Socjologia kultury- ściąga z wykładów (wyk. u prof. F.A.)

Trzy aspekty rozumienia kultury: 1)jakim czł jest i jakim powinien byc
2)zastany przez czł świat materialny 3)wzory duchowe i materialne ludzkiej działalności
Czł twórczo wkracza w przyrodę, we własne życie wewnętrz, społeczne, w życie zwierząt w całą żywą i martwą naturę. To wszystko jest czł oddane. Kultura to nic innego jak racjonalizacja natury w zasięgu dla czł dostępnym.
Czł. Jest potrzebny jako twórca kultury, może realizować swoje działania wedle 3 nastawiań poznawczych: 1)nstawienie techniczne, praktyczne,
2)nastaw na naukę, 3)nastaw na religię i moralność. Dzięki tym nastawienią czł się realizuje i może tworzyć kulturę.
ALIENACJA-pewne sytuacje kultury rzeczywistosci społ (wytworzone przez czł narzędzia, rzeczy, ustroje- osiągły niezależny od czł byt i zostały niejednokrotnie nastawione przeciwko czł np stworzenie broni atomowej. 2)Postawa mieć nad postawą być- czł. staje się przedmiotem, zatraca swe człowieczeństwo, czł staje się konsumentem.
KULTURA: może być traktowane to słowo w rozumieniu abstarakcyjnym wspólnym w odniesieniu do natury; słowo to odnosi sie do całego zespołu pracy, technik, uczynienia ziemi bardziej żyzną, udomowienia zwierząt, wychodowania bogactw materiałów, wytworzenie przez czł pewnych technik postępownia metodycznego.
Kultura odnosi sie do rzeczywistości, może być: kultura filozoficzna, k.naukowa, k.artystyczna, k.książkowa, k.empiryczna, k.klasyczna, k.techniczna, k.wspólczesna rzymska, germańska, grecka, itd...
Ze społ punktu widzenia kultura oznacza zespół pewnych wartości stylów życia, prądów naukowych, które charakteryzują część świata.
ELEMENTY ZAKRESU ZJAWISK SPOŁECZNYCH DO KTÓRYCH MA SIE ODNOSIĆ SOCJOL KULTURY:- socjol religii, moralność, wiedza, wychowanie i oświata, język i sztuka.
JOHAN HERDER w swoim dziele pt. „Myśli filozofii dziejów” zauważył:
„ nie ma nic bardziej nie określonego niż słowo kultura”, bo są różne podst filozoficz ujmowania kultury: antropologiczne teorie kultury, filozof, socjol
KULTURA pewein etap ewolucyjnego rozwoju gat ludzkiego, ma ona stanowić powszechna cechę rozwoju człowieka, naturalne cechy biologiczne oraz plastyczność instynktu a przede wszystkim rozumność istoty ludzkiej stanowią postawę przechodzenia ze stanu natury do stanu kultury zdaniem Herdera.
Engles i Marksiści uważają że czł zaczął tworzyć kulturę gdy zszedł z gałęzi drzewa i zaczął organizować sobie życie na ziemi, ale trudno tą tezę potwierdzić.Podstawową rolę w tym procesie odegrał język jako własność jedynej istoty w świecie istot żywych. Od umiejętności językowych zaczął sie rozwijać rozum człowieka i dzięki temu zaczął tworzyć kulturę.
PODEJŚCIE SELEKTYWNE: J. Adelung proponuje włączyć do zakresu pojęcia kultura wyselekcjonowane, wybrane dziedziny działalności ludzkiej, wyłącznie to co stanowi kulturę duchową. Kulturę w tym rozumieniu określa się jako wysubtelnione i udoskonalenie duchowych władz czł.
PODEJ Ś ANTROPOLOGICZNE: wychodzi z założenia że skoro czł jest centralnym elementem studiów nad kulturą to trzeba przede wszystkim do tego czł sie odnosić nie tyle do jego wytworów co do niego samego. Przyczynile sie do tego w XIX w badania nad ludami pierwotnymi. Rozwinęło sie na szeroką skale badania antropologiczne.
Kultura we wszystkich aspektach jest wytworem czł, czł tworzy kulture i jednoczesnie jest jej wytworem. KROEBER „CZŁ W JEGO WYTWORCH I ZACHOWANIACH” stąd studia nad kulturą nazywaną naukami antroplogicznymi i czł jako jednostką ale też czł zbiorowości.
