna w zakresie stosunku administracyjno-prawnym jest wynikiem regulacji normami prawa administracyjnego, np. podmiotem stosunku administracyjno-prawnego może być komitet stowarzyszenia.
W stosunku administracyjno-prawnym jeden z podmiotów (organ) reprezentuje władztwo państwowe.
Przedmiot stosunku administracyjno-prawnego leży zawsze w sferze określonych prawem zadań administracji publicznej.
Przedmiot stosunku administracyjno-prawnego objęty jest kompetencją jednego z podmiotów administracji.
Na treść stosunków administracyjno-prawnych składają się obowiązki i uprawnienia. Obowiązki i uprawnienia mogą polegać na działaniu, zaniechaniu lub znoszeniu.
O tym, jakie obowiązki muszą być nałożone, jakie uprawnienia nadane decydują elementy prawa materialnego.
W zasadzie obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunku administracyjno-prawnego mają charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby.
Stosunki administracyjno-prawne mogą powstać tylko na podstawie ustawowej. Najczęściej ustawa nie wystarcza, ponieważ konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego.
Stosunek administracyjno-prawny może być nawiązany z mocy samej ustawy w drodze aktu administracji oraz działań taktycznych.

Rodzaje stosunków administracyjno-prawnych:
1-wywołujące skutki na podstawie norm prawa administracyjnego,
2-związane z postępowaniem administracyjnym,
3-związane z postępowaniem przed sądem administracyjnym.

Stosunek proceduralno-administracyjny ma charakter czasowy. Podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne. Stosunek ten powstaje z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej.
Stosunek sporno-administracyjny- podstawą prawną tego stosunku są przepisy prawa zezwalające na zaskarżanie aktów administracji do sądu. Stosunek taki trwa od momentu zaskarżenia aktu administracyjnego do wydania orzeczenia. Ma charakter czasowy. Zanika nierównorzędność podmiotów. Następuje zrównanie podmiotów przed niezawisłym sądem. Występuje zasada kontradyktoryjności.

Stosunki administracyjno-prawne trwałe i stosunki administracyjno-prawne ad hoc.

Stosunki administracyjno-prawne ad hoc odnoszą się do jednorazowego działania, natomiast stosunki administracyjno-prawne trwałe polegają na tym, że trwają przez dłuższy okres, związane z prawami osobistymi, związki osobowe, z prawami majątkowymi, korzystanie z zakresu użyteczności publicznej.

Źródła prawa administracyjnego.

Źródłem prawa w ujęciu materialnym jest wszystko to, co wpływa na treść prawną w sposób bezpośredni lub pośredni.
Źródłem prawa w ujęciu formalnym jest forma aktu, w którym zawarte są normy prawne.


Źródła prawa dzielimy na:
-powszechnie obowiązujące,
-obowiązujące jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akt.

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:
1-Konstytucja,
2-ustawy,
3-ratyfikowane umowy międzynarodowe,
4-rozporządzenia,
5-akty prawa miejscowego tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły,
6-uchwały Rady Ministrów,
7-zarządzenia Prezesa Rady Ministrów,
8-zarządzenia centralnej organizacji państwowej.

Pozycja dekretów rady państwa i rozporządzenia prezydenta II R.P.
W Konstytucji problem ten jest rozwiązany. Do czasu, kiedy te akty nie będą miały następcy to będą obowiązywać.
Rozporządzenie z mocą ustawy.
Konstytucja mówi, że prezydent może wydać rozporządzenie wówczas, kiedy sejm nie może zebrać się na obrady. Rozporządzenia wydawane są na mocy delegacji ustawowej w celu wykonania ustawy. Takie upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydawania rozporządzenia, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktów.
Organ zobowiązany do wydawania rozporządzeń przez ustawodawcę nie może przekazać innemu organowi tego upoważnienia i przekraczać delegacji ustaw.

Rozporządzenia wydają:
-Rada Ministrów,
-Prezes Rady Ministrów,
-ministrowie,
-przewodniczący komitetów pełniących funkcje naczelnych organów administracji państwowej,
-prezydent,
-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.

Przepisy prawa miejscowego mogą stanowić organy administracji rządowej i organy administracji lokalnej.
Wojewoda i organy administracji niezespolonej stanowią akty prawa miejscowego stanowionych na obszarze województwa lub jego części.
Wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego.
Rozporządzenia porządkowe wojewoda przekazuje Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, wójtom na terenach, których to rozporządzenie musi być stanowione.







Akty prawa miejscowego stanowione przez organy:
-akty prawa miejscowego stanowione przez organy samorządu terytorialnego gminy w zakresie wewnętrznego ustroju gminy, organizacja urzędów i instytucji gminnych, zasady zarządu mieniem gminy, zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń,
-rada gminy wydaje przepisy porządkowe w formie uchwał, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia i zdrowia obywateli,
-w przypadkach pilnych zarząd gminy wydaje przepisy w postaci zarządzeń,
-akty stanowione przez powiat obowiązują na obszarze powiatu, dotyczą: wymagające uregulowania w statucie porządkowych, szczególnego trybu zarządzeń mieniem powiatu, zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
W zakresie nieuregulowanych innych ustawach w szczególnych, uzasadnionych przypadkach rada powiatu może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa obywateli, środowiska naturalnego, jeżeli te zagrożenia występują na obszarze większym niż jedna gmina. Zarządzenia te wydawane są w postaci uchwał.
-akty prawa miejscowego stanowione przez województwa.
Sejmik wojewódzki stanowi akty prawa miejscowego na terenie województwa lub jego części na podstawie ustawy oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach. Akty te mają charakter uchwał.

Akty prawa miejscowego wchodzą w życie z dniem ogłoszenia chyba, że przepisy określają inny termin.
Akty o charakterze wewnętrznym nie mogą stanowić podstawy prawnej dla decyzji administracji dotyczących przyznania stwierdzenia i uznania praw i obowiązków podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji, natomiast mogą one kształtować sytuację prawną podległych organom jednostek organizacyjnych, w tym pracowników administracji publicznej zatrudnionych w danym organie, mogą określać ich kompetencje.

Do aktów o charakterze wewnętrznym należą:
· uchwały sejmu i senatu,
· uchwały rady ministrów,
· zarządzenia prezydenta R.P.,
· zarządzenia prezesa Rady Ministrów,
· zarządzenia ministrów,
· zarządzenia centralnych organów administracji państwowej,
· zarządzenia marszałka sejmu i senatu,
· nieratyfikowane umowy międzynarodowe,
· akty prawa miejscowego nie mające charakteru powszechnie obowiązujących.

Uchwały mogą mieć charakter normatywny i nienormatywny.
uchwała nienormatywna- uchwała organu kolegialnego o charakterze mieszalnym, np. uchwała o wyborze marszałka senatu.
Uchwała normatywna- ogłaszana jest w dzienniku i monitorze polskim.




WYKŁAD, z dn. 03.12.2000

TEMAT: Postaci Administracji publicznej.


Środki stosowane przez administrację publiczną:
-administracja władcza,
-administracja niewładcza.

administracja władcza- wydaje akty obowiązujące adresatów, stosuje środki przymusu do wykonania tych aktów. Administrację władczą charakteryzuje prawo wydawania jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności i występuje możliwość zapewnienia ich wykonania środków przymusowych.

W literaturze prawniczej wyróżnia się stosunki:

-stosunki wewnętrzne,
-stosunki zależności służbowej,
-stosunki między jednostkami zwierzchnimi a jednostkami podległymi,
-stosunki zależności zakładowej,
-stosunki w obrębie gospodarki państwowej,
-stosunki prawne w obrębie działań niewładczych,
-stosunki łączące administrację publiczną z organizacjami społecznymi,
-stosunki egzekucyjne,
-stosunki nawiązane za zgodą drugiego uczestnika stosunku,
-stosunki administracyjno-prawne nawiązane bez jej zgody,
-stosunki administracyjno-prawne wywołujące skutki cywilno-prawne,
-stosunki zobowiązujące do zawarcia umowy.

Pojęcie sytuacji administracyjno-prawnej.

sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób pośredni bądź bezpośredni z uwagi na konkretne zdarzenie faktyczne.

Ukształtowanie prawne nie przesądza o tym czy mamy doczynienia z sytuacją potencjalną czy tez z sytuacją realną.
jeżeli sytuacja prawna kształtowana jest w sposób pośredni to mamy doczynienie z sytuacją, która jest nowa w stosunku administracyjno-prawnym. przy stosunku administracyjno-prawnym układ praw i obowiązków powstaje bezpośrednio.

Rodzaje sytuacji administracyjno-prawnych:

-potencjalne,
-realne.

W sytuacji potencjalnej znajdują się wszystkie podmioty prawa wobec, których nie nastąpiła indywidualizacja konkretnych praw i obowiązków określonych przepisami prawa materialnego, a wobec których z uwagi na ich dotychczasową sytuację faktyczną lub prawną, indywidualizacja może lub musi nastąpić.

sytuacja realna- w wyniku aktu administracyjnego wydanego w trybie określonego postępowania lub w inny sposób określony przepisami prawa nastąpiło odniesienie praw i obowiązków do konkretnie oznaczonego podmiotu prawnego.

Sytuacje administracyjno-prawne:

-proste,
-złożone.

Sytuacja prosta odpowiada treści określonego stosunku prawnego.

Sytuacja złożona odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, w które dany podmiot wchodzi. podmiot takiej sytuacji jest podmiotem wielu praw i obowiązków różnych organów administracji.
Sytuację złożoną może tworzyć zbieg praw i obowiązków o jednolitym charakterze występujących we wzajemnym powiązaniu, co oznacza, że wykonanie jednego pociąga wykonanie drugiego obowiązku.

Sytuacje administracyjno-prawne:

a) ze względu na czas trwania.
-jednorazowe,
-okresowe,
-trwałe.

b) z punktu wywołania skutków prawnych.
-zamknięte,
-otwarte- może wywołać skutki w innej dziedzinie niż prawo administracyjne.

sytuacje jednorazowe- np. podatek od nieruchomości.

sytuacje okresowe- uprawnienia lub obowiązki sprawowane są w sposób powtarzalny. Początek i koniec sytuacji okresowej może być wyznaczony datami, np. koncesje na sprzedaż alkoholu.

sytuacje trwałe- trwałość jest pojęciem względnym, bezwzględnie nie mogą być zmieniane.

Sytuacje administracyjno-prawne o charakterze:

1- administracyjno-prawnym,
2- materialno-prawnym,
3- sytuacje procesowe.








Relacje pomiędzy administracją publiczną a jednostką.


Układ obywatel-administracja jest podstawowym przedmiotem regulacji w prawie administracyjnym.

Wpływ na pozycję obywatela ma:

-system administracyjny państwa,
-przepisy regulujące stosunek: organ administracji-obywatel,
-przepisy określające wolności, uprawnienia i obowiązki obywatela.

Sytuacje prawa materialno-administracyjnego:

-obywatel jako podmiot praw i obowiązków osobowych,
-obywatel jako podmiot praw i obowiązków politycznych,
-obywatel jako podmiot praw i obowiązków społecznych,
-obywatel jako właściciel,
-obywatel jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą,
-obywatel w sytuacjach nadzwyczajnych:
1-w stanie zagrożenia klęski żywiołowej,
2-w stanie zagrożenia powodziowego, pożaru,
3-w stanach nadzwyczajnych,
4-w sytuacji ustalonego obszaru.
-obywatel jako użytkownik drogi publicznej.

Podstawowym wyznacznikiem praw i obowiązków obywateli jest Konstytucja. Prawa i obowiązki obywateli są też kształtowane przez ustawy obywatelskie.
Akta stanu cywilnego kształtują prawa i wolności obywatelskie.

Procedury administracyjne:

Administracja musi przestrzegać prawa. Przepisy procedur administracji zawierają zasady relacji obywatel-organ administracyjny.

Wyróżniamy:

1- zasady praworządności,
2- zasady prawdy obiektywnej,
3- zasady udziału stron w postępowaniu,
4- zasady kontroli nad postępowaniem administracyjnym,
5- zasady sądowej kontroli rozstrzygnięć administracji,
6- zasady uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i uwzględnienie słusznego interesu stron,
7- zasady udziału prokuratora.

Związanie administracji z prawem:

1- zasady państwa prawnego,
2- zasada praworządności- wszystkie organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach określonych przez prawo.
Związanie administracji prawem zależy m. in. od sfery, rodzaju i form działania administracji.

Związanie administracji prawem w sferze zewnętrznej i
wewnętrznej działania:

W sferze działań wewnętrznych administracja ma dużo
więcej swobody.


1-samodzielnie organizuje wykonanie zadań gospodarczych,
2-ustala wewnętrzne zasady organizacji jednostek organizacyjnych urzędów, przedsiębiorstw i instytucji,
3-znosi pomocnicze jednostki organizacyjne,
4-dokonuje zmiany w zakresie czynności w strukturze jednostki organizacyjnej,
5-podejmuje czynności o charakterze kontrolnym i ustalającym, odnoszą się do ludzi zatrudnionych w jednostkach, które sprawują władzę i w jednostkach podległych.

Źródłem władztwa administracji są statuty i regulaminy.
W sferze zewnętrznej występują indywidualne akty prawne. Są one opatrzone tak samo rygorami jak akty skierowane na zewnątrz.
Związanie administracji prawem zależy również od organów administracji publicznej i innych podmiotów. Wymaga się jedynie, aby były one oparte na jakiejś podstawie prawnej, np. na ogólnej normie kompetencyjnej wynikającej z przepisów określających zakres działania danego organu.
Działania o charakterze prawnym są ściśle zdeterminowane przez prawo. Najściślej określone są te działania, które zmieniają sytuację prawną indywidualnie określonych podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji. Podstawowym wymogiem jest to aby działania miały podstawy w przepisach prawa materialnego, proceduralnego i ustrojowego. W sferze zewnętrznej musi zastosować obowiązujące przepisy.

Zagadnienia sfer ingerencji administracji:

Sfery:

1-plicja administracyjna,
2-reglamentacja,
3-świadczenia materialne,
4 świadczenia niematerialne,
5-zakaz ingerencji administracji.

sfera policji administracji- ochrona bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego. Odnosi się do ochrony życia, zdrowia ludzkiego oraz mienia.
W takim ujęciu sam przedmiot jest jakby podwójny, bowiem chroni się pewne dobra i stany. Bardzo często te wartości występują nierozdzielnie, ale możemy wyróżnić wśród nich różnice. Ta różnica będzie nam pokazywała różny zasięg i różne zagrożenie płynące dla tych wartości. Na ochronę tych wartości wpływ ma:
-zasady współżycia społecznego,
-normy moralne,
-normy obyczajowe.
Normy moralne i obyczajowe (prawne też) muszą być odpowiednio chronione. Zaczyna tu funkcjonować policja administracyjna.

policja administracyjna- organy, które wykonują czynności kontrolne, np. inspekcja.

Cechą charakterystyczną policji administracji jest to, że często jest utożsamiana z reglamentacją. W policji administracji i reglamentacji mamy, doczynienia z ograniczeniami formułowanymi w sferach publicznych i podobnych formach działania.
Policja administracji ma obowiązek zapewnić nienaruszalność mienia, stanu niektórych dóbr osobistych człowieka.
Reglamentacja pełni funkcje kreatywne w zakresie kształtowania działalności gospodarczej. Odnosi się ona przede wszystkim do sfery gospodarczej. Reglamentacja polega na ograniczeniu wolności działalności gospodarczej w imię szeroko pojętego interesu publicznego za pomocą form i metod określonych przepisami prawa.
Reglamentacja związana jest ze sfera zachowania bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz zabezpieczenie sfery ekonomicznej państwa. W ramach reglamentacji narzuca się wolę państwa. Robi się to na podstawie szczegółowych podstaw prawnych.

Świadczenia materialne.

Sfera ta obejmuje działania polegające na zapewnieniu materialnych warunków życia jednostki w społeczeństwie. Świadczenia mogą występować, np. w ubezpieczeniach społecznych. Sfera świadczeń materialnych z punktu widzenia społecznego jest ważna. Wpływ na świadczenia materialne ma treść prawa i polityka państwa formułowana w tym względzie.

Świadczenia niematerialne.

Obejmują działania związane z niematerialną regulacją warunków życia w społeczeństwie.
Administracja musi dopełnić wszelkich starań, żeby to świadczenie wypełnić. Obowiązki administracji w sferze świadczeń niematerialnych są zbliżone do obowiązku policji administracyjnej, np. ochrona ludzi przed zanieczyszczeniami.

Zakaz ingerencji.

Zakaz ingerencji administracji jest wtedy, kiedy przepisy prawa nie dopuszczają żadnego wyjątku, albo dopuszczony wyjątek określają dokładnie.










TEMAT: Prawne formy działania administracji.


Działalność administracji była regulowana przepisami prawa.
Historycznie ukształtowanie regulacji prawnej dotyczyło przekonanie, że administracji nie sposób zmieścić w prawie.
Każdy organ do pewnego stopnia musi być samodzielny.

Formy aktywności administracji:

-akty władzy publicznej,
-czynności administracyjne,
-działania administracji publicznej.

Prawne formy działania administracji publicznej.

Możliwe jest wprowadzenie przejawów administracji publicznej do prawnych przejawów umożliwiających w ten sposób systematyzację oraz oceny prawidłowości działań. Są to działania, których kształt prawny jest ukształtowany przez praktykę administracji, ale w ramach dopuszczonej samodzielności działania administracji publicznej.

Formy działania administracji publicznej klasyfikowane są
w dwóch grupach:

-formy działań o charakterze wykonawczym podejmowane na postawie wyraźnych przepisów prawa,
-formy działań o charakterze twórczym podejmowane na podstawie nie zawsze wyraźnie udzielonych upoważnień, najczęściej na podstawie ogólnych przepisów prawa z dużym udziałem samodzielności podmiotu administracji. Są to działania podejmowane na podstawie i w granicach prawa, nie mogą zostać przekroczone granice działania.

W literaturze najwięcej uwagi poświęca się aktom władzy publicznej i czynnościom administracyjnym.
Pojęcie prawnych form działania administracji publicznej powstało w XX wieku. Formy działania podejmowane na podstawie prawa to prawo określa formy działania i upoważnienie organu do działania, warunki korzystne z upoważnieniem, tryb podejmowania działań oraz określa zasady i tryb prawidłowości działań.

Działania o charakterze wykonawczym odznaczają się tzw. wyczerpującą regulacją prawną czyli uregulowane są normami prawa administracyjnego proceduralnego i normami prawa administracyjnego materialnego.
Te wymogi spełniają: akt administracyjny oraz akt normatywny administracyjny. Nie wszystkie dziedziny administracji posiadają regulację prawną.
1) Działanie organów administracji oparte jest na przepisach prawa ustrojowego, zaś brakuje norm procesowych i materialnych.
2) Działanie organów administracji oparte jest na przepisach prawa ustrojowego, materialnego, a brakuje prawa procesowego.
3) Działanie organów administracji oparte jest na prawie ustrojowym i procesowym, a brakuje norm prawa.
Te przypadki regulacji prawnych działań oznaczają, że normami prawa mogą pozostawać nieuregulowane:
1- tryb podejmowania,
2- warunki podejmowania,
3- postać prawna niektórych działań,
4- moment podjęcia niektórych działań,
5- zasady kontroli prawidłowości działań.

We wszystkich tych przypadkach organ administracji publicznej działa na podstawie prawa, co najmniej normy kompetencyjnej. Norma kompetencyjna upoważnia do podjęcia działania, lecz w zakresie nieuregulowanym, w zakresie prawa materialnego i ustrojowego może samodzielnie określać pozostające poza regulacją prawną elementy działań, ale w ten sposób by samodzielność organu administracji publicznej odbywała się w granicach prawa.
Jako granice prawa należy rozumieć:

- nienaruszanie konstytucyjnych zasad,
- nie przekraczanie normy kompetencyjnej.

norma kompetencyjna- taka wypowiedź prawna, która dla jej adresatów wyznacza w sposób ogólny zadania i cele lub upoważnia do określonego działania, lecz bez określenia formy, w jakiej działanie ma być podjęte.

Formy działań faktycznych i umowy:

- umowy cywilno-prawne,
- umowy publiczno-prawne.

akt administracyjny- konstrukcja prawna, która obejmuje taką postać działania administracji publicznej przy pomocy, której organ w oparciu o wyraźne przepisy ustawy i ustalenia stanu faktycznego władczo i jednostronnie rozstrzyga o prawach i obowiązkach konkretnego adresata.

akt administracyjny- sformalizowany objaw woli organu administracji podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji skierowany do zindywidualizowanego adresata w konkretnej sprawie wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy w sferze innych działów prawnych.

Przepisy prawa powinny określać formę rozstrzygnięcia. Najczęstszą formą rozstrzygnięcia są decyzje administracyjne. Organ orzeka decyzyjnie. Skazuje się, że o jednostronne rozstrzygniecie o prawach i obowiązkach konkretnego podmiotu, konkretnej sprawy. Zdarza się, że przepisy prawa nie rozstrzygają formy rozstrzygnięcia. W takich przypadkach formy rozstrzygnięcia określa organ administracji publicznej. W ramach swojej samodzielności organ jest zobowiązany wybrać decyzję administracyjną dla każdego rozstrzygnięcia, które załatwia sprawę, co do jej istoty w całości lub części, albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji chyba, że przepisy prawa stanowią inaczej.
Funkcjonują szczególne wymogi prawne w odniesieniu do podstaw prawnych decyzji administracyjnej. Podstawą prawną decyzji administracyjnej może być jedynie przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wykonawczego wydany na podstawie i w ramach wyraźnego upoważnienia ustawowego zawartego w akcie ustawodawczym. Decyzja administracyjna musi być wydana na wyraźnie skonkretyzowanej podstawie prawnej. Przepisy prawa miejscowego w pewnym sensie mogą być podstawą do wydania decyzji administracyjnej. Decyzje administracyjne mogą być zaskarżane do sądu z powodu niezgodności z prawem. Decyzję mogą zaskarżać:

- strony, które brały udział w postępowaniu decyzyjnym,
- prokurator,
- rzecznik praw obywatelskich.

W odróżnieniu od aktów decyzyjnych, akty administracyjne, które nie są decyzjami administracyjnymi są w mniejszym stopniu zdeterminowane normami prawa. Przyjmuje się w stosunku do nich wymóg podstawy prawnej zawartej w ustawie.

KLASYFIKACJA AKTÓW:

1- akty o charakterze deklaratoryjnym- tylko potwierdzają prawa i obowiązki, które do adresatów wynikają bezpośrednio z ustawy, zaś same takich praw i obowiązków nie tworzą, kształtują stosunki prawne, ponieważ od chwili wydania aktu administracyjnego adresat może skutecznie powoływać się na swoje prawo, np. stwierdzenie obywatelstwa, decyzja stwierdzająca nabycie uprawnień z mocy prawa, dyplom wyższej uczelni.
2- akty o charakterze konstytutywnym- tworzą, zmieniają lub uchylają stosunki prawne, przy czym zmiana konkretnej sytuacji prawnej następuje z mocy aktu administracyjnego, a nie z mocy samej ustawy. Akty konstytutywne tworzą nową sytuację prawną, czyli ustalają dla adresatów prawa i obowiązki. Uznaje się, że mają charakter twórczy, np. decyzja o zmianie imienia lub nazwiska, wydanie paszportu.



KLASYFIKACJA AKTÓW :
(kryteria pomiędzy organem administracyjnym a adresatem)

1- akty administracyjne zewnętrzne- adresowane są do podmiotów poza organem administracji nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt.
2- akty administracyjne wewnętrzne- adresowane są do organów, instytucji oraz pracowników podległych służbowo organowi wydającemu akt administracyjny.

KLASYFIKACJA AKTÓW :
(ze względu na zakres podjęcia aktu)

1- akty administracyjne związane- warunki podjęcia aktu zostały wyraźnie określone normami prawnymi,
2- akty administracyjne swobodne- warunki wydania nie są przez prawo określone w sposób wyczerpujący lub nie są przez prawo określone. W tym przypadku wypełnienie tej wyczerpującej regulacji prawnej odnośnie warunku wydania aktu dokonuje się w obrębie swobody prawnej, jaką organ administracji otrzymał od ustawodawcy.

KLASYFIKACJA AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH:

1- podjęte za zgodą adresata- adresat aktu wnioskuje o podjęcie aktu,
2- podjęte z urzędu- podejmowany jest bez woli adresata.

KLASYFIKACJA AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH:
(z punktu widzenia wywoływania skutku w sferze prawa cywilnego)

1- rodzą bezpośrednio skutki cywilno-prawne, np. wywłaszczenie,
2- rodzą pośrednio skutki cywilno-prawne, np. umowy najmu.

Aparat administracji jest zawsze rezultatem zastosowanych przez organy norm prawa administracyjnego. Żeby zastosowano normy prawa administracyjnego organ administracyjny musi dokonać szeregu czynności:
1- musi ustalić normy prawa, które mają być stosowane,
2- treść tych norm,
3- stan faktyczny,
4- ustalić składniki stanu faktycznego,
5- organ musi dokonać subsumcji, czyli zbadać czy ustalony stan faktyczny odpowiada treści zastosowanej normy prawnej,
6- ustalenie skutków prawnych wynikających z porównania stanu faktycznego z normą prawa.

Akt administracyjny jest tą formą, w której ujmuje się ustalone skutki prawne, porównania stanu faktycznego z normami prawnymi. Organy administracji publicznej posiadają pewien zakres samodzielności w interpretowaniu norm prawa, ustalaniu stanu faktycznego, mają swobodę w wyborze treści, przepisy prawa mogą być rozszerzane i zawężane. Najbardziej wyraźnym ograniczeniem stosowania aktu administracyjnego jest prawna regulacja zasad ogólnych postępowania administracyjnego. Kodeks postępowania administracyjnego określa postępowanie administracyjne, które musi być przez organy przestrzegane. NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY sformułował zasadę, że obowiązkiem organu administracji jest rozważenie wszystkich okoliczności faktycznych spraw.
UZNANIE ADMINISTRACYJNE.

Uznanie administracyjne traktowane jest jako najpełniejsza postać samodzielności organu wydającego akt administracyjny. Jest to samodzielność, której organowi administracji publicznej udziela norma prawna blankietowa, która skonstruowana najczęściej jest w ten sposób, że przy rozwiniętej w pełni hipotezie organ administracyjny na warunkach określonych w niej ma wybór między różnymi sposobami zachowania się, czyli ma możliwość samodzielnego określenia kryteriów rozstrzygnięcia i w oparciu o te kryteria ustala treść rozstrzygnięcia. Bez względu na to, jaki sposób zachowania wybierze organ administracji, jakie określi kryteria, jaką ustali treść rozstrzygnięcia organ ma prawo wydać decyzje. Aby nastąpiło rozstrzygnięcie organ musi samodzielnie określić sposób skorzystania z udzielonego upoważnienia, a w szczególności musi ustalić, do jakiego celu ma dążyć, aby wykorzystanie upoważnienia było zgodne z interesem publicznym, interesem indywidualnym.

Organ administracji musi ustalić mierniki, spośród których dokona wyboru najwłaściwszego określenia.

Poglądy prof. Bigo.

Samodzielne wartościowanie organu administracji może się opierać na miernikach znajdujących się poza normą prawną.

Poglądy prof. Dawidowicza:

Przy ustalaniu miernika rola organu administracji sprowadza się jedynie do wyinterpretowania poszukiwanych kryteriów z norm obowiązującego prawa.

Samodzielność organu administracji nie może być dowolnością, postępowaniem arbitralnym. Samodzielność organu administracji wynika z upoważnienia wyrażonego konstrukcją normy blankietowej zawartej w przepisach ustawy. Jest to samodzielność uwarunkowana normą blankietową. Ograniczenia samodzielności organu administracji wynikają z norm prawa materialnego. Ograniczenia mogą wynikać z norm prawa proceduralnego. Ponadto mogą wynikać z przepisów prawa ustrojowego. Przepisy prawa ustrojowego określają możliwość ingerencji przez organ administracji.
Sąd administracyjny może kontrolować czy nie naruszono przepisów postępowania administracyjnego. Musimy odróżnić uznanie administracyjne, czyli samodzielne administrowanie, ocenę celowości. Akty administracyjne uznaniowe podlegają sądowej kontroli z punktu widzenia czy podlegają formalnym uznaniom ustawowym. Za pomocą prawa możemy dać jedynie częściowy obraz administracji. Uznanie administracyjne nie jest zjawiskiem pozaprawnym; mieści się w funkcji stosowania norm prawnych. Tego zjawiska nie da się wyeliminować dopóki będą istniały formy ustawowe zawierające upoważnienie dla organów administracji do samodzielnego określania treści aktu administracyjnego.
- samodzielność w zakresie oceny stanu faktycznego,
- ocena pojęć niedookreślonych, niedoznaczonych,

Funkcjonowanie urzędu- wykonywanie kierownictwa.
Normy prawa administracyjnego należy zaliczyć do norm praw blankietowych, które udzielają organom administracji upoważnienia do ich samodzielnej interpretacji.


Akt administracyjny musi być wydany zgodnie:

1- z prawem, czyli musi być wydany przez organ administracji publicznej właściwym rzeczowo i miejscowo,
2- zgodnie z prawem proceduralnym, które określa sposób podejmowania i kontroli,
3- zgodnie z prawem materialnym- prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie o prawach i obowiązkach podmiotów w drodze aktu administracyjnego.

Akt administracyjny musi być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej. Ta samodzielność prawna jest przyznana organowi administracji przez normy prawa ustrojowego, proceduralnego i materialnego. To właściwe wykorzystanie samodzielności prawnej sprowadza się w zasadzie do ustalenia stanu faktycznego, interpretowania stosowanych norm prawa i wykorzystywania samodzielności w ustalaniu treści rozstrzygnięć.

Wadliwe akty administracji:

- błędy pisarskie, rachunkowe, błędy, które w sposób w sposób istotny naruszają przepisy prawa materialnego, opieranie się na nieustalonym prawie faktycznym, błędnej wykładni prawa, niewłaściwe wykorzystanie uznania administracyjnego.

Akty administracyjne o największej wadliwości kwalifikowane są jako nieważne. Jako nieważne uważa się takie, które:

- zostały wydane przez organ rzeczowo lub miejscowo niewłaściwe,
- zawierają oczywiste wady procesowe,
- bez podstawy prawnej,
- wydane w sprawie już rozstrzygniętej,
- skierowane do niewłaściwego adresata,
- mają na celu osiągnięcie efektu z punktu widzenia praktycznego niemożliwego do osiągnięcia.

Akty administracyjne nieważne traktuje się jako akty, które nie wywarły zamierzonych skutków prawnych i z których nie powstały żadne prawa ani obowiązki. Istnieją do czasu ich unieważnienia tylko pozornie i organ administracji powinien z urzędu stwierdzić nieważność takiego aktu. Takie stwierdzenie ma znaczenie deklaratoryjne, co oznacza, że ten nieskuteczny akt administracyjny nigdy nie istniał.
Od aktów administracji nieważnych musimy odróżnić tzw. nieakty.
Nieakty pozornie mogą się wydawać aktami administracyjnymi. Nie wywierają żadnych skutków prawnych.
Innym typem wadliwych aktów administracyjnych są akty administracyjne wzruszalne (zaskarżalne). Takie akty naruszają normy prawa materialnego i proceduralnego, ale nie w tak wielkim stopniu by doprowadzić do nieważności. Takie akty są skuteczne i pozostają skutecznymi tak długo jak długo nie zostaną zmienione lub uchylone przez odpowiednie organy administracyjne. Ze zmianą aktu może wystąpić również adresat aktu. Zmiana lub uchylenie takiego aktu działa od chwili uznania. Jest on skuteczny o ile nie zostanie wzruszony.
Domniemanie ważności aktu administracyjnego sprowadza się do tego, że akt administracyjny nawet wadliwy uznawany jest za obowiązujący dopóki w odpowiednim trybie nie zostanie zmieniony lub uchylony.
Nie domniemuje się tym samym, że każdy wydany akt administracyjny jest prawidłowy. Do czasu udowodnienia sytuacji przeciwnej akt taki funkcjonuje jako akt poprawny. Adresat jak i odbiorca aktu może weryfikować jego poprawność.

MATERIALNA I FORMALNA PRAWOMOCNOŚĆ.

Prawomocność formalna oznacza, że stosunek prawny zawiązane między organem i adresatem zostaje na stałe ukształtowany.

Materialna prawomocność oznacza, że niedopuszczalne jest użycie do wzruszenia aktu administracyjnego zwyczajnych środków prawnych.



WYKŁAD, z dn. 14.01.2001

TEMAT: Prawne formy działania administracji.


FORMY AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH.

1- decyzje,
2- zezwolenia,
3- koncesje,
4- licencje.

DECYZJE- akt administracyjny, w którym organ administracji publicznej dokonuje jednostronnego ustalenia o charakterze wiążącym zarówno dla jednostki jak i organu administracyjnego. W doktrynie prawa administracyjnego pojęcie decyzji zawęża się do aktu administracyjnego wydanego w postępowaniu administracyjnym. Natomiast w orzecznictwie sądowym pojęcie decyzji jest rozszerzane o inne akty administracyjne występujące w innych formach, a także akty administracyjne występujące bez wyraźnie określonej prawem formy. Decyzje przyznają lub odmawiają przyznania jednostce uprawnień.

Przykłady decyzji:
o wymeldowaniu osoby, w sprawach świadczeń z zakresu pomocy społecznej, zakaz zgromadzeń publicznych, wywłaszczenie nieruchomości.

ZAMIAST DECYZJI MOGĄ BYĆ: uchwały organów kolegialnych, uprawnienia, zarządzenia.

ZEZWOLENIA- forma aktu administracyjnego, która ustala uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyraża zgodę na podjęcie lub dokonanie czynności zgodnej z normami prawa administracyjnego. Nabycie uprawnienia lub zgoda określona w zezwoleniu następują zwykle w warunkach prawnie określonego nakazu lub zakazu podejmowania przez jednostkę określonych czynności.

Przykłady zezwolenia:
zezwolenie na utworzenie uczelni niepaństwowej, na wjazd na terytorium RP, na pobyt w RP cudzoziemca, na usunięcie drzew i krzewów z nieruchomości, na osiedlenie się cudzoziemca na terytorium RP.
W niektórych przypadkach zezwolenie określa się jako: pozwolenie, zgoda, karta (np. rowerowa), prawo jazdy.

Zezwolenia mogą być wydawane na czas określony lub nieokreślony. Zezwolenie może być cofnięte z powodu nieprzestrzegania określonych warunków.

KONCESJE- akt administracyjny, który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności zazwyczaj o charakterze produkcyjnym lub usługowym.

Koncesjonowanie usług telekomunikacyjnych, pocztowych, rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiofonicznych, budowa płatnych autostrad, obrót niektórymi towarami i usługami z zagranicą, działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania niektórych wyrobów alkoholowych i tytoniowych.

Przy pomocy koncesji może być rozpowszechniana lub ograniczana sfera wolności gospodarczej. Koncesji udziela się na czas oznaczony lub nieoznaczony. Organ posiadający koncesję podlega kontroli przez organ koncesyjny. Organ koncesyjny może cofnąć koncesję w przypadku nieprzestrzegania warunków koncesji. Koncesję są na ogół odpłatne.

Wydając koncesję organ administracji państwowej może nałożyć na koncesjonariusza określone obowiązki, a także określić warunki, które koncesjonariusz musi spełnić.

LICENCJE- akt administracyjny określający uprawnienia do wykonywania określonej działalności lub pracy zawodowej w przypadku, gdy wykonywanie pracy lub działalności związane jest z posiadaniem pewnych kwalifikacji, np.:
- akty administracyjne ustalające uprawnienia dla pracowników personelu lotniczego, licencje przewodnickie, połowowe.
Warunkiem wydania licencji jest posiadanie pewnej wiedzy potwierdzonej egzaminem lub posiadanie odpowiedniego wykształcenia. Licencje mogą być wydawane na czas określony lub nieokreślony. Organ, który udzielił licencji jest uprawniony do cofnięcia licencji na ściśle określonych warunkach.


AKTY NORMATYWNE ADMINISTRACJI.

Pojęcie aktu normatywnego administracji obejmuje wszelkie akty prawa nie mające rangi ustawy, przyjmujące różne nazwy, wydawane przez upoważnione organy administracji publicznej w oparciu o podstawy prawne rozmaitej konstrukcji pod warunkiem, że zawierają treści normatywne, czyli treści zobowiązujące adresatów do określonego zachowania się. Do aktów normatywnych administracji zaliczamy:
- uchwały Rady Ministrów,
- uchwały Prezesa Rady Ministrów.

Forma aktów normatywnych powinna być określona przepisami ustaw i Konstytucji. Akty normatywne mogą mieć charakter powszechnie obowiązujący. Możemy mieć doczynienia z aktami normatywnymi nie posiadającymi źródeł powszechnie obowiązującego prawa: instrukcje, wytyczne, zarządzenia wewnętrzne, pisma okólne.

Akty normatywne administracji mogą mieć różnie formułowaną podstawę prawną. Musi być przepis rangi ustawowej. Upoważnienie ustawowe musi zawierać elementy proceduralne wydania aktu normatywnego i elementy materialne.

O wiele bardziej złożoną grupą aktów normatywnych są akty bez sprecyzowanej podstawy prawnej. Nie mają one charakteru wykonawczego. Za podstawę prawną mają podstawy wykonawcze w podustawowych aktach. Muszą dotyczyć kwestii wewnętrznej administracji publicznej, np. wewnętrzna organizacja pracy, zasady sprawowania kierownictwa w administracji, zasady wykonywania kontroli, koordynacji, mogą się odnosić do technik i sposobu administrowania tych aktów. Skutki związania prawnego przenosi się na sferę zewnętrzną działania administracji.

FORMY DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.
(podejmowane na podstawie i w granicach prawa)

Działania faktyczne administracji.

Koncepcja działań faktycznych zakłada, że działania faktyczne są dopuszczalną i niewadliwą prawnie kategorią działań administracji publicznej o charakterze uzupełniającym w stosunku do działań prawnych. Działania faktyczne są podejmowane w procesach stosowania prawa. Działania faktyczne administracji różnią się tym od działań prawnych, że nie są określone prawem lub są określone prawem w sposób niewyczerpujący. Na ogół działania faktyczne znajdują podstawy prawne w normach ustrojowych, ale również podstawą prawną działań faktycznych są normy prawne o charakterze materialnym, np. normy prawa ustalającego zadania dla administracji, normy prawa o charakterze procesowym.

Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa:

1- ustalanie przez organ administracji celów i zadań,
2- ustalenie przez organ administracji niektórych sytuacji faktycznych,
3- tworzenie sytuacji faktycznych,
4- przeprowadzenie ocen przez organy administracji,
5- dokonywanie wyboru przez organ administracji, np. formy działania, treści rozstrzygnięcia kryteriów działania, metod działania, odpowiedniego momentu podjęcia działania, kryteriów oceniania i wyboru, projektowanie materiałów działań,
6- tworzenie norm organizacyjnych- kategoria działań faktycznych, która polega na ustaleniu reguł zachowania się wewnątrzorganizacyjnego pracowników administracji publicznej, a odnoszących się do podległości służbowej, podległości organizacyjnej,
7- podejmowanie decyzji organizacyjnych- kształtowanie organu wewnętrznego aparatu administrującego.









Inne formy działań faktycznych.

- działanie faktyczne o charakterze społecznym,
- działania informacyjne administracji,
- działania o charakterze materialno-technicznym, np. odebranie rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny, sprawdzanie stanu technicznego, używanie urządzeń kontroli pomiarowej, usuwanie pojazdów i zakładanie blokad na pojazdy źle zaparkowane. Wywołują skutki prawne poprzez akty dokonywane przez odpowiednie służby. Technika dokonywania takich aktów nie jest na ogół stosowana przepisami prawa. Organy te muszą być upoważnione do dokonywania takich czynności. Czynności materialno-techniczne, np. zaopatrzenie w materiały biurowe.

UMOWY.

Umowy administracyjne muszą się legitymować odpowiednią podstawą prawną, muszą mieć określone kompetencje organu upoważnionego do ich zawarcia. Przedmiotem umów muszą być sprawy z zakresu administracji publicznej. Wyróżniamy dwa typy umów:
- umowy cywilno-prawne, czyli umowy regulowane przepisami prawa cywilnego- forma umowy cywilno-prawnej stosowana jest w administracji publicznej z zasady dla wykonywania zadań i kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem, np. umowa sprzedaży, najmu, dzierżawy, o dostawę. Związek między umowami cywilno-prawnymi, a aktem prawnym polega na tym, że dopuszczalność zawarcia umowy uwarunkowana jest istnieniem aktu administracyjnego,
- umowy publiczno-prawne- stosowane jest do wykonywania kompetencji dotyczącej współpracy organu administracji publicznej w określonych dziedzinach, np. umowa o wspólne wykonywanie zadań, porozumienia administracyjne, porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej przez organy z zakresu terytorialnego.

Podstawy prawne zawierające umowy publiczno-prawne są przepisami prawa administracyjnego, np. porozumienie komunalne zawierane przez gminy w związku z powierzeniem jednej z nich zadań publicznych; porozumienia zawierane przez organy administracji rządowej z gminą, powiatem, województwem w sprawie przejęcia przez administrację samorządową zadań z zakresu działań administracji rządowej.

Umowa publiczno-prawna zawierana może być z zainteresowanymi jednostkami do sprawowania zadań- porozumienie administracyjne. Brakuje zasad i trybów zawierania takich porozumień.

PODMIOTY ADMINISTRACJI.


organ administracji publicznej- zasadnicza jednostka składowa administracji w sensie podmiotowym.

organ administracji publicznej- osoba lub grupa osób znajdująca się w strukturze organizacyjnej władzy publicznej powołana do realizacji norm prawa administracyjnego w granicach przyznanych przez prawo kompetencji, wyposażona w odpowiednie środki materialne i ludzkie.


Podział organów administracji publicznej:
1.
1- organ administracji rządowej,
2- organ administracji samorządowej

2.
1- organ centralny,
2- organ terenowy.

Wszystkie organy naczelne są centralnymi, zaś centralne nie są zawsze naczelnymi.

3. Ze względu na powołanie.
1- organy powoływane w drodze nominacji,
2- organy powoływane w drodze wyborów.

4.
1- organy jednoosobowe,
2- organy kolegialne.

5.
1- centralny organ państwa,
2- centralny, konstytucyjny organ państwa.

6.
1- organy zdecentralizowane,
2- organy podległe hierarchicznie.

7.
1- organy decydujące,
2- organy pomocnicze.

8.
1- organ pierwszej instancji,
2- organ drugiej instancji.

organ administrujący- każdy podmiot, któremu prawo daje funkcje administrowania, czyli w obręb organów administrujących będą wchodzić wszystkie organy administracji i inne organy państwowe, które oprócz funkcji wynikających z ich charakteru mają kompetencje w sferze realizacji funkcji administracyjnych państwa:
- kierownicy państwowych jednostek pomocniczych i innych organów,
- organy wykonawcze jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego,
- organy jednostek organizacyjnych gminy w tym przedsiębiorstwa w razie upoważnienia ich do załatwiania spraw,
- organy organizacji społecznych, jeżeli uzyskały kompetencje do realizacji określonych zadań z zakresu upoważnień publicznych.

Urząd administracji publicznej:

1- jako wyodrębniony zespól kompetencyjny, czyli praw i obowiązków związanych z określonym organem administracji publicznej, w tym znaczeniu mówimy o urzędzie ministra, wojewody, wójta, rektora. W języku potocznym pojęcie to jest równe pojęciu stanowiska.
2- Szczególna nazwa organu administracyjnego, np. urząd celny górniczy, morski. Organ administracji jest zazwyczaj jednoosobowy. Jest nim kierownik urzędu.
3- Zorganizowany zespół osób wyposażonych w odpowiednie środki materialne do pomocy w wykonywaniu jego funkcji, np. ministerstwo, rektorat.

