Kwestie z prawoznawstwa ( prof. Dąbrowski)

Kwestie z prawoznawstwa

1. Przedmiot prawoznawstwo
Jest nauką o państwie, prawie oraz poglądach na państwo i prawo. Termin nauka ma wiele znaczeń. W tym przypadku nauka to zespół twierdzeń o rzeczywistości, o sposobach jej poznawania i praktycznego przekształcania przez człowieka; twierdzeń prawdziwy lub prawdopodobną bądź uznawanych za prawdziwe, twierdzeń usystematyzowanych w określony sposób, sprawdzonych i należycie uzasadnionych.
2. Czasopisma prawnicze w Polsce:
„ Państwo i prawo” , „ Czasopismo prawo historyczne” , „ Podatki i prawo w praktyce”, „ Prawa człowieka”, „ Prawo kanoniczne”, „ Prawo pracy ”, „ Przegląd sejmowy”, „ Radca prawny” , „ Studia prawnicze”, „ Kwartalnik prawa prywatnego”, „ Orzecznictwo Sądu Najwyższego”
3.Definicje prawa
Prawo- jest rozumiane jako reguły i normy postępowania skierowane do ludzi ale także rozumiane jako naukowy opis prawidłowości zachodzących w przyrodzie i stosunkach międzyludzkich
Rozróżniamy podstawowe prawa:
- prawo podmiotowe
- prawo przedmiotowe
Prawo podmiotowe- przysługujące uprawnienia danemu podmiotowi, uprawnienie do działania, żądanie tego co mu się należy
Prawo przedmiotowe- to system norm postępowania pochodzacy od panstwa zagwarantowanych przymusem państwowym. Składa się z reguł i norm postępowania pochodzacych od państwa( w określonych warunkach). Państwo może sankcjonować zwyczajową normę lub ją znosić. Przestrzeganie norm p[rawnych jest zagwarantowane i strzeżone przez państwo. Prawo jest zjawiskiem społecznym „ Ubi societas ibi ius”- gdzie społeczność tam prawo
4.Terminy „ius” i „ fas”
Ius i Fas - określenie prawa w prawie rzymskim

Ius- odnosił się do prawa ludzkiego( wiąże się z wyrazem iustria- sprawiedliwość lub iussum- rozkaz/polecenie, iungere- zespolić/ złączyć)

Fas- określa prawo boskie
5. Fontes iuris existendi
Źródło istnienia prawa
6. Fontes iuris cognoscendi
Źródło poznania prawa
7.Prawo pozytywne
Przedstawicielem tej koncepcji był Austin J. (1790-1859)
Reprezentowali trzy koncepcje:
- prawa
- państwa
- przymusu
zakładano niezależność prawa i moralności konsekwencją tego prawa było uznanie wszystkich norm prawnych nawet nie etycznych jeżeli były ustanowione przez legalną władzę państwową.
8. Koncepcja „ prawa natury”
Oprócz prawa pozytywnego są również normy niezależne od jakiejkolwiek władzy sa to normy ludzkie. Najkorzystniejsze prawo rządzące społeczeństwem to prawo natury. Ma ona swe korzenie w czasach starożytnych.
Arystoteles:
„ Sprawiedliwość może być pozytywna ale także przyrodzona”
Tomasz z Akwinu:
„ Do przykazań prawa natury które rozum praktyczny uznaje za dobre dla człowieka”
9. Prawo zwyczajowe
Ustawiczna praktyka postępowania w określony sposób, forma zachowania się przyjęta w danej społeczności. Walor długo trwały stosunkowo i walor akceptowany społecznie> Normy zwyczajowe są wynikiem przyjmowania pewnej zwyczajowości społecznej. Normy zwyczajowe to co przekazuje nam tradycja.
Normy prawne stykają się z normami zwyczajowymi np. dni kościelne wolne od pracy
10.Prawo stanowione
11. Precedens prawotwórczy
To decyzja organu sądowego będąca podstawą rozstrzygania w przyszłości podobnych przypadków.
Znaczenie poznawcze- źródła istnienia tego prawa to efekty zachowane w spisach, normach prawnych.
12. Jak rozumieć prawo prymitywne
To pierwotne wzorce zachowań akceptowane przez ogół ludzi, naruszenie ich spotykało się z ujemną oceną. Sankcje w pierwotnym społeczeństwie wykonywał ród, wykluczenie spod rodu równało się karze śmierci. W miarę upływu lat ustępowało to aparatowi realizacji prawa.