KULTUROWA SOCJALIZACJA:
Zaiteresw tym co w czł zwierzęce i to co ludzkie.
2 wymiary antropologii: 1) zajmuje sie tym co filozofowie za Arystotelesem określaja go ANIMAL (zwierzę, zbliżenie go do świata zwierząt) 2) tym co okreś za pomocą przymiotnika RACJONALE ( W ODRÓŻNIENU OD ŚWIATA ZWIERZĄT)
ANTOPOLOGIA fizyczna rozpatruje człowieka jako organizm fizyczny, bada biologiczne aspekty człowieka próbuje wykryć stany ciała czł, pochodzenie, ewolucja cialą ludzkiego staje sie paleontropologia czł.
ANTROPOL Kulturowa Filozoficzna to co jest w czł duchowe i ludzkie.czł jako istota rozumna powołana do życia wiecznego.
ANTROPLO KULTUR analizuje i porównuje sposób życia ludów wygasłych i współcz, opisuje wytwory ludzkich działąń. Dzieli sie na:
ETNOMUZYKOLOGIĘ ( bada najdawniej występujące kultury muzyczne, sztuka pierwotna, prawodawstwo, narzecza, językoznastwo, ludoznawstwo)
ARCHEOLOGIĘ- nauka o tym co jest najstarze, jakie były najstrarsze kultury, ąlady kultury, zapisy ,język.
ETNOLOGIA- antroplogia kulturowa kt zajmuje sie poszczególnymi luami na ic pierwotnym wczesnym etapie rozwojowym.
ETNOGRAFIA- to samo tylko w sposób mniej uogólniony, opis najbardziej podstawowy ludów, mniej naukowe podejście.
W archeologii pojęcie kultura obejmuje zbiór rzeczy materialnych, wykonanych z różnych materiałów od czasów najdawniejszych, dla etnografii obejmuje nie tylko przedmioty ale tez zachowania ludzkie zwyczaje, przysłowia, pieśni, mity..Dla psych kultura to wszystkie zachowania jedostkowe.
Od czasów Cycerona zaczęłą sie kariera kultury, to pojęcie w starożtyności rzymskiej wiązało sie z uprawą ziemi, zwierząt, AGRI-ZIEMIA , poźniej intelektus uprawa umysłu ludzkiego. Z czasem pojęcie używane jako wszystko co może być uprawiane w jakikolwiek sposób.
AGRI ONIMI- uprawa naszej duszy, sumienia.
FILATROPIA (fileiny- kochać, antropos- człowiek) właściwy stosunek do drugiego czł, ale też do świata zwierząt. Mialo sie wyrażać w grzecznosci a przede wszystkim sprawiedliwości.
SOFIŚCI czł nie może być tylko ksztaltowany ale powinien też sam sie kształcić przez cnotę (arete) musi sie zastanawiać nad światem natury i światem rzeczy, musi ten świat uprawiać, doskonalić, musi go dostosować do własnych potrzeb. Cały ten świat wychodzi z paidei a potem z kultury.
KULTURA : 1)intelektualny rozwój czł. pelomai 2) jego moralny postęp animi 3) nauka, technika, sztuka- wytwór czł oddziaływanie czł na świat zewnętrzny.
Gdy mowimy o kult w sensie pedag / filozof głównym jest: czł jaki jest , jakim sie staje,- zastany przez czł świat kultury, - wytwory duchowe i materialne ludzkiej działalności( nauka technika)
CZYNNIKI SKŁADOWE KULTURY: - socjologiczny (zasada organnizacji), -geograficzno- ekologiczny, - ekonomiczny, -moralny
Czynniki socjologiczny: struktura społeczna danej społ oraz mechanizmy funkconowania społ, (mikro i makro struktury) pods formy życia społ, ramy kt wypełnione są pewnymi treściami i wypełniają życie społ.
Mikrostruktury: rodzina (czynnik składowy każdej społ), ród, plemię, naród, państwo.
RODZINA: gr rozrodcza, rozmnażanie sie po przez rodzenie dzieci, a nie przyjmowanie członków z zewnątrz, to gr nie zastąpiona w procesie socjalizacji. Cechy rodziny które wyróżniaja ją jako grupę wg F. Adamsk:
-wspólne zamiesz czł, nazwisko, własność, ciąłość bologiczna, wspólna kultura duchowa. Funkcje rodziny: instytucjonalne:prokreacyjna, ekonomiczna, opiekuńcza, socjalizacyja, statyfikacyjna, integracyjna.