W skład ministerstw wchodzą:

1- departamenty,
2- biura obsługi ministerstwa,
3- sekretariaty- realizacja zadań związanych z obsługą ministra i jego organów doradczych,
4- wydziały- jednostki organizacyjne.

kompetencja- konstrukcja prawna, która łączy z prawną formą działania administracji. Kompetencje wiążemy z organizacją administracji rządowej lub innym organem państwowym, z organem organizacji społecznej, bądź prywatnej, któremu drogą ustawy ewentualnie decyzji administracyjnej lub porozumienia zlecono określone funkcje administrowania. Kompetencje określone są ustawami, bądź aktami wykonawczymi do ustaw. Mogą być określone w sposób zupełny, wystarczający. Kompetencje regulowane są zawsze prawem, równoznaczna jest z obowiązkiem, przysługuje zawsze organowi określonym uwarunkowaniem. Dla obywateli ważne są tylko kompetencje zewnętrzne organu, których uprawnienie ma określony obowiązek obywatelski.

Odpowiedzialność za działalność administracji.

Wyróżniamy w sferze sprawowania funkcji administracji:

1- odpowiedzialność polityczna- odwołanie ze stanowiska, odpowiedzialność dyscyplinarna, karna, partyjna,
2- odpowiedzialność majątkowa o charakterze cywilnym lub administracyjnym- oparta na zasadzie kodeksu cywilnego i pracy oraz aktach z zakresu administracji,
3- odpowiedzialność karna za przestępstwa i wykroczenia,
4- odpowiedzialność kwasikarna, służbowa, porządkowa i dyscyplinarna- ma charakter represyjny, związana z zatrudnieniem na danym stanowisku,
5- odpowiedzialność konstytucyjna- przewidziana w Konstytucji i ustawach szczególnych.

Delikt konstytucyjny- naruszenie Konstytucji i ustaw bez naruszenia ustaw karnych.

zakład administracyjny- jednostka organizacyjna nie będąca organem państwowym ani samorządowym, która została powołana do wykonywania zadań publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjno-prawnych.
Zakład administracyjny jest wyposażony w zespół środków osobowych i rzeczowych. Realizuje zadania publiczne korzystając z władztwa zakładowego.

Władztwo zakładowe wynika z upoważnienia organu zakładu do działań abstrakcyjnych i konkretnych na podstawie i w ramach obowiązującego prawa. Istotę władztwa zakładowego stanowi zakres upoważnień dla organu zakładu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu, jak i z osobami, które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze niż użytkownik, np. szkoły, przedszkola, zakłady opieki zdrowotnej, muzea, ośrodki zdrowia, szpitale, zakłady karne, izby wytrzeźwień, szkoły wyższe, biblioteki publiczne.
W zakładzie administracyjnym realizacja zadań publicznych przebiega wewnątrz jego struktury, zaś w organie administracyjnym na zewnątrz jego struktury.

Cechą charakterystyczną zakładu administracyjnego jest jego prawo do nawiązywania stosunków administracyjno-prawnych z użytkownikami w obrębie szeroko pojętej organizacji tej jednostki organizacyjnej. Zakłady administracyjne mogą być tworzone w postaci ustawy, aktu samorządowego przez osoby fizyczne.

WYKŁAD, z dn.24.02.2001

Zakłady administracyjne istnieją w celu świadczenia usług użytkownikom, np. czytelnicy, chorzy.

ZAKRES WŁADZTWA ZAKŁADOWEGO:

- szeroki- obejmuje prawo do stanowienia norm ogólnych i indywidualnych,
- wąski- obejmuje uprawnienie do stanowienia wyłącznie norm indywidualnych.

Władztwo zakładowe powinno być wykorzystywane do osiągnięcia celów zakładów. Zakres władztwa zakładowego zależy od rodzaju zakładu. Przepisy prawa mogą ustanawiać dla określonych podmiotów świadczenia ze strony zakładów. Obowiązkowym korzystaniem z zakładu administracyjnego jest, np. obowiązek szkolny.
Prawo do korzystania z zakładu administracyjnego ma charakter przejściowy (określone jest w czasie).

PRAWO DO KORZYSTANIA Z ZAKŁADU MOŻE WYGASNĄĆ Z RÓŻNYCH PRZYCZYN:

- osiągnięcie przez użytkownika celu dla, którego stał się użytkownikiem zakładowym,
- rezygnacja ze świadczeń zakładowych,
- zwolnienie z zakładu, gdy korzystanie było obowiązkowe,
- śmierć użytkownika.

Prawo korzystania z zakładu administracyjnego wygasa w wyniku przyczyn wywołujących skutek prawny; poprzez rezygnację użytkownika.

Innym podmiotem, który wykonuje funkcje podmiotu administracji jest fundacja.
Fundacją jest instytucja o charakterze majątkowym. Majątek przeznaczony jest przez założyciela na określone cele niegospodarcze.
Fundacja może być powołana dla celów społecznie i gospodarczo użytecznych. A w szczególności:
- nauka,
- oświata,
- kultura fizyczna,
- sztuka,
- opieka i pomoc społeczna,
- ochrona zdrowia,
- ochrona środowiska,
- ochrona zabytków,
- rozwój gospodarki.

Fundatorem może być osoba fizyczna niezależnie od miejsca zamieszkania, narodowości, a także osoba prawna mieszkająca w kraju lub za granicą. Siedziba fundacji musi być w Polsce. Fundator wskazuje cel fundacji i składniki majątkowe na realizację tego celu.
Fundacje działają w oparciu o przepisy fundacji i statut. Statut ma określać:
- cele i zasady oraz formy i zakres działalności,
- skład i organizację zarządu,
- sposób powoływania zarządu oraz obowiązki,
- uprawnienia zarządu,
- siedzibę i nazwę fundacji,
- obowiązki i uprawnienia członków zarządu.

Fundacja otrzymuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru. O wpisaniu do rejestru sąd zawiadamia właściwego ministra oraz właściwego wojewodę ze względu na siedzibę fundacji.
W polskim systemie prawnym fundacje mogą utrzymywać szkoły, uczelnie wyższe. Fundacje prawa publicznego osiągają środki do realizacji zadań publicznych.

Funkcje administracji publicznej mogą być zlecane organom, które nie należą administracji publicznej. KPA pod terminem organizacja społeczna rozumie organy spółdzielcze, samorządowe, rządowe i inne organizacje społeczne. KPA ma zastosowanie do postępowania przed organami administracji, gdy są one powoływane do rozstrzygania praw. Taka organizacja społeczna działa jak organ administracyjny. Zlecenie funkcji zakresu administracji publicznej może nastąpić w drodze ustawy. Nie zmienia to prawa organu administracji.
Innymi formami posługuje się organizacja, gdy wykonuje zadania własne.

ZADANIA ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
WYKONUJE:

- PCK,
- Polski Związek Łowiecki,
- Straże Ochrony Przyrody itp.

Zadania zlecane z zakresu administracji publicznej mogą wykonywać:

- gminne i powiatowe zakłady publiczne,
- inne samorządowe jednostki.

Funkcjonowanie systemu administracji publicznej.

Klasyfikacja organów administracji publicznej musi być oparta na obowiązującym prawie. W ramach organów administracji centralnej wyróżnimy:
- NACZELNE ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ,
- CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ.

Wszystkie organy naczelne są centralnymi, zaś wszystkie centralne nie są naczelnymi.

Do podstawowych kryteriów klasyfikacji zaliczamy:
- sposób powoływania,
- miejsce w strukturze organizacyjnej administracji publicznej,
- terytorialny zasięg działania.

Dla potrzeb klasyfikacji obejmującej organy centralne i terenowe możemy zastosować kryterium terytorialnego zasięgu działania, kryterium powoływania, bądź kryterium miejsca w strukturze organizacyjnej administracji publicznej.

Na gruncie obowiązującego prawa wyróżniamy cztery określenia organów:

- naczelny organ administracji państwowej (rządowej),
- powoływane przez prezydenta bezpośrednio lub powoływane przez sejm. Są to organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze organizacji rządowej.

Naczelnymi organami administracji państwowej są organy powoływane przez prezydenta lub sejm, których działalność obejmuje obszar całego państwa.
Naczelnymi organami administracji państwowej są organy zwierzchnie wobec innych organów w strukturze administracji rządowej, których działalność obejmuje cały kraj.

Naczelne organy administracji państwowej:

- prezydent RP,
- Rada Ministrów,
- Prezes Rady Ministrów,
- ministrowie,
- przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów.

Prezydent jako naczelny organ administracji państwowej.

Podstawą włączenia prezydenta do administracji jest Konstytucja, gdzie został zaliczony do władzy wykonawczej.

PODSTAWOWE FUNKCJE PREZYDENTA:

- reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
a) ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,
b) mianowanie i odwoływanie przedstawicieli RP,
c) przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli innych państw i organizacji.
- sprawowanie funkcji ochrony zewnętrznego bezpieczeństwa państwa,
- zwierzchnik sił zbrojnych RP,
- mianuje SZEFA SZTABU GENERALNEGO,
- na wypadek wojny mianuje NACZELNEGO DOWÓDCĘ SIŁ ZBROJNYCH,
- zarządza mobilizacją na wypadek wojny,
- zarządza stan wojenny na wniosek Prezesa Rady Ministrów,
- kompetencje związane z powoływaniem rządu,
- funkcja prawodawcza (inicjatywa), ustawodawcza, wpływa na proces prawodawczy,
- wydaje rozporządzenie i zarządzenia,
- nadawanie obywatelstwa polskiego i zwalnianie z obywatelstwa polskiego,
- nadawanie I stopnia oficerskiego,
- nadawanie stopni generalskich,
- nadawanie tytułu procesora,
- nadawanie odznaczeń,
- stosowanie prawa łaski.

W wykonywaniu funkcji prezydentowi pomaga RADA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO.
Na czele KANCELARII PREZYDENTA RP stoi szef Kancelarii Prezydenta.

Rada Ministrów.

SKŁAD:
- prezes, ministrowie, przewodniczący komitetów.

FUNKCJE:
- rozpatruje przeważnie na posiedzeniach,
- posiedzenie zwołuje prezes Rady Ministrów,
- koordynowanie działalności legislacyjnej Rady Ministrów i prezesa Rady Ministrów,
- posiedzenia Rady Ministrów odbywają się w obecności większości członków Rady Ministrów,
- projekty aktów normatywnych, przedłożeń rządowych: analizy problemowe, oceny realizacji zadań, informacje i sprawozdania,
- rozstrzygnięcia na posiedzeniach zapadają:
a) w drodze uzgodnienia- wyrażenie aprobaty dla rozstrzygnięcia przez członków Rady Ministrów,
b) w drodze głosowania.

Rozstrzygnięcie w drodze głosowania zapada zwykłą większością głosów obecnych członków. Z posiedzeń sporządzany jest pełny zapis przebiegu i protokół ustaleń, który obrazuje przez Radę Ministrów ustalenia. Protokół ustaleń jest dokumentem wiążącym. Podpisuje go prezes Rady Ministrów i sekretarz Rady Ministrów.
Rada Ministrów może rozstrzygać na tzw. drodze obiegowej. Jest uruchamiana przez prezesa rady Ministrów przez korespondencyjne ustalenie stanowisk.
Prezes Rady Ministrów kieruje pracami Rady Ministrów. Rada Ministrów może być powoływana przez jej członka, który jest upoważniony przez Radę Ministrów. Sekretarze lub podsekretarze w danym ministerstwie albo pełnomocnik rządu może reprezentować Radę Ministrów przed sejmem. Pełnomocnikiem rządu może być sekretarz lub podsekretarz stanu, a w niektórych przypadkach nawet wojewoda. Ustanowienie pełnomocnika rządu następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Obsady personalnej pełnomocnika rządu dokonuje sam prezes Rady Ministrów.

Organy wewnętrzne Rady Ministrów.

Sprawują władze projektodawcze, opiniodawcze itp. Częste powołanie organów wewnętrznych spowodowane jest koordynacją działań Rady Ministrów. Organy wewnętrzne Rady Ministrów nie maja charakteru organów państwowych. Nie posiadają własnych i samoistnych zadań oraz kompetencji. Organy wewnętrzne Rady ministrów działają w sferze i kompetencji Rady Ministrów. Działają na użytek Rady ministrów. Podstawy prawne utworzenia organów pomocniczych Rady Ministrów daje ustawa. Organy te mają strukturę kolegialną. Różnią się celami i sposobem powoływania. Zaliczamy tu: stałe komitety Rady Ministrów. Są one tworzone przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. Przygotowują rozstrzygnięcia i analizują sytuację. Są to organy o charakterze pomocniczym i opiniodawczym. Sposób ich działania jest identyczny z zasadami funkcjonowania Rady Ministrów. UTWORZONO:
- Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów,
- Komitet Społeczny Rady Ministrów,
- Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów,
- Komitet Rady Ministrów do spraw polityki regionalnej i zrównoważonego rozwoju.

W skład tych komitetów wchodzą członkowie Rady Ministrów wyznaczeni przez prezesa Rady Ministrów. W porozumieniu z przewodniczącym komitetu, którego powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów.

CEL DZIAŁANIA KOMITETÓW:

- przygotowanie i przedstawienie Radzie Ministrów projektów rozstrzygnięć,
- inicjowanie przedsięwzięć,
- przygotowanie opinii,
- udzielanie rekomendacji,
- analiza sytuacji w poszczególnych dziedzinach działania rządu.



KOMITET EKONOMICZNY RADY MINISTRÓW działa w sprawie projektów aktów normatywnych, analiz, sprawozdań i innych dokumentów rządowych, a przede wszystkim tych, które dotyczą planowania i realizacji dochodów państwa, wydatków, zasad rozwoju gospodarczego kraju, rozwoju rynku finansowego, infrastruktury technicznej, gospodarki, zasad polityki, ochrony środowiska i ekorozwoju, międzynarodowej współpracy gospodarczej.

Dziedziną działania KOMITETU SPOŁECZNEGO RADY MINISTRÓW są projekty programów, analiz i sprawozdań oraz innych dokumentów rządowych, które dotyczą analiz o charakterze społecznym: kwestie polityki socjalnej, zagadnienia bezrobocia, przeciwdziałania mu, bezpieczeństwo obywateli, praworządność, przestrzeganie praw i wolności, umocnienie więzi z obywatelami mieszkającymi za granicą.

Do zakresu działania KOMITETU SPRAW OBRONY należą projekty aktów normatywnych, projekty programów, analiz i sprawozdań w zakresie bezpieczeństwa państwa, w tym przede wszystkim sprawy systemu obronnego kraju, sprawy ekonomiczno-społeczne podstaw funkcjonowania systemu obronnego, sprawy przemysłu zbrojeniowego, obrotu uzbrojeniem i sprzętem socjalnym, badań naukowych, prac badawczo-rozwojowych, przygotowań mobilizacyjnych w gospodarce narodowej, sprawy tworzenia rezerw państwowych, sprawy i zagadnienia bezpieczeństwa państwa w planowaniu przestrzennym, sprawy sytuacji kryzysowych oraz innych nadzwyczajnych zagrożeń.

KOMITET RADY MINISTRÓW DO SPRAW POLITYKI REGIONALNEJ I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU zajmuje się projektowaniem aktów normatywnych, projektów programów, analiz i sprawozdań oraz innych dokumentów rządowych dotyczących polityki regionalnej, polityki w zakresie rozwoju przestrzennego oraz rozwoju społeczno-gospodarczego państwa z zasadami ekorozwoju.

Na uwagę zasługują komisje doraźne o przejściowym czasie funkcjonowania. Tworzy je prezes rady Ministrów. W skład komisji o charakterze doraźnym wchodzić mogą tylko członkowie Rady Ministrów, których powołuje prezes Rady Ministrów. Powołuje też przewodniczącego i wiceprzewodniczących. Celem tworzenia takich komisji jest tworzenie rozstrzygnięć dla prezesa lub Rady Ministrów.

Rady i zespoły są przewidziane jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze w sprawach należących do kompetencji Rady Ministrów lub prezesa. Skład tych organów nie jest ograniczony do członków Rady Ministrów. O składzie decyduje premier.

Rada Ministrów może powołać w drodze rozporządzenia komisje wspólne. Celem jest wypracowanie porozumienia rządu i danego środowiska.
Rada legislacyjne usytuowana jest przy premierze. Opiniuje i doradza w zakresie rządowych ustaw i aktów wykonawczych. Prezes w drodze rozporządzenia określa zadania, zasady i tryb funkcjonowania.

PREZES RADY MINISTRÓW.

- przewodniczący Rady Ministrów,
- jednoosobowy, samodzielny organ administracji państwowej.

Niektóre organy podporządkowane są bezpośrednio premierowi. Pozycja prezesa Rady Ministrów jako przewodniczącego Rady Ministrów obejmuje kierowanie Radą Ministrów.

Obowiązki premiera:
- zwołuje posiedzenia Rady Ministrów,
- zaprasza na posiedzenie osoby nie będące członkami rządu,
- przewodniczy posiedzeniom,
- podpisuje akty podjęte przez Radę Ministrów,
- odpowiada za merytoryczną działalność Rady Ministrów,
- ponosi konsekwencje za działalność Rady Ministrów,
- koordynuje prace odpowiednich ministrów,
- decyduje o powołaniu tzw. ministrów „bez teki”,
- może żądać sprawozdań, dokumentów okresowych od ministrów,
- może przewodniczyć każdej komisji bez względu na to czy został powołany w skład,
- może brać udział w posiedzeniach komisji,
- może przekazać na wniosek strony sprawę należącą do więcej niż jednego ministra.


WYKŁAD, z dn. 10.03.2001

Pozycje Prezesa Rady Ministrów.

Prezes Rady Ministrów dysponuje szerokim zakresem zadań i kompetencji obejmujących różne dziedziny. Wynikają one ze źródeł konstytucyjnych i ustawodawstwa zwykłego.

FUNKCJE PREMIERA:

1- funkcja prawodawcza- wydawanie rozporządzeń na podstawie celów jej wykonania, wydawanie zarządzeń, uprawnienia w zakresie kierowania procesem legislacyjnym rządu i nadzorowanie tego procesu,
2- funkcja personalna- liczne kompetencje do dokonywania obsad personalnych (kształtowanie osobowe składu Rady Ministrów, stanowiska kierownicze administracji itp.). Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej,

3- funkcja nadzorcza
a) w stosunku do urzędów centralnych,
b) w stosunku do samorządu terytorialnego,
c) funkcje kierownicze i nadzorcze w stosunku do organów administracji terenowej.
4- współdziałanie z NIK,
5- współdziałanie z sądownictwem administracyjnym,
6- skargi postępowań w sprawach skarg i wniosków,
7- funkcja kierowania pracami Rady Ministrów.

Prezes Rady Ministrów jest ośrodkiem wokół, którego otacza się całokształt organizacji administracji centralnej.

Wiceprezes Rady Ministrów.

- pomaga prezesowi w wykonywaniu jego funkcji,
- wykonuje kompetencje prezesa, które zostały mu powierzone,
- działa w charakterze zastępcy i pełnomocnika prezesa.

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.

Jest to aparat wykonawczy R.M. i prezesa R.M.. kancelaria prezesa R.M. nie posiada własnych kompetencji i zadań. Rolą jest zapewnienie obsługi merytorycznej, biurowej takich organów jak prezes R.M., KOLEGIUM DO SPRAW SŁUŻB SPECJALNYCH. Ponadto Kancelaria Prezesa R.M. może obsługiwać pełnomocnika rządu oraz na zlecenie prezesa R.M. wszystkie organy pomocnicze i opiniodawczo-podawcze. Kancelaria prezesa RM realizuje z upoważnienia premiera zadania, które zostały przez niego wyznaczone.
ZADANIA:
- kontrola realizacji zadań wskazanych przez RM i premiera,
- koordynacja działalności kontrolnej premiera,
- realizacja polityki kadrowej administracji rządowej,
- obsługa spraw kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska w administracji rządowej,
- koordynacja współdziałania RM i premiera z parlamentem, prezydentem i innymi organami,
- wydawanie dziennika ustaw RP i dziennika urzędowego „Monitor Polski”,
- obsługa informacyjna i prasowa RM, prezesa RM, organów podawczych i opiniodawczo-doradczych RM.

Kancelaria Prezesa RM może być zaangażowana do wykonania innych zadań. Kancelarią kieruje szef Kancelarii Prezesa RM. Kancelaria działa w oparciu o statut, w którym określony jest szczegółowy zakres i organizacja, a także jednostki organizacyjne nadzorowane przez szefa kancelarii.

Minister- (łac.) sługa.

Tradycyjnym składnikiem administracji centralnej są ministrowie. Pozycje niektórych ministrów regulują ustawy odnoszące się do danego ministra. Minister jest powołany do kierowania odpowiednim działem administracji państwowej, zostali ustanowieni do wykonywania zadań narzuconych przez prezesa RM.

resort- wyodrębniony pod względem organizacyjnym dział administracji państwowej grupujący sprawy jednorodne lub pokrewne kierowane przez jeden organ centralny. W znaczeniu ścisłym resort administracyjny jest określony jako wyodrębniony dział administracji kierowany przez organ naczelny.
Organizacyjna struktura resortu może być bardzo rozbudowana lub niewielka.

W SKŁAD RESORTU WCHODZI:
- minister,
- ministerstwo- organ wykonawczy,
- organy administracji państwowej, np. organy i urzędy centralne, terenowe,
- zakłady administracyjne, np. wyższe uczelnie,
- urzędy administracyjne,
- organy doradcze, opiniodawcze i konsultatywne, przedsiębiorstwa państwowe i inne organy administracji.

Zakres działania ministra określają ustawy.
Mamy 28 działów administracji rządowej. Zakres działania ministra wynikający z nazwy określony jest kierunkowo. Zakres działania ministra ustala w drodze rozporządzenia premier. Kompetencje premiera w tym zakresie stanowią instrument sprawowania funkcji szefa rządu. Premier dokonuje zabiegu organizacyjnego o charakterze logistycznym.
Przepisy USTAWY O RZĄDZIE przewidują, że następuje personifikacja stanowiska ministra.
Premier nie kształtuje działów administracji, ale tylko dokonuje powierzenia ministrom kierownictwa działami, które są już ustalone w drodze ustawowej.
Zmiana na stanowisku, któregoś z ministrów wiąże się z koniecznością wydania nowego rozporządzenia. Rozwiązania mają służyć pewnej idei rozwojowej administracji rządowej. Przepisy USTAWY O RZĄDZIE eksponują status ministra i członkostwo w Radzie Ministrów.
NA MINISTRZE CIĄŻĄ PEWNE OBOWIĄZKI:
- musi wykonywać politykę RM,
- nadzorowanie działalności terenowych organów administracji rządowej,
- współpraca z innymi ministrami,
- współpraca z organami społecznymi, przedstawicielami środowisk zawodowych i twórczych,
- tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne,
- powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych,
- organizuje kontrolę sprawności działania efektywności gospodarowania oraz przestrzegania prawa przez jednostki organizacyjne.

Minister występuje do premiera o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań.
Powołuje rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania. Obowiązkiem ministra jest identyfikowanie się z działaniami rządu. Regulacje te odnoszą się zarówno do ministrów resortowych jak i „bez teki”.
Minister posiada wyodrębnione kompetencje wynikające z przepisów ustawy (ustrojowych) oraz normujących poszczególne dziedziny spraw tworzących określony dział administracji rządowej. Minister ma upoważnienia kontrolne i nadzorcze w stosunku do działalności organów i jednostek wobec, których uzyskał uprawnienia nadzorcze na podstawie przepisów innych ustaw niż USTAWA O RZĄDZIE, np. organy centralne utworzone jako podległe określonemu ministrowi.


Sekretarze i podsekretarze stanu.

Sekretarzy i podsekretarzy stanu powołuje prezes RM na wniosek odpowiedniego ministra. Zakres ich działań ustala minister zawiadamiając prezesa RM.
Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz ministerstwa. Sekretarzy i podsekretarzy stanu określa się jako wiceministrów. Prezes RM może odwołać sekretarzy i podsekretarzy stanu bez wniosku ministra.
ZAKRES DZIAŁANIA SEKRETARZY I PODSEKRETARZY STANU:
- pełnią rolę bezpośrednich pomocników ministra, ale jest to funkcja bardziej pomocnicza,
- zastępują ministra.

Stanowiska sekretarzy i podsekretarzy należą do stanowisk politycznych i w razie przyjęcia dymisji RM dymisję składają też i oni.
Aparatem pomocniczym ministra jest ministerstwo. Spełnia ono rolę twórczą polegającą na:
- przygotowanie koncepcji rozstrzygnięć,
- propozycje działań ministra,
- świadczenie fachowego doradztwa.

Ogólną strukturę administracji ministerstw określa USTAWA O RZĄDZIE.
W ministerstwie mogą funkcjonować:

- departamenty,
- biura,
- sekretariaty,
- wydziały.

Departamenty są powoływane do realizacji zadań merytorycznych ministerstwa.
Biura powoływane są do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa.
Sekretariaty powołane są do obsługi ministra, sekretarzy i podsekretarzy stanu oraz komitetów, rad i zespołów.
Wydziału są komórkami organizacyjnymi, które mogą być wykonawcze w ramach departamentu.
W ministerstwach muszą być tworzone:
- gabinet polityczny, do spraw prawnych, informacji, budżetu i finansów, kadr, szkolenia, organizacji, do spraw integracji europejskiej i integracji z zagranicą, do spraw informatyki, zamówień publicznych, obronnych,
- stanowisko dyrektora generalnego- osoba, która w okresie zmian będzie w stanie pokierować funkcjonowaniem ministra.

Oprócz ministrów resortowych i „bez teki” wyróżniamy inne stanowiska ministerialne:
- stanowisko ministrów Stan Kancelarii Prezydenta,
- minister nadzwyczajny i pełnomocny.

Ministrowie ci nie mają charakteru naczelnych organów administracji i nie wchodzą w skład RM.





WYKŁAD, z dn. 24.03.2001

Działy administracji:

- administracja publiczna,
- architektura i budownictwo,
- budżet,
- finanse publiczne,
- gospodarka,
- gospodarka morska,
- gospodarka wodna,
- instytucje finansowe,
- integracja europejska,
- kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
- kultura fizyczna i sport,
- łączność,
- gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa,
- nauka,
- obrona narodowa,
- oświata i wychowanie,
- praca,
- rolnictwo,
- rozwój wsi,
- rozwój regionalny,
- rynki rolne,
- skarb państwa,
- sprawiedliwość,
- szkolnictwo wyższe,
- transport,
- turystyka,
- sprawy wewnętrzne,
- wyznania religijne,
- zabezpieczenie społeczne,
- sprawy zagraniczne,
- zdrowie.

Dział administracji publicznej obejmuje:

- organizacja urzędów administracji publicznej,
- procedury administracyjne i szeroko rozumianej administracji,
- organizacja struktur administracji publicznej oraz reform,
- sprawy zespolonej administracji rządowej w województwie,
- sprawy podziału terytorialnego,
- nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych,
- sprawy administracyjnego prawa osobowego,
- sprawy zbiórek publicznych.

Działy- sprawy wewnętrzne.

- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego,
- ochrona granicy państwa i kontrola ruchu granicznego i cudzoziemców,
- sprawy obywatelstwa,
- sprawy obrony cywilnej,
- sprawy ochrony przeciwpożarowej,
- przeciwdziałanie skutkom klęski żywiołowej i innych zjawisk wpływających na bezpieczeństwo.

Komitety o swoistej pozycji prawnej
w swoistej administracji centralnej.

Konstytucja przewiduje istnienie komitetów, których przewodniczący wchodzą w skład Rady Ministrów.
Przewodniczącym KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ jest Buzek. KOMITET BADAŃ NAUKOWYCH wszedł w skład MINISTERSTWA NAUKI.

KOMITET INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ (skład):
- przewodniczący,
- sekretarz komitetu,
- członkowie komitetu: ministrowie właściwi do spraw zagranicznych, wewnętrznych, administracji, gospodarki, finansów, pracy, zabezpieczenia społecznego, rolnictwa, sprawiedliwości.
Poza tymi członkami trzy osoby powoływane są przez przewodniczącego. W posiedzeniu może uczestniczyć Prezes NBP, Prezes RZĄDOWYCH STUDIÓW STRATEGICZNYCH.
URZĘDEM KOMITETU kieruje przewodniczący komitetu lub sekretarz komitetu jeżeli przewodniczącym jest premier.
Komitety są organami kolegialnymi. Komitet nie wydaje uchwał. Przewodniczący komitetu wydaje rozporządzenia.

Innym organem kolegialnym jest KRAJOWA RADA RADIOFINII I TELEWIZJI. Organizacyjnie jest poza systemem administracji. Funkcjonalnie włączona jest w działalność wykonawczą i administracyjną. Pozycja prawna w sferze kompetencyjnej jest zbliżona do naczelnego organu administracji państwowej. Jest niezależna od rządu.

KOMITET OBRONY KRAJU (KOK) działa na podstawie ustawy O POWSZECHNOŚCI OBRONY KRAJU. Jest to organ kolegialny.
Skład:
- przewodniczący- prezydent,
- I zastępca przewodniczącego- premier,
- zastępca przewodniczącego- Minister Obrony Narodowej,
- marszałek sejmu i senatu,
- minister spraw wewnętrznych i administracji,
- minister spraw zagranicznych,
- minister finansów,
- szef sztabu generalnego WP,
- sekretarz komitetu,
- w razie potrzeby jeden z sekretarzy kancelarii.

KOK wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Sekretarz komitetu podlega bezpośrednio prezydentowi. W sferze zadań i kompetencji KOK ma naturę administracyjną. W zakresie swej działalności podejmuje tylko uchwały. Wydaje wytyczne i zalecenia, które mają moc wiążącą adresata. Nie wydaje rozporządzeń.


Urzędy centralne:

Mają zasięg na cały kraj. Organem administracji jest kierownik urzędu jako organ jednoosobowy. Urząd jest organem pomocniczym.
Urzędy centralne mogą być podporządkowane pod:
- Radę Ministrów,
- Prezesa Rady Ministrów,
- pod poszczególnych ministrów.

Pod premiera podlega:
- UOP,
- URZĄD OCHRONY KONSUMENTÓW,
- WYŻSZY URZĄD GÓRNICZY,
- URZĄD ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH,
- URZĄD SŁUŻBY CYWILNEJ,
- GUS,
- PAŃSTWOWY URZĄD NADZORU UBEZPIECZEŃ,
- URZĄD NADZORU UBEZPIECZEŃ ZDROWOTNYCH,
- URZĄD NADZORU NAD FUNDUSZAMI EMERYTALNYMI,
- KOMISJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH I GIEŁD,
- POLSKI KOMITET NORAMALIZACYJNY.

Kierownicy tych urzędów posiadają pozycję prawną samodzielnych organów administracji.
usytuowanie jest resortowe- podlega pod ministra.
urzędy pozaresortowe- podlegają pod ministrów lub prezesa RM.

Wśród urzędów centralnych zdarzają się organy monochromatyczne i kolegialne.
Agencje mają pozycję zbliżoną do pozycji organów centralnych.

Administracja terenowa:

Podział terytorialny jest elementem skuteczności, sprawności działania administracji. Podział terytorialny regulowany jest przepisami prawa.
Państwa dzielą swe terytoria w celach administracyjnych. Wyróżniamy trzy podstawowe podziały:
- zasadniczy (podstawowy, ogólny),
- pomocniczy,
- specjalny.

Podział zasadniczy tworzony jest dla organów terenowych. Aktualnie mamy podział trójszczeblowy: województwa, powiaty, gminy. Podział pomocniczy tworzony jest dla organów pomocniczych w stosunku do państwowych, np. sołectwa.
Podział specjalny tworzony jest dla wyspecjalizowanych organów, np. podział dla celów administracji górniczej. Podziały specjalne nie pokrywają się z podziałami zasadniczymi państwa. Podział terytorialny jest ściśle regulowany przez prawo.
WPŁYW NA PODZIAŁ TERYTORIALNY MA:
- czynnik historyczny (reaktywowanie powiatów),
- czynnik narodowościowy (województwo opolskie),
- czynnik geograficzny,
- elementy społeczne (zbliżenie pod względem liczby ludności),
- czynniki gospodarcze.
Terenowe organy administracji rządowej.

W nowym systemie administracji terytorialnej wyróżniamy:
- terenową administrację rządową,
- administrację samorządową:
a) poziom gminny,
b) poziom powiatowy,
c) poziom wojewódzki.

Administracja rządowa.

Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda. Administrację publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej i organy samorządów województw.
Administrację rządową wykonuje wojewoda, kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży działających nad zwierzchnictwem wojewody, organy administracji niezespolonej (15), organy samorządu terytorialnego, kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży działających pod zwierzchnictwem starosty.

Zespolenie:
1- BEZPOŚREDNIE- kierownik służby inspekcji lub straży działający pod zwierzchnictwem wojewody i w imieniu wojewody, a służba ta lub inspekcja włączona jest do urzędu wojewódzkiego.
2- POŚREDNIE

Organizacja wojewódzkiej administracji zespolonej.

Wojewodę powołuje o odwołuje prezes RM na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych. Kierowników zespolonych służb inspekcji i straży wojewódzkiej odwołuje wojewoda z wyjątkiem:
- komendanta wojewódzkiego policji,
- komendanta Państwowej Straży Pożarnej.

Najważniejszym aktem określającym wojewódzką administrację zespoloną jest statut i regulamin urzędu wojewódzkiego.
W statucie określa się strukturę organizacyjną oraz wydziały i inne komórki organizacyjne urzędów, nazwy komend inspektoratów, nazwy delegatów urzędu wojewódzkiego, nazwy stanowisk dyrektorów wydziałów oraz stanowisk kierowników zespolonych inspekcji i pracy, skład kolegium wojewody, tryb pracy kolegium, organizacja i funkcjonowanie urzędu wojewódzkiego.

Regulamin składa się z:

1- szczegółowa organizacja i tryb pracy urzędu wojewódzkiego. Ustalona jest w formie zarządzenia.
2- regulaminy komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych ustalone przez ich kierowników i ustalone przez wojewodów.

Zadania wojewodów.

Wykonywane są przez wice wojewodów oraz przez kierowników inspekcji służb wojewódzkich, przez dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego.
I wice wojewoda sprawuje kompetencje wojewody na czas jego nieobecności. Wojewoda może na piśmie przekazać kompetencje niższym organom (dekoncentracja). Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością organów, którym przekazano kompetencje na wyjątkowych zasadach. Może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego. Delegatury zaliczamy do aparatu pomocniczego wojewody.

Kolegium doradcze:

- wice wojewody,
- dyrektor generalnego urzędu wojewódzkiego,
- Komendant Wojewódzki Policji,
- Komendant Wojewódzki Straży Pożarnej,
- osoby wymienione w statucie.



WYKŁAD, z dn. 28.04.2001

Administracja niezespolona w województwie.

ORGANAMI ADMINISTRACJI SPECJALNEJ SĄ:
- kierownicy podporządkowani bezpośrednio ministrom lub kierownikom urzędów centralnych, kierownikom państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek administracji lub ich oddziałów terenowych w zakresie realizowanych przez nich zadań administracji sądowej. Obecnie istniejące ustawodawstwo o administracji rządowej w województwie (05.06.1998) nie używa pojęcia organ administracji specjalnej natomiast wprowadza pojęcie organów administracji niezespolonej i pojęcie organu zespolonej.

W celu zapewnienia całego operatywnego kierownictwa w skali całego kraju tworzy się administrację zespoloną. Decydują:
- techniki zarządzania,
- względy terytorialnego zasięgu działania.

Według obowiązującego ustawodawstwa pod pojęciem administracji niezespolonej należy rozumieć terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwym ministrom oraz kierownikom państwowych osób prawnych, kierownikom innych państwowych osób administracji wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze wojewódzkim.

Ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować w drodze ustawy, która ustala zadania i zasięg terytorialny.

ORGANY WCHODZĄCE W SKŁAD ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ:
- dowódcy okręgów wojskowych,
- szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych,
- wojskowi komendanci uzupełnień,
- dyrektorzy izb skarbowych,
- naczelnicy urzędów skarbowych,
- inspektorzy kontroli skarbowej,
- dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych,
- dyrektorzy specjalistycznych urzędów górniczych,
- dyrektorzy okręgowych urzędów miar,
- naczelnicy obwodowych urzędów miar,
- dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych,
- naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,
- dyrektorzy regionalnych dyrekcji lasów państwowych,
- dyrektorzy regionalnych urzędów gospodarki wodnej,
- główny inspektor i inspektorzy dozoru żeglugi morskiej,
- kierownica inspektoratów żeglugi śródlądowej,
- komendanci oddziałów straży granicznej,
- komendanci strażnic,
- komendanci górniczych placówek kontrolnych, komendanci dywizjonów straży granicznej,
- prezes agencji rynku rolnego,
- regionalni inspektorzy celni.

Kwestie powołania tych organów mogą być ustalone w ustawach albo powołanie lub odwołanie leży w gestii odpowiedniego organu: wniosek lub zgoda wojewody.
Organy administracji niezespolonej mają odwołania do obowiązującego prawa, w tym rozporządzeń porządkowych. Organem nadzoru wobec przepisów prawa miejscowego nad organami administracji niezespolonej jest prezes RM. Nadaje on akty, odwołuje niezgodne z prawem akty, może je uchylać, jeżeli są niezgodne z polityką rządu.
Organy administracji niezespolonej działające na obszarze województwa są zobowiązane do poleceń wojewody. Ponieważ wojewoda w zakresie sprawowania funkcji przedstawiciela RM może wydawać polecenia organom administracji niezespolonej.
Polecenia mają charakter środków nadzoru i o wydawanych poleceniach wojewoda informuje odpowiedniego ministra.
Organy administracji niezespolonej działające na terenie województwa składają wojewodzie podsumowanie rocznej działalności, a na żądanie wyjaśnienie bieżące. Ponadto wojewoda ma prawo wglądu do działalności organów administracji niezespolonej. Zależność organów administracji niezespolonej od organów centralnych regulują poszczególne akty prawne z zakresu niematerialnego prawa administracyjnego.
Organy centralne, które nadzorują, lub kierują organy administracji niezespolonej:
- określają administrację wewnątrz organów administracji niezespolonej,
- prowadzą politykę personalną,
- szkolenie kadr w organach administracji niezespolonej,
- wydawanie zarządzeń wewnętrznych, regulaminów instrukcji, poleceń czy zaleceń, wytycznych,
- dokonywanie kompleksowej kontroli, analizy i oceny działalności tych organów,
- prawo wglądu w dokumenty i uzyskiwanie wyjaśnień,
- koordynowanie działalności organów administracji niezespolonej w terenie.

Samorząd terytorialny.

samorząd terytorialny- jedna z postaci administracji zdecentralizowanej.

CECHY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO:
1- przepisy prawa powinny zagwarantować określonym grupom społecznym prawo do zarządzania swoimi sprawami. Samorząd ma charakter zrzeszeniowy,
2- grupy społeczne uczestniczą w wykonaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy,
3- grupy społeczne i ich organy wykonują zadania należące do administracji publicznej,
4- zarządzanie odbywa się na zasadach samodzielności.

Tak pojmowany samorząd może przybierać różne postaci. Gdy podstawą wyodrębnienia jest więź terytorialna to mówimy o samorządzie terytorialnym, gdy jest więź gospodarcza to jest to samorząd gospodarczy.
Z mocy prawa każdy należy do samorządu terytorialnego, do określonego samorządu zawodowego. Przynależność do samorządu gospodarczego jest fakultatywna.
Decentralizacja terytorialna jest podstawową zasadą ustrojową Rzeczypospolitej. Decentralizacja terytorialna odnosi się do społeczności lokalnych i regionalnych. Samorząd terytorialny został opisany w Konstytucji za pomocą przepisów ogólnych. Konstytucja wymienia samorząd regionalny i lokalny.
Ustawodawstwo zwykłe do samorządu lokalnego zaliczyło powiat, a samorząd regionalny jest w województwie.

Struktura organizacyjna gmin.

1. Samorząd gminny powinien posiadać większość kompetencji w strukturze samorządu.
2. W razie wątpliwości, do kogo należy sprawa przyjmuje się domyślnie kompetencyjność. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym.
3. na szczeblu gminnym powinna być zlokalizowana podstawowa infrastruktura w zakresie warunków bytowych, oświaty, kultury, zdrowia, opieki społecznej.

Z ustawy o samorządzie gminy wynika, że są dwa rodzaje gmin:
- wiejska,
- miejska.

Jednostką pomocniczą w gminie wiejskiej są sołectwa, zaś w miejskiej osiedla.
ZADANIA GMINY:
- zadania własne- z własnych środków finansowych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,
- zadania zlecone- nałożone w formie obowiązku przez ustawę, a także przyjęte dobrowolnie na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej.

W USTAWIE ZAWARTO RZECZOWY WYKAZ DZIAŁAŃ GMINY:
- wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz różnych podmiotów. W ustawie następuje enumeratywne wypełnienie zadań gminy,
- zarządzanie terenami,
- zaopatrzenie w wodę itp.

Władze gminy.

Demokracje przedstawicielska traktowana jest jak reguła z ustawy samorządowej, że obligacyjne referendum jest w dwóch przypadkach:
- odwołanie rady gminy przed upływem kadencji,
- samo opodatkowanie się na cele własne.

Podstawowym organem samorządu gminnego jest Rada Gminy.


Rada Gminy:
- kompetencje stanowiące- podejmuje uchwały. Uchwały te mają charakter prawa miejscowego oraz odnoszą się do praw wewnętrznych,
- kompetencje kontrolne- zarząd podległymi jednostkami, urząd gminy, przedsiębiorstwo samorządu, spółki z udziałem kapitału samorządu; musi być powołany pomocniczy organ- komisja rewizyjna.

Kompetencje wyłączne:
- wybór i odwołanie zarządu,
- ustalanie zasad działania sołectw, osiedli,
- nazwy ulic, placów, herby,
- ustalenie wysokości samodzielnego pożyczek, zobowiązań.

Uchwały rady zapadają na określonym kworum (co najmniej 50% członków rady) zwykłą większością głosów. Wójt, burmistrz, prezydent nie może być przewodniczący rady.
Mogą być komisje stałe powoływane na czas kadencji. Aparatem pomocniczym i wykonawczym jest urząd gminy, miejski.
Zarząd gminy jest kolegialnym organem wywoławczym gminy. Powołanie zarządu następuje w drodze tajnego głosowania wśród radnych. Odwołanie wójta, burmistrza jest jednoznaczne z odwołaniem całego zarządu.
Zarząd gminy jest organem wykonawczym. Do zarządu należy określenie sposobu wykonania uchwał. Zarząd wykonuje zadania gminy przepisami, budżet, zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych. Zarząd wykonuje zadania z zakresu administracji rządowej.
Przewodniczący zarządu ma też własne kompetencje. Działa jako organ administracji wydając decyzje indywidualne, realizuje kompetencje zarządu z wyłączeniem kompetencji zarządu.
Sekretarz gminy i skarbnik gminy są zawodowymi pracownikami, powoływani l odwoływani są przez radę gminy. Nie są członkami zarządu.

Administracja powiatowa.

Ustawa o samorządzie powiatowym z 05.06.1998 r. traktuje powiat jako wspólnotę samorządową i jego odpowiednie terytorium. Powiat stanowi jednostkę zasadniczego podziału państwa.
Powiat występuje i jako jednostka terytorialnego podziału państwa i samorządowego podziału państwa.
Powiaty:
- ziemskie,
- grodzkie.

Ustawa mówi o powiecie i miastach na prawach powiatu. Miasta na prawach powiatu oprócz kompetencji miejskich i gminnych posiada również kompetencje powiatu.
Art.91 mówi, że powiaty grodzkie tworzą miasta, które mają ponad 100 tys. mieszkańców. Miastu liczącemu mniej niż 100 tys. mieszkańców można przyznać prawa powiatu jeżeli posiada odpowiednią infrastrukturę.
W powiatach są referenda powiatowe (jak w gminie, zasady podobne). Rozstrzygane są sprawy z zakresu rozstrzygania spraw powiatu. Powiat wykonuje określone zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, np.
- promocja ochrony zdrowia,
- ochrona praw konsumenta,
- porządek publiczny,
- przeciwdziałanie bezrobociu.

Powiat w drodze porozumienia może przekazywać zadania gminie, przyjmować zadania województwa.

Rada Powiatu.

Zasady wyboru członków do Rady Powiatu określa ORDYNACJA WYBORCZA.
KOMPETENCJE:
- stanowienie prawa miejscowego,
- stanowienie zarządu,
- uchwalenie budżetu,
- ustalenie sumy, do której zarząd sam może zaciągać zobowiązania.

