Problemy osób z dysfunkcją narządów ruchu

PROBLEMY OSÓB Z DYSFUNKCJĄ NARZĄDU RUCHU


Uszkodzenia narządu ruchu można podzielić na wrodzone i nabyte. Do pierwszej grupy zaliczamy te wady, które spowodowane są czynnikami wewnątrzpochodnymi, takimi jak na przykład zaburzenia w chromosomach, bądź zewnątrzpochodnymi, które uszkadzają rozwijający się płód. Są to takie czynniki jak: niedotlenienie, wpływy toksyczne, infekcje, promieniowanie jonizujące czy braki pokarmowe. Uszkodzenia nabyte – kalectwa powstałe w pewnym etapie życia człowieka – to przede wszystkim kalectwa pourazowe, między innymi zniekształcenia po złamaniach, zwichnięciach, uszkodzeniach ścięgien, więzadeł, mięśni i skóry, przykurcze, martwice kości, amputacje, a także kalectwa spowodowane czynnikami chorobowymi. Uszkodzenia aparatu ruchowego można także klasyfikować w następujący sposób:
~ dysfunkcje pochodzenia mózgowego, np. porażenia, niedowłady po wylewach
~ dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego będące następstwem np. choroby Heinego – Medina ~ dysfunkcje układu kostno – stawowego, np. zwichnięcia stawu biodrowego, schorzenia reumatyczne
~ braki kończyn, wrodzone lub na skutek amputacji
Problemy ludzi z uszkodzonym narządem ruchu wynikają z ich fizycznej odrębności, która dotyczy wyglądu zewnętrznego i sprawności motorycznej. Odrębność ta ma charakter negatywny, to znaczy polega na braku lub deformacji kończyn, względnie w zmianach w kręgosłupie wiąże się z obniżeniem sprawności fizycznej. Te dwa aspekty fizycznego kalectwa są na ogół sprzężone ze sobą, to znaczy im bardziej rozległe, a tym samym bardziej widoczne kalectwo, tym większe obniżenie sprawności. Ważne jest również to, że uszkodzenia narządu ruchu łączą się często z doznaniami bólowymi, będącymi konsekwencją samego uszkodzenia bądź towarzyszącymi leczeniu usprawniającemu. Czynności motoryczne najczęściej pośredniczą w zaspokajaniu potrzeb i realizowaniu zadań bezpośrednio z motoryką nie związanych. Z tego też względu niepełna sprawność narządów ruchu decyduje o bardzo specyficznym charakterze relacji człowiek –świat. Wynika to stąd, że kalectwo będąc przeszkodą w prawidłowym realizowaniu dążeń powoduje, że funkcjonowanie może stać się w mniejszym lub większym stopniu zakłócone.

KALECTWO WRODZONE JAKO CZYNNIK MODYFIKUJĄCY ROZWÓJ

Kalectwo wrodzone jest już od momentu narodzin czynnikiem wyznaczający charakter relacji dziecka z otoczeniem, a przez to wpływającym na jego funkcjonowanie.
Rozwój ruchowy małego dziecka jest bardzo ściśle powiązany z jego rozwojem psychicznym. Przez manipulowanie przedmiotami dziecko poznaje ich budowę i funkcje. Oddziałując na przedmioty uzyskuje coraz to nowe wrażenia, wzbogacając w ten sposób swoją wiedzę o świecie i sobie samym. Tego rodzaju aktywność zaspokaja przede wszystkim potrzebę poznawczą. I tak dzieci z wrodzonym brakiem lub deformacją kończyn mają zdecydowanie zmniejszone możliwości manipulowania przedmiotami, jednak nie jest to niemożliwe. Takiemu dziecku może pomóc rodzic i np. przesuwać przedmiot po twarzy dziecka, tułowiu, nóżkach. Przy odpowiednim oddziaływaniu rozwój procesów poznawczych dzieci z uszkodzeniami kończyn może przebiegać prawidłowo. Należy tez wspomnieć, jak ważne jest, aby dzieci z wrodzonymi ubytkami kończyn otrzymały jak najwcześniej protezę i nauczyły się nią posługiwać.
Wrodzone uszkodzenia narządu ruchu rzadko implikuje niekorzystne konsekwencje w zakresie rozwoju umysłowego, częściej związane są one z rozwojem społecznym. Uszkodzenia narządów ruchu eliminuje dziecko z wielu zabaw ruchowych i tym samym zostaje ograniczony dopływ bodźców społecznych, a także dziecko zostaje pozbawione możliwości uczenia się reguł społ. I zachowań interpersonalnych obrębie grupy. Ważny jest także fakt, iż izolacja od grupy społecznej ( odrzucenie przez grupę, lęk przed włączeniem się w nią) powoduje, że utrudniony jest rozwój potrzeby kontaktu emocjonalnego. Należy również wspomnieć, że odpowiedni do fizycznych możliwości i psychicznych predyspozycji zawód, dający satysfakcję i poczucie własnej wartości, jest tym czynnikiem, który może zapobiec utworzeniu się u osoby kalekiej takiej koncepcji jej niepełnosprawności, w której dominują negatywne emocje – poczucie żalu, nieszczęście, pokrzywdzenia.