Osobowe: małżeńska, rodzicielska, braterska.
Kultura uprawnia do wspólżycia: monogamia K+M, poligamia 1M+ wiele K, poliandryczne: 1K+wielu mężczyzn (ludy pigmejskie)
CYWILIZACJA: wcześniej polityka, kurtuazja, etyka, czy kultura. CIVIS-łac OBYWATEL, łączono te cech kt ma posiadać obywatel
CIVILISE-POLI=POLICE (ukształtowany, uformuowany)- tymi pojeciami okreslano ludy kt odrozniaja sie od ludów barbarzyńskich, ludy czy narody kt pielęgnują dobre i gładkie obyczaje. W XIX w cywilizacja zaczela laczyc sie z pojęciem kultura, polityka.
CYWILIZACJA wg R. Mciwer- cywilizacja to porządek technologiczny, obejmuje materialne urządzenia, organizacje techniczne, instytuty. Ma charakter utylitarny. W społ rozwiniętym oddzielenie sie kultury od cywilizacji, na poj k sklada sie przede wszystkim systemy, wartości, wierzeń, style ludzkiego życia.
Alfred Weber wyróżnia w rzeczywist histor 2 dziedziny: cywilizacja i kultura. Cywilizacja proces racjonalizacji i intelektualizacji ludz życia, ten proces zmierza ku rozszerzeniu możliwości życiowych czł, sposób zaspokajania potrzeb, aspiracji by czł stworzył najlepsze warunki życia. Kultura cywilizacji nie przeciwstawia sie oznacza przedłuzenie biol procesu przystosowawczego. Cywilizacja to aparat służący realizacji pędu istnienia czł i obej technike, narzedzia, ekonomia, panst, praw zdob cywiliz KULTURA A CYWILIZACJA
Wg Alfreda Webera cywilizacja to efekt dążenia do racjonalizacji życia ludzkiego i adaptacji do zewnętrznych warunków (elementami cywilizacji są wszelkie wynalazki i udoskonalenia techniczne), podczas gdy:
\"kultura sytuuje się poza sferą wymogów adaptacyjnych, tam, gdzie zaczyna się kształtowanie naszego życia przez wyznaczanie mu celów, których nie da się wyprowadzić z potrzeby dalszej egzystencji albo lepszego zaspokajania naturalnych potrzeb życiowych.\"
Okresy rozwoju cywilizacji: - okr początkowy (dzikości bądź pierwot barbarzyństwa) czas od pojawienia sie czł na ziemi do ok 4000 l przed Chrystusem; -wczesnej cywilizacji-zaczyna sie 3000 lat pne konczy sie ok 1000 r pne okr cywilizacji egipskiej, sumarycznej, hinduskiej, chonskiej, ale tez cywil grecka; - klasyczny- 500 pne-500 ne zostaly wypracowane podst fundamenty wzory zycia w polityce, sztuce, mysli filozof, religijnej
-odkrycie i wynalazki 1500 ukształtowana cywilizacja chrzescijanska, uksztal systemu wartości, odkrycia geograficzne.- epoka rozkwitu cywilizacji 1500-1900 niespotykany postęp wiedzy i wynalazków, refom społ-polit, - lata późniejsze epoka kryzysu cywilizacji koniec XIX w pocz XX kryzysk polega na wykorzyst na perfidna skale urzadzen cywilizacyjnych dla niszcz czł, zycie spol wypelnione konfliktami burzacy, dorobek ludzkosci czł przestal panować nad silami kt wyzwolił, obrórciło sie to przeciwko niemu (woj św, manipulacje czł).
Wartości – potocznie przez wartość rozumie sie to wszystko co stanowi dla czł 1. przedmiot potrzeb, 2. dążeń 3. aspiracje czł jako wart jawia sie przed każdym czł kt realizuje chce je osiagnac. Z tego punkt widzenia wartości to przedmioty materialne, osoby, instytucje, idee, aspiracje, działania ludzkie łącznie z motywacjami.
Znaniecki: „ Świat kultury jest światem wartości, bo są pierwotnymi danymi ludzkiego doświadczenia”
Tyszka „ kultura jest kultem wartości” Wartości nie są sprowadzane do kategori przyrodniczch z nimi wiąże sie wszystko co nazywamy kultura
3 typy def wartości: - def psychologiczna, socjologiczna, kulturowe.