Rada Powiatu pełni funkcję kontrolną zarządu powiatu. Może powoływać komisje stałe i doraźne.
Organ wykonawczy składa się ze starosty, wice starosty, pozostałych członków w liczbie 2-5. Członkostwa nie można łączyć z mandatem senatora, posła, członkostwem zarządu gminnego.
Kompetencje zarządu powiatu sprowadzają się do wykonywania uchwał Rady, gospodarowaniem mieniem powiatu, zatrudnianiem i zwalnianiem kierowników jednostek organizacyjnych powiatu z wyjątkiem kierowników odpowiednich służb, przygotowywaniem projektów uchwał Rady, przygotowywaniem budżetu.
Na czele powiatu stoi starosta (powiat grodzki- burmistrz, prezydent). Jest zwierzchnikiem powiatowej administracji zespolonej. Kieruje bieżącymi sprawami powiatu, reprezentacją powiatu na zewnątrz, kierowanie starostwem powiatowym.
Do właściwości starosty przeszły zadania organów administracji ogólnej. Jest kierownikiem organu wykonawczego, posiada kompetencje organu administracji rządowej.
W powiecie Rada powołuje i odwołuje sekretarza i skarbnika powiatu.

Struktura organizacyjna województwa.

Funkcję administracji rządowej pełnią organy administracji samorządowej. Województwo jest regionalną wspólnotą samorządową.
Organem przedstawicielskim jest sejmik województwa wyłaniany poprzez wybory. Zadania sejmiku nie są tak rozległe jak zadania gminy i powiatu.

Kompetencje sejmiku:
- stanowienie aktów prawa miejscowego,
- uchwalanie strategii województwa,
- zagospodarowanie przestrzenne,
- uchwalanie budżetu,
- udzielenie lub nieudzielenie absolutorium zarządowi województwa.

Organem wykonawczym w województwie jest zarząd województwa:
- marszałek,
- wiceprzewodniczący i członkowie (do 5 osób).




Zadania zarządu:
- wykonywanie uchwał sejmiku województwa,
- gospodarowanie mieniem województwa,
- przygotowanie projektu budżetu,
- wykonanie budżetu województwa,
- przygotowanie strategii województwa,
- kierowanie i koordynowanie samorządowych jednostek organizacyjnych w tym powoływanie i odwoływanie kierowników.

Marszałek województwa.

Marszałek województwa jest przewodniczącym zarządu, ma własne kompetencje:
- przewodniczy w posiedzeniach,
- w pilnych sprawach podejmuje czynności zarządu,
- składa oświadczenia w imieniu województwa,
- kierownik urzędu marszałkowskiego,
- zwierzchnik pracowników tego urzędu,
- kierownik jednostki organizacyjnej.


WYKŁAD, z dn.12.05.2001

Formy współdziałania w samorządzie terytorialnym.

Podstawową formą współdziałania są związki i porozumienia, ponadto ustawy samorządowe wymieniają stowarzyszenia gmin i powiatów. Są tą formą współdziałania, która ma na celu wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz obronę wspólnych interesów. Ich status prawny jest odrębny od związków, ponieważ posiadają status prawnych stowarzyszeń ustawy z 1980 r. „PRAWO STOWARZYSZEŃ”. Różnią się od związków samorządowych tym, że nie są powołane do funkcji administracji publicznej, lecz mają wspierać samorządy terytorialne i bronić ich interesów.
Związki samorządowe są związkami celowymi, gdyż są powołane do realizacji określonych celów, bądź zadań publicznych wykonywanych przez samorządu terytorialne. Związki samorządowe uzyskują osobowość prawną, tworzą odrębne organy i to je odróżnia od porozumień, ponieważ w porozumieniu chodzi o przyjęcie przez jedną jednostkę samorządową określonych zadań, bądź kompetencyjnych jednostek. Dominującą formą współdziałania są związki powiatowe i gminne.
Związki gminne tworzy się dla wykonywania wspólnych zadań publicznych należących do gmin.
Związki powiatów tworzy się w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydanie indywidualnych decyzji z zakresu administracji publicznej.
Związek jest podmiotem samodzielnym. Obowiązuje zasada dobrowolnego tworzenia związku. Mogą do niego wstępować nowi członkowie i występować. Obowiązki powinien określać statut. Organem stanowiącym jest ZGROMADZENIE ZWIĄZKU, organem wykonawczym ZARZĄD.
Spośród trzech poziomów samorządu terytorialnego jedynie do samorządu powiatowego przyjęto, że zakres jego działania jest określony enumeracją przedmiotową. Bowiem gmina jak i samorząd województwa obok zadań określonych ustawami opierają swój zakres działania na klauzulach generalnych. Powiat jest tym rodzajem jednostek samorządu terytorialnego, do którego nie zastosowano konstrukcji klauzuli generalnej. Stosunki między powiatem a gminą oparte są na zasadzie uzupełniania. Podstawowy charakter gminy wyraża się w podwójnej kompetencji. Gmina jest właściwa we wszystkich sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżonym na rzecz innych podmiotów i ponadto jest również właściwa w zakresie wszystkich zadań samorządu terytorialnego nie zastrzeżonych dla innych jednostek samorządu terytorialnego. W związku z taką konstrukcją inne zadania komunalne o związku ponadgminnym, które nie zostały przypisane powiatowi, województwu pozostają w zakresie odpowiadających gmin i są realizowane w formie współdziałania powiatowego. Do powiatu nie można zastosować podziału zadań publicznych, ponieważ powiat wykonuje tylko zadania obowiązkowe.

Ustawowe zlecenie samorządu terytorialnego prowadzenia zadań z zakresu administracji rządowej przybiera dwie podstawowe formy:

1- przekazanie zadania rządowego, które sam organ wykonuje,
2- zastosowanie wyłącznie w powiecie- przekazanie do powiatu wraz z zadaniem z zakresu administracji rządowej do organów administracji prowadzących dane zadania.

Kontrola administracji publicznej.

Kontrola administracji publicznej:
- przez organ administracji publicznej na inne organy,
- na działalność administracji.

kontrola- obserwowanie, ustalanie, wykrywanie stanu faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i przekazywanie informacji właściwym podmiotom o dokonanych spostrzeżeniach, lecz bez prawa decydowania o zmianie kierunku działania jednostki kontrolowania. Istotą kontroli jest obserwowanie określonych zjawisk, analizowanie ich charakteru i przedstawianie spostrzeżeń podmiotom kierującym działalnością administracji.

Kontrola polega na:
1- ustalenie istniejącego stanu rzeczy,
2- ustalenie jak powinno być,
3- zestawienie tego, co jest w rzeczywistości z tym, co być powinno,
4- co przewidują wzorce i normy.

W przypadku różnic między stanem rzeczywistym a porządanym kontrola polega na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zaleceń w celu usunięcia zjawisk niekorzystnych.

Kontrola jest działaniem polegającym na określeniu istniejącego stanu rzeczy, porównaniu faktów z tym, co być powinno i wyciągnięciu z tego wniosku. Inne określenia: inspekcja, lustracja, rewizja.

Nadzór jest pojęciem zbliżonym do kontroli, lecz szerszym.
Nadzór to kontrola + prawo wydawania decyzji.

Instytucje kontroli muszą być wzajemnie dostosowane i powiązane ze sobą. W przeciwnym razie powstały by luki w systemie kontroli.
Zadaniem kontroli jest zapobieganie nieprawidłowościom i błędom w działaniach administracji.
System kontroli administracji musi nie tylko wykrywać nieprawidłowości, lecz także musi określić sytuację powodującą nie prawidłowości.
Do elementów działania zaliczamy:
- legalność działania administracji,
- celowość,
- szybkość działania (terminowość),
- gospodarność,
- rzetelność.

Każda instytucja zorganizowana może popełniać błędy i je popełnia. Kontrola administracji ma zapobiegać popełnianiu błędów, a także wynaturzeniu władzy. Niekontrolowana władza zaczyna działać w sposób niewłaściwy.

Zakres niezbędnej kontroli zależy:
- poziom przygotowania pracowników administracji,
- poczucie odpowiedzialności w wypełnianiu powierzonych zadań,
- poczucie obowiązku,
- etos zawodowy.

Kształtując system kontroli musimy zważyć na:
- jakimi środkami będą się posługiwać organy kontrolne,
- jak często będzie kontrola,
- w jakim zakresie.

Zakres kontroli uwarunkowany jest celem.

Podstawowe kryteria kontroli:
- legalność,
- gospodarność,
- celowość,
- rzetelność.

Zakres kontroli:
- zupełna,
- ograniczona.

Kryterium etapu działania:
- kontrola wstępna,
- kontrola faktyczna,
- kontrola następna (po fakcie)- najbardziej efektywna kontrola.

Usytuowanie organu kontrolnego względem organu kontrolowanego.
- kontrola zewnętrzna,
- kontrola wewnętrzna.

Ten sam organ może być traktowany dwojako: kontrola zewnętrzna lub wewnętrzna. Zależy to jak te organy są względem siebie usytuowane.
kontrola wewnętrzna- kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki.
Kontrola wykonywana jest przez jakikolwiek organ administracji względem innej jednostki administracji publicznej określa się jako kontrolę wewnątrzadministracyjną.
Natomiast każda kontrola wykonywana przez organ nie włączony organizacyjnie do systemu administracji publicznej, a skierowany na działalność kontrolną jest kontrolą zewnętrzną, np. kontrola NIK, sądowa, Regionalnej Izby Obrachunkowej.
Zawsze organ zewnętrzny administracji jest organem kontrolnym znajdującym się poza systemem administracji, nie związany systemem zależności.

Cechy kontroli:
1.Kontrola powinna być bezstronna.
2.Kontrola powinna być fachowa.
3.Kontrola powinna być efektywna:
- wyniki kontroli,
- najniższe nakłady na kontrolę,
- najlepszy stosunek między nakładami, a wynikami kontroli.

System kontroli administracji publicznej.

Kontrola administracji publicznej nie ogranicz się tylko do prawnie uwarunkowanych form kontroli. Wyróżniamy:
- kontrolę społeczną wykonywaną przez obywateli,
- kontrolę przez środki masowego przekazu.

Kontrola administracji publicznej stosowana jest przez:
1- organy państwowe niezawisłe od administracji publicznej:
a) kontrola parlamentarna,
b) kontrola NIK (kontrola państwowa),
c) kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich,
d) kontrola wykonywana przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,
e) kontrola wykonywana przez PIP (Państwową Inspekcję Pracy),
f) kontrola Regionalnych Izb Obrachunkowych,
g) kontrole sądowe.
2- instytucje kontrolne usytuowane w systemie administracji,
3- inne instytucje i społeczeństwo czyli tzw. kontrola społeczna

KONTROLA PARLAMENTARNA.

Główną rolę odgrywa tu sejm. Kontrola sejmu sprawowana jest w ramach posiedzeń plenarnych, debaty budżetowej, debaty uchwały absolutorium dla rządu, votum zaufania lub nieufności, działania komisji sejmowej, interpelacji, zapytania poselskiego.

NIK.

NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowe osoby prawne i inne państwowe jednostki organizacyjne z zastosowaniem kryteriów legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jest to podstawowe zadanie NIK-u. Wykonywanie tej kontroli jest stałym obowiązkiem. Ponadto NIK może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek administracyjnych.
NIK kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową takich podmiotów jak:
- Kancelaria prezydenta,
- Kancelaria sejmu,
- Trybunał Konstytucyjny,
- Rzecznik Praw Obywatelskich,
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,
- Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,
- Sąd Najwyższy,
- NSA,
- Państwowa Inspekcja Pracy,
- Instytut Pamięci Narodowej.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH.

Rzecznik Praw Obywatelskich uprawniony jest do badania czy wskutek działania lub zaniechania organu, organizacji, instytucji zobowiązanych do przestrzegania i realizacji praw i wolności nie doszło do naruszenia prawa, a także zasad współżycia społecznego. Rzecznik posiada uprawnienia kontrolne. Ma prawo zbadać każdą sprawę na miejscu. Każdy organ, organizacja lub instytucja, do której zwróci się Rzecznik zobowiązana jest mu pomagać.

GENERALNY INSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH.

- kontrola zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami,
- wydawanie decyzji i rozpatrzenie skarg,
- prowadzenie rejestru zbioru danych,
- udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach.

Generalny Inspektor i upoważnieni przez niego inspektorzy mają prawo kontrolować zarejestrowane zbiory danych, mogą żądać złożenia wyjaśnień, przesłuchiwać, żądać okazania dokumentów i wszelkich danych mających bezpośredni związek z problematyką kontroli oraz mogą żądać udostępnienia nośników oraz systemów informatycznych służących do przetwarzania danych.

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY (PIP).

PIP tworzą GŁÓWNY INSPEKTOR PRACY i okręgowe inspektoraty pracy. PIP powołana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, a także bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nadzorem i kontrolą PIP objęte są wszystkie zakłady pracy. Pracownicy PIP uprawnieni są do kontroli wykonania bez uprzedzenia zakładu pracy.

REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWE.

Mamy 16 Izb Obrachunkowych. Jest to państwowy organ nadzoru i kontroli w zakresie spraw finansowych. Dokonywana jest kontrola w zakresie zamówień publicznych i finansowych.
Kontroli podlegają:
- jednostki samorządu terytorialnego,
- związki międzygminne,
- stowarzyszenia gmin i powiatów,
- związki powiatów,
- samorządowe jednostki organizacyjne posiadających osobowość prawną oraz inne podmioty na podstawie kryteriów zgodności z prawem i zgodności ze stanem faktycznym.

Izby przeprowadzają co najmniej raz na 4 lata kompleksową kontrolę gospodarki.

WYKŁAD, z dn. 26.05.2001

Kontrola wewnątrzadministracyjna.

Pod pojęciem kontroli wewnątrzadministracyjnej należy rozumieć te instytucje kontrolne, które są usytuowane w systemie administracji publicznej.
Do instytucji takiej kontroli zaliczamy:
- kontrola resortowa (wykonywana w ramach poszczególnych resortów)- kontrola wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu. Organ kontrolujący i podmiot kontrolowany podporządkowane są temu samemu działowi administracji. Kontrola resortowa jest przejawem zachodzącymi pomiędzy podmiotami, które zależą wzajemnie od siebie. W każdym ministerstwie tworzy się komórkę organizacyjną do spraw kontroli,
- kontrola instancyjna- ta kontrola jest instytucją procedury administracyjnej. Wiąże się z funkcją nadzoru,
- kontrola międzyresortowa- istnieją organy, które podlegają jednemu naczelnemu organowi, ale kontrolują organy poza resortem- inspekcje specjalne- ich zadaniem jest czuwanie nad realizacją odcinka realizacji w sferze działania różnych resortów:
a) inspekcje o pełnym zakresie międzyresortowym:
1- Kontrola Skarbowa,
2- Inspekcja Sanitarna,
3- Inspekcja Ochrony Środowiska,
4- Inspekcja Handlowa.

b) inspekcje o ograniczonym zakresie międzyresortowym:
1- Inspekcje Skupu i Przetwórstwa Art. Rolnych,
2- Inspekcja Ochrony Roślin,
3- Inspekcja Nasienna,
4- Inspekcja Farmaceutyczna,
5- Inspekcja Weterynaryjna,
6- Państwowa Inspekcja Telekomunikacyjna i Pocztowa,
7- Państwowa Inspekcja Radiotelewizyjna,
8- Inspekcja Cen.

Komisję międzyresortową sprawują organy administracji rządowej wyposażone w odpowiednie uprawnienia kontrolne, np. GUS.

- kontrola prokuratorska- od 1950 do 1990 roku kontrola prokuratorska zaliczana była do kontroli niezawisłej. Minister sprawiedliwości z urzędu jest Prokuratorem Generalnym. Podstawowym zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności i ściganie- organ kontroli przestrzegania prawa. Prokuratura ma prawo uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym w każdym jego stanie. Dysponuje środkiem prawnym w postaci sprzeciwu na decyzję i ma prawo wniesienia skargi do NSA. Prokurator może zaskarżać akty prawa miejscowego.

Inne formy kontroli wynikające z Konstytucji a mający rozwój w ustawodawstwie zwykłym:
- kontrola wykonywana w instytucji skarg i wniosków- każdy ma prawo składać petycje, skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą.

Zgodnie z KPA przedmiotem skargi może być zaniedbanie, naruszenie praworządności, słuszny interes skarżących, niedopełnienie obowiązków.
Istotą skargi jest wyrażenie krytycznego stanowiska co do działania organów państwowych, skargi kieruje się bezpośrednio do organów właściwych. Skargi możemy wnosić za pomocą naszych przedstawicieli: posłowie, senatorowie, radni. Skarga może być skierowana do prasy, radia i telewizji.
Treść decyduje czy pismo jest skargą.

Jakie są różnice między rozporządzeniami a uchwałami Rady Ministrów?

Uchwały Rady Ministrów mogą być aktami ogólnymi lub indywidualnymi. Rozporządzenia są tylko aktami ogólnymi, normatywnymi.
Rozporządzenia wydaje się w celu wykonania.
W uchwale nie musimy powoływać podstawy prawnej, w rozporządzeniu musimy.
Rozporządzenia publikuje się w dzienniku ustaw, zaś uchwały w „Monitorze Polskim”.


1. Pojęcie i zakres materialnego prawa administracyjnego.

Konstytucję stosuje się bezpośrednio – jeśli ustawy, rozporządzenia są sprzeczne z konstytucją to są nieważne.
Prawo adm. mat. – jeden z działów prawa.

3 grupy:
1. Prawo adm. ustrojowe – określające ustrój gminy, powiatu, województwa, samorządu terytorialnego;
2. Prawo proceduralne adm. – to które jest zawarte w KPA; pokazuje w jaki sposób działa adm.
3. Prawo adm. materialne – wszystkie ustawy rozporządzenia, kodeks drogowy, prawo budowlane, prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu przestrzennym, podatkowe, wodne.
Prawo materialne – zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz adm pań jako część aparatu państwowego. Każdemu uprawnieniu organu adm pań odpowiada określony obowiązek podmiotu organizacyjnie mu nie podporządkowanego. I odwrotnie, każdemu obowiązkowi adm pań odpowiada stosowne uprawnienie podmiotu znajdującego się na zewnątrz adm pań itd.
Źródła prawa: ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, umowy międzynarodowe, uchwały Sejmu i Senatu, rozporządzenia, zarządzenia, uchwały innych organów np. Rady Ministrów, KRRiT)

Wprowadzanie aktów prawnych w życie (3 rodzaje):
1. Decyzja adm. – akt woli organu adm (najniższym wójt lub burmistrz, prezydent miasta, minister, prezes RM), który przyznaje nam jakieś uprawnienia albo nakłada obowiązki.
Zostaje wydana w wyniku postępowania adm. Decyzję wydaje się tylko według prawa zawartego w ustawie lub rozporządzeniu wydanym na podstawie ustawy, ale nie zarządzenia (dotyczy podległych urzędników, nie obywateli).
Jeżeli brak zezwolenia – prawo do decyzji odmiennej.
Decyzja wydana w I instancji (wójt, burmistrz, prezydent miasta) do wojewody (o ile ustawa przewiduje) lub do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
Decyzja w II instancji jest decyzją ostateczną. Decyzję z II można zaskarżyć do Sądu Adm. – NSA.
Decyzje wydawane na wniosek obywatela przez właściwy organ adm. lub z urzędu przez ten organ nie na wniosek np: o wydanie pozwolenia na broń – tylko wniosek obywatela, na budowę domu. Z urzędu: nakaz rozbiórki budowli.

Decyzje Konstytucyjne – taka, kiedy nabywa się prawo, którego się dotychczas nie miało, Deklaratoryjne – taka, która tylko stwierdza istnienie uprawnienia np: wydanie decyzji o przyznanie emerytury, wydanie dyplomu.
2. Przez samych obywateli bezpośrednio
a) Kodeks drogowy,
b) Prawo o ochronie środowiska.
Organy adm. mają prawo tylko kontrolować, czy stosujemy się do przepisów, o ile nie to może nakłonić do nałożenia kary (już musi być decyzja adm. – dlaczego I na jakiej podstawie).
3. Wykonanie tego prawa poprzez czynności materialno – techniczne adm.
Adm. prowadzi rejestry I ewidencje. Nabycie samochodu i rejestracja w urzędzie. Wpis to tylko czynność, ale odmowa wpisania samochodu to już decyzja.
Jak się odmawia ZAWSZE musi być decyzja (organ adm. musi wydać decyzję gdyż wtedy można ją zaskarżyć do NSA.

Różnice pomiędzy decyzją a zaświadczeniem.
Decyzja – akt woli adm., zaświadczenie – akt wiedzy adm. (na podstawie rejestru).


WÓJT
Jedną z form konkretyzacji jest decyzja. Wójt wydaje rocznie 2,5 tys. Decyzji, dotyczą one ochrony środowiska, zabudowywania i zagospodarowania terenu, przyznania pomocy społecznej, konstytucyjnej wolności stowarzyszania się.


2. Administracyjno-prawna regulacja w zakresie praw i wolności obywatelskich.

a) Wolność słowa, przekazywanie informacji.

b) Stowarzyszenie i związki.
STOWARZYSZENIA
· z założenia niezarobkowe, PCK, TPD, ZHP
· samorządne (członkowie opracowują program, wysokość składki)
nie może mieć celów zarobkowych (zarobki rozdzielone między członków)

Partia zmierza do objęcia władzy, stowarzyszenie nie (jedynie wpływ na państwo). Organem nadzorującym stowarzyszenie jest organ administracji rządowej szczebla wojewódzkiego – wojewoda
Można powiedzieć iż stowarzyszenia stanowią najbardziej rozpowszechnioną i przez to podstawową formę zrzeszania się obywateli. Byt prawny stowarzyszeń reguluje ustawa z 7 IV 1989r.- Prawo o stowarzyszeniach. Przepisom ustawy nie podlegają:
a) organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów mnr, których RP jest stroną,
b) kościoły oraz inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
c) organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku pań do kościołów i innych związków wyznaniowych,
d) komitety powstające w celu przygotowania wyborów do Sejmu i Senatu oraz do organów samorządu terytorialnego, jeżeli są one przeprowadzane na podstawie ustaw lub zarządzeń władz,
e) partie polityczne.
Wg ustawy stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o charakterze niezarobkowym, samodzielnie określającym swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne i opierającym swą działalność na pracy społecznej swych członków. Stowarzyszenie ma prawo uchwalać akty wew dotyczące jego działalności, a także zatrudniać pracowników do prowadzenia swych spraw.
Członkami stow mogą być w zasadzie osoby fizyczne; przepisy przewidują szczególne członkostwo osób prawnych, a mianowicie jedynie w charakterze członków wspierających. Prawo tworzenia i uczestniczenia w stow przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie pozbawionym praw publicznych. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat mogą należeć do stow, ale nie mogą wchodzić w skład ich zarządów. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa zrzeszania się w stow z niewielkimi ograniczeniami. Otóż cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania w Polsce mogą zrzeszać się w stow na zasadach przewidzianych dla obywateli polskich. Mogą oni więc zarówno tworzyć stow, jak i wstępować do stow już istniejących. Natomiast cudzoziemcy nie mający miejsca zamieszkania na terytorium Polski mogą jedynie wstępować do stowarzyszeń, i tylko wtedy, gdy statuty tych stow na to pozwalają. Nie mają oni zaś prawa do tworzenia stow.
Prawo o stow przewiduje dwie formy stow:
stowarzyszenia (stow właściwe, rejestrowe) oraz stow zwykłe (stow o formie uproszczonej). Stowarzyszenie (właściwe, rejestrowe) może być utworzone przez co najmniej 15 osób.
Osoby w tej liczbie, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stow i wybierają komitet założycielski. Komitet ten składa następnie do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację stow wraz ze statutem, listą założycieli, protokołem wyboru komitetu założycielskiego oraz informacją o adresie tymczasowej siedziby stow. Sąd rejestrowy po przeprowadzeniu rozprawy orzeka w formie postanowienia o zarejestrowaniu lub odmowie zarejestrowania.
Stow może posiadać swój majątek, który składa się ze składek, spadków, zapisów, dochodów. Prawo o stowarzyszeniach określa zasady nadzoru nad stow i przewiduje, iż nadzór ten sprawuje organ adm-wojewoda oraz sąd rejestrowy.
Rozwiązanie stow znajduje zastosowanie jeżeli działalność stow wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa lub postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. Do rozwiązania stow może dojść jeszcze w innych okolicznościach. Mianowicie sąd na wniosek wojewody wydaje postanowienie o rozwiązaniu stow jeśli: a) liczba członków stow zmniejszyła się poniżej liczby wymaganej do jego założenia, b) stow nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie dłuższym niż rok.
Przepisy ustawy przewidują możliwość tworzenia związków stow. Mogą go założyć co najmniej trzy stowarzyszenia; założycielami i członkami związku mogą być również inne osoby prawne.
Drugi rodzaj stow, stow zwykłe są uproszczoną formą i nie posiadają osobowości prawnej. Założyć je mogą co najmniej trzy osoby prawne, które uchwalają regulamin działalności określając nazwę, cel, teren i środki działania, a także przedstawiciela reprezentującego stow. Stow zwykłe nie podlega rejestracji.


c) Partie polityczne.
Partie polityczne – partia musi być zarejestrowana w sądzie wojewódzkim w Warszawie. Z chwilą zarejestrowania partia uzyskuje osobowość prawną. O zgodności działań partii za statutem decyduje Trybunał Konstytucyjny. Partia powinna się utrzymywać ze składek członków, zbiórek publicznych, otrzymywać spadki i darowizny, powinna opierać się na pracy społecznej członków ale może również zatrudniać pracowników zawodowych i prowadzić działalność gospodarczą z tym, że cały dochód powinien być przeznaczony na cele statutowe partii.

Partia polityczna jest to organizacja społeczną występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu politycznym, w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki pań i sprawowanie władzy. Prawo tworzenia i członkostwa w partii przysługuje obywatelom RP, którzy ukończyli 18 lat. Prawa powoływania w Polsce partii ani uczestniczenia w nich nie mają cudzoziemcy, choćby posiadali stałe miejsce zamieszkania w RP. Partię polityczną utworzyć może co najmniej 1000 osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Powołanie partii polega na złożeniu stosownego zgłoszenia o utworzeniu partii do ewidencji prowadzonej przez sąd wojewódzki. W zgłoszeniu zawarte powinno być określenie nazwy i siedziby partii oraz sposób wyłaniania organu upoważnionego do reprezentowania partii przy czynnościach prawnych, imiona, nazwiska i adresy oraz podpisy co najmniej 1000 osób. Z chwilą zarejestrowania uzyskuje osobowość prawną. Ustawa nie przewiduje odmowy przyjęcia zgłoszenia jako środka uniemożliwiającego powołanie partii. Charakterystyczne jest powierzenie stosowania środków nadzorczych Trybunałowi Konstytucyjnemu. Partie mogą czerpać środki finansowe dla realizacji swych celów ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów itp. Partie nie mogą korzystać z jakiegokolwiek wsparcia rzeczowego i pomocy finansowej pochodzących od osób zagranicznych w rozumieniu prawa dewizowego i osób prawnych z wyłącznym udziałem podmiotów zagranicznych. Może prowadzić działalność gospodarczą – dochód przeznaczony na cele statutowe.
Partie otrzymują pomoc od państwa w formie dotacji:
· celowe (zapewnienie partii możliwości działania, tylko ta, która w ostatnich wyborach osiągnęła co najmniej 3% ogólnych głosów)
· podmiotowe (zależne od ilości osób wprowadzanych do parlamentu
Funkcje partii politycznych:
1. artykułują i generują potrzeby i interesy społeczne
2. rekrutacja polityczna (kreowanie i przygotowanie kadr)
3. wyborcza
4. rządzenia.

Partia nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładzie pracy.
Likwidacja partii:
- samorozwiązanie – w trybie określonym w statucie
postanowienie sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji

d) Zgromadzenia.
Każdy może korzystać z pokojowego zgromadzania się, co najmniej 15 osób w celu wspólnych obrad lub wyrażania stanowiska. Każde zgromadzenie powinno mieć przewodniczącego. Wszystkie zgromadzenia publiczne mogą być organizowane beż żadnego zezwolenia władz. Wyjątek, gdy właściwa władza wyda zakaz urządzenia zgromadzenia. Konkretny powód – dlaczego zakazuje się, przyczyny, faktyczne zagrożenia. Zakaz wydaje wójt, burmistrz, prezydent, etc. Istnieje możliwość odwołania się od takiej decyzji.

Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń: a) organizowanych przez organy pań lub samorządu terytorialnego, b) odbywanych w ramach działalności kościołów, c) związanych z wyborami władz pań i samorządowych. Organizatorami zgromadzeń mogą być osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne, inne organizacje, a także grupy osób.
Zgromadzeniem publicznym jest zgromadzenie organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nie określonych imiennie osób. Funkcje nadzorcze dotyczące zgromadzeń należą do gminy. Zorganizowanie zgromadzenia publicznego wymaga uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze wzg na miejsce zgromadzenia. Zawiadomienie to organ powinien otrzymać nie później niż trzy dni, a najwcześniej 30 dni przed datą. Organ gminy ma obowiązek zakazać odbycia zgromadzenia jeżeli: 1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się ustawie lub naruszają przepisy ustaw karnych, 2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Od decyzji zakazującej przysługuje odwołanie do wojewody. Zgromadzenie publiczne powinno mieć swojego przewodniczącego, który nie tylko odpowiada za sprawny przebieg zgromadzenia. Rozwiązanie zgromadzenia przez przedstawiciela organu gminy może mieć miejsce wówczas, gdy jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu albo mieniu, albo gdy narusza przepisy ustawy bądź przepisy ustaw karnych.

ZWIĄZKI ZAWODOWE
Ustawa o związkach zawodowych mówi, że związek to dobrowolna, samorządna organizacja ludzi pracy, powołana do obrony praw i reprezentowania ich interesów (pracowników, socjalnych)
Prawo tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy. Mają je także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy ajencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Do związków zawodowych mogą wstępować również osoby wykonujące pracę nakładczą. Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia pracownika przynależności oraz prawa wstępowania do związków zawodowych. Również osoby bezrobotne zachowują prawo przynależności do związków zawodowych. Ustawa stanowi, że nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związków zawodowych lub pozostawania poza nimi albo z powodu wykonywania funkcji związkowej.
Związki zawodowe mają prawo tworzyć ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje). Organizacje związkowe, w tym federacje i konfederacje, mają prawo tworzenia międzynarodowych organizacji pracowniczych i wstępowania do nich.
Związki zawodowe mogą swobodnie określać w statutach i uchwałach swoje struktury organizacyjne, a także zasady członkostwa oraz sposoby sprawowania funkcji związkowych.
Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od trzech do siedmiu osób. Komitet ten w terminie 30 dni od dnia utworzenia związku zawodowego składa wniosek o rejestrację związku w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo ze względu na siedzibę związku.
Sąd odmawia rejestracji, jeżeli nie zostały spełnione wymogi ustawowe przy tworzeniu związku lub jeżeli statut związku nie jest zgodny z przepisami ustawy. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania.
Ustawa przewiduje kary dla osób, które w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją przeszkadzają w tworzeniu zgodnie z prawem organizacji związkowej, utrudniają wykonywanie działalności związkowej prowadzonej zgodnie z prawem lub dyskryminacją pracownika z powodu przynależności do związku zawodowego, pozostawania poza związkiem zawodowym lub wykonywania funkcji związkowej.
Do związków zawodowych nie mogą należeć żołnierze w czynnej służbie wojskowej. Nie mogą też brać czynnego udziału w działalności związków zawodowych, których byli członkami w chwili powołania do czynnej służby wojskowej. Natomiast ograniczone prawa związkowe mają funkcjonariusze policji i straży granicznej.
Rozwiązać związek można tylko:
- uchwałą organu uprawnionego do tego zapisem w statucie
- w przypadku likwidacji zakładu pracy, w którym on działa
- decyzją organu rejestrującego, gdy liczba członków w okresie trzech miesięcy jest niższa niż 10 osób.


e) Wolność sumienia i wyznania.

RP zapewnia obywatelom wolność sumienia i wyznania. Kościół i inne związki wyznaniowe mogą swobodnie wypełniać swoje funkcje religijne. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie. Korzystanie z wolności sumienia i wyznania przejawiać się może w następujących formach:
a) zrzeszanie się obejmujące tworzenie kościołów, a także zrzeszanie się w organizacjach świeckich w celu realizacji zadań wynikających z wyznawanej religii lub przekonań w sprawach religii,
b) wyrażanie religii lub przekonań religijnych,
c) podejmowanie innych czynności i działań związanych z wyrażaniem religii i praktykami religijnymi.
Osoby wierzące wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu pań, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Wolność sumienia i wyznania należy do podstawowych praw i wolności obywatelskich. Tworzenie kościołów i związków wyznaniowych odbywa się w drodze złożenia Ministrowi – Szefowi urzędu rady ministrów deklaracji oraz wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Prawo złożenia deklaracji, czyli ustanowienia kościoła przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. W deklaracji tej zawarte powinny być: informacja o podstawowych założeniach doktrynalnych wyznania, lista osób zgłaszających, adres tymczasowej siedziby kościoła i jego statut. Są zwolnione od cła za towary i darowizny pochodzące za granicy, które są przeznaczone na cele kultowe. Kościoły mogą zakładać i prowadzić przedszkola, szkoły, uczelnie wyższe i wydziały teologii na uczelniach, prowadzić działalność charytatywno – opiekuńczą. Wszystkie kościoły powinny być wpisane do rejestru prowadzonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Państwo musi jednakowo odnosić się do wszystkich kościołów, związków wyznaniowych i sekt.
Inne kościoły i związki wyznaniowe chrześcijańskie w Polsce.
Ocenia się, że w Polsce wyznawcy innych wiar niż katolicka stanowią około 10% ludności. Zakony jako sposób na życie poświęcone Bogu pojawił się tylko w niektórych religiach. Zakony buddyjskie, katolickie, prawosławne. Zakon Franciszkanów, salezjanów, (żeńskie elżbietanki i franciszkanki)



3. Adm-prawny status obywatela.


Posiadane dokumenty.
Dowód osobisty: co najmniej od 18 roku życia, jeżeli żyje samodzielnie to wcześniej wydane z urzędu każdemu. Paszport – dokument urzędowy stwierdzający naszą tożsamość. Do wydania paszportu nie potrzebna jest decyzja, wydaje się każdemu od 1988. Wyjątek: o ile przeciw komuś toczy się postępowanie karne lub gdy ciążą na kimś obowiązki alimentacyjne.

Nabycie obywatelstwa
1. Może nastąpić na zasadzie krwi lub ziemi. W Polsce krwi. Każdy jest obywatelem Polski, jeśli rodzice są lub byli Polakami bez względu na miejsce urodzenia. Wyjątek: dziecko znalezione w Polsce, którego rodzice są nieznani będzie uważane za obywatela polskiego.
2. Jeśli rodzice nie są obywatelami polskimi – zwrócić się do prezydenta RP o nadanie obywatelstwa (mieszkanie w Polsce przez 5 lat i inne warunki).
3. Oświadczenie woli. Np: kobieta, która wychodzi za cudzoziemca może przyjąć obywatelstwo cudzoziemca lub pozostać obywatelką Polski, jeśli rodzice zrzekają się obywatelstwa to małoletnie dzieci zrzekają się go automatyczne (w wieku 16 lat mają prawo wyboru).

Pozbawianie obywatelstwa
O ile ktoś mieszka za granicą i wyrządza Polsce poważne szkody Konstytucja przewiduje, że można pozbawić obywatelstwa na wniosek prezydenta RP.

Uznanie za obywatela polskiego – wojewoda się tym zajmuje, prezydent jeżeli jest do niego prośba.
Cudzoziemiec w Polsce – każdy kto nie jest polskim obywatelem. Aby przebywać na terenie polski wymagana jest wiza przy przekraczaniu granicy. Może uzyskać prawo pobytu, do pracy, do zatrudnienia, status uchodźcy. Może uzyskać prawo azylu (wydaje MSZ działaczom politycznym prześladowanym w ich krajach.

Działania adm. w stosunkach z obcokrajowcami Adm. musi przestrzegać praw człowieka. Skąd się wzięły? XVIII i XIX w. Dopiero po II wojnie światowej nastąpiła uniwersalizacja praw człowieka. Państwa, które utworzyły ONZ by zapobiec wojnom na świecie. Rada Europy już w 50 r. podjęła, zobowiązania członków RE do przestrzegania europejskiej konwencji ochrony praw człowieka i podstawą wolności. Polska zawiera różne umowy i powinna dotrzymać, nawet jeśli bezpośrednio jej nie dotyczą.
Konwencja – szczególna umowa międzynarodowa, zobowiązuje władze państwowe wobec obywateli w obrocie międzynarodowym i wewnętrznym. Ma doniosłe znaczenie dlatego, że ustanawiając prawa powołała Międzynarodowy Trybunał Praw Człowiek (każdy obywatel może wnieść skargę). W Polsce od 93 r.

Prawa człowieka i obywatela.
Rozdział II Konstytucji – prawa i podstawowe wolności człowieka:
1. Prawo osobiste,
2. Prawo polityczne,
3. Prawo socjalne, ekonomiczne i kulturalne.

Prawo osobiste. Art. 38 konstytucji – RP zapewnia każdemu obywatelowi prawną ochronę życia, art. 41 – o wolności i nietykalności osobistej każdego człowieka (decyzję o aresztowaniu wydaje prokurator, zgodę na tymczasowe aresztowanie po 48 godzinach może wydać sąd, niesłusznie zatrzymany ma prawo do odszkodowania w ciągu 1 roku), art. 14 – RP zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, art. 54 – reglamentacja sądowa (rejestracja nowego pisma – ochrona przed nieuczciwą konkurencją.
KRRiT – naczelny organ adm. rządowej, dba o: aby radio i TV przestrzegały pewnych norm (respektowały chrześcijański system wartości), wydaje

a) Obywatelstwo polskie.

Problematyka obywatelstwa leży na pograniczu pr adm i mnr. Polska ustawa o obywatelstwie przyznaje obywatelstwo wg dwóch zasad jednocześnie – zasady krwi, czyli dziecko otrzymuje obywatelstwo rodziców, i zasady ziemi, czyli dziecko otrzymuje obywatelstwo kraju w którym się urodziło. Ustawa nadaje obywatelstwo repatriantom. Repatriantami są cudzoziemcy narodowości lub pochodzenia polskiego, którzy przybyli do polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwych władz. Nabycie obywatelstwa polskiego może także nastąpić w drodze nadania lub uznania. Nadanie obywatelstwa może nastąpić, jeśli cudzoziemiec zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat, na jego wniosek. Nadanie obywatelstwa rodzicom rozciąga się na dzieci. Nadanie obyw leży w kompetencji prezydenta RP. Uznanie za obywatela polskiego może mieć miejsce w innej sytuacji. Mianowicie gdy osoba nie posiadająca żadnego obywatelstwa lub o nieokreślonym obywatelstwie może być uznana na jej wniosek za obyw polskiego, jeżeli zamieszkuje w Polsce 5 lat. Obywatel polski chociażby równolegle posiadał obywatelstwo innego pań jest traktowany przez pań polskie zawsze wyłącznie jako obywatel polski.
Możliwa jest utrata obyw polskiego. Przede wszystkim obyw polski może uzyskać od władz zezwolenie na nabycie obyw innego pań. Nabycie obyw innego pań przez osobę, która uzyskała takie zezwolenie, pociąga za sobą utratę obyw polskiego. Obywatel polski może też zostać pozbawiony obywatelstwa polskiego, jeżeli przebywa za granicą i zaistniała jedna z okoliczności wymienionych w ustawie. Nie można pozbawić obyw osoby która przebywa w Polsce.
Posiadanie obyw polskiego ma znaczenie nie tylko na gruncie mnr, również w kraju ma to poważne znaczenie. Mianowicie szereg stanowisk lub działań jest zastrzeżonych tylko dla obyw Polski.

b) Cudzoziemcy.

Cudzoziemcy, czyli wszyscy nie posiadający obyw polskiego, są w Polsce objęci specjalną regulacją prawną (ustawa z 29 III 1963r.). Prawo o cudzoziemcach reguluje ogólne warunki przekroczenia granicy polskiej, w tym zagadnienie uzyskania wizy, odmowy udzielenia wizy lub jej unieważnienia, albo w niektórych przypadkach wprowadza instytucję odmowy wjazdu na teren RP. Prawo to reguluje także zagadnienia wydalenia cudzoziemca. Stały pobyt cudzoziemca na terenie RP możliwy jest pod warunkiem uzyskania tzw. karty stałego pobytu.

c) Ewidencja ludności.

System ewidencji ludności opiera się na instytucji obowiązku meldunkowego. Obowiązek ten obejmuje wszystkie osoby przebywające na terenie RP, z wyjątkiem personelu dyplomatycznego i konsularnego pań obcych, członków ich rodzin oraz innych osób zwolnionych z wykonywania tego obowiązku na mocy umów czy zwyczajów mnr. Obowiązek meldunkowy obejmuje zameldowanie i wymeldowanie się z miejsca pobytu stałego lub tymczasowego, a ponadto zameldowanie o urodzeniu dziecka, zmianie stanu cywilnego i o zgonie osoby. Wykonanie obowiązku meldunkowego nie rodzi żadnych szczególnych uprawnień i, co zdaje się być najistotniejsze, nie rodzi praw do lokalu, w którym dana osoba przebywa. Stanowi jednak dowód pobytu osoby w danym miejscu, z czym mogą wiązać się pewne konsekwencje prawne. Zasadniczo osoba, która przebywa w danej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy. Cudzoziemiec musi dokonać tego obowiązku nie później niż 48 godzin po przekroczeniu granicy. Natomiast osoba, która przybywa do zakładu hotelarskiego, internatu lub szpitala obowiązana jest zameldować się na pobyt czasowy przed upływem 24 godz od przybycia. W tym przypadku termin jest jednakowy dla obywateli polskich i cudzoziemców, a zameldowanie wykonywane za pośrednictwem administracji hotelu lub szpitala. Osoby opuszczające miejsce stałego pobytu powinny dokonać wymeldowania. Obowiązek ten nie obejmuje osób zameldowanych czasowo. Okres zameldowania czasowego jest ograniczony do 2 miesięcy. Po upływie tego terminu dana osoba powinna zameldować się na pobyt stały.

d) Akta stanu cywilnego.

Akt stanu cywilnego jest wpisem dokonanym w księdze stanu cywilnego, odnotowującym zdarzenie z zakresu stanu cywilnego, takie jak: urodzenie, zgon, zawarcie małżeństwa, uznanie dziecka itd. Podstawowymi rodzajami aktów stanu cywilnego są: akt urodzenia, akt zgonu, akt małżeństw. Księgi stanu cywilnego zawierają kolejne wpisy w układzie chronologicznym i prowadzone są przez urzędy stany cywilnego. Wpisy dokonywane są na podstawie zgłoszenia zdarzenia podlegającego rejestracji lub poprzez zanotowanie zdarzenia, które miało miejsce w u.s.c. Akta stanu cywilnego stanowią jedynie rejestrację zdarzeń, które prawo nakazuje rejestrować. Akta stanu cywilnego mają bardzo duże znaczenie procesowe, mianowicie stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich zarejestrowanych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu nieprocesowym u unieważnienie lub sprostowanie aktu. Z ksiąg stanu cywilnego wydaje się odpisy zupełne i skrócone aktów stanu cywilnego, zaświadczenia o dokonanych wpisach lub o ich braku i zaświadczenia o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego.

e) Dowody osobiste i paszporty.