13. Pojęcie kodyfikacji
Kodyfikacja prawa (w wyniku której powstaje kodeks) – pojęcie to sformułował Jeremiasz Benthan to również usystematyzowany zbiór przepisów i norm prawa obejmujący zasady i instrukcje prawa oraz podstawowe normy danej gałęzi prawa. Kodyfikacje składają się z części i rozdziałów, przy czym w częściach grupuje się osobno normy ogólne danej gałęzi prawa, osobno zaś normy szczegółowe tejże dziedziny ujęte zasadniczo przedmiotowo. Kodyfikacje mogą obejmować zarówno normy ustawowe (kodeks karny, cywilny, rodzinny, opiekuńczy) jak również rozporządzeniowe (kodeks drogowy).
Tę działalność prowadzi tylko państwo.
14. Najsławniejsze kodyfikacje świata
Kodeks cywilny 1804 Napoleon
Kodeks procedury cywilnej 1806 Napoleon
Kodeks handlowy 1807 Napoleon
Kodeks procedury karnej 1808 Napoleon
Kodeks karny 1810 Napoleon
15. Nauki pomocnicze historii pozwalające poznać źródła prawa
Paleografia- nauka o dawnym piśmie i jego zmianach ( palaiss- stary/ grafo- pisać)
Epigrafika ( gr. epigrafe- napis) – nauka o piśmie na materiale twardym
Brachygrafia- nauka o skrótach
Chronologia ( gr. hronos- czas) - nauka o mierzeniu czasu
16. Budowa dokumentu średniowiecznego
Dawny dokument składał się z 3 części:
- wstępna – protokół ( zawiera wezwanie imienia bożego, godności wystawcy oraz adres albo godność odbiorcy)
- treść właściwa – kontekst ( zawiera motyw wystawienia dokumentu, ogłoszenie nowego stanu prawnego, powołanie się na pieczęć , świadków i podpisy)
- zakończenie – eschatokół ( zawiera listę świadków podpisy wystawcy lub urzędów kancelaryjnych, datę a także aprekacje czyli końcowe życzenie wieczności dla zdziałanej czynności prawnej np. Amen)
17. Źródła prawa w RP
- stanowiące prawo : sejm, prezydent, naczelne organy administracji państwowej (Rada Ministrów)
- źródła prawa to : konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, zarządzenia naczelnych organów administracji państwowej, uchwały Rady Ministrów
18. Określenie państwa
Państwo- to terytorium, społeczeństwo zamieszkujące jego granice. W średniowieczu podkreślano, że państwo włada nad ziemią
19. Teorie objaśniające genezę i rolę państwa
Teoria odwiecznego związku – według niej człowiek żył w państwie z powodu swojego instynktu społecznego lub z woli Boga, od którego pochodzi sama myśl, pojęcie państwowe.
Teoria przemocy ( Bodin)- państwo powstało w wyniku podporządkowania siłą jednych plemion przez drugie.
Teoria umowy społecznej ( Roussau Hobbs Lock)- ludzie weszli ze stanu natury na państwową zrzekając się niektórych praw na rzecz władzy lub zachowując niektóre prawa na własność, których nie wolno było naruszyć nawet władzy.
Teoria patriarchalna- państwo wywodzi się z władcy, naczelnika rodziny
Teoria patrymonialna (patrymonium- dziedzictwo) – wywodzi państwo z rozwoju własności ziemskiej
Teoria idealizmu absolutnego ( Hegel ) – uważa państwo za samoistną Boską wolę
Teoria prawna – akcentowanie norm prawnych i państwowych jest normą prawną
Teoria marksistowska ( Marks Eangel ) – podkreśla rolę klas w powstawaniu państwa, a nawet woli klas ( wyzyskiwacze i wyzyskiwani )
20. Cechy państwa
- organizacja polityczna
- organizacja przymusowa
- organizacja terytorialna
- organizacja suwerenna
- organizacja globalna
- organizacja klasowa
- organizacja wyposażona w aparat przymusu
- organizacja działająca celowo
21. Demokracja dawniej i dziś
22. Formy rządu: monarchia, republika
Monarchią – jest państwo, w którym najwyższa władza należy do monarchy. Monarcha jest prawnie wyniesiony nad społeczeństwo.
Monarchię dzielimy na:
- absolutne
- ograniczone
Najczęściej były to monarchie oparte na niewolnictwie
Republika- nazywa się panstwo, w którym najwyższa władza sprawowana jest przez organ jednoosobowy albo kolegialnie, ta władza jest powoływana na określony czas. Organy mogą być wybierane przez wybory powszechne albo kolegia.