Wart kulturowe- tymi wart beda powszechnie pozadane w danym spol przedmioty o symbolicznym lub niesymbol znaczeniu.
SYMBOLICZNY- wiedza, majątek sa to powszechnie akceptowane sądy egzystencjalno-normatywne, rozpowszechnione w danym społ, przekonania określ godne zachowania czł, to co nalezy co wypada. Sa to pewne normy, zasady regulujące, kierującymi ludzkimi zachowaniami.
WARTOŚCI: ujawniają pewne cech, są transcendentne w stosunku do jednostki, przekraczają jednostkę, są poza nią, istnieją niezależnie od ludzi.
Maja charakter ponadindywidualny, ponadczasowy, są powszechne: prawda dobro, piękono, sprawiedl. Mają moc zobowiązującą, wart nas do czegoś zobowiązują, zmuszają, wymagają od nas wyrzeczenia, ofiar, ale dają nam satysfakcję. KRYT TYPOLOGII WARTOŚCI:
1.podzial wg stopnia abstrakcyjności, badź ogólności. Wart codzienne zw bezpośrednio z różnymi dziedzinami życia i aktyw czł, praca zawod, życie rodz, kształcenie sie, odpoczynek, rozrywka. Te kt nadają sens ludzkiemu życiu mają charakter nadprzyrodzony: Bóg, świętość, doskonałość, warto charakt osobistym np realizowanie moichzdolności, uczciwosć itp.
2. wg stopnia internalizacji wart: * wartości postulowane przez społ **wart deklarowane przez jednostkę, uznane przez jednostkę, faktycznie realizowane.Wszystkie te systemy tworza jedną całość stanowiąc spójny sysem wart danego społ.
TYPOLOGIA MAXA SCHELLERA: najwazniejsze wart to swiete, te kt przekraczają doczesność, ten świat: Bóg, zbawienie czł, życie wieczne, niżej wart duchowe: wiedza, umiejętności, prawość, szlachetność to wszytsko co wypelnia ducha czł. Niżej są wart te kt są potrzebne, konieczne do naszego życia np praca, chleb dom, czyli to co nam życie ułatwia, a jeszcze niżej wartości hedoniczne ( hedonia- przyjemność zmysł)
Każdy czł przyswaja wart w kt jst wychowywany od dzieciństwa. Nośnikami wartości w każdej kuturze są język (literatura), system znaków (sztuka), zachowania i obyczaje. Dzięki tym obyczają wchłaniamy wart, uczymy sie kultury przez przyswajanie wartości!!! WARTOŚCI zmuszaja czł do dokonywania wyborów: wartości muszą być rozpoznane przez czł, poznane- proces wychow domow, szkolnego; władza czł dzięki której przyjmuje on wartości. Każdy czł podejmuje proces wartościowania:
1) budowanie własnej hierarchi wartości: ujawnia sie w młodości, wchodzi w sposób naturalny (kultu masowa przekazuje antywart). Każdy czł w poszukiw wart podejmuje działania w ramach procesu wyboru wart: poznawanie, zaisteresowanie, pragnienie zdobycia wart, wybranie- wybór zawsze przez wolną decyzję. Szczególną rolę w procesie stawania sie czł przypada nauczycielowi, to on właśnie przekazując wiedzę wprowadza mł czł w świat wart, przkazuje na czym polegaja wart, wskazuje ich hierarchię. Godność osoby wychow domaga sie tego by byl traktowany podmiotowo, by wart nie byly narzucone, trzeba mu pozwolic na wolnosc dokonywania wyboru. Język otwiera przed czł świat wartości, konkretyzuje treści wart. Wart odgrywaja ważną rolę z pkt widzeia tożsamości kulturowej ich eliminacja z kultury prowadzi do rozbicia struktury społ, do osłąbienia a nawet zaniku danej kultury. Są to takie wart co do kt panuje powszechny konsens (zgoda), kt są podst organizacji życia społ. Każda kult ma swoje naczelne wart: „Uniwersalność i swoistość kult polskiej” pol na tym że wchodzą w art powszechne z innych kultur, wart szczeg pielegnowane, postrzegane, te kt sie uczy, wychowuje.