Problematykę dokumentów stwierdzających tożsamość reguluje ta sama ustawa co ewidencję ludności – ustawa z 1974r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Ustawa wprowadza obowiązek posiadania dokumentów stwierdzających tożsamość. Obowiązek ten obciąża obywateli polskich i osoby, których obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone, ale zamieszkują one w naszym kraju. Nie ma jednak obowiązku noszenia przy sobie dokumentu stwierdzającego tożsamość. Natomiast uchylanie się od obowiązku posiadania takiego dokumentu jest przestępstwem, zagrożonym karą ograniczenia wolności lub grzywny. Wyróżnia się trzy rodzaje dokumentów stwierdzających tożsamość:
- dowód osobisty – otrzymują obywatele polscy po ukończeniu 18 lat, wydaje się je na czas nie określony,
- tymczasowe dowody osobiste – mogą być wydawane osobom w wieku od 13 do 18 lat. Posiadanie ich jest obowiązkowe dla osób w wieku 16-18 lat, jeżeli pozostają w stosunku pracy lub nie zamieszkują razem z rodzicami,
- tymczasowe zaświadczenie tożsamości – jest wydawane na czas oznaczony osobie, której obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone, a zamieszkuje ona na terenie RP.
Dokumenty stwierdzające tożsamość podlegają zwrotowi w razie utraty obywatelstwa polskiego oraz zgonu posiadacza dokumentu. Każdy dokument stwierdzający tożsamość musi zawierać dane pozwalające na zidentyfikowanie osoby. Jednak pewne wpisy służą do określenia sytuacji prawnej posiadacza dokumentu.
Zagadnienie paszportów w RP reguluje ustawa z 29 XI 1990r. o paszportach. Ustawa wprowadza zasadę powszechnej dostępności paszportów. Paszport wydaje się dla jednej osoby. Jednakże dany paszport może obejmować także dzieci do lat 16, odbywające podróż pod opieką posiadacza paszportu. Na mocy postanowień tej ustawy paszport jest dokumentem urzędowym uprawniającym do przekraczania granicy oraz poświadczającym obywatelstwo polskie i tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie danych osobowych, jakie dokument ten zawiera. Paszport ważny jest przez 10 lat. Prawo nasze wprowadza następujące rodzaje paszportów: - paszport, - paszport dyplomatyczny, - paszport służbowy MSZ, - paszport blankietowy.

f) Powszechny obowiązek obrony.

4. Bezpieczeństwo i porządek publiczny.

a) Organy działające na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Zapewnienie bezpieczeństwa oraz spokoju i porządku publicznego należy do zadań wielu organów adm publicznej. Część z nich odgrywa jednak w tym zakresie rolę podstawową, są one bowiem specjalnie powołane do realizacji zadań z dziedziny bezpieczeństwa. Tę adm specjalną tworzą: minister spraw wewnętrznych, policja, UOP. Ustawa o urzędzie ministra spraw wew ustanawia go jako naczelny organ adm pań realizujący politykę pań w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa pań oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także w dziedzinie ochrony przed bezprawnymi zamachami na życie i zdrowie ludzkie oraz mienie, ochrony granic pań i kontroli ruchu granicznego oraz ochrony przeciwpożarowej. MSW sprawuje nadzór nad działalnością policji, UOP, państwowej straży pożarnej i straży granicznej oraz podejmuje rozstrzygnięcia w zakresie powierzania tym instytucjom zadań w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa w razie wątpliwości dotyczących ich właściwości. MSW ponadto koordynuje działania porządkowo-ochronne oraz czynności ratownicze w razie klęsk żywiołowych, koordynuje działania w zakresie ochrony tajemnicy pań i służbowej, wspiera działalność naukową i społeczną podejmowaną na rzecz przeciwdziałania przestępczości i zjawiskom kryminogennym. Policja jest podstawową instytucją służącą zapewnieniu bezpieczeństwa, porządku i bezpieczeństwa publicznego w praktyce. Wg ustawy policja jest umundurowaną i uzbrojoną formacją służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do zasadniczych zadań policji należy: - ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, - ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, - wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, - kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych. UOP stanowi organ wyodrębniony od policji, którego celem jest ochrona bezpieczeństwa pań i jego porządku konstytucyjnego. Do UOP należy w szczególności: - rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność, całość i mnr pozycję pań, - zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa i terroryzmu oraz innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo pań, a także ściganie ich sprawców, - rozpoznawanie i zapobieganie przestępstwom godzącym w podstawy ekonomiczne pań i ściganie ich sprawców, - zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze mnr, - przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy pań.

b) Warunki zatrzymania i aresztowania obywatela.

POZWOLENIE NA BROŃ
Obejmuje
· całą broń palną - bojowa, myśliwska, alarmowa, sportowa, gazowa, sygnałowa i pneumatyczna, miotacze gazu
· białą – ostrza, noże, pałki, kusze, paralizatory elektryczne
· amunicja – ostra do broni palnej i ślepe naboje

Pozwolenie:
- zezwala na noszenie broni
- wyklucza noszenie broni, można mieć w domu

Wraz z pozwoleniem na broń dostaje się zaświadczenie na kupno amunicji, nie można ich wydawać osobno oraz osobą które nie ukończyły 21 lat, uzależnionym od alkoholu. Trzeba posiadać zaświadczenie lekarskie oraz od psychologa z listy uprawnionych do tego. Pozwolenie nie można odstępować innym osobą. Trzeba być nie karalnym i zdać egzamin przed komisją z możliwości posługiwania się bronią. Przy zgubieniu trzeba zawiadomić policję.

Nie można samemu dokonywać przeróbek broni, pozwolenia wydaje komendant wojewódzki (czasem powiatowy) policji. Pozwolenie wydaje się na podstawie podania zainteresowanej osoby, stwierdzenia w jakim celu jej potrzebuje I czy przyszły posiadacz spełnia warunki ochrony osobistej, mienie, innych osób, kolekcjonerskich, pamiątkowych, szkoleniowych, łowieckich.

Dwa rodzaje pozwoleń
· na noszenie broni
· wyklucza możliwość noszenia broni

Pozwolenia nie wymaga się, jeśli ktoś posiada broń sprzed 1850 (muzealna) lub ręczne miotacze gazu obezwładniającego.
Osoba musi mieć zaświadczenie uprawniające do nabycia broni i amunicji wraz z pozwoleniem na co najmniej 21 lat, orzeczenie lekarskie i psychologiczne z listy lekarzy zatwierdzonych.
Posiadanej broni nie wolno odstępować innym osobom. Właściciel nie może być wcześniej karany I musi zdać specjalny egzamin przez komisją z umiejętności posługiwania się bronią. Jeśli broń zgubi – powinien niezwłocznie powiadomić komendanta policji.

c) Reglamentacja posiadania broni.

Wg ustawy broń oznacza broń palną krótką oraz broń sportową i myśliwską, amunicja zaś amunicje do tej właśnie broni. Reglamentacji na równi z bronią podlegają pistolety, rewolwery i inne przedmioty służące do miotania chemicznymi środkami obezwładniającymi oraz do odstrzeliwania amunicji alarmowej i sygnałowej, przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób ładunkami elektrycznymi, kusze oraz określone rodzaje broni białej, jak nunczaki i kastety czy ostrza ukryte w przedmiotach nie mających wyglądu broni. Broń można posiadać wyłącznie na podstawie pozwolenia organów policji. Reglamentacji administracyjnoprawnej w postaci określonych nakazów i szczególnych wymogów podlega handel bronią oraz amunicją.
Wg ustawy materiałami wybuchowymi są ciała stałe, ciekłe lub gazowe, które pod działaniem bodźców fizycznych lub chemicznych zdolne są do przemiany wybuchowej, a w jej wyniku do niszczycielskiego oddziaływania na otoczenie. Nabywanie, przechowywanie i używanie materiałów wybuchowych możliwe jest tylko dla przemysłowych oraz eksploatacji rolnej i leśnej i wymaga pozwolenia.

d) Ochrona przeciwpożarowa.

Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniom poprzez: a) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej, b) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru i innego zagrożenia, c) prowadzenie działań ratowniczych. Osoby fizyczne, prawne, organizacje i instytucje korzystające ze środowiska, budynków i terenów mają obowiązek zabezpieczyć je przed pożarem, klęską żywiołową i innym miejscowym zagrożeniem, właściciel zaś budynku lub obiektu i terenu ponosi odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych.

e) Zwalczanie klęsk żywiołowych.

Klęskami żywiołowymi w rozumieniu przepisów są wszelkie zdarzenia żywiołowe zagrażające bezpieczeństwu życia lub mienia większej liczby osób albo mogące wywołać poważne zakłócenia gospodarki narodowej, dla których zwalczania konieczne jest zorganizowana akcja społeczna. Pojęcie klęski żywiołowej nie obejmuje zjawisk o charakterze stałym, z którymi walka może być prowadzona w sposób systematyczny i rutynowy. Zwalczanie klęsk kierują terenowe organy administracji publicznej właściwe ze wzg na obszar zagrożony. Organy te mają kompetencje do wprowadzania w drodze przepisów prawa miejscowego w postaci zarządzeń, obowiązku świadczeń osobistych i rzeczowych w celu przeciwdziałania sytuacji klęski żywiołowej lub katastrofy. Obowiązek świadczeń na rzecz zwalczania klęski może polegać m.in. na udzielani pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom, udostępnianiu pomieszczenia poszkodowanym, przyjęci na przechowanie mienia poszkodowanych, pełnieniu warty, wykonywaniu określonych robót, dostarczeniu niezbędnych urządzeń, środków przewozowych na rzecz akcji ratowniczej. W razie nie wykonania obowiązków przez zobowiązanego wykonanie następuje w trybie postępowania egzekucyjnego w adm. Ponadto niewykonanie jest wykroczeniem podlegającym karze orzekanej w trybie postępowania w sprawach wykroczeń. Równocześnie przepisy przewidują prawo odszkodowania dla osób, które w czasie akcji ratunkowej uległy wypadkowi lub których mienie zostało uszkodzone lub zniszczone.
Oddzielnie unormowane zostały zagadnienia dotyczące ochrony przed powodzią. Powódź oznacza spowodowane siłami przyrody wystąpienie wód z brzegów ich zbiornika w ilości i rozmiarach zagrażających bezpieczeństwu życia i mienia większej liczby osób lub gospodarce narodowej. Bezpośrednią ochronę przed powodzią sprawują komitety przeciwpowodziowe. Ochrona przeciwpowodziowa polega przede wszystkim na: a) wprowadzeniu szczególnego reżimu prawnego na obszarach sąsiadujących z wodami, b) prowadzeniu bezpośredniej ochrony przed powodzią, c) wprowadzeniu obowiązku świadczenia na rzecz ochrony przed powodzią. Obowiązki nakładane są na konkretnych adresatów decyzjami adm i ich wykonanie podlega egzekucji adm. Jeżeli w inny sposób nie można usunąć niebezpieczeństwa dla życia lub mienia, organ gminy może zarządzić ewakuację ludności z obszarów bezpośrednio zagrożonych powodzią. Za zniszczenie, uszkodzenie lub utratę środków przewozowych, sprzętu lub materiałów podczas przygotowania lub udziału w bezpośredniej ochronie przed powodzią należy się odszkodowanie od gminy.

5. Administracja spraw ochrony zdrowia.

a) Reforma ochrony zdrowia.

Koszt ponosi nie państwo, a obywatele. Reforma ta opiera się na 7 zasadach:
1. solidarność społeczna – wszyscy płacą składki choć nie wszyscy korzystają
2. samorządność obywateli – każdy jest członkiem kasy chorych
3. samofinansowanie
4. każdy ma prawo do wyboru lekarza i kasy chorych
5. równy dostęp do świadczeń każdego członka
6. kasy chorych nie działają dla zysku
7. kasy chorych powinny przestrzegać gospodarności i celowości działania

powstało 16 kas chorych, tyle co województw. 17 – ta kasa chorych to branżowa przeznaczona dla funkcjonariuszy policji, więziennictwa.
Można się zapisać do jednej kasy chorych, można się przenieś dopiero po roku z kasy branżowej do ogólnej. 7,5% podstawowego wymiaru składki jest wielkość pensji.
Kasa chorych zawiera umowę ze szpitalami oraz ambulatoriami. Zarządu (dyrektor + 4 członków) kasy chorych wybierana na 4 lata. Od każdej decyzji można się odwołać do sądu pracy. Lekarz pierwszego kontaktu kieruje do lekarzy specjalistów.
b) Przeciwdziałanie alkoholizmowi i narkomani.

Ustawa przewiduje różne metody i formy przeciwdziałania alkoholizmowi. Zawiera też przepisy należąc do różnych gałęzi prawa – administracyjnego, cywilnego i karnego. Wg ustawy zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez:
- tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokojenie motywuje powstrzymywanie się od spożywania alkoholu,
- działalność wychowawczą i informacyjną,
- ustalenie odpowiedniego poziomu i właściwej struktury produkcji napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w kraju oraz ograniczenie dostępności alkoholu,
- leczenie i rehabilitacja,
- zapobieganie i usuwanie negatywnych następstw nadużywania alkoholu,
- zakaż sprzedaży, podawania oraz wnoszenia do niektórych miejsc alkoholu.
Tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokojenie motywuje powstrzymywanie się od spożywania alkoholu, to typowa działalność prewencyjna. Podobny charakter ma działalność wychowawcza i informacyjna. Zmianę struktury spożywania napojów alkoholowych, a także zmniejszenie jego spożycia, realizuje się przez odpowiednie ukształtowanie planu sprzedaży napojów alkoholowych w kraju. Plan taki ma ustalać RM na każdy rok. Ustawa zabrania sprzedaży, podawania i spożywania alkoholu w określonych miejscach oraz sprzedaży i podawania alkoholu osobom wymienionym w ustawie, a także na kredyt lub pod zastaw. Ponadto ustawa zabrania sprzedaży i podawania alkoholu zawierającego powyżej 18% w kawiarniach i cukierniach, w ośrodkach szkoleniowych, a także sprzedaży i podawania takich napojów w domach wypoczynkowych. Sprzedaż, podawanie i spożywanie napojów alkoholowych zawierających więcej niż 4,5% na imprezach na otwartym powietrzu może się odbyć tylko za zezwoleniem. RM ze wzg na bezpieczeństwo i porządek publiczny maże wprowadzić na czas określony na obszarze całego kraju albo jego części całkowity lub częściowy zakaż sprzedaży i podawania napojów alkoholowych. Ustalanie odpowiedniej ceny alkoholu ma na celu powstrzymanie ludzi od kupna tych napojów w nadmiernej ilości oraz zachęcanie do spożywania napojów o mniejszej zawartości alkoholu. Obowiązek poddania się leczeniu obowiązuje trzy kategorie osób. Pierwszą stanowią osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację nieletnich itp. Obowiązek poddania się leczeniu trwa tak długo jak długo wymaga cel leczenia, lecz nie dłużej niż 2 lata. Drugą kategorię stanowią osoby uzależnione od alkoholu umieszczone w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Trzecią kategorią są osoby umieszczone w zakładach karnych, aresztach śledczych i środkach przystosowania społecznego.
Ministrowie: zdrowia i opieki społ, edukacji narodowej, sprawiedliwości, rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz spraw wew zapewniają kształcenie i doskonalenie niezbędnej liczby specjalistów w zakresie zapobiegania narkomanii, leczenia, rehabilitacji i resocjalizacji. Terenowe organy adm zostały powołane do reglamentowania i kontroli uprawy maku i konopi. Uprawę taką może prowadzić osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna wyłącznie na podstawie zezwolenia właściwego organu adm pań. Ustawa wprowadza ogólny zakaz posiadania i używania środków odurzających i psychotropowych. Zadania w zakresie zapobiegania narkomanii realizowane są także przez leczenie, rehabilitację oraz resocjalizację osób uzależnionych. Leczenie tych osób prowadzą zakłady i placówki społecznej służby zdrowia. Poddanie się leczeniu, rehabilitacji oraz readaptacji jest dobrowolne, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w ustawie. Wyjątki dotyczą osób które nie ukończyły 18 lat, oraz osób pełnoletnich, które kontynuują przymusowe leczenie lub rehabilitację. Na leczenie przymusowe może skierować jedynie sąd rodzinny na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej lub rodzeństwa albo poradni wychowawczo-zawodowej.

c) Zwalczanie chorób zakaźnych.

Wykrywanie chorób zakaźnych, zapobieganie ich szerzeniu się oraz leczenia tych chorób obecnie normuje ustawa z 13 XI 1963r. o zwalczaniu chorób zakaźnych i liczne przepisy wykonawcze wydane m.in. w sprawie powszechnych badań lekarskich dzieci i młodzieży, obowiązkowych szczepień ochronnych, zgłaszania przypadków zachorowań, podejrzeń o zachorowania i zgonów na choroby zakaźne, warunków zdrowia wymaganych ze wzg sanitarno-epidemiologicznych od osób wykonujących niektóre zajęcia zarobkowe.

6. Administracja pracy i spraw socjalnych.

Sprawy zatrudnienia, polityki socjalnej oraz pomocy społecznej należą do min pracy i polityki socjalnej oraz podległych mu organów i jednostek organizacyjnych. Do zadań ministra należy opracowanie założeń i realizacja polityki pań w zakresie: 1) zatrudnienia i efektywnego wykorzystania zasobów pracy, 2) organizacji i warunków pracy, 3) wynagrodzeń i innych świadczeń za pracę, 4) ubezpieczeń społecznych i świadczeń socjalnych oraz pomocy społecznej. W województwach zadania te wykonują wojewodowie.

a) Prawo o zatrudnieniu. Przeciwdziałanie bezrobociu.

Postępujące przekształcenia gospodarki polskiej pociągają za sobą z jednej strony bezrobocie, z drugiej zaś brak siły roboczej w nowo tworzonych działach przemysłu i usług. Jednocześnie trwa proces opuszczania kraju, przez młode energiczne i wykwalifikowane osoby w poszukiwaniu pracy, wyższych zarobków i lepszych warunków życia. Ustawa tworzy system organów ds. zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu oraz złagodzenia jego skutków, a także określa ich zadania i kompetencje. Do wykonania w/w zadań ustawa powołuje min pracy, krajowy urząd pracy oraz wojewódzkie i rejonowe urzędy pracy. Do zakresu działania krajowego urzędu pracy należy: - współtworzenie i realizacja polityki w zakresie rynku pracy, - organizacja i funkcjonowanie wojewódzkich i rejonowych urzędów pracy, - gospodarowanie i kontrola wydatkowania środków z funduszu pracy i funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych, - koordynacja współpracy z zagranicą. W świetle ustawy za bezrobotnego można uznać tylko tego, kto jest zarejestrowany w urzędzie pracy, jest gotowy do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, jest obywatelem polskim lub cudzoziemcem mającym kartę stałego pobytu lub status uchodźcy, ukończył 18 lat i nie przekroczył 60 lat, gdy jest kobietą, lub 65 lat, gdy jest mężczyzną. Za bezrobotnego ustawa uznaje także osobę niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia na pół etatu. Ustawa przyznaje bezrobotnemu prawo do zasiłku za każdy dzień po dniu, w którym został on zarejestrowany, pod warunkiem, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy przepracował co najmniej 180 dni. Prawo do zasiłku wygasa jeżeli pobierający go bezzasadnie odmówił przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, wykonania prac interwencyjnych lub robót publicznych.
RM został upoważniona do wskazania w drodze rozporządzenia rejonów zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, w których na podstawie odrębnych przepisów mogą być stosowane specjalne środki ekonomiczno-finansowe i inne preferencje, w celu ograniczenia bezrobocia. Ustawa powołuje też fundusz pracy, którego środki przeznacza się na finansowanie kosztów szkolenia pracowników, bezrobotnych, pożyczek itp.

b) Reforma ubezpieczeń społecznych.

Przez ubezpieczenie społ należy rozumieć ogół różnorodnych urządzeń, świadczeń i przedsięwzięć mających na celu udzielanie pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy. W pań współczesnym pomoc tą gwarantuje państwo. Z zasady polega ona na świadczeniach pieniężnych. Może ona polegać jednak również na świadczeniach rzeczowych i usługowych. Zadania w dziedzinie ubezpieczeń społ, zaopatrzeń emerytalnych oraz innych świadczeń wykonują na podstawie odpowiednich ustaw minister pracy, ZUS oraz podległe im organy. Do zadań ZUS należy: - ustalanie prawa do świadczeń pieniężnych oraz dokonywanie wypłat tych świadczeń, - ustalanie obowiązku ubezpieczenia, wymiar i pobór składek, - wypłaty zaopatrzeń przyznanych żołnierzom zawodowym i nadterminowym, funkcjonariuszom policji i służby więziennej oraz członkom ich rodzin, - prowadzenie analiz przy współpracy organów służby zdrowia i związków zawodowych w zakresie orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy i zapobiegania chorobom i wypadkom przy pracy, - powołanie komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia oraz nadzór nad działalnością tych komisji, - opracowywanie rocznych i wieloletnich planów świadczeń objętych zakresem działania zakładu, - kontrolowanie legalności pobierania świadczeń oraz korzystania ze zwolnień lekarskich od pracy.

7. Administracja w dziedzinie oświaty.

a) Reforma systemu oświaty.

Istotą zagadnień oświaty, czy węziej szkolnictwa, jest realizacja konstytucyjnego prawa do nauki. Prawo to jest realizowane m.in. przez szkolnictwo – powszechne i obowiązkowe szkoły podstawowe oraz upowszechniane szkoły średnie. Prawo do nauki jest również realizowane przez pomoc pań w podnoszeniu kwalifikacji osób pracujących oraz system różnorodnej pomocy dla osób uczących się, przez system stypendiów i innych form pomocy materialnej. Wg postanowień obowiązującej ustawy system oświaty obejmuje: 1) przedszkola, w tym specjalne, 2) szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, w tym specjalne artystyczne, sportowe, 3) placówki oświatowo-wychowawcze, placówki pracy pozaszkolnej, 4) poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielające dzieciom i młodzieży, rodzicom i nauczycielom specjalistycznej pomocy, 5) placówki opiekuńczo-wychowawcze i resocjalizacyjne dla młodzieży pozbawionej częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej, 6) rodziny zastępcze, 7) ochotnicze hufce pracy, 8) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli, 9) biblioteki pedagogiczne. Szkoła i placówka oświatowo-wychowawcza, opiekuńczo-wychowawcza i inne mogą być instytucją publiczną albo niepubliczną. Szkołą publiczną jest szkoła która zapewnia bezpłatne nauczanie, rekrutuje uczniów na zasadzie powszechnej dostępności, zatrudnia nauczycieli o określonych prawem kwalifikacjach, realizuje podstawowy program przedmiotów obowiązkowych i ramowy plan nauczania oraz kieruje się ustalonymi przez MEN zasadami oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów. Szkołę lub placówkę publiczną zakłada się na podstawie aktu założycielskiego, który należy przesłać właściwemu kuratorowi oświaty wraz ze statutem. Ramowe statuty poszczególnych typów szkół i placówek publicznych ok. MEN i min kultury i sztuki. Statut szkoły publicznej powinien określać w szczególności nazwę i typ szkoły oraz jej cele i zadania, organ prowadzący szkołę, organy szkoły oraz ich kompetencje, zakres zadań nauczycieli, zasady rekrutacji uczniów oraz ich prawa i obowiązki. Szkołą niepubliczną jest szkoła założona przez osobę fizyczną lub prawną inną niż gmina lub związek komunalny. Podmiot zakładający taką szkołę musi uzyskać wpis do ewidencji. Jedynie szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw i dyplomów pań. Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienie do wydawania świadectw pań jeżeli realizuje podstawy programowe oraz stosuje, ustalone przez ministra zasady klasyfikowania i promowania uczniów. Przymusowe korzystanie z instytucji oświaty oparte jest na tzw. obowiązku szkolnym. Polega on na przymusie pobierania nauki w zakresie szkoły podstawowej. Rozpoczęcie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego może być odroczone nie dłużej niż o jeden rok. Decyzję w sprawie odroczenia obowiązku szkolnego podejmuje dyrektor szkoły publicznej po zasięgnięciu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Można także zezwolić na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Leży to w gestii dyrektora szkoły. Możliwe jest także wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły podstawowej, dotyczy to tylko dzieci, które przed 1 września kończą 6 lat.

b) Upowszechnianie i ochrona dóbr kultury.

Dobrem kultury jest każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze wzg na jego wartość historyczną, naukową lub artystyczną. Przepisy nakładają obowiązek ochrony ogółu dóbr kultury na wszystkich obywateli, organy pań i samorządowe, a w szczególności na właścicieli i użytkowników. Jednak ochrona oparta na konkretnych instytucjach prawnych nie dotyczy ogółu dóbr kultury, lecz tylko dobra: 1) wpisane do rejestru zabytków, 2) wchodzące w skład muzeów i bibliotek, 3) inne jeżeli charakter zabytkowy jest oczywisty. Wymienione dobra ok. się mianem zabytków. Ochroną dóbr kultury zajmują się: minister kultury i sztuki, generalny konserwator zabytków, dyrektorzy muzeów w stosunku do zabytków znajdujących się w muzeach itd. Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi rejestr zabytków znajdujących się na terenie województwa. Do rejestru ni wpisuje się przedmiotów znajdujących się w muzeach i bibliotekach. Wpis dobra do rejestru zabytków pociąga za sobą poważne konsekwencje dla właściciela zabytku. Mianowicie ma on obowiązek dbania o zachowanie zabytku oraz użyczania zabytku dla celów wystawienniczych lub badawczych. Niespełnienie tych obowiązków może stanowić jedną z przesłanek przejęcia zabytku na własność pań. Przejęcie zabytku nieruchomego następuje w trybie przepisów o wywłaszczeniu nieruchomości, natomiast zabytek ruchomy zostaje przejęty na mocy decyzji za odszkodowaniem równym wartości zabytku. Na gruncie prawa o ochronie dóbr kultury istnieje generalny zakaz wywozu ich za granicę. Niektóre dobra nie podlegają temu zakazowi, jak np. dzieła twórców żyjących, dzieła rzemiosła wytworzone po 9 maja 1945r., materiały biblioteczne wydane po 9 maja 1945r.
Wg postanowień obowiązującego prawa działalność kulturalna polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury. Działalność taką mogą prowadzić osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Do najpopularniejszych form działalności kulturalnej należą: teatry, opery, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, galerie itd. Te rozmaite formy ok. są przez ustawodawstwo mianem instytucji kultury, które mogą mieć charakter narodowych, państwowych albo komunalnych instytucji kultury. Istotną rolę w upowszechnianiu kultury pełni także radio i telewizja. Kinematografia obejmuje twórczość filmową i produkcję filmów, obrót filmami, działalność kin, kształcenie kadr filmowych.

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
Zarobkowa działalność, wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa. Podejmowanie i wykonywanie równe dla wszystkich, bez zagrożenia dla zdrowia, życia ludzkiego, wolności osobistej, ochrony środowiska. Nie dotyczy leśnictwa i rolnictwa, hodowli zwierząt, ogrodnictwa.
Przedsiębiorca – osoba fiz. lub prawna, spółka prawa handlowego, która zawodowo i we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą. Obowiązkowy wpis do rejestru przedsiębiorstw. ( nie dotyczy rolnictwa, hodowli zwierząt, ogrodnictwa warzywnictwa, leśnictwa,). Wykonywanie i podejmowanie działań

KONCESJA
Zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinie, na którą państwo posiada monopol. Przedsiębiorca musi mieć konto bankowe i zawiadomić Urząd Skarbowy.

ZEZWOLENIA NA PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI
dla każdego, o ile przedstawi, że odpowiada wszystkim warunkom wydania zezwolenia. Wydawane przez centralne i terenowe organy administr. Koncesję wydaje organ koncesyjny – minister, tylko w 8 działach: magazynowanie i przetwarzanie paliw i energii; ochrona osób i mienia; handel materiałami wybuchowymi; transport lotniczy, budowa i eksploatacja płatnych autostrad; przewozy kolejowe; rozpowszechnianie programów radiowych i TV
MAŁY PRZEDSIĘBIORCA
Zatrudnia mniej niż 50 pracowników, a jego przychód netto ze sprzedaży w poprzednim roku obrotowym nie przekracza 7 mln euro (równowartość zł)
ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCA
Mniej niż 250 pracowników, przychód netto < niż 40 mln euro

1. POJĘCIE ADMINISTRACJI

ADMINISTRACJA (zarząd, zarządzanie) jest pojęciem używanym w dwojakim znaczeniu. Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem np. w Stanach Zjednoczonych administracją nazywa się cały aparat wykonawczy państwa z prezydentem na czele). Przyjmuje się z reguły, że działalność państwowa koncentruje się w trzech podstawowych dziedzinach. Jedna z tych dziedzin to ustawodawstwo, druga wymiar sprawiedliwości, a trzecia – administracja. Ponieważ działalność ustawodawczą oraz wymiar sprawiedliwości można dość ściśle określić, za administrację uważa się pozostałą część działalności państwowej. Administracją jest wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości.
To określenie administracji przez negację wiąże się z trudnościami, jakie nastręcza pozytywne zdefiniowanie tej dziedziny działalności państwowej oraz poszczególnych czynności składających się na nią. Najczęściej za administrację państwową uważa się tę z podstawowych form działalności państwa, która polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa, w oparciu o obowiązujące przepisy.
Administracja jest działalnością wykonawczo – zarządzającą, prowadzoną w państwie przez specjalny rodzaj organów: organy administracji państwowej (rządowej). Obok nich występują organy samorządu terytorialnego, którego rola nieustannie rośnie..

2. ISTOTA I PRZEDMIOT PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawem administracyjnym nazywamy zespół norm regulujących:
- Strukturę i kompetencje organów administracji państwowej
- Stosunki prawne powstające w toku wykonawczo – zarządzającej działalności tych organów.

Prawo administracyjne dość wyraźnie odróżnia się od innych gałęzi prawa i nie ma szczególnych trudności z ustaleniem, jakie normy prawne do niego należą. Pewne wątpliwości mogą wynikać na tle odgraniczenia prawa administracyjnego od prawa konstytucyjnego, prawa finansowego i prawa cywilnego.
Prawo konstytucyjne stanowi punkt wyjścia dla uregulowań administracyjno – prawnych. Normy obu gałęzi prawa są jakościowo zbliżone. Prawo administracyjne jest rozwinięciem, skonkretyzowaniem prawa konstytucyjnego w warunkach codziennej działalności prawa.
Rozróżnienie między prawem administracyjnym a prawem cywilnym następuje w oparciu o charakter stosunków regulowanych przez obie dziedziny prawa. Stosunki prawa cywilnego to stosunki dwóch równoprawnych partnerów, równość stron należy do istoty tych stosunków. Natomiast w stosunkach regulowanych przez prawo administracyjne do istoty rzeczy należy nierówność partnerów, z których jeden jest reprezentantem państwa i jest wyposażony w określoną część władzy państwowej.
Prawo administracyjne i prawo finansowe są podobne, różni je tylko przedmiot uregulowania. O ile prawo administracyjne reguluje różne sprawy należące do zakresu działania administracji, o tyle przedmiotem prawa finansowego są jedynie sprawy majątkowe, należące do kompetencji organów administracji finansowej.

Całość przepisów składających się na prawo administracyjne można podzielić na trzy grupy:
- Przepisy odnoszące się do struktury organów administracyjnych
- Przepisy regulujące tok działania organów administracyjnych
- Przepisy odnoszące się do sposobu załatwiania poszczególnych rodzajów spraw.

Przepisy regulujące strukturę administracji i tok działania tworzą część ogólną prawa administracyjnego. Natomiast przepisy normujące sposób załatwiania p[poszczególnych rodzajów spraw należą do części szczegółowej.


3. ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Działalność administracyjną nazywa się w państwie w pewnym uproszczeniu to wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. Działalność tę prowadzą organy administracji publicznej. Wśród nich wyróżniamy organy administracji rządowej i organy administracji samorządowej.
Zależnie od przedmiotu działalności i jej zakresu, charakteru organu, składu i innych okoliczności, występuje kilka podziałów organów administracyjnych Odnoszą się one do organów administracji rządowej, a w części również do samorządu.

A) ORGANY KOLEGIALNE I JEDNOOSOBOWE

Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowe, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest minister.
W aparacie administracyjnym państwa działają obydwa rodzaje organów. Organy kolegialne wykorzystuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość podejmowanych decyzji, ich staranne wyważenie, jednym słowem, gdy chodzi przede wszystkim o merytoryczną i prawne trafność decyzji. Natomiast na tych odcinkach zarządu państwowego, gdzie najważniejsza jest szybkość działania i operatywność organu, decydująca o skuteczność administrowania – powoływane są organy jednoosobowe. Zarówno organy kolegialne jak i jednoosobowe mają swoje wady i zalety. Organy jednoosobowe administrują sprawnie, lecz prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji jest tu znaczenie większe, natomiast w organach kolegialnych decyzja może być znacznie dokładniej przemyślana i przed podjęciem poddana wszechstronnej analizie, ale właśnie w skutek tego działalności organów kolegialnych może okazać się nie dość sprawna.
Państwo dąży do połączenie zalet obu rodzajów obu. Jedną z prób zmierzających w tym kierunku jest tworzenie kolegiów przy organach jednoosobowych. Kolegium ma z reguły jedynie charakter doradczy, ale organ jest zobowiązany przedstawić mu projekty ważniejszych decyzji i przed ich podjęciem wysłuchać opinii kolegium. Opinia ta nie jest wiążąca. Organ podejmuje decyzję swobodnie i ponosi za nią sam pełną odpowiedzialność. Działanie takiego opiniodawczego zespołu zwiększa jednak wydanie prawdopodobieństwa podjęcia właściwej decyzji.

B) ORGANY CENTRALNE I TERENOWE

Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej dzielą się na centralne i terenowe:

Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród centralnych organów administracji państwowej specjalną grupę stanowią organy naczelne. Centralnymi organami są m.in. Rada Ministrów, ministrowie, Główny Urząd Statystyczny.
Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencji rozciągają się jedynie na określoną część terytorium państwa, odpowiadają z reguły jednostce podziału administracyjnego (np. województwo).
W przeciwieństwie do organów centralnych, terenowe organy administracji państwowej występują na różnych szczeblach, podlegając sobie wzajemnie. Układ stosunków miedzy organami administracyjnymi różnych szczebli opiera się na zasadzie centralizmu.

c) ORGANY O KOMPETENCJI OGÓLNEJ SZCZEGÓLNEJ

Wśród organów administracyjnych odróżniamy takie, które zajmują się zarządzaniem wszystkich lub przynajmniej większą ilością dziedzin życia na danym terenie, oraz takie, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu państwowego. Pierwsze z nich to organy o kompetencji ogólnej, drugie- organy o kompetencji szczególnej.
Przykładem organu o kompetencji ogólnej jest wojewoda. Natomiast typowym organem o kompetencji szczególnej jest minister.

4. STOSUNEK ADMINISTRACYJNO – PRAWNY

Stosunkiem administracyjno – prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego.
Stosunek administracyjno – prawny charakteryzuje się kilkoma cechami, które decydują o jego odmienności od innych rodzajów stosunków prawnych.
Cechy te są następujące:
· Jedną ze stron stosunku jest zawsze organ administracji państwowej wyposażony w uprawnienia władcze, czyli tzw. imperium (drugą stroną jest obywatel, przedsiębiorstwo, inny organ administracyjny itd.). Stosunek administracyjny – prawny jest, więc stosunkiem nie równorzędnych partnerów. Jeden z nich reprezentuje państwo i może w danej sprawie narzucić swoją wolę, drugi zaś jest mu – w określonym stopniu i zakresie – podporządkowany. Organ administracji w zasadzie sam określa prawa i obowiązki wzajemne obu stron stosunku. Nie ma tu charakterystycznej dla prawa cywilnego czy prawa pracy równorzędności podmiotów.
· Przedmiotem stosunku administracyjnego są jedynie sprawy należące do kompetencji organów administracji państwowej
· Stosunki administracyjno – prawne powstają najczęściej z mocy aktów administracyjnych pomiędzy organem wydającym akt i adresatem aktu. (tak nawiązuje się stosunek np. wskutek rozebrania szopy skierowanego przez kompetentny organ administracji do jej właściciela). Niekiedy nawiązują się one z mocy samego prawa (np. obowiązek zgłoszenia się do rejestracji wojskowej).

Wreszcie przyczyną powstania stosunku administracyjno – prawnego może być zgłoszenie przez obywatela (lub inną jednostkę prawną) pod adresem organu roszczenia o określone zachowanie się.

Oto kilka przykładów omawianych stosunków:
- Właściciel prywatnego samochodu otrzymuje nakaz przewożenia lekarza, włączonego do akcji pomocy ofiarom powodzi. Powoduje to powstanie stosunku między właścicielem samochodu i organem kierującym akcję przeciwpowodziową.
- Powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej stwarza stosunek między poborowym i organem administracyjnym, który wystosował wezwanie.
- Nakaz poddanie się szczepieniu ochronnemu stwarza stosunek między organem administracji zdrowia i zainteresowaną osoba.

5. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Działalność organów administracji państwowej, prowadzona w celu zrealizowania stojących przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach. Przez formę działania administracji należy rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego.

Znane są następujące formy działania administracji:

a) STOSOWANIE PRZEPISÓW PRAWNYCH ( tzw. aktów administracyjnych ogólnych albo normatywnych)

Organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swej działalności aktami normatywnymi, za pomocą, których ustanawia powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Jakie to są akty i jaki jest zakres spraw, które mogą być przez organ przy ich pomocy regulowane – o tym decydują przepisy określone kompetencje organu.
Organ stosujący najwyżej w hierarchii administracji państwowej – Rada Ministrów – wydaje przede wszystkim rozporządzenia i podejmuje uchwały. Ministrowie wydają rozporządzenia i zarządzenia, podobnie jak przewodniczący komisji i komitetów stojący na czele samodzielnych resortów.

b) WYDAWANIE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH (tzw. aktów administracyjnych indywidualnych)

Stanowi ono podstawową formę prawną działania administracji. Większość konkretnych spraw, których załatwianie należy do zakresu zadań danego organu, jest rozstrzygana w postaci aktu administracyjnego. Kończy on postępowanie administracyjne i stanowi załatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji.

c) ZAWIERANIE POROZUMIEŃ ADMINISTRACYJNYCH

Porozumienie administracyjne występuje między organami, które nie są sobie podporządkowane, a więc, między którymi nie ma stosunku służbowej podległości (np. między dwoma wojewodami).
Jest ono przydatne, gdy wchodzi w grę konieczność podjęcia i prowadzenia wspólnej działalności organizatorskiej w sprawach regulowanych prawem administracyjnym. Porozumienie administracyjne stanowi, więc podstawową i skuteczną formę prawną współdziałania różnych organów administracji. Dopuszczalność zawierania porozumień wynika z faktu, ze wzajemne współdziałanie stanowi obowiązek wszystkich organów administracji państwowej. Porozumienie może być zawarte tylko w sprawach objętych kompetencjami stron i regulowanych prawem administracyjnym. Sankcję, która może być zastosowana w razie naruszenia porozumienia przez jedną ze stron, stanowią środki nadzorcze organów nadrzędnych.
Zasadniczo porozumienia stanowią platformę współdziałania organów administracyjnych w ciągu dłuższego czasu, w dziedzinie spraw powtarzających się. Nierzadko porozumienie stwarza ogólną podstawę do bardziej szczegółowych uzgodnień, zawieranych przez jednostki podporządkowane stronom. Występują jednak i takie porozumienia, w których zostaje skoordynowana działalność kilku organów w załatwianiu jednej sprawy.

d) ZAWIERANIE UMÓW

Umowa, która jest typową czynnością cywilnoprawną i ze względu na swą istotę stanowi w prawie element obcy, jest także wykorzystywaną jako jedna z form działalności organów administracyjnych.
Istotą umowy jest porozumienie dwóch lub więcej stron, które w danej sytuacji są prawie równorzędne (co dla prawa administracyjnego jest zupełnie nietypowe). Umowa jest aktem dwustronnym, inaczej niż akt administracyjny. Wymaga do swego powstania zgodnej woli dwóch stron.

e) PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO – ORGANIZATORSKIEJ

Działalność tego rodzaju jest tzw. Działalności w formach, niewładczych. Prowadząc tę działalność organy nie występują z pozycji władzy, jak przy wydawaniu aktów administracyjnych, lecz w podobnym charakterze jak organizacje społeczne zajmujące się organizowaniem działalności ludzi za pomocą namowy, perswazji i innych środków oddziaływania. Organizowanie wśród ludności czynów społecznie użytecznych, prowadzenie akcji w celu zachęcenia do współudziału w realizacji uchwały samorządu terytorialnego – oto przykłady tej formy działania.
Działalność społeczno – organizacyjna ma wielkie znaczenie. Jest, bowiem wiele poważnych zadań ciążących na organach administracyjnych, które nie mogą być wykonane na innej drodze, jako że ustawa nie wskazuje konkretnych środków prawnych do ich realizacji. Społeczno – organizacyjna działalność administracji i samorządu terytorialnego pobudza aktywność społeczną, wdraża ludzi do zespołowego działania i tworzenia na tej drodze wspólnych wartości.



f) WYKONYWANIE CZYNNOŚCI MATERIALNO – TECHNICZNYCH

Czynności materialno – techniczne są to wszystkie czynności faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzędowania. W stosunku do właściwych czynności organu mają one charakter pomocniczy.
Przykładem czynności materialno – technicznych jest prowadzenie akt i archiwów w urzędzie wojewódzkim, dokonywanie zestawień statystycznych przez urzędnika, zainkasowanie należności podatkowej, doprowadzenie do poddania dziecka obowiązkowemu szczepieniu.
Czynności materialno – techniczne muszą się opierać na podstawie prawnej (ustawie, akcie normatywnym pochodzącym od organu administracji, akcie administracyjnym).

Wśród omawianych czynności można wyróżnić dwie grupy:
- Czynności dokonywane wewnątrz organu (sporządzenie sprawozdania, napisanie protokołu)
- Czynności, z którymi organ administracyjny występuje na zewnątrz (czynności egzekucyjne, doprowadzenie dziecka do szkoły z zastosowaniem przymusu)

6. AKT ADMINISTRACYJNY

Działalność organów administracji państwowej polega – z prawnego punktu widzenia – w dużej mierze na wydawaniu decyzji załatwiających różne konkretne sprawy, należące do kompetencji danego organu. Taką decyzją jest np. wydanie prawa jazdy, decyzja podatkowa. Decyzje te nazywamy aktami administracyjnymi.
AKT ADMINISTRACYJNY to jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej, załatwiające konkretną sprawę i skierowanie do oznaczonego adresata

Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami:
- Jest wydawany przez organ administracji państwowej. Niekiedy także inny organ państwa lub nawet inna jednostka może być wyposażona w prawo wydawania aktów administracyjnych, jeśli państwo powierzyło jej wykonywanie w pewnej dziedzinie zarządu państwowego.
- Przy wydawaniu aktu administracyjnego organ państwowy korzysta z posiadanych uprawnień władczych (imperium), występuje, więc w stosunku do adresata jako rozkazodawca
- Akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznaje mu odpowiednie uprawnienia, powodując powstanie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego: akt administracyjny jest, więc zdarzeniem prawnym.

Jak wynika z wyżej przytoczonej wyżej definicji, akt administracyjny dotyczy zawsze konkretnego stosunku prawnego lub taki stosunek tworzy. Nie należą, więc do aktów administracyjnych te akty organów administracji państwowej (uchwały, rozporządzenia), które zawierają przepisy ogólnie obowiązujące.

7. PODZIAŁ AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH

Akty administracyjne dzielą się na:

Akta ZEWNĘTRZNE zaliczmy tu te akty, które organ administracji państwowej kieruje do innego adresata niż podległy organ administracyjny, a więc „na zewnątrz”, poza krąg administracji, najczęściej do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej.

Akta WEWNĘTRZNE zaliczamy tu akty kierowane przez organ administracyjny (nadrzędny) do innego organu administracyjnego (podległego). Akty te nie wychodzą poza kręg organów administracji pozostają wewnątrz administracji – stąd ich nazwa.
Typowym aktem administracyjnym zewnętrznym jest zezwolenie na wybudowanie garażu przez osobę prywatną, decyzja komisji lekarskiej w sprawie niezdolności do pracy. Aktem administracyjnym wewnętrznym – zarządzenie premiera skierowanie do wojewody.

Dalszym podziałem aktów administracyjnych jest podział na:
AKTY DEKLARATYWNE ustalają w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z ustawy dla adresata obowiązki i prawa, sam jednak tych obowiązków i praw nie tworzy.