Republiki mogą być:
- arystokratyczne – naczelne organy państwa są powoływane przez wążką grupę ludności państwa
- demokratyczne – naczelne organy państwa są powoływane przez szerokie rzesze obywateli.
23. Cele państwa
- globalne ( całościowe )
- cząstkowe
- etapowe
- wewnętrzna
- zewnętrzna
- gospodarsko organizacyjna
- kulturalno-wychowawcza
- socjalna
24. Funkcje państwa
Funkcją państwa- nazywa się ogólne działania w określonej swerze jego życia i społeczeństwa
Funkcja wewnętrzna – zapewnia porządek i bezpieczeństwo w kraju
Funkcja zewnętrzna – zapewnia bezpieczeństwo wewnątrz kraju ( ze strony innych krajów by nie było zagrożenia), chęć podporządkowania sobie innych państw, ekspansja. Państwa różnie rywalizują ze sobą
Funkcja gospodarczo-organizatorska- Państwo nie tylko organizacja polityczną ale także najważniejszą organizacją społeczeństwa. O pozycji państwa decyduje jego gospodarka.
Funkcja kulturalno-wychowawcza- każde państwo przekazuje swoim obywatelom swoje myśli odnośnie państwa, idee i ideologie. Państwo zwalcza też te idee które mu zagrażają. Dobre popiera- złe zwalcza
Funkcja socjalna- państwo interesuje się tą funkcją żeby nie powstawały bunty. Pilnuje by ludzie byli zdrowi, zapewnia nam godziwe wynagrodzenia za pracę , ochrona środowiska. Współdziała z organizacjami popierającymi te działania
25.Aparat państwowy
Na aparat państwowy, składa się ogół odpowiednio ze sobą powiązanych organizacyjnie organów państwowych wraz z obsługującymi je urzędami i oddanymi do ich dyspozycji formacjami zbrojnymi oraz ogół zakładów i przedsiębiorstw państwowych. Aparat ten obejmuje swoją działalnością ogół ludność kraju i całe terytorium państwa. Ma też swoje jednostki organizacyjne poza terytorium państwa.
26. Organy państwa
- jednoosobowe ( prezydent, minister, wojewoda)
- kolegialne ( składające się z 3 osób)
- według kompetencji ogólnych
- według kompetencji branżowych ( np. dyrektor wydziału, komendant policji )
- centralne ( kompetencje rozkładają się na całe państwo0
- rejonowe ( ich obszar jest w rejonie np. sądy itp.)
27. Państwo a partie polityczne i organizacje społeczne
Partie polityczne - to dobrowolna organizacja ludzi, którzy mają wspólny, co do spraw podstawowych, program
kierowania społeczeństwem i zmierzają do realizacji tego programu drogą opanowania aparatu państwowego lub wywierania na niego wpływu w kierunku dla siebie pożądanym. Partia dąży do kierowania społem bądź to samodzielnie bądź w koalicji z innymi partiami. Partie wyrażają interesy określ klas społecznych, warstw, narodowości. Opowiadają się za określ
system społeczny, gospodarczy i polityczny.
Partie są organizacjami, które wypracowują i propagują określone programy polityczne.
Są mechanizmami służącymi do wyłaniana tzw. elit politycznych rządzących państwem.
Są mechanizmami kształtowania opinii publicznej, czyli poglądów społeczeństwa na sprawy będące przedmiotem publicznego zainteresowania.
Są mechanizmami integracji społecznej w sferze życia politycznego.
Są ciałami pośredniczącymi między jednostkami a państwem.
Organizacje społeczne - zaspakajają jakieś potrzeby swoich członków, a niekiedy także i nie
członków. Każda organizacja społeczna ma swoje cele, dysponuje określonymi środkami działania, ma swoją organizację wewnętrzną. Ich różnorodna aktywność wzbogaca życie społeczeństwa.
Zaspokajają one potrzeby, których nie może czy też nie chce zaspokoić państwo.
Istnieją również organizacje niepożądane przez państwo. Niektóre z nich z różnych względów
państwo toleruje, tzn. przystaje na ich działalność, choć ich zakres ogranicza dostępnymi środkami prawnymi.
Ale są też organizacje zabronione przez państwo, nie legalne. Państwo zwalcza tego rodzaju
organizacje wszystkim i sobie dostępnymi środkami.
W każdym kraju istnieją organizacje przestępcze, powstałe dla popełniania czynów kryminalnych np. Organizacje producentów i sprzedawców narkotyków, fałszerzy pieniędzy, złodziei samochodów.
