OBWE w stosunku do agresji.

AGRESJA
Agresja (łac. aggressio – napaść, natarcie) – w prawie międzynarodowym jest to określenie zbrojnej napaści (najazdu, ataku) jednego lub kilku państw na inne. Państwo, które pierwsze dokonało aktu agresji na inne określa się mianem agresora. Agresja powoduje zazwyczaj rozpoczęcie wojny. Ofiara agresji ma prawo do samoobrony, w której mogą pomagać jej też inne państwa. Agresja jest w prawie międzynarodowym zakazana, a naruszenie tego zakazu stanowi zbrodnię przeciwko pokojowi .
Próbę określenia agresji podjęto już w latach trzydziestych. W Komitecie do spraw Bezpieczeństwa Ligi Narodów przyjęta została definicja napaści, którą przyjęła następnie konwencja w sprawie określenia napaści podpisana w Londynie w 1933r. Według tej definicji za napastnika będzie uznane państwo, które pierwsze popełni jeden z następujących czynów: wypowiedzenie wojny innemu państwu; najazd przy pomocy swych sił zbrojnych na terytorium innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny; zaatakowanie przy pomocy swych sił lądowych, morskich lub powietrznych terytorium, okrętów lub samolotów innego państwa, nawet bez wypowiedzenia wojny; poparcie użyczone bandom uzbrojonym, które zorganizowawszy się na jego terytorium, dokonują najazdu na terytorium innego państwa, jak również odmowa pomimo żądania państwa najechanego, poczynania na swym własnym terytorium wszystkich będących w jego mocy zarządzeń w celu pozbawienia powyższych band wszelkiej pomocy lub opieki; blokady morskiej wybrzeża lub portów innego państwa.
OBWE:
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie jest ogólnoeuropejską organizacją zrzeszającą 55 państw, głównie europejskich ale wśród członków organizacji znajdują się również USA, Kanada, byłe republiki radzieckie. Status współpracujących partnerów posiadają Japonia, Korea Południowa, Algeria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja. OBWE zostało założone jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasłych konfliktów. Działalność organizacji poświęcona jest wielu problemom związanym z szeroko pojętym bezpieczeństwem, takimi jak: kontrola zbrojeń, prawa człowieka, monitorowanie wyborów, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeństwo. Wszystkie państwa członkowskie mają równy status w ramach organizacji a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu. W przeciwieństwie do takich organizacji jak na przykład Unia Europejska - organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub działania bez uprzedniej zgody państw członkowskich. Głównym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach, które jednakże, dla swej skuteczności wymagają ratyfikacji przez zainteresowane państwa. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie wywodzi się z Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie założonej na początku lat 70-ych. KBWE była forum dialogu i negocjacji między Wschodem a Zachodem. Dzięki spotkaniom w Helsinkach i Genewie doprowadzono do podpisania Aktu Końcowego z Helsinek w 1975 . Akt Końcowy z Helsinek odegrał dużą rolę w procesie demokratyzacji kontynentu, przede wszystkim w krajach ówczesnego bloku wschodniego. Ten dokument ustanowił podstawowe zasady rządzące stosunkami państw-sygnatariuszy między sobą a także w relacjach z ich obywatelami. Na tą umowę powoływali się między innymi polscy i rosyjscy opozycjoniści w latach 70-ych i 80-ych. Kolejnym ważnym wydarzeń było spotkanie w Budapeszcie w 1994 r. Przywódcy państw członkowskich uznali, że KBWE nie jest już tylko "konferencją". Nazwę zmieniono na Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Ostatnie spotkanie przywódców państw członkowskich miało miejsce w 1999 roku w Istanbule. Na tym spotkaniu przyjęto Kartę dla Europejskiego Bezpieczeństwa, ponadto 30 państw podpisało zrewidowany traktat CFE, zmiany dotyczyły przede wszystkim rozmieszczenia wojsk rosyjskich na Kaukazie. Dziś OBWE zajmuje szczególne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacją o najszerszym zasięgu terytorialnym i jedyną skupiającą swą uwagę na sprawach bezpieczeństwa. Choć z polskiej perspektywy jej rola może wydawać się marginalna to należy pamiętać o dużej aktywności OBWE na terenie byłych republik radzieckich, gdzie często jest jedyną akceptowaną przez strony konfliktu organizacją międzynarodową.