2) ocenianie na ile wybrane wart zostały przez nie przyswojone
Modele-wyobrażenia idee o tym jak należ sie zahować w dane sytuacji
MODELE NORMATYWNE-jak należ zachować sie w danej sytuacji np dekalog, prawo, schematy. M.ŚRODOWISKOWE- wyobrażenia kt są własnością poszczególnych grup ludzkich, M.PROPAGOWANE – czynniki nadprzyrodzone. Każde społ.ujmuje zachowania swych członków w okr formy, podporządkowywuje je je okr normom, prawie wszystkie dziedziny życia ludzkiego są ujmowane w owe karby.
WZORY-konkretne formy zach sie, powtarz sie w kulturze.
Kult wzory zach mogą być pierwotne i trwałe (dot stosunków między ludzkich) np kult zmarłych, wzór sacrum, wz zach. WZORY ZACH UNIWERSAL –wyst wszędzie, powtarzają sie niezależnie od czasu i miejsca., są wyznaczone normami regulującymi, pewne dziedz życia np życie małżeńskie, rodziny. Wzory trwałe narzucane przez pewną społ i uświęcone tradycją, są niekiedy bardzo drobiazgowe a sankcje za ich naruszanie karalne. Są też wzory elastyczne- dopuszczają większą tolerancję. Wzory masymalistyczne- wzory zachowań czł religijnego, świętego, spełniającego nakazy danego systemu wierzeń czy też patriotycz.
W każdej kult daje sie uczestniką pewne wzory zachowań. Wzory ulegają zmianom w czasie i przestrzeni np dotyczą czynności naturalnych, fizjologicznych, odżywianie, etykieta zach przy jedzeniu. Liczne zachowania kulturowe są zw z rzeczami, znakami posługując sie nimi podporządkowujemy sie temu co narzuca nam wzór kult. WYTWORY LUDZKICH ZACHOWAŃ JAKO ELEMENTY KULTURY: nie wszystkie wejdą tylko te, które:1) zostały zmaterializowane, (utrwalone, żeby mogły być udostępnione i przechowywane z pokol na pokolenie)
2)pełniły bądź pełnią określoną rolę dla członków zbiorowości dot rzeczy jakowytworów materialnych i duchowych 3) spelniaja pewne wymogi. Do kult wchodza te rzeczy kt sa – bezwatpliwym produktem kult, - te rzeczy kt stanowia środki przy pomocy kt ludzie w okres sposob realizuja swoje zach, badz sie chronia, sa uzyteczne.- te rzeczy kt sa nośnikami, przekaźnikami kult np ksiazka.- te kt sa symbolami, środkami za pomocą kt ludzie wyrażają swoje myśli, ideały, pragnienia.
ZNAK- to co z swej natury np wiatr jest znakiem deszczu, lub na podst umowy pozwala poznać pewne nadchodzące wydarzena, znakiem jest rzecz wydarzenie(strajk), słowo gest (przytulenia lub odepchnięcia, czynnośś (groźba ręką), dostarczają określonemu odbiorcy informacji. Znak to rzecz lub czyność kt popada pod zmysły, kiedy zostaje poznany kieruje myśl poznającgo ku jakiejs rzeczywistości, kt nie jest dostępna w bezpośrednim poznaniu, ale po przez znak kierujemy umysł do tej rzeczywistości.
Do istoty znaku należy: - uchwytność zmysłowa, udzielanie infor o czymś. SYMBOLE pojawiają sie jako ZNAKI. Każdy symbol jest znakiem ale nie każdy znaj jest symbolem. SYMBOL jest to rzeczyw posiadająca funkcje oznaczającą i wprowadzającą zarazem w świat wartości, którą wyraża do kt sam należy. Symbol w odróżnieniu od znaku uczestniczy w tym co przedstawia, nie odsyla o innej rzeczywistosci ale wprowadza, otwiera nas przed ta rzeczywist. Symbol jest częścią rzeczywistosci i ma w niej udział.
ZNAKI: naturalne-takie w kt istnieje związek między znakami a rzeczywistością kt oznaczają(śmiech-radość) z. umowne-powst w wyniku ludz umowy, przy ich pomocy ludz chcą oznaczać jakąś rzeczywistość np znaki drogowe, pismo.z.mieszane-mają coś ze znaków naturalnych i umownych np skłon głowy.