28. Norma prawa ( definicja, części normy prawnej)
Norma prawna- to wynikająca z przepisów norma prawna wydana i ustanowiona przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.
W normie prawnej wyróżniamy 3 części:
1. H – Hipoteza – to ta część normy prawnej która określa adresata oraz warunek i okoliczności w jakich jest mu nakazane, zakazane i dozwolone. Wskazuje jak w danej sytuacji adresat ma się zachować
2. D – Dyspozycja – określa wzór zachowania się. Stanowi nakaz bądź zakaz jest najważniejszą częścią normy, wyznaczającą sposób postępowania w sytuacji gdy zostały spełnione warunki zawarte w hipotezie
3. S – Sankcja – określa skutki prawne które występują jeżeli adresat wskazany w hipotezie nie zachowa się tak jak wskazuje dyspozycja. Sankcja to ta część normy, która mówi jak zachowa się państwo jak ktoś nie zachowa się zgodnie z dyspozycją.
29. Normy imperatywne i normy dyspozytywne
Normy imperatywne – (bezwzględnie obowiązujące - łac. „ ius conges”) zalicza się też normy prawa karnego, konstytucyjnego itp.) Wszystkie normy można podzielić na II podziały. Zawierają nakaz państwa od którego nie można się uchylić
Normy dyspozytywne- ( względnie obowiązujące adresat ma prawo wyboru. Zalicza się tu normy prawa cywilnego, handlowego- łac. „ ius dispositrum”) swoboda działania, wyboru. Normy te są bardziej elastyczne
30. Normy uprawniające i normy wolnościowe
Normy usprawniające – podział obowiązków, nadanie uprawnienia ( dają możliwość podjęcia lub nie podejmowania działania)
Normy wolnościowe – ( przyznają adresatowi swobodę działania w jakimś obszarze stosunków społecznych)
31. Normy indywidualne i normy generalne
Normy indywidualne – takie które określają adresata imiennie np. Lech Wałęsa
Normy generalne – wskazują adresata rodzajowo np. każdy żołnierz, każdy student
32. Określenie przepisu prawnego
jest to jednostka techniczna aktu normatywnego ( fragment)
33. Norma prawna a przepis prawny
Są przepisy prawne, które nie wyrażają żadnej normy prawnej bo nie określają żadnych norm postępowania
34. Rodzaje przepisów prawnych
- konkretne
- odsyłające
- blankietowe
35. Określenie aktu normatywnego
Nazywamy zbiór przepisów prawnych odpowiednio uporządkowanych, wydanych przez upoważniony podmiot, wyrażających normy generalne i abstrakcyjne przy czym zbiór opatrzony jest nazwą
36. Elementy aktu normatywnego
- tytuł aktu
- przepisy merytoryczne
- przepisy noweryzujace
- przepisy przejściowe i dostosowujące
- przepisy końcowe , które mówią o wejściu w użycie aktu normatywnego
37. Akty normatywne w RP (rodzaje aktów i ich definicje)
Akty obowiązujące na całym terenie Rzeczypospolitej Polskiej:
a) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
b) Ustawy
c) Ratyfikowane umowy międzynarodowe
d) Rozporządzenia stanowione przez: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; Rady Ministrów; Prezesa Rady Ministrów; Ministra kierującego działem administracji rządowej; Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
e) Układy zbiorowe pracy; Regulamin Sejmu i Senatu
f) Umowy Rady Ministrów z Kościołami nie rzymsko katolickimi
powszechnie obowiązujące o ograniczonym terytorialnie zasięgu ( prawo miejscowe) obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest na najwyższym miejscu w hierarchii aktów normatywnych. Jest ona ustawą zasadniczą, zbiorem norm, zasad, który tworzy trzon ładu w Państwie ( art.8 Konstytucji R. P.). Weszła w życie 1997-10-17, tekst ogłoszono w Dz.U. 1997; nr 78; poz. 487. Jest ona najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Wyróżnia ją fakt, że jej uchwalenie oraz wprowadzenie zmian wymaga 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Dla jej ważności i obowiązywania wymaga przyjęcia przez naród w drodze ogólnokrajowego referendum. Obowiązuje we wszystkich rodzajach norm prawnych.