AKTY KONSTYTUTYWNE mają charakter twórczy. Tworzy on, zmienia lub uchyla stosunku prawne. Stosunek prawny następuje tu, więc nie z mocy samej ustawy, lecz aktu administracyjnego opartego na ustawie.
Do grupy aktów administracyjnych w ścisłym znaczeniu należą tylko, akty administracyjne konstytutywne, natomiast deklaratywne do nich się nie zaliczają.
Przykładem aktu administracyjnego konstytucyjnego jest nadanie obywatelstwa polskiego cudzoziemcowi. Akt ten stwarza między państwem a adresatem aktu stosunek prawny, którego dotąd nie było, ma, więc charakter twórczy.
Natomiast przykładem aktu administracyjnego deklaratywnego jest poświadczenie posiadanie obywatelstwa polskiego, poświadczenie posiadanie kwalifikacji rolniczych itp.

Akty administracyjne można podzielić także na:
AKTY POZYTYWNE jest to akt załatwiający sprawę zgodnie z przedstawionym wnioskiem

AKTY NEGATYWNE są to akty, które odmawiają całkowicie lub częściowo żądania strony. Odmowne załatwienie podania przez organ administracyjny (np. odmowa wydanie prawa jazdy) jest również aktem administracyjnym, stwarza, bowiem dla wnoszącego podanie pewną sytuację prawną np. daje mu prawo wniesienia odwołania itp.

8. WAŻNOŚĆ AKTY ADMINISTRACYJNEGO

Akt administracyjny powinien spełniać wszystkie wymagania stawiane przez ustawy i wydane na ich podstawie akty prawne (rozporządzenia, uchwały itp.). Wymagania te nazywane są przesłankami ważności aktu administracyjnego.

Przesłanki ważności aktu administracyjnego są następujące:
- Akt administracyjny może być wydawany jedynie na podstawie ustawy lub przepisów wykonawczych. Ta przesłanka ważności aktu administracyjnego wynika z zasady działania organów administracji państwowej wyłącznie w ramach przepisów prawa. Organ państwowy wydając akt administracyjny stosuje ogólne zasady zawarte w przepisach do konkretnego, indywidualnego przypadku jakiejś osoby, organu czy innego podmiotu. Np. ustawa o powszechnym obowiązku obrony nakłada obowiązek odbycia zasadniczej służby wojskowej. Na podstawie tej ustawy organ administracji państwowej kierują indywidualnie wezwania (akty administracyjne) do poborowych.
- Akt administracyjny powinien pochodzić od właściwego organu i mieścić się w ramach jego kompetencji. Minister spraw zagranicznych nie może wydać pozwolenia na prowadzenie pojazdów mechanicznych, w wydział komunikacji nakazać wymiany sprzętu przeciwpożarowego.
- Akt administracyjny często może być wydany tylko po przeprowadzeniu określonego prze przepisy prawne postępowania i przy zachowaniu pewnych wymagać formalnych np. kolegium do sprawa wykroczeń w większości spraw nie może wymierzyć kary bez przeprowadzenia rozprawy, a wydane orzeczenie musi mieć określoną formę..

Moc obowiązująca aktu administracyjnego nie nasuwa żadnych wątpliwości, jeśli został on wydany prawidłowo, z zachowaniem przewidzianych przez prawo wymagań. Zdarzyć się jednak może, że przy wydaniu aktu administracyjnego wymagania te nie zostały dochowane, Taki akt administracyjny jest wadliwy.
Niezgodność aktu administracyjnego, z przepisami może być poważna lub błaha, a zależność od tego, jakiej sprawy dotyczy. Im większa jest niezgodność aktu administracyjnego z obowiązującym prawem – a więc im poważniejsza jest wadliwość – tym większy wpływ wywiera to na ważność aktu administracyjnego.

Ogólnie rzecz biorąc odróżniamy wady istotne i wady nieistotne:
- Jeśli akt administracyjny narusza przepis, mający tylko charakter porządkowy (wada nieistotna), wadliwość nie powoduje dla aktu administracyjnego żadnych ujemnych skutków, uzasadnia jedynie ewentualną odpowiedzialność służbową pracownika państwowego, który taki akt wydał np. zastąpienie ręcznego podpisu odpowiednia pieczątką, co jest w zasadzie niedopuszczalne, ale żadnych ujemnych skutków – zarówno dla adresata aktu, jak i dla państwa – nie rodzi). Akt administracyjny jest i pozostanie nadal ważny, wymaga jedynie uzupełnieni i sprostowania.
- Sprawa przedstawia się inaczej, gdy akt administracyjny dotknięty jest wadą istotną.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego uznają za nieważny akt administracyjny, który:
a. Został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ
b. Został wydany bez postawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa
c. Dotyczy sprawy, która została poprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzją
d. Został skierowany do osoby nie będącej stroną w sprawie
e. W razie wykonania wywołałby czyn zagrożony karą
f. Zawiera inną wadę, powodującą nieważność aktu z mocy wyraźnego przepisu prawa

Dawniej panował pogląd, że wadliwe akty administracyjne dzielą się na bezwzględnie nieważne, tzn. takie, które są nieważne z mocy samego prawa i nie wymagają nawet uchylenia oraz, na akty wzruszalne, czyli takie, które mimo wady są ważne do chwili uchylenia przez organ nadrzędny. Pogląd tez został zarzucony.
Obecnie każdy akt administracyjny chroniony jest domniemaniem ważności, co ma zapobiec samodzielnemu ocenianiu aktu przez zainteresowane podmioty i swobodnemu decydowaniu, czy go wykonać. Nawet taka decyzja, która jest dotknięta bardzo poważną wadą powinna być traktowana jako obowiązująca do chwili uchylenia.
Uchylając akt administracyjny organ nadrzędny decyduje czy był on nieważny od chwili wydania (ex tunc) i od początku nie wywołał żadnych skutków prawnych (nie dał nikomu praw i na nikogo nie nałożył obowiązków), czy też staje się nieważny z chwilą uchylenia (ex nunc).
Organ administracji państwowej – z urzędu lub na żądanie strony – wstrzymuje wykonanie aktu administracyjnego, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, że jest on wadliwy.

9. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Ogólnie biorąc, przez postępowanie administracyjne należy rozumieć tok czynności organu administracyjnego i stron, zmierzających do wydania aktu administracyjnego.
Aktu administracyjnego nie można wydać w dowolny sposób. Konieczne jest przestrzeganie pewnych formalności i rygorów. Istnieje stały tryb załatwiania określonych rodzajów spraw. Wszystko to składa się na postępowanie administracyjne. Istnieje tu analogia do postępowanie sądowego (procedura cywilna, procedura karna), choć postępowanie przed sądami jest regulowane znacznie dokładniej.
Nałożenie pewnych ram działalności organów administracyjnych jest uzasadnione wieloma względami. Zabezpiecza to przede wszystkim praworządność, zapobiegając naruszenia prawa i nadużywaniu władzy przez organy administracyjne, ponadto zaś zwiększa ogólną prawidłowość działania administracyjnego.
Działalność administracji państwowej jest bardzo różnorodna, toteż, niemożliwe jest ustalenie jednolitych przepisów postępowania we wszystkich rodzajach działalności administracji np. przy wywłaszczeniu nieruchomości i udzielaniu ślubów. Dlatego istnieje szereg postępowań administracyjnych.
Obok postępowania ogólnego istnieją także szczególne tryby postępowania przewidziane dla niektórych specjalnych dziedzin administracji. Są to szczególne rodzaje postępowania administracyjnego.

Do ważniejszych postępowań szczególnych należą:
- Postępowanie w sprawach o wykroczenia
- Postępowanie przymusowe
- Postępowanie podatkowe
- Postępowanie w sprawach patentowych

Postępowania szczególne uregulowane są odrębnymi przepisami.

10. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE OGÓLNE.

1. POJĘCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO OGÓLNEGO

Nazwę postępowania administracyjnego z dopełnieniem „ogólne” nadaje się postępowemu rodzajowi postępowania organów administracji państwowej.
Postępowanie administracyjne nie jest przeznaczone do załatwiania spraw określonego rodzaju. Jest ono postępowaniem w pełnym tego słowa znaczeniu „ogólny” tzn. skupiającym sprawy z różnych zakresów administracji. Do trybu postępowania ogólnego należą mianowicie wszelkie sprawy, które nie zostały – na mocy wyraźnych przepisów – przekazane do któregoś z postępowań szczegółowych.
Rozdział spraw pomiędzy różne tryby postępowania opiera się, więc na tej zasadzie, iż dla wydawania pewnych rodzajów decyzji stworzono tryby szczególne (postępowanie wywłaszczeniowe, przymusowe i in.), precyzując dokładnie rodzaj załatwianych w nich spraw, zaś wszystkie pozostałe sprawy obejmuje postępowanie ogólne, bez względu na ich charakter.
W postępowaniu administracyjnym ogólnym podejmowane są decyzje w sprawach budowlanych, sanitarnych, drogowych, mieszkaniowych, rolnych, leśnych, przemysłowych, melioracyjnych i in. Jak widać, różnorodność spraw jest wielka. Zarówno wydanie prawa jazdy, jak i nakazu rozebrania balkonu grożącemu zawaleniem – następuje w sposób przewidziany przepisami postępowania administracyjnego ogólnego.
Przepisy regulujące zasady, formy i tryb postępowania administracyjnego zawarte są w kodeksie postępowania administracyjnego (k.p.a) z 14 czerwca 1960 r.

2. ZASADY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą:
ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dążenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na postawie, którego ma nastąpić wydanie decyzji. Rozstrzygnięcie sprawy może nastąpić wówczas, gdy okoliczności sprawy są w pełni wyjaśnione, a więc od organu administracyjnego zachowania całkowitego obiektywizmu w ocenie okoliczności sprawy i istniejących dowodów.

ZASADA UDZIAŁU STRON w postępowaniu oznacza, ze postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych w treści przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne przede wszystkim z uwagi na konieczność wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjaśnień stron, a więc osób najlepiej zorientowanych, nie byłoby z reguły w pełni możliwe. Ponadto rozstrzygnięcie sprawy bez wysłuchania zainteresowanych czy zainteresowanych, bez zaznajomienia się z jego życzeniami i propozycjami, mogłoby prowadzić do wyników niepożądanych – zarówno społecznie, jak i z punktu widzenia interesów jednostki.

ZASADA KONTROLI SPOŁECZNEJ nad postępowaniem administracyjnym wynika z tego, że społeczeństwo jest zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Społeczeństwu zależy na wyeliminowaniu wszelkich przejawów naruszenie praworządności – łapownictwa i podobnych zjawisk o wielkiej szkodliwości.
Zasada kontroli społecznej znajduje zastosowanie w kilku rozwiązaniach proceduralnych. Jednakże żadna z nich nie odznacza się rzeczywistą skutecznością.

ZASADA UWZGLĘDNIANIA INTERESU SPOŁECZNEGO I SŁUSZNEGO INTERESU STRON zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, z drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnictwa postępowania. Przez słuszny interes należy rozumieć taki interes, który nie pozostaje w kolizji z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego.
Obowiązek uwzględnienia interesów uczestników postępowania jest konsekwencją faktu, że administracja istnieje dla obywateli i im powinna służyć, jeśli ich interesy nie są sprzeczne z interesami społecznymi. Wyrazem tej zasady są liczne postanowienia kodeksu postępowania administracyjnego nakładające na organ administracji konkretne obowiązki względem stron, np. obowiązek dbania o to, by strona nie poniosła szkody wskutek nieznajomości prawa, pouczenia o terminach odwołania itp.
Poza omówionymi zasadami, mającymi charakter podstawowy, postępowanie administracyjne opiera się na szeregu zasad pomocniczych. Należą do nich:
- Zasada odrębności
- Zasad oficjalności
- Zasada dwuinstancyjności
- Zasada swobodnej oceny dowodów
- Zasada dyspozycyjności
- Zasada prostoty i koncentracji
- Zasada ograniczonego formalizmu
- Zasada trwałości decyzji administracyjnej

3. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić zarówno z urzędu (z inicjatywy samego organu) jak i na wniosek stron.
Pierwszą decyzją organu administracyjnego jest stwierdzenie, czy jest organem właściwym do wydania decyzji. Są organy różnych szczebli: wojewódzkie, centralne i każdy z nich ma swój zakres spraw. W kraju działa kilkadziesiąt równorzędnych organów wojewódzkich. Zależnie od tego mówimy o właściwości rzeczowej i właściwości miejscowej organów administracyjnych podobnie jak o właściwości sądów. Właściwość rzeczowa odpowiada na pytanie, jaki rodzaj spraw należy do danego organu, właściwość miejscowa zaś mówi, który z organów danego rodzaju i szczebla w Polsce jest kompetentny w załatwianej sprawie.
Właściwość organu ustalona jest w oparciu o szereg zasad. Na przykład w sprawach dotyczących nieruchomości, właściwość miejscową określa miejsce położenia nieruchomości w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy – miejsce położenia zakładu, w innych sprawach decyduje w zasadzie miejsce zamieszkania stron.
O wszczęciu postępowania zawiadamia się wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Stroną w postępowaniu administracyjnym jest każdy, czyjego interesu lub obowiązku prawnego postępowanie dotyczy, albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być obywatele, podmioty gospodarcze, państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne.
W każdym studium postępowania organ administracji państwowej zobowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek o odpisów. Nie dotyczy to spraw objętych tajemnicą państwową.
Postępowanie administracyjne powinno się charakteryzować szybkością (ten postulat nie zawsze jest prawidłowo realizowany), i elastycznością tzn. dostosowaniem form do rodzaju załatwianej sprawy. Jeśli sprawa jest prosta powinna być załatwiano prosto i niezwłocznie. W innych przypadkach prowadzi się postępowanie wyjaśniające, przeprowadza dowody.
Jeśli względy celowości za tym przemawiają organ administracyjny może zarządzić przeprowadzenie rozprawy. Przeprowadza się ją w szczególności wtedy, gdy może się to przyczynić do przyspieszenia lub uproszczenia sprawy np. na rozprawie może nastąpić uzgodnienie rozbieżnych stanowisk stron). Na rozprawie następuje koncentracja materiału sprawy. Strony mogą na niej przedstawić twierdzenia i dowody na ich poparcie, wysuwać żądania itp. Każda ze stron może się swobodnie wypowiedzieć.
Do istotnych reguł wprowadzonych przez kodeks postępowania administracyjnego należy ograniczenie czasu załatwiania sprawy do dwóch miesięcy, a w postępowaniu odwoławczym do jednego miesiąca.
Po wyjaśnieniu wszelkich okoliczności sprawy organ administracyjny podejmuje decyzję.

4. DECYZJA

Decyzja jest aktem administracyjnym rozstrzygającym sprawę. Kończy ona, więc postępowanie w danej instancji. Decyzja powinna mieć formę pisemną.

Do niezbędnych elementów każdej decyzji należy:
- Oznaczenie organu wydającego decyzję
- Data wydania decyzji
- Oznaczenie stron, do których decyzja jest skierowana
- Podstawa prawna decyzji
- Rozstrzygnięcie sprawy (osnowa decyzji)
- Pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie
- Podpis pracownika, który w imieniu organu wydaje decyzje (z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego)
- Uzasadnienie (w wyjątkowych przypadkach organ jest zwolniony od uzasadnienia decyzji)

Załatwienie poszczególnych spraw cząstkowych, nasuwających się w toku postępowania administracyjnego, następuje w drodze postępowań. Postępowania tym się różni od decyzji, że nie dotyczą istoty rozpatrywanej sprawy i nie kończą postępowania. Na przykład organ administracyjny postanowieniem decyduje o przesłuchaniu świadków, o wyznaczeniu rozprawy, o wezwaniu strony do osobistego stawienia się itp.

5. ŚRODKI ODWOŁAWCZE

Jedną z gwarancji praworządności w działaniu organów administracji państwowej jest oparcie postępowania administracyjnego na zasadzie instancyjności.
Od każdej decyzji przysługuje stronom odwołanie do organu wyższego szczebla. Wniesienie odwołania powoduje z reguły wstrzymanie wykonania wydanej decyzji i powtórne zbadanie sprawy. Strona wnosi odwołanie wtedy, gdy z jakichkolwiek przyczyn jest z decyzji niezadowolona, w szczególności, gdy uważa, że decyzji narusza jej prawa.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego znają trzy środki odwoławcze:

ODWOŁANIE od decyzji administracyjnej wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, do organu wyższego szczebla. Nie przysługuje odwołanie jedynie od decyzji naczelnych organów administracji państwowej. Jednakże w tym ostatnim przypadku można wnieść skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wystarczy żeby z niego wynikało wyraźnie, iż strona jest niezadowolona z decyzji i wnosi o odmienne rozstrzygnięcie sprawy.
W wyniku wniesienia odwołania następuje wydanie drugiej decyzji w taj samej sprawie przez organ nadrzędny. Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub części, uwzględniając w ten sposób odwołanie strony. Może też decyzję utrzymać w mocy, jeśli uzna ją za trafną. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu w toku działalności instancji.
Uchylenie decyzji ostatecznej może nastąpić tylko w trybie nadzoru, sprawowanego przez organy zwierzchnie nad organami podległymi. Nie zależy to jednak od inicjatywy stron i dlatego nie wchodzi w skład problematyki środków odwoławczych.
ZAŻALENIE przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postępowań, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie postępowania administracyjnego. Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postępowania.

WNIOSEK O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji.
Z tego względu może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach.

Wznowienie postępowania może nastąpić, gdy:
a. Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (np. przekupieniu urzędnika)
b. Dowody, na których oparł się organ okazały się fałszywe ( np. podrobione dokumenty)
c. Wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji

wznowienie postępowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku strony, jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie.

6. SĄDOWA KONTROLA DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH

Decyzje odwoławcze w administracyjnym toku instancji podlegają – w zakresie ustalonym w kodeksie postępowania administracyjnego- kontroli sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny z punktu widzenia ich legalności, czyli zgodności z prawem. Do kontroli tej dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzję administracyjną
Do wniesienia skargi jest uprawniona strona postępowania administracyjnego, której decyzja dotyczy i która jest z niej niezadowolona, uważając, że decyzja narusza prawo. Poza tym skargę może wnieść organizacja społeczna biorąca udział w postępowaniu, a także prokurator. Skargę wnosi się w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.
Stronami w toczącym się postępowaniu przed sądem administracyjnym są skarżący oraz organ administracji państwowej. Orzeczenie zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Uwzględniając skargę sąd uchyla decyzję w całości lub części, a w szczególnych przypadkach stwierdza jej nieważność. Od chwili przyjęcia sprawy do rozpoznania sąd administracyjny może – a w niektórych przypadkach ma obowiązek- wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Po wydaniu orzeczenia sąd zwraca akta sprawy właściwemu organowi administracji. Jeżeli decyzja administracyjna została przez sąd uchylona, organ ten wydaje nową decyzję w sprawie, uwzględniając ocenę prawną wyrażoną w orzeczeniu sądu administracyjnego.
W razie stwierdzenia w toku postępowania sądowego istotnego uchybienia w pracy organu administracyjnego, który wydał zaskarżoną decyzję, sąd administracyjny zawiadamia o tym ten organ oraz administracyjny wyższego stopnia.
Konstytucja przewiduje wprowadzenie w przyszłości dwóch szczebli sądów administracyjnych. Powstanie wówczas system sądów pierwszej instancji i sąd odwoławczy (Naczelny Sąd Administracyjny), rozstrzygający ostatecznie spory administracyjne. Od prawomocnego orzeczenia nie będzie można, jak to ma miejsce obecnie, wnosić rewizji nadzwyczajnej do Sądy Najwyższego.


7. SKARGI I WNIOSKI

SKARGI są bardzo istotnym środkiem nadzoru społecznego nad działalnością organów administracji państwowej. Do złożenia skargi na działalność organu lub wniosku zmierzającego do usprawnienia tej działalności uprawniony jest każdy obywatel, instytucja itp. Złożenie skargi lub wniosku nakłada obowiązek zbadania sprawy i udzielenia w odpowiednim czasie odpowiedzi. Załatwianie skarg i wniosków uregulowane jest specjalnymi przepisami kodeksu postępowania administracyjnego.
Przedmiotem skargi może być każdy wywołujący niezadowolenie przejaw działalności konkretnego organu administracji lub jego pracowników. W szczególności można skarżyć się na zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwienie spraw. Skarga jest, więc skierowana przeciwko określonym aktom, sytuacjom lub zjawiskom.
Natomiast przedmiotem WNIOSKU jest ulepszenie działania aparatu państwowego bez związku z konkretnymi zaniedbaniami.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego wyrażają nader istotną zasadę, że nikt nie może być narażony na jakikolwiek zarzut lub uszczerbek z powodu złożenia skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach dozwolonych prawem. Naruszenie tej zasady pociąga za sobą odpowiedzialność prawną.
Złożenie skargi powoduje z reguły wszczęcie postępowania administracyjnego w odpowiedniej formie. Sprawa stanowiąca przedmiot skargi powinna być załatwiona w ciągu dwóch miesięcy. Organ administracyjny obowiązany jest zawiadomić skarżącego o wyniku.

11. POSTĘPOWANIE W SPRAWACH O WYKROCZENIA

Postępowanie w sprawach o wykroczenia jest obecnie prowadzone przez kolegia do spraw wykroczeń. Konstytucja przewiduje, że w ciągu najbliższych lat kolegia ulegną likwidacji, a ich kompetencje przejmą sądy.
W omawianym postępowaniu podlegają osądzeniu wykroczenia, czyli drobne czyny karne, zagrożone karą aresztu do 3 miesięcy, karą ograniczenia wolności do 3 miesięcy, karą grzywny do 5000 zł lub karą nagany.
Postępowanie w sprawach o wykroczenia różni się od procesu karnego szeregiem uproszczeń. W postępowaniu sądowym z uwagi na wysokość grożących kar konieczna jest wielka precyzja, zarówno w czynnościach mających na celu ustalenie stanu faktycznego, jak i w ocenie prawnej. Tak wielka precyzja w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie jest konieczna, bowiem społeczna szkodliwość wykroczeń jest mniejsza i kary są niższe.
Organami pierwszej instancji są kolegia na szczeblach gminnych i równorzędnych. Odwołanie wnosi się do sądu rejonowego. W sprawach o niektóre wykroczenia działają też kolegia przy okręgowych urzędach górniczych, a w charakterze organu drugiej instancji kolegium przy wyższym urzędzie górniczym. Orzekają one w sprawach o wykroczenia związane z charakterem działalności tych organów.
Właściwym do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji jest to kolegium, na terenie działania, którego sprawca dopuścił się wykroczenia.
Kolegium składa się z przewodniczącego, jego zastępców i członków

W postępowaniu przed kolegium do spraw wykroczeń wymierzane są następujące kary:
- Areszt od 1 tygodnia do 3 miesięcy
- Ograniczenie wolności od 1 miesiąca do 3 miesięcy
- Grzywna od 10 do 5000 zł.
- Nagana

Grzywnę można orzec obok kary aresztu, jeżeli sprawca dopuścił się wykroczenia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Orzekając grzywnę w większej wysokości kolegium ustala także zastępczą karę aresztu, na wypadek nieuiszczenia grzywny przez skazanego (1 dzień aresztu jest równoważny 5 – 150 zł grzywny)

Obok wymienionych kar zasadniczych kolegium może także wymierzyć następujące kary dodatkowe:
- Zakaz prowadzenia określonej działalności lub wykonywania czynności związanych z wymaganym zezwoleniem
- Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych (na okres do 3 lat)
- Przepadek rzeczy
- Podanie orzeczenia do publicznej wiadomości

Wszczęcie postępowania w sprawach w wykroczenia następuje na podstawie wniosku o ukaranie. Wniosek taki może złożyć oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony, instytucja państwowa lub społeczna oraz osoba fizyczna. Oskarżycielem publicznym w sprawach o wykroczenia jest w zasadzie policja. Osoba fizyczna może złożyć wniosek o ukaranie bezpośrednio do kolegium, a w niektórych sprawach tylko za pośrednictwem organów ścigania.
Przewodniczący kolegium wyznacza komplet orzekający i termin rozprawy oraz wzywa na nią obwinionego i niezbędnych świadków, a w razie potrzeby zarządza również przeprowadzenie innych dowodów.
Na rozprawie może występować oskarżyciel publiczny (funkcjonariusz policji, a także przedstawiciel Państwowej Inspekcji Handlowej, strażnik parku narodowego i in.) Obwiniony może korzystać z pomocy obrońcy. Obrońcą może być adwokat lub inna osoba godna zaufania i dopuszczona przez przewodniczącego, a w szczególności przedstawiciel związku zawodowego albo innej organizacji, do której należy obwiniony.
Rozprawa odbywa się ustnie i jest jawna. Nieobecność obwinionego, który został prawidłowo zawiadomiony, nie wstrzymuje rozpoznania sprawy. Rozprawa jest w takim przypadku prowadzona zaocznie. Kolegium może jednak odroczyć rozprawę i zarządzić przymusowe doprowadzenie obwinionego, jeśli jego obecność okaże się potrzebna. Celem rozprawy jest wszechstronne wyświetlenie sprawy, a w szczególności wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności, przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść obwinionego.
Po zamknięciu rozprawy i naradzie kolegium wydaje orzeczenie. Orzeczenie ogłasza się ustnie, a na żądanie strony doręcza także na piśmie. Doręczenie orzeczenia z urzędu następuje zawsze po rozprawie zaocznej.
Od wydanego orzeczenia każdej ze stron przysługuje odwołanie.
Odwołanie może wnieść obwiniony, oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony oraz instytucja państwowa lub społeczna, która złożyła wniosek o ukaranie. Odwołanie wnosi się do sądu rejonowego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia lub doręczenia przeczenia na piśmie, za pośrednictwem kolegium, które wydało zaskarżone orzeczenie.
Skład orzekający sądu utrzymuje w mocy zaskarżone orzeczenie lub je uchyla. W razie uchylenia orzeczenia spawa zostaje przekazane do ponownego rozpoznania kolegium, bądź też sąd sam wydaje nowe rozstrzygnięcie, zmieniając zaskarżone orzeczenie w całości lub w części. W postępowaniu odwoławczym nie można orzec kary aresztu ani kary ograniczenia wolności. Orzeczenie o ukaraniu wydane przez kolegium zastępuje w sądzie akt oskarżenia. Wyrok sądu w takiej sprawie jest prawomocny i z wyjątkiem niewielkiej grupy spraw nie podlega zaskarżeniu w drodze rewizji.
W razie szerzenia się na danym terenie określonych wykroczeń wojewoda może wprowadzić w sprawach o takie wykroczenia postępowanie przyspieszone. W postępowaniu przyspieszonym obwiniony schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem zostaje doprowadzony do kolegium, które niezwłocznie przystępuje do rozpoznania sprawy. Wniosek o ukaranie funkcjonariusz policji zgłasza ustnie do protokołu. Kolegium wydaje orzeczenie, które może być zaskarżone w terminie 3 dni od ogłoszenia. Ukaranego aresztem osadza się w zakładzie karnym bezpośrednio po rozprawie. Grzywna powinna być uiszczona w ciągu 3 dni, chyba ze skład orzekający zarządzi zapłacenie grzywny natychmiast.

Poza omówionym wyżej trybem postępowania w sprawach o wykroczenia, przepisy przewidują także dwie uproszczone odmiany tego postępowania:
- POSTĘPOWANIE NAKAZOWE polega na tym, że wymierzenie kary następuje bez rozprawy (a więc bez wysłuchania obwinionego, przeprowadzenia dowodów). Podstawą tego postępowania może być tylko wniosek o ukaranie sporządzony przez instytucję państwową lub społeczną i poparty załączonymi dowodami. Postępowanie nakazowe może być stosowane w sprawach, w których nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary innej niż grzywna od 5 do 625 zł. Od nakazu karnego przysługuje odwołanie.

- POSTĘPOWANIE MANDATOWE jest jeszcze bardziej uproszczone prowadzą je funkcjonariusze policji i funkcjonariusze niektórych organów np. strażnicy parków narodowych, służba sanitarna, weterynaryjna. Mogą oni wymierzyć w drodze mandatu grzywnę w wysokości od 5 – 500 zł.
Ukaranie w trybie postępowania mandatowego może nastąpić, jeżeli:
a) Sprawca został schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem
b) Funkcjonariusz pod nieobecność sprawcy stwierdzi naocznie popełnienie wykroczenia, a nie zachodzi wątpliwość, co do osoby sprawcy.
Funkcjonariusz nakładający grzywnę w drodze mandatu karnego obowiązany jest pouczyć sprawcę o prawie odmowy przyjęcia mandatu.

12. POSTĘPOWANIE PRZYMUSOWE

Podstawową formą działalności organów administracji państwowej jest wydawanie aktów administracyjnych. Podejmując indywidualne decyzje w tysiącach spraw wymagających załatwienia, organ administracyjny kieruje nimi na swoim terenie w ramach swych kompetencji.
Jednakże sprawność działania administracji zależy w dużej mierze od tego, czy podjęte przez organ decyzje są realizowane.
Postępowanie przymusowe (inaczej egzekucyjne) w administracji ma na celu zmuszenie określonej osoby do wykonania aktu administracyjnego. Jeśli na przykład akt administracyjny nakazuje eksmisje, postępowanie przymusowe zmierza do rzeczywistego opóźnienia lokalu, gdy obywatelowi wymianę wadliwej instalacji elektrycznej – postępowania przymusowe ma wymusić na nim wykonanie tej decyzji itd.
Postępowanie przymusowe nie ma na celu ukarania, lecz wymuszenie posłuchu dla poleceń władzy. Dlatego należy je odróżnić od postępowania w sprawach w wykroczenia.
Wszczęcie postępowania przymusowego następuje na podstawie tytułu wykonawczego. Tytułem wykonawczym jest najczęściej akt administracyjny ostateczny, czyli taki, od którego nie przysługuje już na normalnej drodze odwołanie, albo, który podlega natychmiastowemu wykonaniu.
Organem prowadzącym postępowanie przymusowe w sprawach o świadczenia pieniężne i niepieniężne jest rzeczowo właściwy organ administracji I instancji, chyba, że przepisy szczególne wskazują inny organ.
Przeprowadzenie postępowania przymusowego musi poprzedzić akt zwany zagrożeniem. Organ administracyjny zwraca się do zainteresowanej osoby z żądaniem wykonania aktu administracyjnego w określonym terminie i jednocześnie wskazuje środek przymusu, który w przeciwnym razie zostanie zastosowany.

Postępowanie przymusowe rozpada się na dwa tryby, różniące się poważnie stosowanymi środkami:

- EGZEKUCJA NALEŻNOŚCI PIENIĘŻNYCH
Ma ona na celu przymusowe wykonanie takich aktów administracyjnych lub przepisów, które nakładają obowiązek zapłacenia państwu określonej kwoty pieniężnej. W
W tym postępowaniu stosowane są następujące środki:
a. Egzekucja z pieniędzy (gotówki)
b. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę
c. Egzekucja z wkładów oszczędnościowych i rachunków bankowych
d. Egzekucja z wierzytelności i innych praw majątkowych
e. Egzekucja z ruchomości ( polegająca na sprzedaży rzeczy w drodze licytacji i potrącenia egzekwowanej należności z uzyskanej w ten sposób kwoty)

- EGZEKUCJA OBOWIĄZKÓW O CHARAKTERZE NIEPIENIĘŻNYM
Wyegzekwowaniu tych obowiązków służą następujące środki przymusu:
- Grzywna w celu przymuszenia
- Wykonanie zastępcze
- Odebranie rzeczy ruchomej
- Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń
- Przymus bezpośredni
Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie, w tej samej lub wyższej kwocie, przy czym jednorazowo nie może przekroczyć 30 zł, a łącznie 150 zł. W stosunku do osób prawnych kwoty te wynoszą odpowiednio 150 zł. I 1500 zł. Grzywnę stosuje się w celu wymuszenia takiego świadczenia, które może być wykonane tylko przez samego zainteresowanego, albo zaniechania lub znoszenia czegoś.
Wykonanie zastępcze polega na powierzeniu, komu innemu wykonania świadczenia na koszt i ryzyko zobowiązanej osoby.
Przymus bezpośredni stosuje się, gdy zawiodły inne środki lub, gdy ich użycie nie jest celowe (opieczętowanie przedmiotu, zaplombowanie pomieszczenia, użycie broni – to formy przymusu bezpośredniego).
Organy policji mogą stosować niektóre z wymienionych środków w celu wyegzekwowania wydanych poleceń(w ramach uprawnień), bez potrzeby wydawania tytułu wykonawczego.