Pokojowe regulowanie sporów jest podstawą procesu KBWE. Można je uznać za zasadniczy składnik skutecznego kierowania przemianami w Europie i przyczyniania się do utrzymania i umacniania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa w Europie. To zadecydowało, że państwa uczestniczące w tym procesie postanowiły wzmocnić struktury konsultacji politycznych i zwiększyć ich częstotliwość. Te same przesłanki przesądzały zainteresowaniu się sprawniejszym wczesnym ostrzeganiem i załatwianiem sporów, co ma zapewnić większą skuteczność w zapobieganiu i rozwiązywaniu konfliktów. Położono zwiększony nacisk na zwiększenie roli państw procesu helsińskiego w zapobieganiu i likwidacji konfliktów przez: wczesne ostrzeganie i działania prewencyjne w przypadku zaistnienia sytuacji, które mogą przekształcić się w kryzys łącznie z konfliktem zbrojnym, z zastosowaniem pogłębionych konsultacji politycznych w ramach struktur i instytucji KBWE; popieranie przedsięwzięć pozwalających uniknąć działań pogarszających sytuację, bądź zalecanie innych procedur i mechanizmów pokojowego regulowania sporów; wysyłanie na teren konfliktu misji wyjaśniających i misji sprawozdawczych; przeprowadzanie operacji pokojowych (misje kontrolne, misje obserwatorów) oraz dyslokacja większej ilości wojsk w celu nadzorowania i utrzymywania zawieszenia broni, kontrolowania wycofywania wojsk, pomocy w utrzymywaniu porządku i przestrzegania prawa, dostarczania pomocy humanitarnej i medycznej oraz pomocy dla uchodźców . W instrumentarium, którym obecnie dysponuje OBWE, można wyróżnić umownie trzy mechanizmy: wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom oraz rozwiązywania kryzysów. Znaczącą rolę w procesie wczesnego ostrzegania pełnią tzw.debaty implementacyjne, polegające na ocenie wykonywania postanowień OBWE, prowadzone raz na dwa lata w ramach kompleksowych spotkań przeglądowych: corocznie w dziedzinie militarnej, co dwa lata na spotkaniach na temat ludzkiego wymiaru. Z fazą aktywnego zapobiegania konfliktom wiążą się trzy mechanizmy reagowania na sytuacje kryzysowe w ramach KBWE/OBWE. Kryterium wyboru między nimi jest podłoże danego sporu. Są to mechanizmy: Mechanizm berliński, mechanizm wiedeński i mechanizm moskiewski.
Mechanizm berliński – to procedura podejmowania konsultacji i współpracy w wypadku pilnego zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej, wprowadzona na berlińskim spotkaniu Rady KBWE w czerwcu 1991r. Mechanizm przewiduje, że w wypadku powstania poważnej sytuacji – naruszającej jedną z zasad aktu końcowego KBWE, zagrażającej pokojowi, bezpieczeństwu lub stabilności – państwa członkowski OBWE podejmą konsultacje i współdziałanie, by takie zagrożenie usunąć. Kroki te mają być następujące:
1. każde państwo – oceniwszy, że sytuacja poważna ma miejsce, w ciągu 48 godzin może domagać się odpowiednich wyjaśnień od krajów bezpośrednio zaangażowanych w taką sytuację;
2. jeśli sytuacja pozostaje nie wyjaśniona w tym czasie każde z nich może się zwrócić do Urzędującego Przewodniczącego z wnioskiem o zwołanie pilnego spotkania Rady, o czym poinformowane zostaną wszystkie państwa członkowski OBWE. Przewodniczący nawiąże też kontakt z zaangażowanymi w sprawę państwami w ciągu 24 godzin;
3. jeśli 12 lub więcej państw opowie się za wnioskiem o zwołanie spotkania – powiadomi on państwa członkowskie o dacie takiego spotkania. Winno ono nastąpić nie wcześniej ni ż 48 godzin i nie później niż trzy dni po powiadomieniu;
4. spotkanie to może przyjąć rekomendację lub wnioski dotyczące rozwiązania powstałego problemu .
Mechanizm wiedeński – ma zastosowanie w sytuacji zaistnienia niezwykłej aktywności wojskowej, postanawia, że państwa zobowiązane są do podjęcia konsultacji i współpracy w wypadku zaistnienia nadzwyczajnych i niezaplanowanych działań swoich sił zbrojnych, które mają charakter znaczący i co do których inne państwo Uczestniczące daje wyraz zaniepokojenia o swoje bezpieczeństwo. Państwo zaniepokojone może zwrócić się do państwa podejmującego taką działalność o jej wyjaśnienie. Powinno otrzymać odpowiedź w ciągu 48 godzin. O zaistniałym fakcie powinny być też powiadomione wszystkie państwa członkowskie OBWE. Jeśli odpowiedź nie zadowoli pytającego państwa może ono zaproponować spotkanie zainteresowanych państw w ramach OBWE. Wówczas obecność na takim spotkanu jest obowiązkowa dla państw zaangażowanych w daną sprawę.
Mechanizm moskiewski – ma zastosowanie wówczas gdy nastąpi poważne naruszenie praw humanitarnych.. Obecnie mechanizm ten traktuję się jako instrument wczesnego ostrzegania oraz jako zespół środków mających służyć zapobieganiu konfliktom związanym z naruszeniem norm dotyczących praw ludzkich. Mechanizm moskiewski stwarza możliwość z pomocy strony trzeciej, przewiduje możliwość wystąpienia państwa o przysłanie grupy ekspertów wybranych ze specjalnej listy zarejestrowanej w Biurze Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, działającym w Warszawie. Grupa ekspertów zbiera informacje na miejscu, prowadzi dobre usługi, mediację.
Trzy powyższe mechanizmy oraz takie instytucje OBWE jak: Urzędujący Przewodniczący, Wysoki Komisarz ds. Mniejszości Narodowych, Wysoka Rada i Centrum Zapobiegania Konfliktom składają się na najważniejsze instrumenty zapobiegania konfliktom w ramach dyplomacji prewencyjnej. System regulacji sporów międzynarodowych w ramach OBWE powinien być dostosowany do rodzajów zagrożeń, które mogą stać się ich przyczyną. Współczesne zagrożenia zostały podzielone na sześć grup: militarne, polityczne, dla demokracji, praw człowieka i bezpieczeństwa obywatelskiego, ekonomiczne, socjalne, ekologiczne.