Ustawa zajmuje czołowe miejsce w hierarchii zaraz po konstytucji. Stanowi podstawę kształtowania całego systemu prawnego. Uchwalana jest przez Sejm i zatwierdzana przez Senat. Wymaga też podpisu Prezydenta. Jest ona aktem ogólnym, ponieważ może uchwalić lub zmienić wszystkie inne akty normatywne. Ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Niektóre sprawy natomiast muszą znaleźć uregulowania ustawowe albowiem Konstytucja odsyła do regulacji ich w ustawach np.: ograniczenie wolności ( art. 57 Konstytucji R. P. ).
Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Stronami umowy są państwa a także organizacje międzynarodowe.
Dzielą się na:
· Dwustronne
· Wielostronne ( otwarte, zamknięte )
Noszą one różne nazwy: traktat, układ, konwencja. Do orzekania ich zgodności z ustawą zasadniczą uprawniony został Trybunał Konstytucyjny.
Treść ich ogłaszana jest w Dziennikach Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Stanowią one część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że umowy są ratyfikowane przez Prezydenta za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie, które są ogłaszane w trybie ustaw. Jednak jeśli nie da się pogodzić ustawy z umową to ta druga ma pierwszeństwo. Kontrola zgodności ustawy z umową w ramach konstytucyjności należy do Trybunału Konstytucyjnego. Określają one zadania organów w każdej gałęzi prawa. Są to np.: sprawy z zakresu spraw celnych, wizowych, kontroli granicznej, prawa pocztowego, telekomunikacji, ochrony środowiska, służby zdrowia. Mogą też dotyczyć współpracy regionalnych gmin nadgranicznych.
Rozporządzenie jest aktem normatywnym Prezydenta, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej. Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie na podstawie upoważnienia. Organ upoważniony nie może przekazać swych kompetencji innemu organowi ani zaniechać wydania. Badanie konstytucyjności i legalności rozporządzeń należy do Trybunału Konstytucyjnego.
Rozporządzenia regulują tylko te rzeczy, które ściśle wynikają z upoważnienia ustawowego. Jest ono ściśle związane z ustawą. Są też rozporządzenia z mocy ustawy (mowa o nich w art. 234 Konstytucji R. P. ). Wydaje je Prezydent na wniosek Rady Ministrów, dotyczą one stosunków nadzwyczajnych ( art., 228 konstytucji R. P.).
Do aktów normatywnych zaliczyć możemy zawarte w nich prawo konsensualne czyli umowne. Umowy te nie tworzą jednak prawa rangi ustawowej bezpośrednio lecz pośrednio. Umowy zawierane są z Kościołami, które określają pozycję i zadanie owej instytucji.
Układy zbiorowe też znajdują się w ramach hierarchii aktów normatywnych obowiązujących na terenie Państwa. Powstają w drodze porozumień między związkami zawodowymi a pracodawcami. Wprowadzają one unormowania w obrębie współdziałania stron. Układy maja charakter :
· Zakładowy gdzie stronami są pracodawca i zakładowa organizacja związkowa
Ponadzakładowy gdzie występują organy administracji pracodawców, minister, przewodniczący Zarządu Gminy, ogólnokrajowi przedsiębiorcy w imieniu różnych kategorii pracodawców a związek zawodowy.
38. Akty normatywne Unii Europejskiej ( rozporządzenia, dyrektywy, decyzje)
AKTY NORMATYWNE
rozporządzenia europejskie są to akty wtórne , adresatem są wszyscy czyli państwa i obywatele tych państw. mają charakter abstrakcyjny, podlegają bezpośrednio, są opublikowane w Dzienniku Unii Europejskiej Legis ma 21 dni
dyrektywy są adresowane do państw członkowskich Podlegają implementacji
decyzje są adresowane, głównie do podmiotów swojej treści. konkretnie wyrażają, postulaty -wyrażają zadowolenie lub nie zadowolenie. Nie mają charakteru wiążącego, akty prawne nie mające odpowiednika w prawie polskim
39. Ogłaszanie aktów normatywnych
- obowiązek ogłoszenia aktów normatywnych w dziennikach urzędowych,
- akty normatywne ogłaszane w dziennikach urzędowych co do zasady wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia, chyba że akt określa inny termin,
- akty wydawane na podstawie ustaw – obowiązek ogłoszenia do dnia wejścia ustawy w życie.
40. Określenie wykładni prawa
Wykładnia prawa (inaczej interpretacja) – proces myślowy zmierzający do ustalenia rzeczywistego, autentycznego znaczenia intencji prawodawcy wyrażonej w przepisach prawnych oraz zakresu treści merytorycznej normy, a także znaczenia użytych w niej sformułowań słownych.