EGZAMIN Z PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1. Określenie pojęcia "administracja".
W teorii wyróżnia się administrację w ujęciu:
- organizacyjnym (podmiotowym) - ogół podmiotów adm. (organy adm. i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu adm. publ.).
- materialnym (podmiotowym) - jest to działalność państwa, której przedmiotem są sprawy adm.
- formalnym - jest to cała działalność wykonywana przez podmioty adm. bez względu na to, czy ma charakter adm. lub nie.
Administracja - ogół organów i osób w nich zatrudnionych wyposażonych w odpowiednie kompetencje, których zadaniem jest bezpośrednie praktyczne zorganizowanie i wykonywanie zadań określonych prawem w swoistych formach. Jest to część działalności państwowej, jaka pozostaje po wyeliminowaniu z niej działalności ustawodawczej (prawodawczej) i sądowniczej. Pracownicy administracji wykonują i organizują zadania państwa łącznie z pracownikami samorządowymi. Administracja publ. (ogólnie)- dotyczy całego państwa, zarządzania, sprawowania władzy wykonawczej w państwie. Adm. publ. dzieli się na samorządową i rządową.
Państwo w ramach decentralizacji przekazuje zadania własne samorządom. Nad gminą sprawuje w tym zakresie nadzór Wojewódzki Sejmik Samorządowy.
Administracja - administrare (łać.) zarządzać, rządzić, dysponować. Jest to działalność, wykonywanie kompetencji.
Prawo cywilne charakteryzuje się równością podmiotów, natomiast prawo adm. - nierównością stron. W stosunku adm.-prawnym rozróżniamy podmioty:
- organ adm. (nadrzędny), dokonuje on czynności władczych wobec obywatela, tzn. wydaje decyzje adm.
- obywatel lub instytucja społ. (podporządkowany).
Administracja musi i powinna stosować prawo. Źródłem prawa adm. jest Sejm, gdyż on tworzy ustawy, które są wykonywane przez rząd. Prawo jest również tworzone przez organy niższego rzędu, np. wojewodowie wydają przepisy wykonawcze.
Administracja państwowa - część działalności państwa, wykonywana przez jego organy, która polega na organizowaniu bezpośredniej praktycznej realizacji jego zadań.
2. Płaszczyzny i charakter działania administracji.
Płaszczyzny działania adm.:
- reglamentacyjno-dystrybucyjna - zadania te realizowane są w formie wydawanych decyzji adm. Jest to bezpośrednia sfera stosunków urząd - obywatel. Działania te podlegają kontroli sądowej,
- działalność organizatorska - związana jest z zaspokajaniem potrzeb społ. w skali grup obywateli (zadania własne gminy).
Organ adm. jest inicjatorem pracy organizatorskiej. Inicjatorski charakter działania ad. odróżnia ją od sądownictwa, gdyż sądy działają, gdy na ich forum inny uprawniony podmiot wniesie sprawę (obywatel, prokurator lub org. społ.). Organ adm. jeśli dostrzeże "potrzebę" na danym terenie (do interwencji) i mieści się to w ramach jego kompetencji, to typową jego reakcją jest podjęcie działań realizujących tę potrzebę (z urzędu). Organizatorska praca adm. dotyczy rozwiązania względnie konkretnych sytuacji. Ta sytuacja charakteryzuje się tym, że odróżnia adm. od ustawodawstwa. Adm. nie rozwiązuje wszystkich możliwych sytuacji. Rzeczą adm. jest inicjowanie pewnych sytuacji, np. uruchomienie linii autobusowej.
Obywatel * Adm. publ. * Konkretna sytuacja
(pośrednik)
Adm. podejmuje działalność w tych przypadkach, w których jest to dozwolone przez prawo i nie może tworzyć prawnych podstaw swego działania (jedynie np. podejmowanie decyzji).
Sfera działań społ. - adm. powinna zmierzać do tego, by pewne sprawy były załatwione w formie niewładczej, a gdy to nie wystarczy, to wtedy dopiero w formie władczej. Zasada Rusoe będzie tu przydatna: "Lud powinien robić to, co sam może, a czego sam nie może, powinien to robić przez swoich urzędników."
3. Zakres działania administracji państwowej.
- adm. nie może odmówić działania, gdy zachodzi określona potrzeba w terenie (chyba, że jest niekompetentny).
- adm. powinna ingerować, jeśli zachodzi taka potrzeba, w szczególności, gdy sprawa ma charakter publiczny lub go nabiera. Ingerencja org. adm. może nastąpić tylko w formie przewidzianej prawem.
Sfery działania adm.:
- zewnętrzna - podejmowana w stosunku do podmiotów nie podporządkowanych (podległością służbową) danemu org. adm. (obywatele, org. społ.).
- wewnętrzna - obejmuje stosunki z org. czy jednostkami organizacyjnie podporządkowanymi lub pracownikami bezpośrednio podporządkowanymi danemu org.; wojewoda - urzędnik, inni pracownicy; wójt - pracownik samorządowy.
4. Dziedziny (sfery) aktywności adm. państwowej.
Należą do nich m.in.:
- zarząd gospodarką narodową; organizowanie zarządu i kierowanie działalnością w tym zakresie; zarząd obecnie to decentralizacja,
- organizowanie społeczeństwa do współdziałania w rządzeniu państwem,
- działalność socjalno-bytowa,
- działalność (szeroko rozumiana) reglamentacyjna, tzn. zakazy i nakazy prawne.
5. Organizacja adm. rządowej wg aktualnie obowiązujących przepisów prawa (naczelnych i terenowych org.).
Organ adm. państwowej stanowi wyodrębnioną część aparatu adm. państwowej; działa w imieniu i na rachunek państwa; jest uprawniony do korzystania ze środków władczych; działa wg przyznanych mu kompetencji; powołany jest do wykonywania funkcji administracyjnych.
Wyodrębnienie organizacyjne org. polega na tym, że organ posiada określoną przez prawo formę organizacyjną, która czyni z niego pewną organizacyjną całość.
Organy centralne wchodzą w skład org. naczelnych.
Organy adm. państwowej tworzą system, w którym możemy wyodrębnić organy:
* naczelne - (wymienione są w Konstytucji) to pewna grupa organów wśród org. centralnych, które zajmują się szczególnie eksponowaną pozycję prawno-ustrojową:
- Prezydent
- R.M.
- Prezes R.M.
- ministrowie
- przewodniczący komisji i komitetów (określeni w ustawach), sprawujący funkcje org. adm. państwowej.
Org. naczelne wg nowej ustawy.
Minister Finansów - opracowuje budżet państwa, obsługuje dług państwowy, wykonuje kontrolę podatkową, dewizową i finansową. Przedstawia bilans finansów sektora publicznego. Jest właściwy w sprawach finansów publ. i jej realizacji oraz zapewnienia koordynacji działań w sprawach gospodarowania. Sprawuje nadzór nad Izbami i Urzędami Skarbowymi.
Minister Skarbu - inicjuje politykę państwa w zakresie gospodarowania mieniem Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych, w tym prywatyzacji tego mienia oraz ochrony interesów Skarbu Państwa. Uprawnienia Min. Skarbu to:
- przygotowuje coroczne sprawozdanie R.M. (z jej upoważnienia) i Sejmowi, o stanie mienia państwa oraz ekonomicznych skutkach prywatyzacji,
- przygotowuje projekty rocznych kierunków prywatyzacji.
Powołana jest Agencja Prywatyzacji, która podlega Min. Sk. i dokonuje prywatyzacji w imieniu Skarbu Państwa.
Minister Gospodarki - inicjuje politykę w zakresie gospodarczego rozwoju kraju i energetyki oraz współpracy z organizacjami sam. gosp. Przygotowuje i przedstawia R.M. założenia polityki społ-gosp. na rok budżetowy. Przedstawia krótko- i średniookresowe programy gospodarcze.
Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - jest państwowa jednostka organizacyjna, która prowadzi prace, które służą R.M. i prezesowi R.M. do programowania strategicznego i prognozowania rozwoju gosp. i społ., oraz zagospodarowania przestrzennego kraju. Ta jednostka badawcza współpracuje z Akademią Nauk.
Komitet Integracji Europejskiej - jest naczelnym org. adm. rządowej powstałym do prognozowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską (działania dostosowawcze, ubieganie się o pomoc zagraniczną w tym zakresie).
* centralne - to taki organ, którego kompetencje odnoszą się do całego obszaru państwa. Org. centralne działają w ramach danego resortu.
* terenowe - to organ, który realizuje swoje kompetencje tylko na określonej części terytorium państwa, np. województwo, rejon, gmina czy okręg.
Podział teryt. kraju dla potrzeb adm. państwowej można podzielić na trzy rodzaje:
1. podstawowy (zasadniczy) - administracja zespolona; przeprowadza się go z punktu widzenia zadań org. adm. publ. działających w terenie na:
- województwa
- gminy: miejskie, wiejskie, miejsko-wiejskie.
Podział (w Polsce jest dwustopniowy) ten tworzy się ze względu na konieczność wykonywania na określonym obszarze zadań państwowych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia podstawowych celów państwa i zasad jego funkcjonowania. Z podziału tego korzystają przede wszystkim terenowe organy państwowe o właściwości ogólnej (wyposażone we władcze kompetencje) oraz organy sam. teryt.
art. 49 "1. Jednostkami zasadniczego podziału teryt. stopnia podstawowego są gminy.
2. Jednostką zasadniczego podziału teryt. dla wykonywania adm. rządowej jest województwo. Pomocniczą jednostką tego podziału jest rejon adm. (...)".
art. 50 "1. Tworzenie i znoszenie województw, ustalanie i zmiana ich nazwy oraz ustalanie siedziby wojewody następuje w drodze ustawy.
2. Zmiana granic województwa następuje w drodze rozporządzenia R.M., po zasięgnięciu opinii zainteresowanych wojewodów oraz gmin, których te zmiany dotyczą, a także po przeprowadzeniu konsultacji społ. wśród mieszkańców obszarów objętych zmianami."
2. dla celów specjalnych - administracja niezespolona; z reguły jest to podział nie odpowiadający podziałowi podstawowemu, dotyczy to np.: koleji państwowej, adm. leśnej, morskiej, wojskowej (okręgi). Podział ten dokonany na podstawie prawa jest względnie trwały. Z podziału specjalnego mogą korzystać też organizacje i instytucje niepaństwowe, wykonujące na podstawie poruczenia (zlecenia) zadania publ.-prawne. Podstawowe przesłanki tworzenia podziałów specjalnych określa ustawa o teren. org. adm. rządowej ogólnej z 1990 r. - art. 51 mówi, że podziału tego można dokonać, gdy:
- ustawa szczególna go przewiduje
- za jego utworzeniem będzie się przemawiać potrzeba określonej dziedziny adm. państw. lub inny uzasadniony społecznie cel
- organ tworzący podział specjalny "porozumie się" z ministrem właściwym do spraw adm.
- nie narusza on granic jednostek podziału zasadniczego, chyba że przemawiają za tym istotne względy.
3. dla celów pomocniczych; jest tworzony dla wykonywania zadań należących do terenowych org. państwowych. Ma na celu uzupełnienie podziału zasadniczego lub specjalnego. Podziału tego dokonuje się na:
- rejony (w województwie)
- dzielnice, osiedla, sołectwa (w gminie)
REJONIZACJA - dotyczy z zasady jednostek terytorialnych mniejszych niż województwo.
REGIONALIZACJA - dotyczy obszarów większych, obejmujących kilka, a nawet więcej województw (nie jest uregulowana w drodze ustawowej).
Kryteria podziału kraju (Uhra):
- ekonomiczne
- kulturalne
- komunikacyjne
- tradycyjne
6. Zasady ustroju administracji (centralizacji i decentralizacji, koncentracji i dekoncentracji).
Koordynacja - org. wpływa bezpośrednio na inne sprawy, lecz nie może wydawać konkretnych poleceń, może je tylko koordynować (współdziałanie podległych organów danej instytucji).
Kierownictwo - ma większą moc od koordynacji, używa większych środków w celu wyegzekwowania swego stanowiska od podmiotów mu podległych, ma możliwość wydawania poleceń.
Zasady prawa adm. - rozciągają się na całość działania adm. albo przynajmniej na względnie szeroki zakres tej działalności. W teorii uważa się powszechnie, że zasady prawa są regułami postępowania mającymi oparcie w tekstach obowiązujących aktów normatywnych. Zasady w prawie adm. mają pełnić funkcje przede wszystkim porządkujące.
Organizacja i metody działania adm. są uwarunkowane układem stosunków ekon., polit. i stopniem świadomości społecznej. Każda z formułowanych zasad zwraca na istotną cechę funkcjonowania i organizacji adm., a z drugiej strony wszystkie te zasady wiążą się ze sobą w sposób nierozerwalny. Każda forma działań adm. może być wykładnikiem nie jednej z tych zasad a kilku.
1. Zasada praworządności - org. adm. muszą wykonywać swe zadania wg zakresu przyznanych im przez prawo kompetencji. Nie wolno tu naruszyć praw i swobód obywatelskich. Jest to zasada ustroju politycznego ściśle związana pojęciowo i historycznie z pojęciem praw obywateli i rządów o charakterze przedstawicielskim. Z zasady tej wynika, że nie może być w państwie organu, który by miał prawo wydawać decyzje indywidualne sprzeczne z ustawą, uchylające jej moc lub decyzje nie przewidziane przez ustawę.
Praworządność - rządy prawa, postępowanie zgodnie z nakazami i zakazami zawartymi w normach prawa (elementy normy pr.).
Wg art. 8 Konstytucji, obowiązek ścisłego przestrzegania prawa spoczywa na każdym org. państw. i na każdym obywatelu w nim zatrudnionym (art. 90 Konst.). Zasada praworządności ma zastosowanie przede wszystkim do sfery aktywności adm. państw. Jej zastosowanie chroni podmioty wchodzące w kontakt z adm. publ. przed samowolą tych org.
Gwarancje praworządności to całokształt czynników i środków zabezpieczających w sposób trwały realizację tej zasady. Na straży przestrzegania prawa stoją instytucje - gwarancje:
- formalne (instytucjonalne, prawne); całokształt środków występujących w postaci urządzeń polit. i prawnych, ustanowionych dla zabezpieczenia przestrzegania prawa przez wszystkich adresatów. Do tego m.in. służy:
- sądowa kontrola decyzji adm.
- prokuratorska kontrola przestrzegania prawa
- Trybunał Konstytucyjny
- NSA
- materialne - całokształt warunków ekon. i społ. sprzyjających przestrzeganiu prawa, np. system ekon., rozwój oświaty i nauki.
Ważne jest, że z tą zasadą łączy się majątkowa odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone działaniem funkcjonariuszy państwowych.
2. Zasada udziału obywatela w administrowaniu - podstawą tej zasady jest art. 2 Konstytucji, który stanowi "władza zwierzchnia należy do narodu i to on sprawuje władzę za pośrednictwem swych przedstawicieli". Udział bezpośredni ma miejsce w referendum. Formy realizacji władzy:
- bezpośrednie - głosowanie obywateli, np. dotyczące odwołania rady gminy; zebranie wiejskie.
- pośrednie - przez org. przedstawicielskie lub przez indywidualny lub zorganizowany udział w działaniu państwa za pośrednictwem delegatów różnych organizacji społ.
3. Zasada działalności planowej - każdy organ prowadzi działalność wg z góry określonych planów i koncepcji. Stosownie do zakresu obowiązywania rozróżniamy plany:
- ogólnopaństwowe (ustala je Sejm, Senat, rząd)
- resortowe (ministrowie)
- branżowe
- terenowe
- samorządowe
- jednostkowe
4. Zasada centralizacji i decentralizacji.
Centralizacja (centralizm) - proces skupiania uprawnień do podejmowania decyzji na szczeblu centralnym, równocześnie budowa aparatu adm., którego istotą jest hierarchiczne podporządkowanie org, stopnia niższego organom stopnia wyższego (całkowite uzależnienie służbowe i osobowe).
Hierarchiczne podporządkowanie - zależność org. niższego stopnia od org. stopnia wyższego, który to ma prawo kierowania pracą org. niższego stopnia przy pomocy poleceń służbowych. Ma tu miejsce podporządkowanie:
- służbowe - możliwość decydowania o obsadzie personalne
- osobowe - możliwość wydawania poleceń służbowych.
Decentralizacja - to proces przekazywania uprawnień (kompetencji) ze szczebla centralnego na szczeble niższe, nie ma tu hierarchicznego podporządkowania. Decentralizacja zakłada samodzielność org. niższego stopnia. Wyróżniamy dwa rodzaje decentralizacji:
- terytorialna - polega na wyposażeniu org. adm. zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału adm. w taki stopień samodzielności wobec org. nadrzędnych, który uzasadnia uznanie ich za organy zdecentralizowane (org. sam. teryt.),
- rzeczowa - polega na powierzeniu samodzielnym org. lub organizacjom (z reguły samorządowym) zarządzania określonymi rodzajami spraw (z dziedziny nauki jest to PAN - Polska Akademia Nauk).
Decentralizacja - kompetencje przekazywane w drodze decyzji organu.
5. Zasada koncentracji i dekoncentracji.
Koncentracja - chodzi tu głównie o kompetencje. Oznacza to skupisko kompetencji w nielicznej grupie, przejęcie przez nią zadań, przesuwanie kompetencji z innych grup. Jest to max. skupienie uprawnień do podejmowania decyzji w rękach kierownictwa adm., przy równoczesnym pozbawieniu prawa podejmowania decyzji przez kierowników jednostek podległych.
Dekoncentracja - proces rozpraszania (przenoszenia, podział) zadań i kompetencji na wiele grup (organów). Jest to przekazywanie przez org. kierujący swych uprawnień do decydowania kierownikom jednostek podległych. Rozłożenie uprawnień wcześniej skupionych w ręku jednego organu na większą grupę organów powoduje właśnie zjawisko dekoncentracji. Rozróżniamy dekoncentrację:
- terytorialną - polega na przenoszeniu kompetencji org. wyższego stopnia na podległe mu org. terenowe.
- rzeczową - rozumie się przez to, rozkładanie kompetencji jednego organu na kilka, tego samego szczebla.
Dekoncentracja - kompetencje są przekazywane w drodze ustawowej.
6. Zasada demokratyzmu - ma charakter polit.-społ., jest formą ustroju państwa uznającą wolę większości obywateli za źródło władzy. Podstawowe jej założenia:
- zapewnienie swobód i praw obywatelskich
- metoda rządzenia i szukania kompromisu
- łączenie wolności i posłuszeństwa
- ochrona praw ludzkich
- wypowiadanie myśli i poglądów.
7. Zasada współżycia społecznego - stanowi element porządku prawnego, obejmującego różnorodne dziedziny stosunków prawnych. Są one trudne do zdefiniowania. Na ich treść składają się elementy etyczne, socjologiczne, oceny moralne i społeczne.
8. Zasada jawności działań adm. - administracja w toku załatwiania i rozstrzygania spraw powinna działać jawnie. Każdy może dokładnie zapoznać się z każdą sprawą, która dotyczy jego lub słusznego interesu społecznego.
9. Zasada kompetencyjności - każdy org. adm. publ. wyposażony musi być w jasno określony zespół uprawnień, przyznanych mu w takim zakresie, by mógł je realizować. Na kompetencyjność org. składają się:
- pojemność kompetencyjna (określenie kompetencji) - jest relacją zakresu komp. danego org. do zakresu działania, ocenianą wg usytuowania org. w strukturze org. adm. publ. Kompetencje org. wyznaczają granice jego samodzielności,
- przestrzeganie kompetencji - organ nie może podejmować działań, które wg kompetencji należą do innego organu.
10. Zasada efektywności - oznacza ona realizację zadań i osiągnięcie zamierzonych rezultatów przy najmniejszym wkładzie pracy.
EFEKT - skutki prawne norm prawnych; kto stanowi prawo, winien mieć na uwadze skutki ekon.-społ.
Efektywne będą na pewno te działania adm., które w pełni zaspokajają oczekiwania społ, a to zależy od wielu czynników: polit., gosp, organizacyjno-tech., prawnych.
Inne zasady prawa adm. powiązane z postępowaniem adm.:
- prawdy obiektywnej
- ochrony zaufania obywateli
- sprawiedliwości społ
- ochrony interesów społ. i indywidualnych
- współdziałania
- równorzędności i dobrowolności.
7. Naczelne i centralne organy administracji.
Organem centralnym będzie taki organ, którego kompetencje odnoszą się do całego obszaru państwa. Jednakże wśród org. centralnych występuje pewna grupa organów, które zajmują szczególnie eksponowaną pozycję prawnoustrojową - są to organy naczelne. Poza org. naczelnymi występuje bardzo wiele centralnych org. adm. państw., które funkcjonują w sferze władzy wykonawczej. Można zatem powiedzieć, że:
każdy org. naczelny jest zarazem org. centralnym,
ale nie każdy org. centralny jest org. naczelnym.
Naczelne organy to:
1. Prezydent RP - jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Jest to więc organ przedstawicielski. Prezydent jest najwyższym przedstawicielem Państwa Polskiego w stosunkach wew. i międzynarodowych. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa Państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania umów międzynarodowych. Prezydent RP:
- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych (mianuje i odwołuje przedstawicieli RP w innych państwach; ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym jest zobowiązany zawiadomić Sejm i Senat),
- ma szerokie uprawnienia w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa zew. i wew. Państwa, jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych (org. doradczy to Rada Bezp. Narodowego.) - na okres wojny mianuje i zwalnia Naczelnego Wodza; może wprowadzić stan wojenny w razie zagrożenia zew. lub ogłosić powszechną mobilizację; jeśli nastąpiła klęska żywiołowa lub powstało zagrożenie wew. może wprowadzić stan wyjątkowy (na 3 m-ce lub za zgodą Sejmu przedłużyć go też o 3 m-ce),
- w celu wykonania ustaw wydaje rozporządzenia i zarządzenia. Art. 46 Konstytucji "akty prawne Prezydenta wymagają dla ważności kontrasygnaty Prezesa R.M. lub właściwego ministra, który przedkłada sprawę Prezydentowi". Art. 47 wymienia wyjątki, np. prawo łaski, powoływanie sędziów, inicjatywa ustawodawcza, zwracanie się z orędziem do Sejmu i Senatu, rozwiązanie Sejmu.
Prezydent odpowiada przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustaw i za pospolite przestępstwo. Do tego potrzebna jest uchwała Zgromadzenia Narodowego podjęta większością 2/3 głosów, na wniosek co najmniej 1/4 ogólnej liczby zgromadzenia.
O związkach Prezydenta z Rządem w następnym podpkt.
2. Rada Min. (Rząd) - jest org. kolegialnym, odpowiada za swą działalność przed Sejmem, prowadzi politykę wew. i zagraniczną państwa. Przyjęto generalną klauzulę kompetencyjną (art. 52 Konst.) - R.M. podejmuje decyzje we wszystkich sprawach polityki państwa, których ustawa konstytucyjna lub inna ustawa nie zastrzegła dla Prezydenta lub innego org. adm. państw. lub samorządu.
Skład R.M.:
~ Prezes R.M. - przewodniczący R.M.
~ wiceprezesi R.M. - nie muszą być powołani, zależy to od wniosku Prezesa R.M.; jeśli nie ma wiceprezesa to jego obowiązki pełnić może jeden z ministrów (wyznaczony przez Prezesa R.M.).
~ ministrowie
~ przewodniczący komisji i komitetów (określeni w ustawach), sprawujący funkcje org. adm. państwowej
Podstawowe kompetencje R.M. to: zapewnianie wykonania ustaw; wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy; kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie pracą wszystkich org. adm. państw., ponosząc za ich pracę odpowiedzialność przed Sejmem; chronienie interesów Skarbu Państwa; sporządzanie projektów budżetu i kierowanie ich wykonaniem; utrzymuje stosunki i zawiera umowy z innymi państwami.
Rada Min. posiada inicjatywę ustawodawczą, a także ma kompetencje stanowienia aktów prawnych (rozporządzenia w celu wykonania ustaw, uchwały w zakresie wykonywania swoich uprawnień konstytucyjnych, z upoważnienia Sejmu rozporządzenia z mocą ustawy - podpisuje je Prezydent i zarządza jego ogłoszenie w Dz.U.).
Posiedzenia R.M. zwołuje i przewodniczy im Prezes R.M. i on ustala porządek dzienny posiedzenia. R.M. działa na podstawie programów pracy.
Mamy 4 sposoby na powołanie Rządu, a oto dwa z nich:
* Prezydent desygnuje Prezesa R.M. i na jego wniosek powołuje R.M.; w ciągu 14 dni od jej powołania Prezes R.M. przedstawia Sejmowi program działania R.M. z wnioskiem o udzielenie votum zaufania (Sejm uchwala votum bezwzględną większością głosów).
* Prezydent powołuje Prezesa R.M. i na jego wniosek Radę Min., a Sejm uchwala votum zaufania większością głosów.
Jeżeli nie zostanie powołany Rząd, to wtedy Prezydent może rozwiązać Sejm, albo na okres nie dłuższy niż 6 m-cy powołuje Prezesa i R.M., a jeśli w tym okresie Sejm nie uchwali votum zaufania lub nieufności, wtedy Prezydent rozwiązuje Sejm.
Prezydent także opiniuje kandydatów na ministrów: Spraw Zagranicznych, Obrony Narodowej oraz Spraw Wew. i Adm.
Dymisję Rządu składa Prezes R.M. Prezydentowi RP w przypadku: ukonstytuowania się nowo wybranego Sejmu, rezygnacji z pełnienia funkcji, nieudzielenia przez Sejm votum zaufania R.M., uchwalenie dla Rządu votum nieufności.
Aparatem pomocniczym R.M. jest Urząd R.M., na czele jego stoi Szef R.M., jako koordynator urzędu, obsługujący technicznie Rząd i Prezesa R.M., a jednocześnie posiada samodzielne kompetencje (wobec wojewodów).
Prezydium Rządu - do jego kompetencji należą zadania o charakterze organizatorskim, koordynacyjnym i zleconym, a ponadto czynności aprobujące, opiniodawcze i ocenne w stosunku do aktów normatywnych stanowionych przez naczelne org. adm.
Organy pomocnicze to Komitet Społ.-Polit. i Komitet Ekonomiczny. Organy te nie posiadają zadań samoistnych, a koordynują prace poszczególnych resortów.
3. Prezes R.M. (Premier) - występuje w życiu polit. kraju jako przewodniczący ciała kolegialnego - R.M., a jednocześnie jako samodzielny org. adm. państwowej. Jego zadania to:
- współpracuje i informuje Prezydenta o podstawowych problemach związanych z Rządem
- zwołuje posiedzenia R.M.
- proponuje skład personalny R.M.
- kieruje procesem prawotwórczym R.M.
- wydaje rozporządzenia wykonawcze
- przyjmuje dymisję poszczególnych ministrów
- nadzoruje działalność centr. org. adm. państw.
- nadzoruje dział. sam. teryt.
- nadzoruje dział. wojewodów
Przy Prezesie działa Rada Legislacyjna jako org. opiniodawczo-doradczy, zajmujący się problematyką stanowienia prawa.
4. ministrowie - każdy minister występuje w podwójnej roli, jako członek R.M. i samodzielny org. adm. powołany do kierowania określonym resortem. Każdy z ministrów ma do realizacji dwa rodzaje funkcji:
- wynikająca ze specyfiki resortu i określona jest w ustawach powołujących urząd ministra.
- druga nie jest taka sama dla wszystkich ministrów, gdyż wynika to z ich pozycji w systemie org. państw.
Kompetencje ministra: określanie polit. resortowej, opracowanie resortowych materiałów do projektów budżetu państwa, nadzór nad podległymi org. centralnymi i org. adm. specjalnej w terenie, kształtowanie polit. kadrowej w resorcie, nadzór nad wojewodami w sprawach resortowych, wydawanie wew. źródeł prawa.
Aparatem pomocniczym ministrów są ministerstwa, wykonujące zadania powierzone przez ministrów. Minister może upoważnić poszczególne osoby (np. sekretarzy) do podejmowania określonych zadań w jego imieniu. Przy ministrach działają także org. doradcze.
Centralne org. adm. państwowej (urzędy centralne).
Urząd centralny jest centr. organem adm. państw. (Urząd ...) lub jest nim Prezes (Szef) urzędu centralnego, np. Szef UOP. Najczęściej stosowanym podziałem org. adm. jest podział wg kryterium org. nadzorczego:
1. podległe R.M. - tu jest tendencja malejąca,
2. podległe Prezesowi R.M. - Wyższy Urząd Górniczy, Główny Urząd Miar, Komisję Pap. Wart.
3. podległe ministrom - jest to najliczniejsza grupa, np. Min. Spr. Wew. i Adm. - Szef UOP, Komendant Gł. Str. Pożarnej, Komendant Gł. Policji; Min. Edukacji Narod. - Naczelny Dyrektor Archiwów Państw.
8. Terenowe organy administracji (zespolonej i niezespolonej).
- wojewodowie i podporządkowane im org. adm. ogólnej.
- terenowe org. adm. specjalnej (podporządkowane bezpośrednio są ministrom), te org. możemy nazwać org. adm. niezespolonej; chodzi tu o niezespolenie z adm. wykonywaną przez wojewodę i podporządkowane mu rejonowe org. rządowej adm. ogólnej,
- organy gminy w ramach zadań zleconych z zakresu adm. rządowej.
9. Organy administracji rządowej.
Są nazywane też org. adm. państwowej i obejmują org. podporządkowane R.M. - art. 51 ust. 2 Konst.:
- org. centralne, znajdują się na najwyższym szczeblu w strukturze adm.
~ org. naczelne (R.M., Prezes R.M., ministrowie)
~ tzw. urzędy centralne (organy centralne, które nie są org. naczelnymi, np. Gł. Urząd Ceł)
- org. terenowe, zarządzają tylko częścią terytorium państwa
~ org. rządowej adm. ogólnej (wojewodowie i kierownicy rejonowych urzędów rządowej adm. ogólnej)
~ org. adm. specjalnej (podporządkowane bezpośrednio są ministrom), np. dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych.
10. Aparat państwowy - jest to grupa ludzi odpowiednio zorganizowanych i wyposażonych w środki władcze (kompetencje).
Aparat administracyjny - wszystkie jednostki wykonujące funkcje adm. publ. (państwowe i samorządowe). Tworzą go org. adm. państw., org. samorządu, zakłady publiczne, podmioty wykonujące funkcje adm. publ. na podstawie specjalnych upoważnień.
Zadania adm. państw. muszą być rozłożone na różne jednostki z kilku przyczyn:
- funkcjonalne - do wykonywania adm. w różnych dziedzinach wymagane są specjalne kwalifikacje.
- terytorialne - różne zadania muszą być wykonywane dla różnego obszaru, w zależności od ukształtowania terenu i jego specyfiki.
- organizacyjne - w zależności od zadań organu różny musi być stopień jego powiązania organizacyjnego z innymi organami, np. org. kontrolny powinien być w dużym stopniu niezależny od innych org. lokalnych.
- finansowe - każde państwo dąży do minimalizacji kosztów utrzymania aparatu państw., dlatego czasem powierza się wykonanie kompetencji podmiotom niepaństwowym, np. spółki pr. handlowego lub stowarzyszeniom.
11. Prawo ustrojowe * pkt. 59
Jest to jeden z kryteriów podziału wew. adm.:
1. ustrojowe (o ustroju adm.) - reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonywania zadań z zakresu adm. publ. Normy tego prawa stanowią podstawy prawne organizacji adm. Prawo to reguluje strukturę aparatu adm. oraz zachodzące w nim procesy (kierowania, nadzoru, kontroli, informacji). Ponadto zawiera ono przepisy prawa określające podmiot adm., strukturę organizacyjną, zakres zadań, formy i metody ich wykonywania, podział kraju dla potrzeb adm. Źródłami tego prawa są: Konstytucja, ustawa o sam. teryt., ustawa o teren. org. rząd. adm. ogólnej.
12. Kontrola a nadzór w adm. publ.
Organy adm. sprawują:
- nadzór - organ wyższego rzędu sprawuje, czy nadzoruje akty pr. (jego zgodność z prawem) i organy niższego rzędu. Organy nadzoru nad działalnością gminy to wojewoda (nadzór ogólny) i RIO (nadzór nad budżetem).
- kontrola - to działanie przerywane, bieżące. Organy kontroli w gminie to NIK (kontrola ogólna) i Komisje Rewizyjne (kontrola wykonania budżetu).
RIO posiada dwie funkcje: kontrolną i nadzorczą. Nadzór ma większy zakres oddziaływania niż kontrola.
Kontrola - wysuwa tylko wnioski, a nadzór - może wpływać na działalność organu nadzorowanego.
13. Pojęcie resortu, struktura resortu.
Org. centralne funkcjonują w ramach danego resortu.
Resort :
- (szerokie ujęcie) wyodrębniony dział adm., w którym grupują się sprawy jednorodne lub pokrewne, kierowane przez jeden org. adm.
- (wąskie ujęcie) jest to dział adm., którym kieruje członek Rządu.
W ramach resortu mieści się struktura ministerstwa, jako aparatu pomocniczego ministra oraz teren. org. adm. o określonej właściwości rzeczowej.
Ministerstwo - nie jest org. adm. państw., nie ma bowiem swoich "własnych", prawem ustanowionych kompetencji. Jest to org. pomocniczy, aparat pracy ministra. Podstawowym zadaniem ministerstwa jest przygotowywanie, zgodnie z poleceniem ministra określonych materiałów i projektów.
Kryteria wydzielenia resortu:
- pokrewieństwo rzeczowe spraw - jest ono przedmiotem ciągłej dyskusji, bo wiąże się z pozostałymi kryteriami,
- jedność techniki pracy, najbardziej odpowiadającej rodzajowi spraw,
- jednakowy, optymalny rodzaj kwalifikacji ludzi potrzebnych do wykonywania głównych funkcji,
- względy ilościowe, które czasami uzasadniają przydział spraw ilościowo nieznanych dla danego kraju.
Mimo rzeczowych i technicznych różnic podział bliskich rzeczowo spraw na resorty nie może przekraczać spiętrzenia kierownictwa, czyli pojemności dyspozycji.
W skład resortu mogą wchodzić następujące rodzaje podmiotów:
- org. adm. państwowej, np. izby i urzędy skarbowe, komendanci Policji,
- przedsiębiorstwa państwowe
- zakłady państwowe, np. wyższe uczelnie, szpitale
- org. konsultatywne i doradcze.
14. Urząd adm., struktura.
Urząd:
- org. władzy publ. o określonym zakresie działania; zespół osób wykonujący te zadania (urząd adm., finansowy, pocztowy, patentowy)
- funkcja, stanowisko, obowiązki pełnione przez kogoś w hierarchii państwowej lub innej (piastować dany urząd); urząd ministra, prokuratora.
15. Organ a instytucja.
Organ państwa - każda jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienie do wyrażania woli tego państwa, czego wyrazem jest przyznanie jej kompetencji.
Organ adm publ. (samorządowej czy rządowej) to jednostka organizacyjna, której głównym celem jest administrowanie, tzn. organizacja życia społ. zgodnie z zajmowaną przez niego pozycją (pozycja org. adm. w systemie org.) i powierzonym mu zakresem kompetencji. Organy te działają w interesie publ. i mają prawo do korzystania z władczych środków oddziaływania na inne podmioty.
Instytucja - są jej trzy znaczenia:
1. (ujęcie prakseologiczne) zorganizowany zespół ludzi, który organizuje swe działanie w sposób ciągły i zorganizowany, posiada zasoby materialne - podmiot zorganizowanego działania.
2. (znaczenie normatywne) zespół przepisów, norm, reguł; kompleks przepisów prawnych związanych ze sobą wspólnym celem i funkcjonujący, jako pewna całość normatywna, np. RIO, wojewoda.
3. (znaczenie merytoryczne) ma ona określony zakres zadań, kompetencji działania - wg przepisów.
metoda realizacji celu * sposób, który się powtarza
Kotarbiński "traktat o dobrej robocie"
16. Struktura Rady Ministrów * pyt. 7
17. Pozycja ustrojowa wojewody.
Wojewoda to jednoosobowy org. adm. rządowej:
- przedstawiciel rządu, który realizuje zadania zlecone przez rząd oraz własne, przyznane jemu,
- koordynuje działalność org. adm. rządowej działającej na terenie województwa (także org. adm. niezespolonej),
- organizuje kontrolę wykonania zadań wynikających z aktów prawnych naczelnych i centralnych org. adm. państwowej,
- zapewnia współdziałanie jednostek organizacyjnych działających na terenie województwa w zakresie porządku publ. (np. usuwanie stanu klęski żywiołowej),
- opiniuje powoływanie i odwoływanie podległych ministrom dyrektorów org. adm. specjalnej, których obszar działania obejmuje województwo,
- współdziała z sejmikiem sam. w sprawach rozwoju społ.-gosp. i przestrzennego zagospodarowania województwa, ochrony środowiska.
Wojewodę i wicewojewodę powołuje Prezes R.M (sejmik sam. opiniuje kandydatów na urząd wojewody). Wojewodę odwołuje także Prezes R.M. na wniosek właściwego min. do spraw adm. Wicewojewodę odwołuje Prezes R.M., ale na wniosek wojewody.
18. Kolegium wojewody.
Przy wojewodzie działa kolegium jako jego organ opiniodawczo-doradczy. W jego skład wchodzą: wicewojewoda, dyrektor urzędu woj., dyrektorzy wydziałów i równorzędnych komórek organizacyjnych urzędu wojewódzkiego, inne osoby powołane przez wojewodę. Do udziału w posiedzeniach kolegium zaprasza się przewodniczącego sejmiku sam. Tryb pracy kolegium określa statut urzędu wojewódzkiego.
19. Urząd wojewódzki, dyrektor generalny urzędu.
Urząd wojewódzki jest organem pomocniczym wojewody. W urzędzie tworzy się:
- wydziały (wg potrzeby i warunków miejscowych, charakteru zadań, wymagań praworządnego, skutecznego i ekonomicznego funkcjonowania urzędu),
- w przypadkach uzasadnionych sprawnym działaniem, w wydziałach tworzy się oddziały, referaty lub samodzielne stanowiska pracy.
Dyrektor urzędu woj. zapewnia sprawne funkcjonowanie urzędu, warunki jego działania, organizację pracy. Dyrektor może w imieniu wojewody (zgodnie z poleceniami) wykonywać zadania w zakresie kierowania urzędem wojewódzkim.
20. Urzędy rejonowe, kierownicy, pozycja prawna rejonów adm.
Urząd rejonowy jest aparatem pomocniczym kierownika urzędu. Kierownicy urzędów rejonowych wykonują określone w ustawach szczególnych zadania i kompetencje rządowej adm. ogólnej. Kierownika i jego z-cę powołuje i odwołuje wojewoda. Minister właściwy do spraw adm. (po zasięgnięciu opinii wojewodów) określa w drodze rozporządzenia siedziby i zasięg teryt. działania urzędów rejonowych. Terytorialny zasięg działania urzędów nie może naruszać granic gmin. Komórkami organizacyjnymi urzędu są oddziały, biura, referaty lub samodzielne stanowiska. Organizację urzędu określa statut nadany przez wojewodę. Kierownik może w formie pisemnej upoważnić pracowników podległego mu urzędu do prowadzenia niektórych spraw (np. wydawanie decyzji w I instancji).
21. Organy adm. specjalnej - działające na obszarze województwa.
Podział specjalny jest dokonywany na potrzeby określonych dziedzin adm państw. lub w innych uzasadnionych społ. celach. Terytorialny podział specjalny nie może naruszać granic jednostek podziału zasadniczego. Org. adm. dla celów specjalnych - administracja niezespolona. Z reguły jest to podział nie odpowiadający podziałowi podstawowemu, dotyczy to np.: koleji państwowej, adm. leśnej, morskiej, wojskowej (okręgi). Podział ten dokonany na podstawie prawa jest względnie trwały. Z podziału specjalnego mogą korzystać też organizacje i instytucje niepaństwowe, wykonujące na podstawie poruczenia (zlecenia) zadania publ.-prawne.
22. Organy działające w zastępstwie wojewody.
wojewoda jest jednoosobowym org. adm., koncentrującym w swoim ręku całość kompetencji przydzielonej mu przez prawo. Może on powierzać część swoich kompetencji innym podmiotom (będą działały w jego imieniu). Wojewoda:
- wyznacza zakres realizacji jego kompetencji przez wicewojewodów,
- może upoważnić w formie pisemnej pracowników urzędu woj. do załatwiania określonych spraw w jego imieniu,
- może powierzyć (zlecić) org. gminy i kierownikom państwowych jednostek organizacyjnych prowadzenie niektórych spraw, np. wydawanie decyzji adm. Tu powierzenie następuje w drodze porozumienia ogłaszanego w woj. dzienniku urzędowym,
- może powierzyć w szczególnych wypadkach swoje kompetencje innym jednostkom niż wymienione.
23. Organy sam. teryt.
Zakres działania gminy to sprawy publ. o znaczeniu lokalnym. Podstawowe zadanie gminy to "zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców".
Organami sam. teryt. są:
1. Rada Gminy - organ stanowiący i kontrolujący; Właściwość rady gminy to uchwalanie statutu gminy, wybór i odwołanie zarządy, powołanie i odwołanie skarbnika oraz sekretarza gminy (na wniosek przewodniczącego zarządu gminy), uchwalanie budżetu gminy, udzielenie lub nie absolutorium zarządowi, podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat lokalnych. Skład rady gminy to:
- wybierany ze swego grona przewodniczący (organizuje pracę rady i prowadzi jej obrady),
- 1-3 wiceprzewodniczących.
Oni nie mogą być w zarządzie gminy. Rada gminy kontroluje działalność zarządu i jednostek organizacyjnych, w tym celu powołuje komisję rewizyjną (opiniuje wykonanie budżetu i to ona występuje z wnioskiem do R.G. o udzielenie lub nie zarządowi absolutorium), która jest komisją obligatoryjną. Rada gminy działa wg statutu ogłoszonego w woj. dzienniku urzędowym.
2. Zarząd Gminy - organ wykonujący; Zadaniem zarządu jest przygotowanie projektów uchwał R.G., określenie sposobu wykonania tych uchwał, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonanie budżetu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek org. Skład zarządu:
- przewodniczący (wójt, burmistrz lub prezydent miasta),
- zastępcy i inni członkowie (3-7 osób).
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) organizuje pracę zarządu gminy, kieruje bieżącymi sprawami gminy, oraz ją reprezentuje. Jednostka pomocnicza zarządu to Urząd Gminy (ma regulamin organizacyjny, uchwalony na wniosek zarządu przez radę gminy). Kierownikiem urzędu jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, jest on zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu. Urząd prowadzi zbiór wszystkich przepisów gminnych. Sekretarz i skarbnik uczestniczą w pracach zarządu bez prawa głosu.
24. Rozgraniczenie zakresu kompetencji między adm. rządową a samorządową.
Kompetencja - są to zadania, obowiązki i uprawnienia, które każdy organ adm. uzyskuje w ściśle określonej formie prawnej. Zakres działania - wskazuje jakimi sprawami ma się zajmować dany organ. Zadanie - faktyczne wykonywanie działań. Właściwość pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie, jaki podmiot adm. i jaki organ adm. jest powołany do załatwiania spraw adm. danego rodzaju. Rodzaje właściwości:
- rzeczowa - dot. określonej kategorii spraw (budownictwo),
- miejscowa - terytorialna, dot. przestrzeni działania org. (gmina, województwo czy rejon),
- instancyjna - zakłada wielostopniową org. adm. i rozstrzyga, którego stopnia org. jest właściwy,
- funkcjonalna - który z wew. org. danego podmiotu właściwy jest do załatwienia sprawy.
Zakres działania org. obejmuje tylko wyliczenie spraw, jakimi się org. zajmuje. Zasadą jest niedopuszczalność przenoszenia kompetencji między org. adm. Są wyjątki:
- delegacja - organ wyższego stopnia przekazuje org. podległemu część swoich kompetencji, org. wykonuje je samodzielnie.
- dewolucja - przejęcie kompetencji org. niższego przez org. wyższy.
Gdyby porównać adm. rządową z adm. samorządową, to należałoby podkreślić, że ta pierwsza kierowana jest przez rząd (ma obowiązek wykonywać polecenia służbowe i akty rządowe), a druga podlega jedynie nadzorowi (posiada odrębne od państwa podmioty administrujące). Samorząd istnieje i działa w ramach państwa na podstawie ustaw. Org. sam. są odrębnymi od państwa związkami, których działalność obciąża państwo.
Org. państwa posiadają tzw. władztwo organizacyjne - uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podm. adm. (organów, korporacji, zakładów publ.).
25. Zadania własne gminy a zlecone.
Art. 6 ustawy o sam. teryt. stanowi, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publ. o znaczeniu lokalnym. W tym celu gmina ma określone zadania:
- własne - mają charakter obowiązkowy (zaspokajanie potrzeb zbiorowych, są to zadania które gmina musi załatwić) i pozostałe (mają gminy swobodę co do formy załatwienia danej sprawy). Zadania te gminy finansują w zasadzie samodzielnie ze środków własnych, uzupełnianych dotacjami i subwencjami państwa.
- zlecone - gmina może wykonywać zadania z zakresu adm. rządowej na podstawie ustawy i porozumienia z org. adm. rządowej. Gmina otrzymuje środki na wykonanie tych zadań (zagwarantowanie ustawowe).
Między zadaniami własnymi a zleconymi istnieją zasadnicze różnice z punktu widzenia prawnego. Co do zadań własnych obowiązuje klauzula generalna właściwości (odpowiedzialność za ich wykonanie ponosi gmina, wykonuje je gmina w oparciu o własne środki, nadzór tu jest sprawowany na podstawie kryterium zgodności z prawem, posiada ochronę sądową), a co do zadań zleconych - każdorazowe upoważnienie (odpowiedzialność za ich wykonanie ponosi adm. rządowa, środki na ich wykonanie zapewnia ad. rządowa, nadzór jest sprawowany pod względem legalności, celowości, rzetelności i gospodarności, tu nie można dochodzić przed sądem zlecenia tych zadań gminie).
26. Jednostki pomocnicze gmin.
W gminie mogą być tworzone jednostki pomocnicze (art. 5 ust. 1 u.s.t.), zasady tworzenia ich winien określić statut gminy:
- sołectwa - org. uchwałodawczy to zebranie wiejskie, a wykonawczy to sołtys (funkcjonariusz publ.). Zebranie wiejskie jest właściwe we wszystkich sprawach sołectwa nie zastrzeżonych dla sołtysa. Sołtysa wspomaga Rada Sołecka, jako org. opniodawczo-konsultacyjny. Sołtysa i Radę S. wybiera zebranie wiejskie.
- dzielnice miejskie i osiedla - ich organizacja jest zbliżona do organizacji samej rady gminy. Org. uchwałodawczy to rada dzielnicy (osiedla), a liczba członków jest zależna od liczby mieszkańców, jak przy radzie gminy. Org. wykonawczym jest zarząd dzielnicy (osiedla). Statut osiedla może przewidywać - przy małej liczbie mieszkańców - iż org. uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców.
Jednostkom pomocniczym gmina może przekazać część mienia komunalnego.
27. Sejmik samorządowy.
Jest to obligatoryjna, wspólna reprezentacja gmin danego województwa. Sejmik tworzą delegaci wybierani z poszczególnych gmin w głosowaniu tajnym, spośród radnych. Liczba delegatów każdej gminy zależy od liczby mieszkańców. Rada może odwołać swego delegata do sejmiku większością 2/3 głosów. Do zadań sejmiku należy:
- współdziałanie z wojewodą
- ocena działalności adm. rządowej w województwie
- reprezentowanie interesów gmin
- mediacja w sprawach spornych między gminami
- możliwość składania interpelacji do wojewody, który musi udzielić nań odpowiedzi w terminie 30 dni (nadzór w stosunku do gmin)
Koszty działania sejmiku ponoszą gminy. Budżet i wysokość składek ustala sam sejmik. Uchwały sejmiku podlegają nadzorowi Prezesa R.M.
28. Krajowa reprezentacja gmin.
Tworzą go przedstawiciele wojewódzkich sejmików sam. wraz z afiliowanymi przy nim przedstawicielami różnych związków i porozumień jednostek sam.
29. Związki i porozumienia komunalne.
Związki międzygminne (związki komunalne) - tworzone są przez gminy w celu wspólnego wykonywania zadań publ. Powołanie związku następuje po podjęciu uchwał rad zainteresowanych gmin. Związek wykonuje zadania na własną odpowiedzialność i we własnym imieniu. Posiada osobowość prawną, którą nabywa po zarejestrowaniu związku i w chwili ogłoszenia statutu. Org. stanowiącym i kontrolnym związku jest jego zgromadzenie (wójtowie i burmistrzowie gmin związkowych, lub inni wyznaczeni przez gminę przedstawiciele). Org. wykonawczym jest zarząd związku.
Porozumienie komunalne - jest to powierzenie jednej gminie zadań publ. przez inną (inne) gminę na koszt gminy przekazującej.
30. Samorządowe Kolegia Odwoławcze przy Sejmiku Sam.
Jest org. wyższego stopnia nad org. gminy, ale tylko w zakresie załatwiania przez te org. indywidualnych spraw z zakresu adm. państw., innych niż zadania zlecone. Organami kolegium są:
- Zgromadzenie Ogólne Kolegium
- składy orzekające
- przewodniczący kolegium
Rozpatrują:
- odwołania od decyzji
- zażalenia na postanowienia
- zażalenie wznowienia postęp. lub stwierdzenie nieważności decyzji
- skargi i wnioski wg. kpa.
Członkostwa w kolegium nie można łączyć w tym samym województwie z mandatem radnego lub funkcją członka org. wykonawczego sam. teryt., zatrudnieniem w urzędzie gminy, członkostwem w kolegium RIO. Członkowie kolegium korzystają z ochrony prawnej dot. funkcjonariuszy publ. Orzeczenia kolegium zapadają w formie decyzji lub postanowienia po przeprowadzeniu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym. Sprawę przedstawia członek kolegium wyznaczony jako jej sprawozdawca. Kolegium orzeka w składzie 3-osobowym większością głosów.
31. Nadzór nad samorządem teryt.
Nadzór nad działalnością komunalną, w tym nad działalnością finansową, określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym i ustawa z dnia 7 października 1992 r. o Regionalnych Izbach Obrachunkowych. Poświęcono temu zagadnieniu jeden z rozdziałów w/w ustawy (roz. 10 "Nadzór nad działalnością komunalną"). Podstawową zasadą nadzoru nad działalnością komunalną (a więc nie tylko nadzór samej gminy) jest ocena podmiotu nadzorowanego z punktu widzenia legalności jego działania - wg. art. 85 ust. 1 (nadzór sprawowany jest w zakresie zadań własnych gminy). Natomiast ocena merytoryczna może być dokonywana tylko wtedy, kiedy podmiot nadzorowany zajmuje się sprawami zleconymi. W tym ostatnim przypadku nadzór jest już wszechstronny. Obok zgodności z prawem bada się celowość, rzetelność i gospodarność w działaniu (nadzór w zakresie zadań zleconych z zakresu adm. rządowej). Celowość, rzetelność i gospodarność nie są pojęciami prawnie zdefiniowanymi. Trzeba je więc rozumieć zgodnie z ich znaczeniem w języku polskim. I tak: celowość - odpowiedniość, przydatność do celu, potrzeba, rzetelność - sumienność, uczciwość, słowność, solidność, gospodarność - umiejętność dobrego gospodarowania, zarządzania czymś, umiejętne i oszczędne gospodarowanie. Z prawnego punktu widzenia nadzór nad działalnością gmin jest szczególnym rodzajem ingerencji organów adm. państwowej w działalność samorządową, mającą na celu jej weryfikację.
Nadzór nad działalnością finansową gminy przewidziany w ustawie o sam. teryt. i w ustawie o RIO zasadniczo odnosi się do uchwał organów gminy (rady, zarządu) podejmowanych w sferze prawa finansowego. Nadzór dotyczy uchwał organów gminy (uchwał zarówno zawierających przepisy prawne, jak i uchwał nie mających charakteru normatywnego), nie odnosi się on zaś do decyzji adm. w rozumieniu kpa.
Wg. ustawy o sam. teryt. art. 86 organami sprawującymi nadzór są:
* Prezes Rady Ministrów (m.in. jest to org. nadzoru nad działalnością sejmiku sam i jego org.) i wojewoda,
* Regionalna Izba Obrachunkowa w zakresie spraw budżetowych.
Określone uprawnienia nadzorcze posiada również Sejm i sejmik samorządowy (art. 96 i art. 45 u.s.t.). Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność komunalną tylko w przypadkach określonych ustawami. Tak więc, gdy organ gminy podejmie uchwałę w sprawach finansowych, można ją zakwestionować tylko w przypadkach przewidzianych przepisami prawa - ustawą o sam. teryt. lub przepisami szczególnymi.
32. Karta Samorządu Teryt. Rady Europy - preambuła.
Integralną częścią sam. teryt. w Polsce jest Europejska Karta Sam. Teryt. My przyjęliśmy Kartę w całości, choć można było przyjąć 10 podstawowych jej założeń, lub przyjąć ją tylko na części terytorium państwa.
Kartę stworzono po to, by:
- zacieśnić więzi między państwami członkowskimi Rady Europy
- społeczności lokalne stanowiły jedną z zasadniczych podstaw ustroju demokratycznego
- zapewnić prawo obywateli do uczestniczenia w zarządzaniu sprawami publ. (jest to najbardziej bezpośredni sposób)
- bronić i ugruntować sam. teryt. w krajach Europy dla budowy Europy zjednoczonej w oparciu o zasady demokracji i decentralizacji
- społ. lokalne były wyposażone o organy decyzyjne ukonstytuowane w sposób demokratyczny i by korzystały one z szerokiej autonomii (kompetencje, formy wykorzystania uprawnień, środki niezbędne do realizacji zadań).
33. Zakłady administracyjne * pkt 100 (władztwo zakładowe)
Zakład adm. (użyteczności publ.) - jest podstawową jednostką organizacyjną realizującą zadania adm. świadczącej, tzn. organizuje zaspokajanie społeczeństwa w sferze oświaty, szkolnictwa wyższego, ochrony zdrowia, opieki i pomocy społ. (może być zorganizowany w jednostkę budżetową - rozlicza się pełną kwotą dochodów i wydatków [metoda brutto] lub w zakład budżetowy - rozlicza się zasadą wynikową [metoda netto]).
Zakład (pr. adm.) to względnie samodzielna jednostka organizacyjna, wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest bezpośrednie świadczenie usług społ.-kult. o szczególnym znaczeniu społecznym. Kierowanie zakładem jest powierzone org. zakładu, które działają w jego imieniu, np. rektor i senat, dyrektor szkoły i rada pedagogiczna. Nie są one org. adm. państw., ale w zakresie w jakim wykonują funkcje adm. publ. mają do nich zastosowanie przepisy np. kpa, ustawa o post. egzekucyjnym.
Zakłady publiczne istnieją w celu świadczenia usług ich użytkownikom tzn. uczniom, studentom, pacjentom, chorym, czytelnikom. Użytkownicy są podmiotami, w stosunku do których ma zastosowanie władztwo zakładowe, które może być wykorzystywane tylko do osiągnięcia celów zakładu.
34. Przedsiębiorstwa państwowe.
Jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podm. gosp., posiadającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:
- naczelne i centralne org. adm. państw.
- NBP i banki państwowe
Akt o utworzeniu przed. państw. organu założycielskiego określa: nazwę, rodzaj przeds., jego siedzibę, przedmiot działalności i inne sprawy, np. powoływanie filii. Strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa oraz inne sprawy reguluje statut uchwalony przez ogólne zebranie pracowników na wniosek dyrektora przeds. Organy przeds. to:
- ogólne zebranie pracowników (delegatów)
- rada pracownicza
- dyrektor (reprezentuje przeds. na zew. i zarządza nim).
Osobami uprawnionymi do składania oświadczeń w zakresie spraw majątkowych są dyrektor i jego zastępcy lub ustanowieni przez przeds. i uwidocznieni w rejestrze pełnomocnicy. Osobowość prawną przeds. nabywa z chwilą wpisu do rejestru przeds. państw.
35. Organizacje społ. wykonujące funkcje z zakresu adm. publ.
Organizacje społ. działają w formach sobie właściwych (w statucie), pozbawionych przymusu państwowego. Natomiast przekazanie im funkcji zleconych pociąga za sobą ich uprawnienie do rozstrzygnięć w formach zastrzeżonych dla org. adm. publ. Rozstrzygnięcia te są poparte możliwością użycia przymusu organizacyjnego i państwowego. Organizacja społ. winna spełniać określone warunki przy przekazaniu jej funkcji zleconych:
- funkcja ta winna leżeć w sferze zainteresowania organizacji
- powinna być realizowana przez aparat społ.
Podstawowe cechy org. społ. to: samodzielność organizacyjna, dobrowolność uczestnictwa, trwałość działania, określona rola w państwie. Do org. społ. wg w/w cech będą należeć też partie polit. i stowarzyszenia (dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych).
36. Podmioty prywatne wykonujące funkcje administracji.
Podmioty prywatne to spółki akcyjne, czy osoby prywatne. Im to przepisy prawne mogą powierzać określone sprawy z zakresu adm., np. zakłady opieki zdrowotnej mogą być tworzone i utrzymywane przez osoby fizyczne, tzn. że tej osobie będą przysługiwać te same uprawnienia i obowiązki jak org. adm. Zawsze uznanie os. fiz. jako podmiotu realizującego funkcje adm. publ. musi mieć podstawę w ustawie lub w decyzji adm. wydanej na podstawie upoważnienia ustawowego.