Inne podziały znaków: 1) kryt zmysłów- po przez kt znaki są odbierane, znaki akustyczne (słowne, śpiew)i niewerbalne (muzyka) znaki wzrokowe, smakowe, dotykowe, powonieniowe. 2) kryt związku z czasem-litera h- godz, znaki statyczne: kolory, przedmioty, dynamiczne(czynności witanie sie) 3) kryt sposobu infor- mogą byś znaki odnoszące sie do konkretnej rzeczy, mające konkretna wartość zabytki kamienica itp; znaki mogą odnosić sie do osoby- rożny sposób zachowania sie w zależności od osoby. Znaki sprzyjają zespalaniu ludzi spiew czy muzyka.
FUNKCJE ZNAKÓW I SYMBOLI:
Całe życie społ jest wypełnione znakami i symbolami, służą przede wszystkim poozumiewaniu sie ze sobą. Język mówiony i pisany jako mowa ciała . Znaki uświetniają pewne działania , związane ze światem nad przyrodzonym, wyrażają pewne intencje np uśmiech znak życzliwości, umożliwiają komunikacje międzyludzką z drogową włącznie.
Gest jako znak przemawia mocniej niż słowo, jako znak. Słowa często mogą być puste. Niektóre znaki sa także rzeczami.
SEMIOTYKA-(od greckiego semeiotiks, czyli dotyczący znaku) albo semiologia, zwana jest także ogólną teorią znaków.
JĘZYK- znak, symbol, zbiór słow, jest samodzielną twórczą strukturą , zespół społecznie wytworzonych znaków dźwiękowych, ma charakter abstrakcyjny, istniejący w identycznej postawie, wszystkich członków danej społeczności. REGUŁY OPEROWANIA DANYMI ZNAKAMI: operowanie danymi literami tak aby powstało słowo, język jako system znaków, wymaga aby zgodnie z regułami było określone następstwo znaków i słów (rzeczownik, czasownik, przymiotnik). Język ujawnia sie w sposób mówiony, pisany albo w geście.
NARÓD- WG MAXA podstawa istnienia zbiorowości jest poczuciem wspólnoty i solidarności w obliczu innych grup. Wytwór świadomości język religia kształtuje przekonanie, że należy być członkiem tej grupy a nie innej. Naród jest zbiorowością historyczną, kultura sprzyja kształtownianiu się wspólnoty z innymi, ze współczesnymi czyli tymi ludźmi, którzy wyznają te same wartości świadomość należenia do danej grupy nazywa się przynależnością narodową.
Państwo zbirowość sformalizowana, znajduje się na określonym terytorium ma ogromne znaczenie dla narodu, bo broni określonych wartości, strzeże języka, sprzyja powstawaniu dóbr kultury.
Narodowa kultura – nie może jednoznacznie określić, można ją określić jako pewną syntagmę to znaczy układ wiążący z sobą elementy takie jak religia sztuka, nauka, język. Układ ten ma za zadanie przyleganie do siebie
- świadomość odrębności elementów, sztuka, język, religia od elementów w innych kulturach, owe treści kultury język, sztuka, religia, nie muszą być poznane i uznane za własne według członków danej grupy.
Funkcja narodowej kultury: f. Twórcza – pozytywna zaspakaja różne potrzeby ludzi należących do danej kultury, dostarcza grupom samopotwierdzenia indywidualnego, może być czynnikiem zrozumienia i samopowtarzania ludzi, którzy należną do innych kultur, kultura pełni funkcję integrującą, wyodrębnia się jako ujednolicenie ludzkich zachowań, określa role społeczne, zakres ról, wykonuje społeczną kontrolę.
Jak wychowywać do kultury i przez kulturę
- ustanowienie i generowanie wartości, kultura przechowuje i przekazuje te wartości, pełni rolę transmisji (dobra, dzieła kultury)
- kształtuje zachowania, wyprowadza ze stanu zwierzęcego i prowadzi do człowieczeństwa.
- kulturowe sposoby zaspakajania ludzkich potrzeb np, odżywianie się,
- kulturowe formy działań ludzkich np, zdobywanie środków do życia,
- kulturowe formy wchodzenia człowieka do społeczeństwa i odchodzenia,
- poznanie watości i nadanie im określonej hierarchii
- kontrola wyboru zachowań wartości nagradzają, bądź karają za wybory
Megalomania narodowa - twierdzenie o wyższości, niezwykłości danego narodu, a przez to jego szczególnej misji dziejowej i posłannictwa wobec innych narodów.