Cel wykładni prawa: odczytanie intencji prawodawcy, precyzowanie niezbyt ścisłych sformułowań w przepisach prawa, ograniczanie lub usuwanie dowolności w stosowaniu prawa, utrwalanie praworządności.
41. Główne racje wykładni prawa
1. Może być tak, że interpretator ma wątpliwości, trudności ze zrozumieniem języka tekstu prawnego
2. Mogą być inne wątpliwości niezależne od treści, jaki jest zakres zastosowania normy lub zakres normowania.
42. Podział wykładni prawa ze względu na moc wiążącą
Wykładnie prawnie wiążącą dzieli się według liczby osób i organów państwa nią związanych na:
· wykładnia wiążąca wszystkich adresatów
· wykładnia wiążąca tylko pewną grupę osób i organów państwa - wykładnia legalna
· wykładnia wiążąca organy państwowe w poszczególnej sprawie - wykładnia praktyczna
43. Podział wykładni prawa ze względu na metodę
- wykładnia słowna (polega na ustaleniu znaczeniu norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów)
- wykładnia celowościowa (ustalenie znaczeniu n.p. poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane)
- wykładnia systematyczna (ustalenie poprzez określenie miejsca jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa)
- wykładnia historyczna (ustalenie za pomocą materiałów historycznych
44. Podział wykładni prawa ze względu na zakres
Porównując wnioski płynące z wykładni dokonywanej w różny sposób możemy nieraz stwierdzić, że są one niezgodne a nawet rozbieżne. Wtedy należy dokonać wyboru spośród rozmaitych „właściwych” znaczeń przepisu. W ten sposób mamy:
a) wykładnia literalna (dosłowna) ma miejsce gdy spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych wykładni wybierzemy te, które zostały ustalone dzięki zastosowaniu reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka
b) wykładnia rozszerzająca – wychodzi ona poza zakres znaczenia ustalonego w wyniku przeprowadzenia wykładni literalnej
c) wykładnia zwężająca – przyjmuje ona węższe rozumienie przepisu niż wynikałoby to z wykładni literalnej
45. Dyrektywy wykładni prawa
- Jeżeli przepis stanowi, że dany czyn podlega karze czyli rozumiemy, że jest to zakaz podejmowania takich czynów (organy państwowe mają nakaz karania tych ludzi, którzy podjęli czyn)
- W jakimś przepisie jest opisane zachowanie (jest opisane jakieś zdarzenie), tzn. że ktoś ma nakaz wykonania takiej czynności
- Jeżeli przepis zawiera nakaz dokonania czynności, która ma duże znaczenie prawne tzn. że nakłada się na kogoś jakąś kompetencje
46. Luki prawne – pojęcie
Luka prawna -jest to niedobór prawa tzn. sytuacja gdzie dany stan faktyczny nie jest regulowany przez prawo, ale po analizie dochodzi się do wniosku, ze powinien być przez nie regulowany
47. Przyczyny luk prawnych
- zmiany stosunków społecznych, obyczajowych
- nie możność przewidzenia wszelkich ewentualności przez ustawodawcę
- świadome zostawienie luki (gdy reguluje się nowe dziedziny)
48. Rodzaje luk prawnych
Aksjologiczne - gdy jakieś zachowanie nie jest uregulowane ale ktoś sądzi że powinno być to postępowanie uregulowane przez prawo (luka pozorna); błąd prakseologiczny.
Logiczne - ma miejsce wtedy gdy w systemie prawnym występują normy między sobą niezgodne (luki nieistotne w praktyce, usuwane w drodze wykładni i przepisów kolizyjnych).
Konstrukcyjne - gdy w systemie prawnym brak jest reguł wskazujących jak „ważnie” dokonać danej czynności konwencjonalnej a system prawny zawiera o tej czynności wzmiankę wiążącą z tą czynnością określone skutki prawne.
49. Sposoby wypełnienia luk prawnych
Wykryta luka w prawie musi zostać usunięta poprzez:
- metodę analogi legis - usuwają wykryte luki w prawie
- metodę analogii iuris – mają największe znaczenie w prawie cywilnym

50. Kolizje prawne – pojęcie
Występuje wówczas, gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają.
51. Kolizje prawne w czasie
Występuje wówczas gdy sprawa (stosunek prawny) uregulowana jest odmiennie prze dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie. Instrumentem służącym do rozstrzygania kolizji w czasie są przede wszystkim przepisy przejściowe które ustalają, jak należy rozstrzygnąć kolizje powstałe w skutek wejścia nowego aktu. Jeśli nie występują kolizje rozstrzyga się wg zasady : ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą (nie działa gdy ustawa wcześniejsza miała charakter specjalny, a nowa ogólny). Druga zasada : ustawa nie działa wstecz. Ta zasada oznacza, że akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków które powstały już po jego wejściu.