37. Samorząd teryt. w obliczu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.
art. 2 - zasada samorządu teryt. musi być uznana w prawie wewnętrznym, najlepiej w Konstytucji.
art. 3 - przedstawia definicję sam. teryt.
Samorząd terytorialny to prawo i rzeczywista zdolność społ. lok. (w granicach określonych ustawą) do regulowania i zarządzania sprawami publ., na ich odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców.
Prawo to realizowane jest przez wybory lokalne, tzn. zgromadzenia lub rady są wybierane w wyborach (5-przymiotnikowych) i to one dysponują org. wykonawczymi im podlegającymi.
Ważna jest tu zasada subsydiarności - najpierw powinny być brane pod uwagę sprawy gminne w organach tych gmin. Dopiero, kiedy one nie mogą sobie poradzić - sprawa przekracza kompetencje gminy - wtedy trafiają one do szczebla wyższego.
Kompetencja generalna (ogólna) - mają ją tylko gminy, tzn. zakres kompetencji obejmuje zadania dot. całego terenu danej gminy. Ma to znaczenie dlatego, że gdyby kompetencje poszczególnych szczebli pokrywały się (wszyscy mieliby kompetencję generalną), to powstałby spór kompetencyjny pozytywny lub negatywny.
Gmina nie może mieć kompetencji, które nie są za sobą powiązane.
art. 5 - jeżeli lokalne granice danej społeczności mają być zmienione, to konieczna jest wcześniejsza konsultacja z tą społecznością.
art. 6 - chodzi tu o zatrudnianie pracowników samorządowych o wysokich kwalifikacjach (szkolenie, awans zawodowy).
art. 8 - kontrola sam. teryt. może być sprawowana tylko wg przepisów prawa. Celem kontroli adm. jest:
- zapewnienie przestrzegania prawa i zasad konstytucyjnych
- kontrola może zawierać kryterium celowości; jest ona sprawowana przez władzę szczebla wyższego i dot. zadań zleconych.
art. 9 - społ. lok. mają prawo posiadać własne zasoby finansowe niezbędne do wykonywania uprawnień i samodzielnie nimi rozporządzają. Część zasobów finansowych to opłaty lokalne i podatki. Jeżeli gmina jest "słaba" finansowo to wymaga tzw. procedur wyrównawczych (korygowanie skutków nierównego podziału źródeł dochodów i wydatków). Subwencje nie powinny być przeznaczone na finansowania specyficznych projektów.
art 10 - społeczności mają prawo do zrzeszania się.
art. 11 - sam. teryt. winien podlegać ochronie sądowej, by uzyskać gwarancje swobodnego wykonywania swych uprawnień.
38. Działalność Rady Europy z siedzibą w Strassburgu w przedmiocie sam. teryt.
Istotne znaczenie dla samorządu terytorialnego w Europie ma fakt ustanowienia przez Radę Europy w dniu 5 października 1985 r. Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego. Samorząd teryt. jest wspólnotą sam. posiadającą osobowość prawną, powstałą z mocy prawa, wykonującą samodzielnie część adm. publ. i posiadającą odrębne mienie, umożliwiające wykonywanie swych zadań.
39. Zakres obowiązywania Europejskiej Karty Sam. Teryt.
Klauzula Terytorialna - art. 16
Każde państwo może przyjąć Kartę:
- w całości, jako dokument
- w części (min. 10 zasad)
- na całym terytorium państwa
- tylko na określonej części terytorium, np. 13 województw.
Jeżeli państwo przyjęło kartę w części, to może później w drodze oświadczenia skierowanego do Sekretarza Generalnego Rady Europy rozszerzyć stosowanie niniejszej karty.
40. Regulacje EKST (cele i zadania) - art. 4
Podstawowe kompetencje społeczności lokalnych są określone w Konstytucji lub w ustawie. Społeczności mają pełną swobodę działania, o ile nie ogranicza jej ustawa (kompetencja innych podmiotów władzy). Sprawy dotyczące obywateli winny być załatwiane na najniższym szczeblu - zasada subsydiarności. Kompetencje społeczności lok. w zasadzie mają być stałe, ale można je naruszyć w zakresie przewidzianym ustawą.
Swoboda realizacji - w ograniczonym zakresie gmina może dostosować nowe zadania zlecone do warunków panujących w gminie.
Niepodważalną zasadą jest to, że w sprawach dot. danej społeczności należy się z nią konsultować (przez przedstawicieli lub przez referendum).
41. Samorząd zawodowy w EKST Rady Europy.
Art. 6 karty mówi o tym, że społeczności lok. powinny móc samodzielnie ustalać wew. strukturę administracyjną. Winni być zatrudniani pracownicy o wysokich kwalifikacjach zawodowych (umiejętności i kompetencja).
42. Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego. Określenie pojęć: bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo publiczne i porządek publ.
Gwarancje bezpieczeństwa (osobiste) obywateli - przyjmuje się, że bezpieczeństwo to określony stan, polegający na tym, że człowiek jest wolny od zagrożeń związanych z naruszeniem jego przyrodzonych i ustanowionych praw. Chodzi tu o prawa zasadnicze, podstawowe, określane jako prawa człowieka. Człowiek nie czuje się bezpiecznie wtedy, gdy przysługują mu określone prawa, ale wtedy gdy korzystanie z tych praw jest faktycznie możliwe (ma on to zapewnione). W tej sytuacji na pierwszy plan wysuwa się problem źródeł zagrożeń praw obywateli.
Jest obecnie potrzeba określenia praw człowieka w przyszłej Konstytucji RP. Obecnie gwarancje obywateli są określone w:
- Małej Konstytucji
- prawie materialnym (k.c. art. 23, 24; pr. karne)
- Konwencja Praw Człowieka
- kpa (procedura załatwiania spraw).
Przepisy prawa - instrumenty ochrony obywateli przed ingerencją w prawa człowieka.
Źródła ingerencji w prawa człowieka:
- ze strony organów państwa (jest koniecznym źródłem ingerencji, np. ochrona nietykalności osobistej). Na organach państwowych ciąży obowiązek ingerencji w prawa tych jednostek, które naruszają prawo (swoboda obywatelska). Organy państwa także naruszają prawa człowieka, obywatel wtedy może się odwołać, a także może zaskarżyć decyzję do NSA.
- osób trzecich (współobywatele). O poziomie bezpieczeństwa decyduje to, w jakim stopniu państwo jest w stanie skutecznie chronić obywatela przed ingerencjami w jego prawa ze strony osób trzecich.
Obowiązek państwa w kwestii ochrony praw człowieka - obywatel będzie się czuł bezpiecznie w przypadku (wiąże się to z prawem adm. i sądowym), jeśli nie będzie narażony na samowolę państwa i nieuzasadnioną ingerencję w jego prawa ze strony org. państwa. Ingerować należy tylko wtedy, gdy jest to konieczne, np. rozbiórka czegoś zbudowanego bez zezwolenia.
Konflikt między interesem jednostki a społeczności - chodzi tu o stworzenie skutecznej gwarancji poszanowania praw człowieka przez osoby trzecie. Chodzi o skonstruowanie takich instrumentów prawnych, które by chroniły te prawa (ściganie karne). Na organach państwowych spoczywa obowiązek walki z przestępczością, której skuteczność uwarunkowana jest rozlicznymi czynnikami, wśród których wymienia się:
- odpowiednie zabezpieczenie techniczno-kadrowe,
- sprawność działania org. państwa (postępowania).
Zakres, w jakim wolno organom ścigania, org. adm. państwa ingerować w zakres praw jednostki jest określony w konstytucji, k.c., kpc., k.k., kpk., kpa., w uchwałach Rad Gmin.
Skuteczność ingerencji w prawa człowieka - zagrożenie przestępczością cały czas rośnie, więc sfera ingerencji państwa także rośnie. Wiąże się to ściśle ze świadomością prawną (dyscypliną prawną). Każde państwo winno dać org. państwa tyle uprawnień, aby mogły one dbać skutecznie o bezpieczeństwo ogółu, nie tyle jednak, by mogły bez uzasadnienia naruszać prawa jednostek. Zależy to też od funkcjonowania org. adm. państwowej i jego funkcjonariuszy.
Bezpieczeństwo państwa - ochrona ustroju konst. przed wrogami zew. i wew. (zwalczanie działalności szpiegowskiej). Jest to ochrona naczelnych org. władzy i adm. państw., org. i instytucji państwowych, obiektów gosp. i naukowych. Bezpieczeństwo państwa wiąże się z odpowiednią polityką wizową i paszportową, z ochroną personelu i siedzib obcych przedstawicielstw, tajemnicy państwowej i służbowej oraz z zadaniami państwa w zakresie mobilizacyjno-obronnym.
Bezpieczeństwo publiczne - to stan, w którym ogółowi obywateli, żyjącemu w państwie, nie grozi żadne niebezpieczeństwo i to niezależnie od tego, jakie byłyby jego źródła. Ochrona bezp. publ. należy do państwa.
Porządek publ. - odnosi się do tych zadań org. spraw wew. i innych org. adm. oraz niektórych org. społ., które bezpośrednio wiążą się z utrzymaniem porządku umożliwiającego normalny rozwój życia w państwie (stan sanitarny urządzeń użyteczności publ.). Związany jest z zagwarantowaniem zgodnych z przepisami prawa i innymi normami społecznie akceptowanymi, środków społ.
43. Urząd ochrony państwa, Policja, Straż Graniczna, Ochrona przeciwpożarowa.
Urząd ochrony państwa - jego celem jest ochrona bezp. i porządku konstytucyjnego. Organizuje on i wykonuje działania zapobiegające powstawaniu niepożądanych zjawisk, zapobiega i wykrywa przestępstwa szpiegowskie i terrorystyczne (ściganie ich sprawców). Rozpoznaje i zapobiega przestępstwom:
- godzącym w podstawy ekon. państwa,
- nielegalne wytwarzanie i posiadanie broni, amunicji, materiałów wybuchowych, środków odurzających, materiałów jądrowych,
- naruszenie tajemnicy państwowej.
Przygotowuje dla najwyższych org. władzy i adm. państw. informacje i analizy istotne dla bezpieczeństwa państwa. Centralnym org. adm. państw. jest Szef UOPu, podległy Min. Spr. Wew. i Adm. Powołuje go i odwołuje Prezes R.M. na wniosek Min. Spr. Wew. i Adm. po zasięgnięciu opinii Polit. Komitetu Doradczego przy Min. Spr. Wew. i Adm. Szef posiada uprawnienie personalne w stosunku do funkcjonariuszy UOP. UOP wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze (uzyskiwanie informacji) i dochodzeniowo-śledcze (zapobieganie przestępstwom). W czasie tych czynności może stosować podsłuch telefoniczny, inwigilację korespondencji, instytucję świadka koronnego.
Policja - są dwie prawne sfery działania policji:
1. zewnętrzna - system pr. ustawowego i podporządkowane mu pr. tworzone przez naczelne org. adm. państw. (R.M. i Min. Spr. Wew. i Adm.). Akty te określają zadania policji i formy (Ogólne - wydawanie decyzji, kontrola w ruchu drogowym, Szczególne - np. użycie broni palnej) , metody działania jej w celu realizacji tych zadań.
2. wewnętrzna - wszelkie czynności odbywają się wg norm kompetencyjnych.
Prawne formy działania: dot. działań w sferze adm. państw., związane są ze ściganiem karnym i wymiarem sprawiedliwości (kk i kpk), wykonywane są na zlecenie org. adm. państw. i sam., są to działania profilaktyczne i społ.-org. Centralnym org. adm. państw. jest Komendant Główny Policji, podległy Min Spr. Wew. i Adm., jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy policji. (odwoł. i powoł. jak Szefa UOPu) Terenowe org. policji:
- komendanci wojewódzcy (wykonują swe zadania za pomocą urzędów zwanych komendami)
- komendanci rejonowi (wykonują swe zadania za pomocą urzędów zwanych komendami)
- kom. komisariatów (wykonują swe zadania za pomocą komisariatów).
Straż Graniczna - obejmuje zespół adm.-polit, celnych, sanitarnych i militarnych przedsięwzięć podejmowanych przez suwerenne państwo celem niedopuszczenia do nielegalnego przekroczenia granicy państwowej i przewożenia przez nią określonych towarów bez zezwolenia. Funkcje wykonawczo-zarządzające ochrony granicy wykonuje Straż Graniczna. Straż Graniczna w czasie wojny (mobilizacji) staje się częścią Sił Zbrojnych. Funkcjonariusze jej mają prawo użycia środków przymusu bezpośredniego i broni palnej. Centralnym org. adm. państw. jest Komendant Główny Straży Granicznej, podległy Min. Spr. Wew. i Adm., powołany na jego wniosek przez Prezesa R.M. Zadania:
- ochrona granicy państwa
- kontrola ruchu granicznego
- wydawanie wiz
- zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnym przekroczeniom granicy.
Ochrona przeciwpożarowa - polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym zagrożeniem, zapewnienie sił i środków do zwalczania ich i prowadzenie działań ratowniczych. Za realizację polityki w tym zakresie odpowiada Min. Spraw Wew. i Adm. Pełni on też nadzór nad funkcjonowaniem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Centralnym org. adm. państw. jest Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej (jest podległy Min. Spr. Wew. i Adm., powołuje go Prezes R.M. na wniosek Min Sp. Wew. i Adm.). Jednostki ochrony p.poż. to: jednostki organizacyjne Państw. Służ. Poż., zakładowa straż pożarna, zakładowa służba ratownicza, gminna zawodowa straż poż., itd. Państwowa Straż Poż. to: Komenda Gł. Państw. Służ. Poż., komendy wojew. P.S.P., komendy rejonowe, jednostki ratownicze, szkoły i jednostki badawcze.
Państwowa Straż Pożarna stanowi zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.
44. Inne podmioty wykonujące zadania z zakresu adm. bezp. i porządku publ.
Org. celne - ważny instrument w ręku państwa. Centralnym org. adm. państw. w sprawach celnych jest Prezes Głównego Urzędu Ceł. Powoływany i odwoływany jest przez Prezesa R.M. na wniosek Min. Współ. z Zagr. Minister ten nadaje statut określający organizację GUC. Funkcje organu:
- kontrola celna obrotu towarowego z zagranicą
- wymiar i pobór należności celnych
- zwalczanie i ściganie przestępstw wg ustawy karnej skarbowej.
Org. sanitarnej ochrony granic - podległe są Min. Zdrowia i Opieki Społ. oraz Min. Rol. I Gosp. Żywn. Min Zdrowia wykonuje swe zadania przez Państw. Inspekcję Sanitarną, a Min. Rolnictwa przez wykorzystanie służby weterynaryjnej i granicznych służb kwarantanny roślin. Głównego Insp. Sanitarnego powołuje i odwołuje Prezes R.M. na wniosek Min. Zdr. Jego org. doradczym jest Rada Sanitarno-Epidemiologiczna. Zadania tej służby to zapobieganie przenikaniu z zagranicy chorób zakaźnych ludzi lub zwierząt i szkodników lub chorób roślin.
Straż Miejska - formacja porządkowa, powoływana w miejscowościach, które mają przyznany status miasta.
45. Adm. obrony narodowej - dot. organizowania bezpośredniej i praktycznej realizacji zadań w dziedzinie wojskowej.
Prezydent RP - najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych, w czasie wojny mianuje i zwalnia Naczelnego Wodza. W razie zagrożenia zew. państwa Prezydent może wprowadzić stan wojenny na części teryt. lub całości państwa, a także ogłosić częściową lub powszechną mobilizację. Org. doradczym jest tu Rada Bezpieczeństwa Narodowego.
Komitet Obrony Kraju (KOK) - jest org. właściwym w sprawach obronności i bezpieczeństwa kraju. Przewodniczącym jego jest Prezydent, a z-cą Min. Obrony Narodowej. Zadania KOK to: ustalanie generalnych założeń obrony państwa, występowanie z wnioskiem w sprawie wprowadzenia stanu wyjątkowego, wojennego, ogłoszenia mobilizacji i podjęcia postanowienia i stanie wojny, ustalanie założeń organizacyjnych Sił Zbrojnych, obrony cywilne i jednostek zmilitaryzowanych. Zadania swe KOK wykonuje przy pomocy Biura Bezpieczeństwa Narodowego (BBN). Prezydent określa jego organizację i zakres działania. Biurem kieruje sekretarz Komitetu Obrony Narodowej, a jego działalność jest finansowana ze środków budżetowych Kancelarii Prezydenta.
Minister Obrony Narodowej (MON) - naczelny org. adm. państw. w dziedzinie obronności państwa. Działania swe wykonuje przy pomocy ministerstwa (ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego). W czasie pokoju kieruje on całokształtem Sił Zbrojnych i przygotowuje założenia obronne państwa. Jest zobowiązany do wykonywania założeń, decyzji i wytycznych Rady Min. Minister kieruje też adm. rezerw osobowych (powszechny obowiązek obrony). Sprawuje nadzór nad Żandarmerią Wojskową (zapewnia przestrzeganie dyscypliny wojskowej, przepisów porządkowych i adm., ochrony tajemnicy państwowej i służbowej).
Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego - najwyższy pod względem funkcji żołnierz w czynnej służbie wojskowej. Mianuje go i zwalnia Prezydent w porozumieniu z Min. Obr. Nar. W imieniu ministra dowodzi Siłami Zbrojnymi w czasie pokoju, współuczestniczy w opracowaniu koncepcji rozwoju tych sił, kieruje kompleksowym planowaniem mobilizacyjnym, utrzymuje Siły Zbr. w gotowości bojowej, kieruje szkoleniem wojsk, określa cele i zadania tego szkolenia, kieruje szkolnictwem wojskowym.
Szef Obrony Cywilnej Kraju - centralny org. adm. państw. w sprawach obrony cyw. Powołuje go Prezes R.M. na wniosek Min. Obr. Nar. Jego zadania to: przygotowanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej; ustalanie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cyw.; koordynowanie określonych przedsięwzięć i kontrola realizacji ich przez naczelne org. adm. państw., teren. org. adm. rządowej i org. sam. teryt.; sprawowanie nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej - do tego służą mu zarządzenia, wytyczne, instrukcje i regulaminy.
Terenowe org. obrony cywilnej to wojewodowie i wójtowie (burmistrzowie i prezydenci miast), jako szefowie obrony cywilnej (zadania zlecone). Kierują i koordynują przygotowaniami i realizacją przedsięwzięć obrony cyw.
Adm. rezerw osobowych - dla powszechnego obowiązku obrony należy do Min. Obrony Narod. (oprócz rejestracji, poboru i określania zdolności do służby):
- przeprowadzenie rejestracji i poboru obywateli (przedpoborowy - mężczyzna, który w danym roku kal. kończy 18 lat, muszą się zgłosić do rejestracji w oznaczonym czasie, prowadzi ją wójt, burmistrz, prezydent miasta; poborowy - mężczyzna, który kończy lat 19 w danym roku kal., wzywani są oni do stawienia się przed komisją lek. i komisją poborową). Pobór zarządzają Min Spr. Wew. i Adm. i Min. Obr. Nar., a przeprowadzają ją wojewodowie.
- określenie zdolności do służby wojskowej
- przeznaczeni do służby: wojskowej, w obronie cywilnej, w jednostkach zmilitaryzowanych
- uzupełnianie Sił Zbr.
- prowadzenie ewidencji ludności, którzy podlegają obowiązkowi służby wojskowej - prowadzą ją wojskowi komendanci uzupełnień. Osobom objętym ewidencją wydaje się wojskowe dokumenty osobiste.
- wykonywanie innych czynności.
Świadczenie na rzecz obrony kraju:
- osobiste w czasie pokoju - na osoby z obywatelstwem polskim mogą być nałożone (między 16 a 60 rokiem życia), jest to świadczenie prac doraźnych, doręczeń dokumentów.
- rzeczowe w czasie pokoju - nakładane są na urzędy, instytucje państw., podm. gosp., a polega na oddaniu nieruchomości i rzeczy ruchomych (w tej sprawie decyzje wydaje wójt). Za używanie ich przysługuje ryczałt.
- w razie zgłoszenia mobilizacji i w czasie wojny - powołanie do służby wojskowej.
- szczególne
46. Adm. spraw zagranicznych.
Prezydent - sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach oraz przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw.
Minister Spraw Zagranicznych - naczelny org. adm. państw. w dziedzinie polt. zagranicznej. Pośredniczy w kontaktach Prezydenta z innymi państwami i polskimi przedstawicielstwami za granicą. Ustala organizację i kieruje dział. polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych. Minister ustala programy wizyt delegacji rządowych i państw., uczestniczy w konferencjach międzynarodowych. Do zakresu działania ministra należy też prowadzenie polit. kadrowej i zatrudniania oraz ustalania kwalifikacji wymaganych od osób zatrudnionych w resorcie.
Org. działające za granicą:
- stałe misje dyplomatyczne - placówki dyplomatyczne, są to najczęściej ambasady i poselstwa (oznacza obniżenie stosunków między państwami), ustanawiane zostają decyzją Min. Spr. Zagr., są oficjalnym urzędem państwa. Każda misja dyplomatyczna działa na podstawie poleceń i dyrektyw swego rządu. Szef misji i członkowie jej korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych określonych w umowach międzynarodowych.
Urzędy konsularne - swoisty urząd adm., który reprezentuje państwo w ściśle określonym zakresie. Do zakresu działania tych urzędów należy: ochrona obywateli polskich, interesów państwa, czuwanie nad wykonywaniem umów z Polską, kontakty z Polonią. Na czele urzędu stoi konsul - org. adm. państw., podlega służbowo Min. Spr. Zagr., a bezpośredni nadzór ma nad nim kierownik przedstawicielstw dyplomatycznych.
- stałe misje dyplomatyczne i przedstawiciele przy org. międzynarodowych
- przedstawicielstwa handl.
- misje specjalne (ad hoc) - są wysyłane w celu wypełnienia jakiegoś zadania.
47. Adm. wymiaru sprawiedliwości.
Minister Sprawiedliwości - sprawuje zwierzchni nadzór nad działalnością adm. sądów powszechnych (informuje o tym Prezydenta i Krajową Radę Sądownictwa). Urzędem Min. Spr. jest ministerstwo, któremu statut nadaje R.M. Komórki organ. ministerstwa to m.in.: Departament Prokuratury, Prawny, Kadr i Szkolenia, Biuro Prasowe, Gabinet Ministra. Do jego zakresu należą też sprawy więziennictwa. Pełni on funkcję Prokuratora Generalnego. W ramach nadzoru zwierzchniego udziela on wytycznych co do polityki orzecznictwa w sprawach wykroczeń i podejmuje dziania org.-judykacyjne, z wyjątkiem tych, które są dyrektywami w dziedzinie orzekania.
Sąd Najwyższy - naczelny org. sądowy, sprawuje on nadzór nad działalnością wszystkich innych sądów w zakresie orzekania. Dzieli się na izby, w zależności od zakresu spraw, np. Adm., Pracy i Ubezp. Społ. Sąd Najwyższy składa się z Pierwszego Prezesa, prezesów i sędziów SN - liczbę ich ustala Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, tak samo jest z powołaniem sędziów.
Sądy Powszechne - sądy apelacyjne, wojewódzkie, rejonowe. Sądy dzielą się na wydziały, które tworzy i znosi Minister Spraw. Org. w sądach apelacyjnych i wojewódzkich są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne sędziów i kolegium sądu. W sądach rejonowych org. jest jego prezes. Prezes sądu wojewódzkiego wykonuje czynności adm. rządowej w stosunku do sądów rejonowych i nadzoruje je. Zwierzchni nadzór nad działalnością adm. sądów sprawuje Min. Spr.
Prezesa sądu apelacyjnego powołuje i odwołuje Min. Spr. spośród sędziów sądu apelacyjnego, Naczelnego Sądu Adm. lub Sądu Najw., po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów danego sądu apelacyjnego.
Prezesa sądu wojewódzkiego powołuje i odwołuje Min. Spr. spośród sędziów sądu wojewódzkiego, sądu apelacyjnego, Naczelnego Sądu Adm. lub Sądu Najw., po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów danego sądu wojewódzkiego i opinii właściwego sądu apelacyjnego.
Czynności ministra i prezesów sądów nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli.
Prokuratura - stanowią ją: Prokurator Generalny (naczelny org. - Min. Spr.) i podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jedn. organiz. prokuratury. Prokurator Gen. może występować do Tryb. Konstyt. o ustalenie powszechnej wykładni ustaw, kieruje on działalnością prokuratury osobiście lub przez z-ców, powołuje prokuratorów apelacyjnych, wojewódzkich, rejonowych.
Adwokatura - jest powołana do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich, w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Zorganizowana jest na zasadach sam. zawodowego - ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Org. adwokatury:
- Krajowy Zjazd Adwokatury
- Naczelna Rada Adwokacka
- Wyższy Urząd Dyscyplinarny
- Wyższa Komisja Rewizyjna
Podstawowa jednostka organizacyjna adwokatury to zaspół adwokacki (członkiem jest osoba wpisana na listę adwokatów, a decyduje o tym okręgowa rada adwokacka). Adwokaci i aplikanci adwokaccy, mający siedzibę na terenie jednego lub kilku województw stanowią izbę adwokacką.
Służba więzienna - jest umundurowaną i uzbrojoną formacją apolityczną podległą Min. Spr. Jednostki organizacyjne to: Centralny Zarząd Służby Więziennej (kieruje nim Dyrektor Generalny podległy Min. Spr. - jest on przełożonym wszystkich funkcjonariuszy), okręgowe inspektoraty Sł. Więz. (kieruje nim dyrektor okręgowy, mianowany na wniosek Dyrektora Generalnego przez Min. Spr.), zakłady karne i areszty śledcze (kieruje nim dyrektor - mianowany przez Dyrektora Gener. na wniosek dyrektora okręgowego), ośrodki szkolenia i doskonalenia kadr Sł. Więz. (kieruje nim komendant, mianowany i zwalniany przez Dyrektora Gener.)
Funkcjonariusze służby więziennej mogą się zrzeszać w związku zawodowym (jednym) i nie ma on prawa strajku.
48.Adm gospodarki i finansów.
Obecnie u podstaw leżą trzy zasady polityki gospodarczej:
- zrównoważenia sektora prywatnego i państwowego,
- wolności gospodarczej,
- prywatyzacji, wskazuje kierunek przemian własnościowych.
Działalność ewidencyjna i koncesyjna. Ewidencji podlega os. fiz. i jednostka org. nie mająca os. pr., która prowadzi działalność gospodarczą - wyjątek to, gdy jest to działalność uboczna. Ewidencja to odnotowanie faktu bytu jakiegoś podm. gosp. Koncesja to wyjątek od zasady wolności gosp. (w formie decyzji), udzielenie, odmowa lub cofnięcie koncesji należy do naczelnych lub centralnych org. adm. państw. Przy koncesji państwo "wpuszcza" podm. gosp. w dziedzinę swojej działalności, np. możliwość wyrobu alkoholu.
Działania adm. wobec przed. państw. - silną ingerencją jest instytucja zarządu komisarycznego, tzn. z chwilą jego ustanowienia wszystkie org. przeds. ulegają rozwiązaniu. Firmy nadzoru adm. - prawo nałożenia zadań spoza planu przeds., prawo wstrzymania wykonania decyzji dyrektora - sprzeczność z prawem.
Adm. skarbowa - jest to Min. Finansów z jego aparatem wykonawczym (urzędy i izby skarbowe). Urzędy skarbowe - prowadzą resejestrację podatkową, ustalają i pobierają podatki i należności budżetowe niepodatkowe, prowadzą dochodzenie w sprawach karnych skarbowych, egzekucję należności pieniężnych. Izby skarbowe (II instancja) - sprawuje nadzór nad urzędnikami skarbowymi, planuje środki budżetowe państwa na dotacje i bada ich wykorzystani.
Adm. celna - centralnym org. jest tu Prezes GUC, który: sprawuje nadzór nad org. celnymi, realizuje politykę celną państwa, współdziała w tym celu. Politykę celną kształtuje w państwie R.M.
Policja adm. są to inspekcje specjalne. Zaliczyć do nich można:
- Państwową Inspekcję Pracy
- Państwową Inspekcję Handlową
- Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska
- Państwową Inspekcję Nadzoru Budowlanego
Charakterystyczną cechą policji adm. jest specjalistyczny zakres ich kompetencji. Działalność tych inspekcji opiera się na stosowaniu środków nadzorczych i kontrolnych wobec innych podmiotów oraz na określaniu i egzekwowaniu restrykcji adm. - naliczanie kar, wstrzymanie dział. gosp.
51. Adm. komunikacji i łączności lądowej, morskiej, powietrznej, łączności.
Komunikację lądową regulują przepisy: pr. o drogach publ., o ruchu drogowym, o transporcie drogowym i spedycji krajowej, o kolejach. Ustawa o drogach publ. wyróżnia drogi: krajowe, wojewódzkie, gminne, lokalne miejskie, drogi zakładowe. Drogi ze względu na dostępność dzielą się na: ogólnodostępne, ekspresowe, autostrady.
Budowa, utrzymanie i eksploatacja kolei użytku publ. należy do przedsiębiorstwa "Polskie Koleje Państwowe", na czele którego stoi Min. Transportu i Gospodarki Morskiej.
Komunikacja wodna - regulowana jest przez przepisy o żegludze śródlądowej i o żegludze morskich statków handlowych. Żeglugę na drogach wodnych uprawia się statkiem (obiekt pływający z własnym napędem lub bez, używany do przewozu osób, zwierząt, towarów i poczty, uprawiania rybołówstwa). Statki podlegają wpisowi do rejestru adm. "polskich statków żeglugi śródlądowej". Po wpisaniu otrzymuje kartę rejestracyjną.
Komunikacja powietrzna - regulowana jest przez prawo lotnicze. Statek powietrzny - urządzenie przeznaczone do przewożenia osób lub rzeczy w przestrzeni powietrznej, zdolne do poruszania się w tej przestrzeni.
Łączność jest realizowana w różnych formach. Działalność w dziedzinie poczty wykonuje przeds. użyteczności publ. "Poczta Polska", założone przez Min. Łączności. Wykonuje ona usługi pocztowe o charakterze powszechnym: przewóz i doręczanie zwykłych i poleconych przesyłek listowych, listów wartościowych i paczek pocztowych, nadawanie i doręczanie przekazów pocztowych. Poczcie przysługuje wyłączne prawo do emisji znaczków pocztowych.
52. Adm. zdrowia, zatrudnienia i spraw socjalnych.
Na czele adm. zdrowia i opieki społ. stoi Min. Zdrowia i Opieki Społ., do jego zadań należy: ochrona zdrowia i rehabilitacja ludności, organizowanie służby zdrowia, krwiodawstwa, opracowywanie form zapobiegania chorobom i urazom w związku z pracą, nadzór nad poziomem świadczeń profilaktyczno-leczniczych, dokształcanie kadr medycznych, rozwój nauk medycznych.
Przeciwdziałanie alkoholizmowi - przy R.M. i terenowych org. adm. rządowej oraz w gminach utworzono komisje do spraw przeciwdziałania alkoholizmowi. Komisje takie prowadzą działalność informacyjną i wychowawczą (działalność prewencyjna), leczenie i rehabilitację osób uzależnionych, zakaz sprzedaży, podawania oraz wnoszenia napojów alkoh. do niektórych miejsc. R.M. może ze względu na porządek i bezpieczeństwo publ. wprowadzić na określony czas całkowity lub częściowy zakaz sprzedaży i podawania alkoholu (w drodze rozporządzenia). Gminy z mocy prawa prowadzą i organizują izby wytrzeźwień. Leczenie przymusowe od alkoholizmu dotyczy osób:
- które powodują przez nadużywanie alkoholu rozkład życia rodzinnego,
- demoralizują nieletnich
- uchylają się od pracy lub zakłócają spokój lub porządek publ.
Zapobieganie narkomanii - ustawa o zapobieganiu narkomani nakłada na wszystkie org. adm. państwowej obowiązek podejmowania wszechstronnych działań w celu zapobiegania jej, tworzenia warunków leczenia, rehabilitacji i readaptacji osób uzależnionych, a także wspieranie w tym zakresie org. społ. i Kościoła.
Adm. pracy i spraw socj. - zajmuje się tym Min. Pracy i Polityki Socj., który w szczególności:
- zatrudnia i efektywnie wykorzystuje zasoby pracy
- organizacji warunków pracy
- wynagrodzeń i innych świadczeń za pracę
- ubezpieczeń społ. i świadczeń socj. (pomocy społ.).
Min. Pracy i Polityki Socj. za pomocą Urzędu Pracy oraz wojewódzkich i rejonowych urzędów pracy realizuje zadania w zakresie zatrudnienia, przeciwdziałaniu bezrobociu i łagodzeniu jego skutków. Rejonowy urząd pracy:
- udziela pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy
- podejmuje działania w celu zapobieganiu bezrobociu, przyuczanie do zawodu
- rejestruje bezrobotnych, przedstawia im propozycje pracy, przekwalifikowania się
- wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych
Wojewódzki urząd pracy koordynuje działalnością rejonowych urzędów pracy, opracowuje analizy i oceny dot. zatrudnienia w województwie, organizowanie pośrednictwa w skali międzywojewódzkiej, wydaje zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców przez zakłady pracy i os. fiz.
53. Adm. oświaty, nauki, kultury i sportu.
Istotą zagadnienia oświaty jest realizacja konstytucyjnego prawa do nauki. Prawo to jest realizowane przez szkolnictwo (powszechne i obowiązkowe szkoły podstawowe i upowszechniane szkoły średnie), pomoc w podnoszeniu kwalifikacji osób już pracujących, pomoc dla uczących się (stypendia). System oświaty obejmuje:
- przedszkola, w tym specjalne
- szkoły podstawowe i ponadpodstawowe (specjalne i artystyczne), wyjąwszy szkoły wyższe
- placówki oświatowo-wychowawcze - umożliwiające rozwijanie zainteresowań, uzupełnianie wiedzy
- poradnie wychowawczo-zawodowe i psych.-pedagog. udzielające specjalistycznej pomocy (np. pomoc w wyborze zawodu)
- placówki wych.-zawodowe i resocjalizacyjne (dla pozbawionych częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej)
- rodziny zastępcze
- ośrodki adopcyjno-opiekuńcze
- zakłady kształcenia i doskonalenia nauczycieli
- biblioteki pedagogiczne
Szkoła publ. - zapewnia bezpłatne nauczanie, rekrutuje uczniów na zasadzie powszechnej dostępności, realizuje min. programowe, zatrudnia nauczycieli z określonymi kwalifikacjami. Założenie tej szkoły przez os. fizyczną lub prawną, inną niż gmina czy związek komunalny, wymaga zezwolenia kuratora oświaty.
Szkoła niepubl. - jest założona przez os. fiz. lub prawną, inną niż gmina lub związ. kom., musi ona uzyskać wpis do ewidencji prowadzonej przez kuratora oświaty.
Obowiązek szkolny obejmuje dzieci od 7 roku życia do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do końca roku kalendarzowego, w którym uczeń kończy 17 roku życia.
Kurator oświaty - terenowy org. rządowej adm. specjalnej do spraw oświaty, kieruje polityką oświatową na terenie województwa, wydaje akty w formie zarządzeń.
Dyrektor szkoły (placówki) - org. bezpośrednio kierujący szkołą, wybierany w drodze konkursu, dokonuje nadzoru pedagogicznego, sprawuje opiekę nad uczniami, realizuje uchwały rady szkoły i rady pedagogicznej.
Rada pedagogiczna - kolegialny org. szkoły w zakresie realizacji jej statutowych zadań (kształcenie, wychowanie i opieka).
54. Szkolnictwo wyższe
Tworzenie uczelni - państwowe szkoły wyższe (zakłady państw.) mogą być tworzone, znoszone, łączone i przekształcane w drodze ustawy, która określa: siedzibę, nazwę uczelni, ogólny kierunek działania oraz centr. org. adm. państw. sprawujący nadzór nad nią. Wszystkie szkoły wyższe z mocy prawa posiadają osobowość prawną. Wyróżnia je specjalny status ich terytorium - org. porządku i bezpieczeństwa publ. mogą wkraczać tam tylko na wezwanie rektora lub w razie zagrożenia życia ludzkiego, zawiadamiając o tym niezwłocznie rektora. Szkoły wyższe podlegają nadzorowi Min. Edukacji Narodowej.
Jednostki organizacyjne uczelni to wydziały i biblioteka główna.
Organami uczelni są:
- doradcze - Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, opiniuje akty normatywne dot. szkolnictwa wyższego, badań naukowych, tytułów naukowych,
- kolegialne - senat (uchwala statut szkoły, wybór rektora - jeśli nie dokona tego kolegium elektorów, ustala kierunki działalności uczelni) i rady wydziałów (jest tym dla wydziału, co senat dla uczelni)
- jednoosobowe - rektor (najwyższy org. wykonawczy, kieruje działalnością uczelni, reprezentuje ją, jest przełożonym wszystkich pracowników i studentów, przewodniczy senatowi, wydaje regulamin organiz. uczelni) i dziekani (org. wykonawczy rady wydziału).
PAN - Państwowa Akademia Nauk, najwyższa instytucja naukowa w Polsce. Składa się z członków krajowych (rzeczywistych i korespondencyjnych) i zagranicznych. Org. PAN to:
- Zgromadzenie Ogólne - naczelny org. PAN, biorą w nim udział wszyscy członkowie krajowi,
- Prezydium Akademii - org. wybieralny na 3 lata.
Bieżącą działalność Akademii sprawuje Sekretarz Naukowy, powoływany jest przez Prezydenta RP na wniosek Prezesa R.M. spośród członków krajowych PAN.
Placówki naukowo-badawcze mogą być:
1. częścią szkół wyższych, która nie prowadzi działalności dydaktycznej, lecz prace doświadczalne,
2. organizowane i prowadzone przez PAN, są jej częścią,
3. jednostkami badawczo-rozwojowymi (ich cel to prowadzenie badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych), które przybiorą postać:
- instytuty naukowo-badawcze
- ośrodki badawczo-rozwojowe
- centralne laboratoria
Ich utworzenie następuje w drodze uchwały R.M., podlegają wpisowi te jednostki do rejestru. Org. rejestracyjnym jest sąd.
Są dwa stopnie naukowe wg ustawy: doktora i doktora habilitowanego określonej dziedziny nauki. Tytułem naukowym jest tytuł profesora określonej dziedziny nauki lub sztuki, który to nadaje Prezydent RP.
55. Adm. osób fizycznych.
Obywatelstwo - szczególny rodzaj więzi prawnej os. fiz. z państwem, skutkujący podleganie zwierzchnictwu tego państwa, a z drugiej strony korzystanie z praw i wolności oraz opieki dyplomatycznej swego państwa, gdy jest na terenie innego.
Obywatelstwo - nabycie go wg zasady krwi, dziecko otrzymuje obywatelstwo rodziców; wg zasady ziemi, dziecko otrzymuje obywatelstwo kraju, na którym się urodziło. Nadanie obywatelstwa może nastąpić, jeśli cudzoziemiec zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat, na jego wniosek. Uznanie za obywatela polskiego odnosi się do osób nieposiadających żadnego obywatelstwa, jeśli zamieszkuje co najmniej 5 lat na terenie Polski. Stwierdzenie posiadania obywatelstwa należy do kompetencji wojewody. Utrata obywatelstwa może nastąpić, gdy obywatel chce uzyskać obywatelstwo innego państwa (kierownicy urzędów rejonowych, org. adm. samorz. w gminach o statusie miasta), gdy naruszył obowiązek wierności wobec Polski, działał na jej szkodę, nielegalnie opuścił jej obszar, uchyla się od obowiązku wojskowego.
Zmiana imion i nazwisk - można zmienić nazwisko, jeśli wnioskodawca nosi nazwisko ośmieszające, godzące w jego godność, o brzmieniu niepolskim, mające formę imienia, gdy od lat używa innego i na nie chce zmienić. Można zmienić imię, gdy jest ośmieszające, godzące w godność ludzką. Leży to w kompetencji rejonowych org. rząd. adm. ogólnej i org. gminy o statusie miasta, jeśli im przekazano te zadania. Org. adm. wydaje decyzję.
Akta stanu cywilnego - wpis dokonany w księdze stanu cywilnego, odnotowującym zdarzenie z zakresu stanu cywilnego (urodzenie, zgon, zawarcie małżeństwa, uznanie dziecka). Urzędy stanu cyw. wchodzą w skład urzędu gminy. Jego kierownikiem jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Akta te stanowią rejestrację zdarzeń, które prawo nakazuje rejestrować.
Ewidencja ludności opiera się na instytucji obowiązku meldunkowego, który obejmuje wszystkie osoby znajdujące się na terenie Polski. Obowiązek ten obejmuje zameldowanie, wymeldowanie się z miejsca pobytu czasowego lub stałego, a także zameldowanie o urodzeniu się dziecka, zmianie stanu cywilnego, zgonie.
Dokumenty stwierdzające tożsamość to (wydają je org. gminy):
- dowód osobisty - otrzymują go polscy obywatele po 18 roku życia (wyjątek 16letnia mężatka),
- tymczasowy dowód osobisty - od 13 do 18 roku życia jest wydawany, obowiązkowo go posiadają osoby w wieku 16-18 lat pracujące lub niezamieszkujące z rodzicami (pod opieką),
- tymczasowe zaświadczenie tożsamości - wydawane jest osobom, którym obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone, a zamieszkuje na terenie Polski.
Paszport jest dokumentem urzędowym uprawniającym do przekraczania granicy, poświadczającym obywatelstwo polski i tożsamość osoby w nim wskazanej. W kraju wydaje go wojewoda, za granicą - konsul. Paszporty dyplomatyczne i służbowe wydaje MSZ (wznawia za granicą - konsul).
56. Prawa i wolności obywatelskie - ich regulacja adm.-pr.
Stowarzyszenie - forma organizowania różnego rodzaju grup społ. dla konkretnych wspólnych celów, ma charakter dobrowolny, samorządny, cel - niezarobkowy. Ma prawo do stanowienia o swoich celach, programach działania i strukturach organizacyjnych. Opiera się na społ. działalności jego członków. Komitet stowarzyszenia składa wniosek do sądu rejestrowego (sąd wojew.), zarejestrowanie odbywa się na rozprawie przed sądem. Wpis dokonany jest w formie postanowienia.
Zgromadzenie - zgrupowanie co najmniej 15 osób zwołanych w celu wspólnych obrad lub w celu wyrażenia wspólnego stanowiska. Wolność do zgromadzeń podlega ograniczeniom. Zgromadzenie, które ma się odbyć na otwartej przestrzeni podlega zawiadomieniu przez organizatora do właściwego org. gminy (nie później niż 3 dni przed i nie wcześniej niż 30 dni przed).
Partia polit. jest to dobrowolna org. ludzi, którzy mają wspólny cel - zazwyczaj dążą do władzy. Jest ona wyrazicielem interesów określonej grupy, ma zawsze program polityczny, wiąże państwo ze społeczeństwem. Są różne rodzaje partii polit., np. rządząca, opozycyjna, współuczestnicząca (w koalicji), rewolucyjna (nagłe zmiany), reformistyczna (proces ewolucyjny przemian), masowe. W Polsce partie polit. rejestrują sądy przy spełnieniu min. warunków. Partia polit. otrzymuje z chwilą zarejestrowania osobowość prawną.
58. Cudzoziemiec - osoba znajdująca się na terytorium państwa, która nie posiada jego obywatelstwa.
Karta stałego pobytu - jest zezwolenie (decyzja adm. wojewody po zasięgnięciu opinii komend. wojew. policji) na pobyt stały cudzoziemca na terytorium RP.
Wiza - zezwolenie na wjazd na terytorium danego kraju (za granicą - konsul, w Polsce - wojewoda).
Ekstradycja - wydanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa przez władze jednego państwa władzom drugiego, które o to wystąpiło.
Wydalenie - zesłanie skazanego, zwłaszcza do odległej, izolowanej miejscowości na pobyt przymusowy.
Deportacja - osoby przebywającej na terytorium kraju nielegalnie.
59. Pojęcie prawa adm., jego podział wew. i zakres regulacji.
Są różne ujęcia koncepcji prawa adm. Prawo adm. - gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowanych w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizacyjnych, wypełnianych w swoistych formach działania.
KOMPETENCJI NIE MOŻNA DOMNIEMYWAĆ
MUSZĄ BYĆ ONE OKREŚLONE W PRAWIE MATERIALNYM.
Prawo adm. - ogół norm prawnych, regulujących stosunki wynikające z administracyjnej działalności organów państwa. Działalność wszystkich organów państwa musi się opierać na prawie, co wynika w szczególności z zasady praworządności.
Do prawa adm. odnoszą się tylko te przepisy (normy), które specjalnie odnoszą się do stosunków wynikających z administracyjnej działalności org. państwa.
Prawo adm. - to przepisy, normy prawa adm. materialnego, które tworzą indywidualne sytuacje prawne, czyli tworzą obowiązki i uprawnienia podmiotu (także prawo procesowe - kpa i ustrojowe zalicza się, jako wiążące się z prawem materialnym).
Prawo adm. - to ogół norm prawnych regulujących organizację administracji oraz formy i przedmiot jej działalności. Wśród najważniejszych jej działów można wymienić: akty stanu cywilnego, ewidencję ludności, dowody osobiste, paszporty, wywłaszczenia, gospodarkę komunalną, zagadnienia związane z prawem wodnym, górniczym, ruchem drogowym.
Podział prawa adm. można dokonać wg kryterium:
- norm ustanawiających, bez potrzeby ich stosowania wobec określonych podmiotów, ale wyznaczające zachowania się każdej osoby fizycznej znajdującej się w określonej sytuacji, np. zachowanie się każdego, kto włączy się do ruchu. W prawie adm. współistnieją normy ustanawiające kompetencje organów kontroli państwa do kontroli rzeczywistego zachowania się podmiotów.
- normy prawa adm., które dotyczą stosowania środków egzekucyjnych, mających na celu zachowanie się obywatela zgodnie z prawem, np. wykwaterowanie.
Podział wew. prawa adm.:
- ustrojowe - reguluje organizacje, zasady funkcjonowania, zakres kompetencji i funkcje org. adm. państwowej,
- proceduralne (procesowe) - określa tak postępowanie org. adm. publ. mającego na celu wykonywanie norm prawa ustrojowego i materialnego. Procedura post. adm. zawarta jest w kpa, ale też w innych aktach normatywnych np. egzekucja, post. skargowe. Kpa określa tylko sposób, tryb załatwiania spraw.
- materialne - normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki org. adm. państwowej i podmiotów znajdujących się na zew. tej adm. Normy prawa materialnego ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa. Jest to część prawa nieskodyfikowana.
60. Miejsce prawa adm. w systemie prawa RP.
System prawa - całokształt obowiązujących w danym państwie i czasie norm prawa. System prawa dzieli się na wiele gałęzi.
Prawo adm. jest powiązane z innymi gałęziami:
- pr. finansowym
- pr. cywilnym
- pr. konstytucyjnym (organizacja org. naczelnych władzy - Sejmu, Senatu, Trybunału Konstytucyjny, ministrów, Rady Min.); prawo konstytucyjne zajmuje się usytuowaniem org. adm. i org. państwowych w systemie państwa.
- pr. karnym (ustawa o ochronie środowiska - na jej końcu są sankcje karne)
- pr. pracy
- pr. międzynarodowym
61. Przedmiot nauki prawa adm.
Nauka prawa adm. (najogólniej) szuka w prawie adm. związków, niespójności, korelacji. Nauka ta bada normy pr. adm. oraz ich praktyczne wykorzystanie i funkcjonowanie. Bada zagadnienia związane z genezą, stanowieniem, przestrzeganiem i stosowaniem pr. adm. Bada poglądy na normy, strukturę, system pr. adm., itp. Szuka związków norm prawa adm. z normami innych gałęzi prawa, ustalając podobieństwa i różnice. Systematyzuje i analizuje szczegółowe rozwiązania prawne, co jest podstawą przeprowadzania teoretycznych uogólnień. Zebraną wiedzę wykorzystuje do formułowania wniosków w sprawie zweryfikowania dotychczasowego stanu prawnego albo uregulowania badanego zjawiska, co ma służyć doskonaleniu prawa adm.
Nauka prawa adm. formułuje wnioski:
- de lege lata,
- de lege ferenda.
62. Nauka adm.
Nauka adm. - to praktyczna nauka realizacji prawa adm., czyli organizacji pracy aparatu adm. Przedmiotem jej jest zainteresowanie tymi elementami, które wpływają na realizację zadań i ich optymalizację.
Nauka adm. zajmuje się w szczególności:
- badaniem struktur organizacyjnych aparatu (wew. sfera adm.),
- właściwym rozdziałem kompetencji i zadań,
- doborem i szkoleniem kadr adm.,
- jak awansować,
- cechami kierowniczymi - badanie,
- skuteczność działań adm. (pr. urzędniczego), jak badać tę skuteczność, wg jakich kryteriów,
- szybkość działania adm. - terminy załatwiania spraw,
- zew. działania adm.,
- wykorzystywaniem nowych metod zarządzania,
- badaniem norm prawa adm., ich genezę, poglądy na nie,
- szukaniem związków z innymi normami prawa.
Nauka adm. - ma charakter interdyscyplinarny, jako że korzysta z wyników badań innych dyscyplin naukowych, związanych z adm., np. socjologia, psychologia.
63. Źródła prawa adm.
Źródła prawa to akty prawne właściwych organów państwowych wydane w odpowiedniej formie, zawierające ogólne reguły zachowania się. Formy wydawania podstawowych aktów prawnych są określone przez konstytucję. kompetencje stanowienia tych aktów należą do najistotniejszych zagadnień ustrojowych państwa.
Źródłem prawa jest sam akt, w którym zawarte są normy prawne. System źródeł prawa to całokształt źródeł państwa w ich wzajemnym powiązaniu, ujmowanym z punktu widzenia tego, co jest im wspólne i co je różnicuje.
Rodzaje źródeł prawa:
- prawo stanowione
- orzecznictwo sądowe
Źródła prawa adm.:
- zewnętrzne - powszechnie obowiązujące, są to akty normatywne, zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli.
- wewnętrzne - normy prawa, które regulują stosunki tylko wew. aparatu adm. publ. (uchwały, regulaminy, instrukcje).
Prawo adm. nie posiada odrębnych kodyfikacji, tj. kodeks cywilny lub karny, lecz stanowi ono zbiór przepisów prawnych wydawanych przez organy władzy adm. państwowej, znajdujące się na różnych szczeblach hierarchii państwowej. Charakterystyczna cecha źródeł prawa adm.:
* podwójne zhierarchizowanie
- istnieje hierarchia źródeł prawa wypływająca z usytuowania org. wydających akty normatywne
- ten sam org. władzy może wydać akt normatywny o dużym znaczeniu społ., jak również nie mający takiego znaczenia (szczegółowy).
* niektóre z nich mają znaczenie wiążące organy państwowe, a także wszelkie inne podmioty gosp. oraz obywateli, a niektóre zaś wiążą tylko adm. państwową.
Źródła prawa adm. (wg Jastrzębskiego):
1. ustawy - normy najwyższego rzędu, które stosownie do postanowień konstytucyjnych może wydawać tylko Sejm.
2. umowy i porozumienia międzynarodowe - odnoszą się one do państwa jako całości i wymagają do wdrażania ich w życie dodatkowych aktów prawodawczych (ustawa o ratyfikacji przez Sejm lub Prezydenta). Akty te mogą mieć jednak bezpośrednią moc wiążącą dla adm., wówczas gdy wynikają z nich obowiązki określonego zachowania się org. adm.
3. rozporządzenia R.M. lub organów im równorzędnych (akty wykonawcze do ustaw) - wydają je naczelne org. adm. państwowej tzn. R.M., Prezes R.M., ministrowie. Jest to akt prawny, zawierający normy prawne o treści ogólnej; wykonywane są ze szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie i rozwijające normy ogólne (ustawowe). Warunkiem mocy prawnej rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dz.U.
4. uchwały Sejmu i Senatu - są to uchwały org. kolegialnych; są one aktami normatywnymi niższego rzędu niż rozporządzenie. Uchwała może być, ale nie musi, prawotwórcza. Do jej wydania nie jest wymagane szczególne upoważnienie ustawowe. Uchwała może być zmieniona przez: ustawę, rozporządzenie tego samego organu, uchwałę tego samego organu. Uchwała może być:
- wykonawcza - wydana na podstawie i w celu wykonania ustawy (rozporządzenie R.M. - uchwała wykonawcza).
- samoistna - nie musi mieć podstawy prawnej, dotyczy kierownictwa wew. aparatu państwa, np. zmiany podporządkowania organu wew.
Nie ma obowiązku publikowania uchwał, by były one ważne.
5. zarządzenia - akty prawne wydawane na podstawie ustaw, rozporządzeń i uchwał, w celu ich wykonania. Powinny być publikowane w Monitorze Polskim lub w resortowym dzienniku urzędowym (często w jednym i w drugim).
6. normy prawa lokalnego - wydawane są przez terenowe org. adm. rządowej, tzn. przez wojewodę, a w razie jego nieobecności w-ce wojewoda tworzy pr. miejscowe (szczegółowy tryb tworzenia tego prawa określa R.M.). Akty wydawane przez wojewodę publikuje się w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który jest do publicznego wglądu. Wojewoda może wydawać:
- rozporządzenie (akt zew., normatywny) - zawierające przepisy ogólne działające na terenie całego województwa lub na jego części; dotyczy to tzw. trybu przyspieszonego - stan zagrożenia na dużym obszarze, np. klęska żywiołowa. Może być rozporządzenie wykonawcze i porządkowe. Rozporządzenie porządkowe - wydawane są w przypadkach lub w zakresie nieunormowanym w przepisach szczególnych i w ustawach (ochrona życia lub zdrowia obywateli, ich mienia, zapewnienia porządku publicznego). Rozporządzenie porządkowe wojewody ustanawiane jest na czas określony; normuje zakazy lub nakazy określonego zachowania się. Mogą przewidywać za ich naruszenie kary grzywny - wg ustawy. Rozporządzenie porządkowe przekazuje się niezwłocznie Prezesowi R.M., ogłaszane są w woj. dziennikach urzędowych, a ponadto należy je koniecznie ogłosić w środkach masowego przekazu, w drodze obwieszczeń (plakatów) lub w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.
- zarządzenie (akt wew.) - są to akty kierownictwa wew., np. nadawanie statutu organizacyjnego urzędu wojewódzkiego. Obywatel tu nie jest adresatem, a są nimi pracownicy danego organu.
7. normy prawa o szczególnym znaczeniu - są to przepisy wydawane przez org. sam. teryt. na podstawie upoważnień ustawowych. Wydaje je rada gminy w formie uchwał i zarząd gminy w formie zarządzenie.
Rada Gminy w formie uchwały wydaje:
- uchwały wew. - dotyczą one ustroju gminy, sołectw, dzielnic, osiedli; dotyczą organizacji urzędu i instytucji gminnych; są to akty dot. zarządu mieniem gminy; są to akty dot. zasad i trybu korzystania z gminnych urządzeń i obiektów użyteczności publ.
- przepisy porządkowe - wydawane są one w przypadkach lub w zakresie nieunormowanym przepisami (upoważnienie ustawowe), jeśli jest to konieczne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli, zapewnienia porządku publ.
Akty te mogą przewidywać za ich naruszenie kary w trybie i na zasadach przewidzianych w kodeksie wykroczeń.
W przypadkach niecierpiących zwłoki Zarząd Gminy może wydać zarządzenie, które podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji Rady Gm. Zarządzenie traci moc w przypadku odmowy zatwierdzenia lub nie przedłożenia go przez zarząd (w praktyce przez wójta lub burmistrza) do zatwierdzenia.
Przepisy gminne ogłasza się w drodze rozplakatowania obwieszczeń w miejscach publ. lub w inny zwyczajowo przyjęty sposób, chyba że przepisy stanowią inaczej.
Akty normatywne stanowione powszechnie (podział wg Ochendowskiego):
Konstytucja - ustawa zasadnicza - ustawa ta określa wzajemne stosunki między władzami sądowniczą, ustawodawczą a wykonawczą, w związku z tym zajmuje się tworzeniem prawa. Konstytucja określa jakie organy państwa są org. władzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz stwierdza, że org. władzy wykonawczej to Prezydent RP oraz R.M. Konstytucja określa kompetencje w/w organów oraz ustala pozycję ministrów, wojewodów i sam. teryt. w systemie organizacji państwa.
Ustawy zwykłe - ustawa w demokratycznym państwie prawa stanowi formę i środek realizacji suwerennego rozstrzygania przez naród (za pomocą przedstawicieli) spraw państwa.
Rozporządzenie z mocą ustawy - "Sejm może ustawą podjętą bezwzględną większością głosów upoważnić Radę Ministrów, na jej umotywowany wniosek, do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy".
Uchwały Sejmu - podejmowane są one w różnych sprawach, np. o wyborze marszałka, członków komisji sejmowej, prezesa NIK. Nie wszystkie uchwały są źródłami prawa, są nimi tylko te, które zawierają normy ogólne. Uchwała jest zazwyczaj zew. źródłem prawa.
Rozporządzenie - jest formą działania adm., jest powoływane w celu wykonania ustawy - art, 54 Konstytucji. Organy, które mogą wydawać rozporządzenia to:
- org. adm. centralnej
Prezydent
Prezes R.M.
poszczególni ministrowie
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych
- org. terenowy
wojewodowie
Upoważnienie do wydawania rozporządzeń dla władzy wykonawczej ma na celu odciążenie ustawodawcy. Rozporządzenie nie ma zastępować ustawy, lecz ją odciążyć od szczegółów technicznych, uregulowań zmiennych w czasie, postanowień ściśle fachowych. W rozporządzeniu musi być podana podstawa prawna i musi być on ogłoszony w Dz.U.
Zarządzenie - może być aktem normatywnym lub indywidualnym, może być wydany na podstawie upoważnienia szczególnego lub przepisów kompetencyjnych (podstawa to: ustawa, rozporządzenie, uchwała).

