Mózg.

U kręgowców mózg powstaje wskutek rozrostu górnej części rdzenia pacierzowego, rozwijającego się w zarodku z fałdu ektodermy, mającego kształt cewki. Cewka ta grubieje w swej górnej i przedniej części, wytwarzając pięć pęcherzyków mózgowych, które są zaczątkami:
1. przodomózgowia
2. międzymózgowia
3. śródmózgowia
4. tyłomózgowia
5. rdzeniomózgowia.
Jamki tych pęcherzyków utrzymują się przez cały czas kształtowania się mózgu, tworząc w wykształconym już mózgu tzw. komory mózgowe, które wypełnione są surowiczym płynem (płyn mózgowo-rdzeniowy). Z bocznych pęcherzykowatych wypukleń mózgu pierwotnego wytwarzają się oczy; z przodu tworzy się płat węchowy. Im wyżej na filogenetycznej drabinie stoją kręgowce, tym znaczniejszy obserwujemy rozwój przodomózgowia, które w końcu tworzy właściwy mózg (cerebrum), składający się z dwóch półkul (prawej i lewej). U człowieka przykrywają one całą resztę mózgu.
Półkule te są pofałdowane, co znacznie zwiększa ich powierzchnię. Wyróżniamy na nich bruzdy (sulci, fissurae) i zakręty (gyri). Półkule mózgowe rozwijają się kosztem międzymózgowia i śródmózgowia. Z tyłomózgowia powstaje móżdżek (cerebellum), a rdzeniomózgowie zamienia się w rdzeń przedłużony. Masa mózgu ludzkiego wynosi u mężczyzny około 1,4 kg, u kobiety 1,3 kg. Obydwie półkule rozdzielone są głęboką bruzdą podłużną, a tylko w dolnej części złączone są wielkim spoidłem mózgowym (corpus callosum), z śródmózgowiem natomiast łączą się za pomocą szypułek mózgowych (pedunculi cerebri). Głęboka bruzda, zwana bruzdą Sylwiusza (fossa Sylvii), przecina pod spodem półkule mózgowe, tak że dzieli każdą półkulę (od spodu) na 3 płaty:
1. czołowy
2. ciemieniowy
3. skroniowy
Płat ciemieniowy przechodzi bez ostrej granicy w płat potyliczny. Wąska jama obecna w półkulach mózgowych podzielona jest przez ścianę podłużną na dwie równe części — w ten sposób powstają komory boczne mózgu (ventriculi cereibri). Tylna część tej ściany tzw. sklepienie mózgu (fornis) wychodzi z ciał sutkowych (corpora mammillaria), znajdujących się u podstawy mózgu. Komory boczne i komora trzecia (w międzymózgowiu) komunikują się ze sobą przez ciasny otwór Monroe'go (foramen Monroi). Przedłużenia bocznych komór noszą nazwę rogów Ammona (cornu ammonis). Półkule mózgowe zbudowane są z substancji szarej (zwanej korą mózgową), o miąższości około 5 mm, obfitującej w komórki zwojowe, i z białej substancji rdzennej złożonej z włókien nerwowych. Dno komory trzeciej mieszczącej się w międzymózgowiu przedłuża się ku dołowi w tzw. lejek (infundibulum), na którym położona jest przysadka mózgowa (hypophysis cerebri, glandula pituitaria), gruczoł wydzielania wewnętrznego. Z miedzymózgowia wychodzi również, jednak ku górze, szyszynka (corpus pineale).

Mózg jest bardzo wrażliwym narządem, dlatego też jest bardzo dobrze chroniony. Otaczają go 3 opony. Każda z nich jest inna i każda ma inne zadania. Pierwsza, najbliżej mózgu, to silnie unaczyniona opona miękka (naczyniówka), której zadaniem jest odżywianie mózgu. Wnika ona do komór mózgu tworząc sploty naczyniówkowe, oraz we wszystkie bruzdy i zakręty mózgu. Drugą jest pajęczynówka, w której znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy, wyrównujący ciśnienie w czaszce i amortyzujący wstrząsy. Pajęczynówka jest bardzo delikatna, brak w niej naczyń krwionośnych. Ostatnią, trzecią oponą jest opona twarda, która jest zarazem okostną czaszki. Dzieli się ona na blaszkę zewnętrzną i blaszkę wewnętrzną.
Działanie
Półkule mózgowe z pozoru identyczne - różnią się między sobą czynnościowo:
• Lewa półkula, zwana "werbalną", odpowiada za logiczne, analityczne myślenie, tworzenie zdań, które wypowiadamy, pracuje cyfrowo, przetwarza informacje linearnie. „Widzi” fragmenty, detale zjawiska.
• Prawa półkula - "twórcza" - pracuje graficznie, analogowo, odpowiada za wyobraźnię i intuicję. Odpowiada za poczucie rytmu, przestrzeni, odbiór kolorów i „widzi” całość zjawiska.