52. Kolizje prawne w przestrzeni
Między przepisami obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju (tylko w przypadku nie zunifikowanego prawa)
Między przepisami różnych państw.
53. Co może zniwelować kolizje prawne?
54. Domniemania prawne i domniemania faktyczne
Domniemanie faktyczne (preasumptio facti) to rodzaj wnioskowania na podstawie pewnych faktów o innych, pozostających pierwszymi w logicznym związku. Przypuszczenie to opiera się na określonych podstawach. Fakt, który jest przedmiotem domniemania jest prawdopodobny. Przykład: z faktu nieobecności konkretnej osoby na miejscu przestępstwa może wysnuć wniosek, że nie był on sprawcą.
Domniemanie prawne (preasumptio iuris) ma bezpośrednie odzwierciedlenie w normie prawnej. Stanowi ustawowe dopuszczenie istnienia pewnego faktu trudnego do dowiedzenia na podstawie innego faktu udowodnionego lub bezspornego. Ustawodawca poprzez ustanowienie szczególnej normy prawnej nakazuje uznać za istniejący element stosunku prawnego, jeśli został udowodniony fakt, który z tym elementem z reguły współwystępuje.
Przykład: domniemanie chwili śmierci zaginionego; „Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego”. (Art. 31 1 k.c.)
55. Obowiązywanie prawa – definicja
Definicja uzależniona jest od koncepcji:
a) Socjologiczna (realistyczna, behawiorystyczna) – obowiązują te normy prawne które są stosowane w praktyce, na podstawie których zapadają rozstrzygnięcia indywidualne (desuetudo – odwyknienie prawa; norma nie jest od dłuższego czasu stosowana w prawie – utrata mocy obowiązywania). Za obowiązek uznaje się tylko normy przestrzegane przez władze; jeśli jednostki łamią nakazy i zakazy odmawia się normom obowiązywania.
b) Aksjologiczna – obowiązuje tylko to prawo, które jest uznane za dobre, sprawiedliwe, respektujące normy, słuszne – uwzględnia system, normy moralne (walory jakościowe; systemy prawa zwyczajowego)
c) Formalna (tetyczna) – formalna koncepcja praworządności, (co to znaczy, że prawo obowiązuje?). Prawo jest wtedy, gdy spełnia wymogi formalne: podstawa, kompetencja organów, właściwa procedura, właściwa systematyka wewnętrzna aktu, podpis, właściwa publikacja.
56. Koncepcja obowiązywania prawa
Dana norma obowiązuje, gdy mamy taką sytuację iż norma została ustanowiona i do tej pory nie została uchylona przez kompetentny organ państwa.
57. Obowiązywanie norm prawnych w czasie
Istotne dla stosowania prawa jest ustalenie momentu początkowego i momenty końcowego
obowiązywania danej normy prawnej.
Akt prawotwórczy, a więc i normy w nim zawarte, obowiązuje od chwili, jaką sam wskazuje jako początek swego obowiązywania. Może to być data ustanowienia danego aktu, data jego publikacji w urzędowym organie pub1ikacyjnym. W zasadzie nie może to być data wcześniejsza od daty publikacji a tym bardziej od daty jego ustanowienia.
Akt prawotwórczy nie działa wstecz - lex retro non agit.
Jeśli akt prawotwórczy nie określa daty początkowej jego obowiązywania, przyjmuje się, że jest nią data jego publikacji w oficjalnym organie publikacyjnym.
W Polsce - data na stronie tytułowej Dziennika Ustaw czy Monitora Polskiego.
Data końcowa obowiązywania danego aktu prawotwórczego: akt prawotwórczy obowiązuje do daty, jaką sam wskazuje jako datę końcową swego obowiązywania.
Przyjmuje się również że akt prawotwórczy przestaje obowiązywać, jeżeli jego przepisy przez
dłuższy czas nie znajdują zastosowania, gdy wytwarza się przekonanie, że nie stosuje się ich, bo przestały obowiązywać wskutek zmiany sytuacji. Dzieje się tak gdy dany akt nie został uchylony innym aktem prawotwórczym. Mówi się wtedy o wyjściu danego aktu z użycia, tzn. desuetudo.