Terenowe źródła prawa - samorządy mogą wydawać przepisy wg ustawy, tzw. legitymacja ustawowa. Najczęściej są to przepisy wykonawcze i porządkowe. Wojewoda może wydać przepisy (art. 40 ust. z 22 III 1990 r. o terenowych org. rządowej adm. ogólnej):
- w zakresie dotychczas nieuregulowanym
- dla zapewnienia porządku publ.
Zarządzenia i uchwały terenowych org. rząd. adm. ogólnej i org. sam. teryt. ogłaszane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych.
64. Formy działania adm. publ.
Wydawanie aktów adm. jest najbardziej powszechną i typową formą działania adm. W odróżnieniu od aktu normatywnego akt adm. odznacza się podwójną konkretnością wynikającą z tego, że skierowany jest do konkretnego adresata i dotyczy konkretnej sprawy. Akt adm. rozstrzygający konkretną sytuację prawną określonego adresata jest rozstrzygnięciem jednostronnym, tzn. dojść może do skutku z woli organu adm. upoważnionego do wydawania konkretnej decyzji adm. niezależnie, a często wbrew woli podmiotu - jest więc akt władczy.
Akty prawne:
- wewnętrzne - dotyczą przepisów o działaniu adm., nie wychodzą na zewnątrz organu, np. regulamin. Dotyczą toku sprawy w organie adm.
- zewnętrzne - przepisy wychodzące na zewnątrz, regulujące stosunki adm.-pr. (między obywatelem a organem).
W teorii prawa adm. wyróżnia się rodzaje aktów:
1. konstytutywne - kształtują, czyli tworzą, zmieniają lub uchylają stosunek adm.-pr. Zmiana stosunku adm.-pr. powstaje z mocy aktu prawnego, np. decyzja o zmianie nazwiska.
deklaratoryjne - stwierdzają istnienie określonych faktów wywołujących skutki prawne. Akt ten nadaje określonym stanom faktycznym kształt prawny, np. ustawa o wywłaszczeniu posiadaczy nieruchomości z 1971 r. - wydanie zaświadczenia stwierdzającego określone prawa (gdy ma moc decyzji, gdy od zaświadczenia przysługuje odwołanie lub można ją zaskarżyć).
2. jednostronne - wydawane bez udziału adresata, bez wniosku strony.
dwustronne - wydawane wyłącznie na wniosek zainteresowanej strony.
3. rodzące skutki adm.-pr. - akty te mają charakter obowiązku (ze środkami przymusu).
rodzące skutki cywilno-pr. - akty te mają charakter przywileju, zależą od adresata aktu, od uprawnionego (strona się zwraca do sądu rejonowego).
4. wadliwe - wymagające sprostowania.
niewadliwe - prawidłowe pod względem merytorycznym i prawnym.
Prawidłowy jest akt jeśli: został wydany przez właściwy organ (wg kompetencji), zgodnie z przepisami prawa formalnego (legalność - kpa), jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym.
Skutki wadliwości aktu:
- wydany bez kompetencji jest bezwzględnie nieważny (rażące naruszenie prawa),
- gdy niezachowano procedury, a akt jest zgodny z przepisami prawa, ale nastąpiło:
istotne naruszenie prawa (unieważnienie aktu)
nieistotne naruszenie prawa (wskazanie na nie)
Trwałość aktu:
- materialna (pojęcie szersze) - oznacza niewzruszalność aktu, nie może być akt zmieniony, ani zniesiony na wniosek strony ani przez org. z urzędu, aktem równorzędnym.
- formalna - niezaskarżalność aktu adm., strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwykłego środka prawnego.
Formy działania dzielą się na:
- czynności prawne (gdy adm. działa władczo)
- inne działania adm., nie polegające na wydawaniu aktów prawnych, są to czynności materialno-techniczne (prowadzenie kartoteki, spis inwentarzowy), działania organizatorsko-społeczne (organizacja akcji społ., instruktażu gosp.), wydawanie zwykłych poświadczeń (zaświadczenia).
Prawne formy działania adm.:
- uznanie adm. - org. może tu rozstrzygnąć sprawę w różny sposób (na podstawie tego samego prawa) i każde rozstrzygnięcie jest legalne - uwzględniany jest tu interes społ.
- ugoda adm. - określona jest w kpa, jest to pisemne porozumienie między stronami przed org. I lub II instancji, przed którym toczy się postępowanie, i zatwierdzonym przez ten org. Dopuszczalność ugody - to sporny charakter sprawy. Ugoda pociąga za sobą takie same skutki jak decyzja adm.
- porozumienie adm. - jest to niewładcze działanie adm., jest zawierane między podmiotami adm. publ. (zgodne oświadczenie woli) w celu wspólnego wykonywania zadań, przeniesienia zadań z jednego podmiotu na drugi.
- przyrzeczenie adm. * pkt. 101
65. Kontrola adm. publ.
Jest to działanie (o charakterze doraźnym), polegające na zbadaniu istniejącego stanu rzeczy, porównaniu stanu stwierdzonego z zakładanym, stanem jaki przewidują odpowiednie normy postępowania. Cel kontroli to ustalenie rozbieżności, ma ona zbadać ich przyczynę i ustalić osoby odpowiedzialne za ten stan (formułowanie zaleceń w celu ich uniknięcia - NIK "zalecenia pokontrolne"). W teorii wyróżniamy:
- lustrację - bada się przeważnie element przedmiotowy (stan urządzeń),
- rewizję - dot. działalności finansowej organu,
- inspekcje - nacisk jest tu kładziony na element podmiotowy (osobowy),
- wizytacja - obejmuje wszystkie w/w elementy.
66. Zakres przedmiotowy i podmiotowy kontroli.
1. przedmiotowy (rodzaj działań podlegających kontroli), przedmiotem kontroli może być: struktura organ. adm., badana pod kątem racjonalnej organizacji, przestrzegania zasad budowy adm., zgodność z przepisami ustrojowymi, celowość, rzetelność, zgodność działania z zasadniczą linią polit. państwa wyrażoną w prawie.
2. podmiotowy (które org. mogą być kontrolowane), praktycznie wszystkie org. mogą być kontrolowane, a zmienia się tylko przedmiotowy zakres kontroli, np. kontrola resortowa (wojewoda a kierownicy resortów).
67. Kryteria kontroli.
Organ prowadzący kontrolę może ją różnie urzeczywistniać. Kryteria kontroli są określone aktami normatywnymi, powołującymi dany org. kontroli. Różnią się one stopniem szczegółowości. Najczęstsze kryteria to:
- legalność (działanie zgodne z prawem)
- celowość (badanie trafności decyzji podjętych przez jednostkę kontrolowaną)
- rzetelność
- gospodarność
68. Rodzaje kontroli.
1. wstępna (przed podjęciem działania, decyzji, obejmuje ona badanie projektów umów, porozumień, innych dokumentów powodujących powstanie zobowiązania),
2. faktyczna (bieżąca) - badanie czynności w toku ich wykonywania, w celu stwierdzenia czy przebiegają prawidłowo; w czasie tej kontroli można jeszcze eliminować błędy; ta kontrola nie może dot. przygotowanego materiału do podjęcia decyzji,
3. następna - obejmuje badanie stanu faktycznego i dokumentów odzwierciedlających czynności już dokonane (np. badanie decyzji przez org. odwoławczy).
Z uwagi na stosunek organizacyjny org. kontroli i jednostki kontrolowane wyróżniamy kontrolę:
1. wewnętrzną - sprawowana jest najczęściej przez kierowników poszczególnych jednostek, którzy mogą powoływać wyodrębnione komórki org. Mamy ze względu na:
- zasięg terytorialny
ogólnokrajową
lokalną
- przedmiot kontroli
gospodarczą
finansową
społ.-organizacyjną adm.
w formach typowych adm.
- kryterium rzeczowe
resortowa (wew. struktur organiz. adm., wykonują ją upoważnieni pracownicy, wszyscy kierownicy jedn. adm.)
międzyresortowa (wiąże się z procesem specjalizowania kontroli adm., organ sprawujący ją ma za zadanie czuwać nad realizacją zadań adm. wchodzących w zakres działania różnych resortów, on sam podlega określonemu org. naczelnemu. lub centr.)
2. zewnętrzną - dokonywana jest przez org. niepowiązany strukturalnie z aparatem adm.
69. System org. kontroli adm.
- org. państwowe niezawisłe od adm. publ. (parlamentarna, NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, PIP- Państwowa Inspekcja Pracy, sądownictwo)
- instytucje kontrolne usytuowane w systemie adm. (resortowa, instancyjna, międzyresortowa, prokuratorska, RIO).
- inne instytucje i społeczeństwo
72. Kontrola społeczna.
Dotyczy m.in. prawa o ochronie środowiska, budowlanego i górniczego. Sprawowana jest przez organizacje społeczne wg ich statutowych celów. W pewnych sytuacjach jest obowiązek współdziałania org. adm. publ. z org. społ. (wynika to z przepisów prawa materialnego), np. wybudowanie stacji paliwowej - obowiązek konsultacji z mieszkańcami.
74. Stosunek adm.-pr. i jego rodzaje.
Stosunek prawny - zależność prawna między stronami. Jest konsekwencją regulacyjnego działania normy prawnej. Stosunek ten jest wyrazem istnienia prawnego związku między jego uczestnikami. Prawny charakter związku powoduje, że elementem tego związku jest występowanie uprawnień i obowiązków.
Stosunek adm.-prawny - jest to właśnie taki związek powstały na gruncie prawa adm.
Stosunek adm.-prawny - jest wyrazem pewnego związku między jego uczestnikami (organ i strona lub strony), który jest zawarty na gruncie prawa adm. Prawny charakter tego związku powoduje, że elementem stosunku jest występowanie uprawnień - istota uprawnienia odpowiada istnieniu roszczenia. Spełnienie tego zadania zabezpieczone jest możliwością użycia przymusu, który może przybrać określone formy: grzywna, egzekucja, wykonanie zastępcze, doprowadzenie.
W każdym stosunku adm.-pr. występują (elementy):
*przedmiot (zakres działania pr. adm.) - leży on zawsze w sferze prawem określonych zadań adm. państwowej lub samorządowej (publicznej). Objęty jest kompetencją jednego organu lub organu wykonującego funkcje zlecone adm.
JEŚLI ORGAN PRZYJĄŁ SPRAWĘ,
MIMO ŻE NIE BYŁ KOMPETENTNY,
TO NIE POWSTAJE STOSUNEK ADM.-PR.
Przedmiot stosunku musi odpowiadać co najmniej dwu cechom:
- sprawa musi należeć do sfery działań org. adm. publ.
- regulacja tej sfery musi być dopuszczona lub uregulowana w pr. adm. w trybie nakazów i zakazów adm.
* podmioty - z jednej strony jest zawsze org. adm. publ. (ewentualnie inny organ wykonujący funkcje adm. publ. upoważniony do nawiązania stosunku lub żądania określonego zachowania się - org. społ.), z drugiej strony jest podmiot, do którego skierowany jest akt. adm.
Ustawa mogła upoważnić organizację społ. do rozstrzygania spraw w formie decyzji (forma władcza), np. PCK, LOK, LOP. Od tych decyzji służy odwołanie. Charakterystyczny dla stosunku adm.-pr. jest układ pomiędzy jego podmiotami - oznacza się nierównością stron. Org. adm. publ., jako reprezentant interesów państwa ma prawo do władczego wypowiadania się w sprawie, w sposób wiążący innych, tzw. imperium władzy. Jednocześnie org. adm. publ., uwzględniając interes strony, musi również uwzględniać interes społ. Kiedyś był akcentowany interes społ., obecnie interes strony. Prawidłowość działania org. adm. publ. jest kontrolowana nie tylko w ramach samej adm., ale przez sądy i społeczeństwo. Ważnym czynnikiem są media. Podmioty stosunku adm.-pr. to:
- osoby fizyczne
- jednostki organizacyjne
- organizacje społ
* treść (obowiązek lub uprawnienie prawne)
Obowiązek prawny - sprowadza się do konieczności określonego zachowania się podmiotu zobowiązanego do jego wykonania.
Uprawnienie prawne - sprowadza się do działania podmiotu w określony sposób lub domagania się od innych uczestników stosunku zachowania się w określony sposób
Sposoby nawiązania stosunku adm.-pr.:
- z mocy samego prawa, np. obowiązek szkolny od 7 roku życia,
- na podstawie decyzji adm. (aktu adm.),
- w wyniku działań faktycznych, np. gmina korzysta z urządzeń publicznych,
- w drodze umowy adm.
Rodzaj stosunku adm.-pr.:
- at hoc - jednorazowy, powstały bez jakiejś przyczyny pranej, np. wydanie paszportu,
- trwałe - jest to m.in. obowiązek meldunkowy, pobór podatku.
Rodzaje stosunku adm.-pr.:
- materialno-prawny - podstawę stanowią przepisy prawa materialnego,
- proceduralny - podstawą są normy proceduralne; powstaje jako wynik toczącego się post. adm. Rozpoczyna się w momencie wszczęcia postępowania, a wygasa z chwilą wydania prawomocnego aktu adm., stąd jego charakter przejściowy,
- sporno-adm. - powstaje w wyniku zaskarżenia rozstrzygnięcia do zew. organu kontroli (najczęściej do NSA). Nierównorzędne dotychczas podmioty zostają zrównane, gdyż organem rozstrzygającym spór jest podmiot w nim nieuczestniczący. NSA nie jest związany organizacyjnie z org. wydającym decyzję.
75. * 59.
77. Związki prawa adm. z innymi gałęziami prawa * pkt. 60
Najbliższy związek prawa adm. jest z prawem:
- konstytucyjnym - zajmuje się podstawami ustroju państwowego, społ. i polit., budową aparatu państwowego (ogólnie),
- cywilnym - niektóre przepisy prawa cywilnego warunkują ich zastosowanie od uprzedniej decyzji prawa adm. Niektóre decyzje pr. adm. wywołują skutki w sferze pr. cywilnego ( decyzja o lokalizacji budynku),
- finansowym - stanowi wydzieloną w osobną dyscyplinę naukową część pr. adm., te stosunki są wydzielone,
- rolnym - podobny jest stosunek jak prawa finansowego.
- ochrony środowiska - sankcje za przekraczanie tego prawa są w pr. adm., wydawanie pozwoleń wodno-pr.
80. Metody działania adm.
1. Władcze (grzywna, karanie, egzekucja, odpowiedzialność majątkowa, dyscyplinarna) - stosuje się te działania w sytuacjach niezbędnych, gdy inne formy zawiodą.
- tworzenie norm - nakazy, zakazy, polecenia
- prewencyjne - ich celem jest zapobieganie niekorzystnym zjawiskom społ.
- cywilistyczne - działania przy pomocy pewnych mechanizmów pr. cyw., np. ugody, porozumienia
2. Niewładcze (przekonywanie) - org. adm. publ. powinien podejmować działania oparte na przepisach prawa, których celem jest doprowadzenie do wykonania obowiązku dobrowolnie, bez przymusu.
- pośrednie - dotyczą wykonywania zadań zleconych z zakresu adm. publ. przez inne org. nie będące org. adm. państw. (nawet org. sam. teryt.), np. zlecenie zadań związkowi wędkarskiemu.
- ekonomiczne - ulgi i zwolnienia podatkowe, podwyżki i obniżki cen, kredyty preferencyjne,
- socjologiczne - polega na wytwarzaniu więzi, świadomości lokalnej w określonej dziedzinie, kształtowanie pewnej atmosfery (pozytywnej lub negatywnej), np. potrzeba budowy drogi.
81. Nadzór.
Jest to prawo org. nadzorującego do dokonywania ocen jednostek nadzorowanych, wydawania różnych decyzji, wiążących dyrektyw, np. o zmianie kierunku działania w celu zmiany zachowań podmiotu nadzorowanego. Org. nadzoru jest wyposażony w środki, które oddziaływują na postęp. org. nadzorowanego, nie może on jednak wyręczać ich w działaniu. Org. nadzoru ponosi odpowiedzialność za org. nadzorowany, ale w tym zakresie spraw tylko, w którym go nadzoruje. Nadzór jest zjawiskiem o charakterze ciągłym. Istnieje powiązanie organizacyjne między org. nadzorującym a nadzorowanym.
Środki nadzoru:
- represyjnego
żądanie informacji przez org. nadzoru
zakwestionowanie (możliwość uchylenia aktów pr.)
zażądanie (żądanie wykonania jakiegoś obowiązku)
ustanowienie org. komisarycznego (w gminie)
- prewencyjnego
uzgodnienie wydawanego aktu
zatwierdzenie aktu przez org. nadzorujący
ustalanie budżetu jednostki nadzorowanej przez org. nadzoru
82. Państwowa służba cywilna.
Okres międzywojenny.
Podstawę pr. urzędniczego stanowił ustawa o państwowej służbie cywilnej z 17.02.1922 r. Art. 1 stanowił, że stosunek państwowej służby cywilnej ma charakter publ.-pr. (stanowiło więc część pr. adm.) Ustawa dzieliła urzędników państw. sł. cyw. na:
1. urzędników, których dzielono na trzy kategorie w zależności od wykształcenia (najwyżsi urzędnicy byli z wyższym wykształceniem i odbytą służbą przygotowawczą, zakończoną egzaminem).
2. niższych funkcjonariuszy - woźni, pracownicy fizyczni.
Powstanie stosunku służbowego powstawało w formie aktu adm. - mianowania na stałe (zwalniało go ze służby orzeczenie komisji dyscyplinarnej) lub prowizorycznie. Urzędnicy korzystali z różnych przywilejów, np. opieka lekarska, zniżki na przejazdy autobusowe, prawo do mieszkania służbowego.
Państwo było podmiotem wyposażonym we władztwo państwowe, a urzędnik nie. Państwo reprezentował przełożony służbowy urzędnika (miał on swobodę w doborze kadr, regulowania stosunku służbowego, kwalifikowania urzędników do poszczególnych kategorii). Państwo realizowało swoje uprawnienia za pomocą jednostronnych aktów adm. - dot. urzędników, ich zatrudniania, przeniesienia w stan nieczynny. Tylko z funkcjonariuszami niższymi zawierano umowy o pracę.
Brak było regulacji dot. pozycji pracowników samorządowych z powodu nieuregulowania istoty sam. teryt. W 1933 r. 23 marca powstała ustawa scaleniowa, która ujednoliciła nazwy i ustrój org. sam. gminnego, miejskiego i powiatowego. Dzieliła ona org. na:
- stanowiące i kontrolujące (rada gminy, miejska i powiatowa)
- zarządzające i wykonawcze (zarząd gminy, miejski, a w powiatowych związkach sam. - wydział powiatowy).
Rada gminy składała się z przewodniczącego - wójta, podwójciego, ławników i radnych. Zarząd to wójt, powójci i 2-3 ławników; w zarządzie miejskim - burmistrz; w powiatowym - prezydent miasta. Członkowie zarządu mogli być zawodowi (wybierani na 10 lat i pozostawali w stosunku służbowym z gminą) i niezawodowi (funkcje pełnili na podstawie mandatu).
Za wykonywanie obowiązków służbowych przysługiwało stałe uposażenie z funduszów gminy. Zawodowi członkowie zarządu mieli prawo do zaopatrzenia emerytalnego i odprawy z tego funduszu.
Polska Ludowa.
Po wojnie ustawę z 1922 r. o tymczasowym unormowaniu stosunku służbowego funkc. państw. znowelizowano, org. sam. zostały powiązane ściśle z systemem rad narodowych. Do 1946 r. stosowano do obsadzania stanowisk w adm. mianowanie i umowę o pracę. Dekret z 25.10.1948 r. o zmianie ustawy o państwowej służbie cywilne nazwał funkcjonariuszy pracownikami państwowymi i podzielił ich na pracowników służb specjalnych i pracowników służby ogólnej. Mianowano tylko na wyższe stanowiska. W 1955 r. zarządzenie Prezesa R.M. zobowiązało kierowników org. do zatrudniania tylko na podstawie umowy o pracę. Ustawa z 15.07.1968 r. o pracownikach rad narodowych wprowadziła reżim zobowiązaniowy - wszyscy zatrudnieni w wydziałach prezydiów rad nar. nazwani zostali pracownikami i poddani prawie pracy. Drugim sposobem nawiązania stos. pracy było powołanie na stanowisko kierownicze. Nowy kodeks pracy z 26.06.1974 r. przekształcił stos. pracy przez mianowanie na umowę o pracę na czas nieokreślony lub na stosunek na podstawie powołania (stanowisko kierownicze). Nowy okres rozpoczął się od uchwalenia 16.09.1982 r. ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Org. sam. zostały zniesione ustawą z 20.03.1950 r. o terenowych org. jednolitej władzy państwowej.
83. Sytuacja prawna urzędników państwowej służby cywilnej w RP.
Ustawa z 1982 r. - wielokrotnie nowelizowana - reguluje nawiązanie, zmianę i rozwiązanie stos. pracy urzędników państw., ich prawa i obowiązki, nagrody i wyróżnienia, odpowiedzialność porządkową i dyscyplinarną oraz rozpatrywanie sporów o roszczenia urzędów ze stos. pracy. Ustawa dzieli urzędników państw. na mianowanych i niemianowanych oraz innych. Ustawa z 2.12.1994 r. wprowadziła zmianę - urzędnicy państwowi zatrudnieni mogą być na podstawie umowy o pracę lub z mocy przep. szczególnych, na podstawie powołania. Określiła kryteria doboru urzędników: posiadanie obywatelstwa polskiego, ukończone 18 lat życia i pełna zdolność do czyn. pr., nieskazitelny charakter, odpowiednie wykształcenie i ukończona aplikacja adm., określony stan zdrowia. Urzędnik ponosi odpowiedzialność za wykonywane obowiązki służbowe. Odpowiedzialność porządkowa (inni pracownicy) - karą porządkową może być upomnienie i nakładane jest ono przez kierownika urzędu za przewinienie mniejszej wagi. Od tej kary służy odwołanie w ciągu 3 dni do kierownika jednostki nadrzędnej. Karami dyscyplinarnymi dla mianowanych urzędników są: nagana, nagana z ostrzeżeniem, nagana z pozbawieniem możliwości awansowania do 2 lat, wydalenie z pracy w urzędzie. Odpowiedzialność cywilną (majątkową) i karną urzędnicy państwowi ponoszą wówczas, gdy naruszą przepisy prawa cywilnego i prawa karnego. Jest to odpowiedzialność na zasadach ogólnych.
Urzędnikiem państwowym będzie każda osoba zatrudniona w urzędzie adm. na podstawie mianowania, umowy o pracę bądź powołania - poza pracownikami na stanowiskach pomocniczych i obsługi, spełniająca wymogi określone w ustawie, wykonująca zadania z zakresu adm. państwowej. Urzędników państw. łączy wspólny katalog powinności i specjalny status prawny.
84. Sytuacja prawna urzędników samorządowych.
Pracownik sam. to:
- z wyboru
wójt (burmistrz, prezydent miasta), ich z-cy
przewodniczący zarządu zw. kom.
członkowie org. sejmiku teryt.
- z mianowania
osoby zajmujące kierownicze stanowiska
- z powołania
sekretarz gminy
skarbnik gminy (główny księgowy)
- umowy o pracę
pozostali pracownicy
Pracownik sam. nie może wykonywać zajęć, które pozostawałyby w sprzeczności z jego obowiązkami lub mogłyby wysuwać podejrzenie o stronniczość lub interesowność. Obowiązki pracownika sam.:
- przestrzeganie prawa
- zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej
- sumienne, sprawne i bezstronne wykonywanie zadań urzędu
- zachowanie się z godnością w miejscu pracy
Karę porządkową upomnienia wymierza bezpośredni przełożony przy przewinieniu mniejszej wagi i zawiadamia o tym pracownika na piśmie.
85. Tajemnica zawodowa.
Wiadomość nie stanowiąca tajemnicy państwowej - ważna dla interesów państwa, z którą pracownik zapoznał się w związku z pełnieniem swoich obowiązków. Wiadomości stanowiące tajemnicę służbową określa się jako "poufne". Nadzór nad jej przestrzeganiem pełni:
- naczelne i centralne org. państw. w stosunku do jednostek im podległych,
- wojewodowie w stosunku do podległych im jednostek, oraz jednostek i org. samorządu teryt.,
- kierownicy jednostek wobec pozostałych org. państwowych i spółdzielczych
92. Plany zagospodarowania przestrzennego
Jest to planowanie wykorzystania terenów, składa się z części opisowej i graficznej. Dzielimy je wg stopnia szczegółowości: plan krajowy, regionalny, miejscowy (dot. miasta, wsi, gminy lub ich części). Miejscowe plany muszą być poddane przez org. gminy do publ. wiadomości już od samego faktu przystąpienia do ich opracowywania (na 21 dni co najmniej muszą być udostępnione do publ. wglądu). Plany miejscowe są uchwalane przez rady gmin.
94. Skarb Państwa.
Szczególna osoba prawna, podmiot praw i obowiązków majątkowych. Skarb Państwa to majątek, mienie i inne prawa majątkowe. Państwo - działania władcze; Skarb Państwa - działania właścicielskie dominium
Skarb Państwa działa przez Ministra Skarbu Państwa (gospodaruje mieniem Sk.Pań.).
95. Sprawiedliwość społeczna.
Sprawiedliwość to ważny atrybut prawa, a sprawiedliwość społ. - w stosunkach społecznych. Warunkiem koniecznym dla spraw. społ. jest takie urządzenie życia publ., by zagwarantowane w nim było niezakłócone funkcjonowanie mechanizmów demokracji, a także swobód i praw człowieka i obywatela.
Trybunał Konstytucyjny "zasada równości polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się cechą w stopniu równym, mają być traktowane równo, a więc wg jednakowej miary, tj. bez zróżnicowania dyskryminującego i faworyzującego - tzn. sprawiedliwie."
Platon wyróżnił sprawiedliwość:
- osobistą - charakteryzuje ona poszczególnych ludzi, wypływa z cech charakteru.
- społeczną - oznacza pewien rodzaj harmonii i równowagi istniejącej w społeczeństwie, ale nie może opierać się na zlepku sprawiedliwości indywidualnych. Sprawiedliwość społ. oznacza m.in. równość wobec prawa (niedyskryminowanie).
98. Urząd * pkt. 14
99. Swobodne uznanie adm.
Normy prawa materialnego stanowiące podstawę wydania aktu adm. pozostawiają w niektórych przypadkach org. adm. wydającemu decyzję, pewną możliwość swobodnego uznania w rozwiązaniu lub rozstrzyganiu sprawy z zakresu adm. publ. Może mieć ono miejsce wtedy, gdy norma prawna dotycząca określonego stanu faktycznego nie określa ściśle sposobu rozstrzygnięcia lub nie wskazuje wyraźnie obowiązku określonego zachowania się organów, a stwarza możliwość różnych rozwiązań utrzymanych jednak w granicach prawa (norm) materialnego i przewidzianych warunków prawnych. Norma prawna dopuszczająca swobodne uznanie adm. stanowić może różne zachowania się organu w określonej sprawie lub zobowiązać może organ do działania zgodnego z interesem społ., słusznym interesem stron lub w granicach zasadniczej polityki państwa. Organ adm. ma w tym przypadku możliwość oceny we własnym zakresie czy rozstrzygnięcie jest zgodne z tak pojętym interesem lub czy mieści się w granicach zasadniczej polityki państwa.
Rozstrzygnięcia adm. państwowej w granicach swobodnego uznania podlegają szczególnej ochronie.
100. Władztwo zakładowe, przymus państwowy -
Władztwo zakładowe - wynika z upoważnienia org. zakładu do abstrakcyjnych i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Istotę władztwa zakł. stanowi zakres upoważnień dla org. zakładu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu, innymi osobami, które znalazły się na terenie zakładu, np. chory w szpitalu. Władztwo zakładowe jest częścią władztwa państwowego.
Władztwo adm. - możliwość użycia przez org. adm. dla zrealizowania ich rozstrzygnięć przymusu bezpośredniego.
Przymus państwowy - wszelkie działania org. adm. państwowej są poparte przymusem państwowym.
101. Przyrzeczenie adm.
Złożone jest w formie oświadczenia. Ma ono miejsce w sytuacjach, gdy ktoś chce rozpocząć dział. gosp. - promesa koncesji (przyrzeczenie wydania koncesji, wydany w drodze decyzji na okres nie krótszy niż 6 m-cy, podmiot może w tym czasie prowadzić działania przygotowawcze).
103. Czynność materialno-techn.
Jest faktyczne działanie org. adm, które jest oparte na wyraźnej podstawie prawnej i wywołuje konkretne skutki prawne. Mają charakter władczy, np. zajęcie rzeczy ruchomej przez poborcę skarbowego, doprowadzenie świadka przez policjanta, zatrzymanie, powieszenie tablicy ostrzegawczej w miejscach publ., dokonywanie zestawień statystycznych przez pracownika.