KALECTWO NABYTE JAKO CZYNNIK DEZORGANIZUJĄCY PSYCHICZNE FUNKCJONOWANIE

U człowieka w wyniku urazu i związanego z nim kalectwa u osoby poszkodowanej następuje całkowita dezorientacja, co do własnych możliwości w różnym otoczeniu i różnych sytuacjach, diametralnie zmieniają się jej warunki. Człowiek z jednostki samodzielnej, co dawało mu zadowolenie i poczucie autonomii, staje się w znacznym stopniu zależny od innych. Tym samym modyfikacji ulega z jednej strony system oczekiwań i wymagań wobec otoczenia, a z drugiej – zmieniają się postawy innych wobec danego człowieka. Na pewno nagle zaistniałe kalectwo jest także czynnikiem, który wpływa dezorganizująco na wyższe struktury psychicznej regulacji, na przykład na obraz samego siebie, co zaburza jego zachowanie. Konsekwencje zmienionej sytuacji psychologicznej odnoszą się również do relacji człowiek – świat, jego poczucia przynależności do grupy i adekwatności do wymagań, które ona swoim członkom w sposób naturalny narzuca. Człowiek nie mogąc sprostać – wskutek obniżenia sprawności motorycznej – oczekiwaniom grupy, w której wcześniej funkcjonował, przezywa poczucie różnicy. Powstałe poczucie odmienności może spowodować deformacje osobowości w postaci kompleksu różnicy. Problemy związane z kalectwem wykraczają daleko poza sprawy medyczne, kalectwo narusza bowiem najbardziej delikatne struktury psychiczne – obraz siebie, poczucie własnej godności, odczuwanie sensu własnego życia. Na przykład w przypadku amputacji o charakterze urazowym zawsze pojawiają się u człowieka zakłócenia w jego funkcjonowaniu psychicznym. Analizując reakcje na amputacje wyróżnia się na ogół dwie fazy. Pierwsza z nich nazwana została ostra ze względu na dramatyczny obraz psychologicznych skutków. W fazie tej dominuje rozpacz, dezorganizacja zachowania oraz zaburzenia emocjonalne prowadzące do agresji i regresji bądź do lękowego zahamowania aktywności i depresji. Druga z faz to adaptacja przypadająca na okres leczenia i rehabilitacji, a charakteryzująca się uruchomianiem różnorodnych mechanizmów obronnych, mających na celu obniżenie napięcia i ułatwiających przystosowanie do nowej sytuacji.

SYTUACJE TRUDNE W ŻYCIU CZŁOWIEKA Z DYSFUNKCJĄ RUCHU


Trudności, jakie pokonywać musi człowiek z naruszoną sprawnością ruchową, podzielić można z formalnego punktu widzenia na dwie grupy: jedną z nich stanowią trudności fizyczne, drugą – psychologiczne.

~ Trudności fizyczne wynikają stąd, że świat zewnętrzny nie jest dostosowany do warunków fizycznych ludzi niesprawnych ruchowo. Niewątpliwie pokonywanie tych trudności wymaga zwiększonego wysiłku fizycznego fizjologicznej mobilizacji organizmu, a ponadto obciąża psychiczne. Obciążenie to nie wynika tylko stąd, że trudności napotykane w działaniu zmuszają do dodatkowej aktywności, ale jest konsekwencją stosunkowo często pojawiającej się konieczności zmiany czy przeorganizowania swoich oczekiwań czy dążeń. Trudności te mogą stanowić zagrożenie dla samooceny i poczucia własnej wartości.

~ Trudności określane jako psychologiczne niejednokrotnie związane są z funkcjonowanie wśród ludzi i wynikać mogą bądź z braku akceptacji siebie, co prowadzić może na przykład do izolowania się od innych, bądź też z niewłaściwych postaw otoczenia, zwłaszcza rodziców wobec dziecka. Trudności te maja charakter doraźny, sytuacyjny lub, jeśli wielokrotnie powtarzają się, nabierają charakteru względnie trwałego. I tak, jeśli np. u człowieka z defektem w budowie ciała powtarzają się negatywne doświadczenia w kontaktach z innymi ( wyśmiewanie, przezwiska) mogą one wytworzyć nastawienie, że wszyscy ludzie zachowywać się będą wobec niego podobnie, a nierzadko i przekonanie, że nic nie jest w stanie tego zmienić. U człowieka pozbawionego możliwości swobodnego poruszania się zagrożone jest zaspokajanie bardzo ważnych potrzeb, m.in. potrzeba aktywności i samodzielności, kontaktu emocjonalnego, bezpieczeństwa i przynależności do grupy.