58. Obowiązywanie norm prawnych w przestrzeni
Przyjęta jest zasada, że akt prawotwórczy wydany przez centralny organ państwa obowiązuje na całym terytorim danego państwa, chyba że sam zakreśla wężej granice przestrzenne swego
obowiązywania.
Terytorium państwa to wycinek kuli ziemskiej podlegający zwierzchnictwu danego państwa.
Obejmuje ono ląd, wodę i powietrze. Do terytorium państwa należy wszystko to, co jest pod
powierzchnią lądu i wód, oznaczonych granicami i to aż do granic technicznej możliwości
eksploatacji. Terytorium państwa to również obszar powietrzny oraz część morza przylegająca do wybrzeży należących do danego państwa.
Niektóre normy maja zastosowanie również do działań i zdarzeń, jaki mają miejsce na statkach morskich i powietrznych żeglujących pod banderą danego państwa, niezależnie od miejsca ich aktualnego pobytu, od tego czy znajdują się na wodach terytorialnych danego państwa, czy na obszarze innego państwa
Akt prawotwórczy pochodzący od kompetentnego organu terenowego obowiązuje na części
terytorium państwa, która jest podporządkowana władzy danego organu, chyba że sam akt
prawotwórczy ogranicza swoje obowiązywanie jedynie do części tego obszaru.
59. Personalny zakres obowiązywania prawa
Prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na terytorium danego państwa. Przy tym jest obojętne obywatelstwo tych osób. Istnieją jednak wyjątki. Dotyczą one osób korzystających z tzw. przywilejów dyplomatycznych. Są one wyłączone spod jurysdykcji państwa przyjmującego.
Immunitet parlamentarny, sędziowski czy też inny- państwo gwarantuje na pewien czas nietykalność.
Prawo danego państwa obowiązuje wszystkich jego obywateli niezależnie od miejsca ich pobytu.
Nie każda norma prawna obowiązuje wszystkich obywateli przebywających na danym terytorium państwa. Są normy które obowiązują jedynie pewne kategorie osób np. wojskowych, marynarzy...
60. Stosowanie prawa – pojęcia
Stosowanie prawa – jest procesem decyzyjnym obejmującym wiele czynności podmiotów uprawnionych lub zobowiązanych do urzeczywistnienia normy prawa w określonej dziedzinie stosunków społecznych.
61. Etapy stosowania prawa
1. ustalenie stanu faktycznego (udowodnienie)
2. wybór przepisu i ustalenie normy prawnej
3. subsumpcja
62. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
Występuje u osoby prawnej łącznie. Osoby prawne nie mają całego szeregu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, występujących powszechnie u osób fizycznych. Osoby prawne tracą i uzyskują w tym samym momencie. Przy zarejestrowaniu nabywa się prawa i obowiązki.
63. Stosunek prawny – definicja
Stosunek prawny – jeden z rodzajów stosunku społecznego, który zachodzi między co najmniej dwiema osobami, z których przynajmniej jedna oddziałuje na drugą. Stosowanie prawa jest procesem zmierzającym do podjęcia decyzji rozstrzygającej w oparciu o normy prawa jakiegoś problemu z zakresu określonej dziedziny życia społecznego. W procesie tym następuje swoista synteza normy prawa z konkretnym zachowaniem człowieka, zwanym zdarzeniem lub faktem prawnym.
64. Rodzaje stosunków prawnych
Stosunki prawne są dwustronne lub wielostronne.
65. Treść stosunku prawnego
Treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązki podmiotów stosunku prawnego
66. Elementy stosunku prawnego
Struktura stosunku prawnego obejmuje:
- podmioty (osoby fizyczne i prawne), osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, uczestników tego samego stosunku prawnego
- przedmiot stosunku prawnego – może nim być określone zachowanie lub przedmiot materialny albo niematerialny (prawa autorskie)
- treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązki podmiotów stosunku prawnego
67. Katalog konstytucyjnych zasad ustroju RP
68. Organy władzy ustawodawczej RP
- Sejm (460 posłów)
- Senat (100 senatorów)
69. Organy władzy wykonawczej RP
- Rada Ministrów
- Prezes Rady Ministrów
- Prezydent
70. Organy władzy sądowniczej RP ( sady i trybunały )
- Sąd Najwyższy
- Trybunał Konstytucyjny
- Trybunał Stanu
- Naczelny Sąd Administracyjny
71. Organy kontroli państwowej i ochrony państwa w RP
- Najwyższa Izba Kontroli
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Rzecznik Praw Dziecka
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
- Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych

72. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela