Wulkany

Wulkan jest miejscem na powierzchni Ziemi, z którego wydobywają się (bądź też wydobywały się kiedyś) produkty wulkaniczne.

Wulkany powstają wtedy, gdy nastąpi wyłom w skorupie ziemskiej i zacznie z niego wypływać magma w postaci lawy lub materiał skalny zostanie wyrzucony w powietrze. Każda erupcja wulkaniczna spowodowana jest przez gwałtownie rozszerzające się gazy zawarte w magmie. Wulkany występują jako pojedyncze wzniesienia lub tworzą górskie kompleksy wulkaniczne.

Budowa:

- Głęboko pod ziemią, bo około 1km, gromadzi się magma, tworząc ogniska magmowe (lub inaczej rezerwuar czy komorę wulkaniczną).
- Płynna magma topi otaczające skały i wciąż zwiększa swoje ciśnienie. Jednocześnie kieruje się w górę tworząc przewód wulkaniczny, (czyli kanał zwany też kominem), którym produkty erupcji wydostają się na powierzchnię.
- Kanał ten przy powierzchni rozszerza się lejkowato, tworząc krater. Od komina głównego odchodzą czasem kanały boczne tworząc na zboczu stożka kratery poboczne (zwane też pasożytniczymi). Stożek z kolei jest właśnie wzniesieniem powstałym na skutek wylewu z wnętrza Ziemi bardzo dużej ilości magmy.

Gdzie występują:

Obecnie czynnych jest kilkaset wulkanów. Występują one głównie w strefach młodych ruchów górotwórczych lub w sąsiedztwie wielkich uskoków. Najwięcej wulkanów (około 340) grupuje się dookoła wybrzeży Oceanu Spokojnego tworząc tzw. Wokółpacyficzny Pierścień Ognia.

Na terenie Polski nie ma czynnych wulkanów, choć Np. w okresie permskim w okolicach Krakowa istniały rozległe i aktywne rejony wulkaniczne.

Magma:

To, co z niego "wylatuje" to tzw. produkty erupcji. Dzielimy je na ciekłe, stałe i gazowe.

- Magma znajdująca się w głębi skorupy ziemskiej jest gorącą masą, zdolną do płynięcia i wznoszenia się ku powierzchni Ziemi. Magma, która wydobywa się z wnętrza Ziemi nosi nazwę lawy. Najczęściej jest to główny produkt wybuchu wulkanu. Lawa osiąga temperaturę od 1000ºC do 1400ºC i krzepnie w 600-700ºC tworząc skały magmowe, Np.: bazalt.

- Innym ciekłym produktem jest błoto wulkaniczne, które powstaje przez zmieszanie popiołów i pary wodnej.

- Do produktów stałych należą:
o Popioły wulkaniczne - czyli bardzo drobne okruchy lawy i skał wyrwanych z podłoża wulkanu
o Lapille - są to drobne kawałki lawy wielkości grochu lub orzecha włoskiego
o Bomby wulkaniczne - to duże bryły skał lub zastygniętej w powietrzu lawy
o Pyły, piaski, siarka itp.