Etyka życia gospodarczego

Wykład I

Etyka

Dotyczy refleksji, namysłu nad tym jakie postępowanie ludzkie można uznać za dobre a jakie za złe. Stara się uzasadnić co jest dobre a co jest złe, dlaczego coś uważamy za dobre lub za złe.

Etyka dzieli się na
ogólną: formułuje najbardziej podstawowe elementarne zasady postępowania np. powinieneś być życzliwy dla innych, szanuj życie. Czy takie zasady da się zastosować do wszystkich kultur?. Etyka formułuje powinności, wyznacza miarę słusznego postępowania. Etyka ogólna mówi o tym co być powinno.
szczegółowa: dotyczy określonych aspektów ludzkiego życia i dzieli się na:
- jednostkową – dotyczy tych wskaźników które dotyczą określonych osób i normuje jednostkowe aspekty ludzkiego życia
- społeczna – normuje te aspekty życia które dotyczą społeczności, grup np.: w ramach tego dużą wagę przywiązuje się do zasad dobra wspólnego.

Zasada pomocniczośći ( subsydiarności) – polega na tym, że jeżeli struktura mniejsza daje rade sobie z pewnym problemem to struktura większa nie powinna się wtrącać.

Zasada solidarności – daje się równe szanse startom.

Zasada odpowiedzialności – personalnie musimy odpowiadać za różne obszary naszego funkcjonowania społecznego.

Etyka normatywna

Normuje zachowanie ludzkie, normuje to co być powinno.

Nauka o moralności

Zajmuje się opisem faktów moralnych czyli mówi o tym jakie zasady w jakich grupach społecznych są przestrzegane a jakie nie są przestrzegane.
Dzieli się na:
- psychologię moralności – badanie ludzkich motywacji
- socjologie moralności – bada zmianę zjawisk moralnych w określonym czasie

Moralność

Dotyczy tego jak jest tzn. jak w konkretnych systemach ludzie przestrzegają zasad

Aksjologia

Teoria wartości, pytamy czy tego typu wartości jak sprawiedliwość, odwaga, uczciwość itp., są to wartości uniwersalne czy zależą od subiektywnego uznania czy też konwencji kulturowej.



Wykład II


Aksjologia (teoria wartości) Etyka ogólna Etyka szczegółowa Moralność, zbiór faktów moralnych
Intuicja – uczciwość Rozum – powinieneś postępować uczciwie Rozum + doświadczenie – powinieneś zachować poufność informacji dotyczących klienta Konkretne zachowanie



Czy zasady etyczne obowiązują bezwzględnie(wszystkie systemy, wszyscy ludzie)??

1. Pryncypializm – był by zdania, że wszystkie zasady obowiązujące wszystkich, mówi, że zasady etyczne są bezwzględne np. chroń życie, mów prawdę
2. Sytuacjonizm ( sytuacja) – zasady etyczne obowiązujące ale zależy od okoliczności, zależą od okoliczności i podmiotu, przesadnie akcentuje wyjątkowość każdej sytuacji.

Umiarkowany pryncypializm – normy etyczne można podzielić ze względu na stopień konkretyzacji:
1. Normy o najniższym stopniu konkretyzacji ( najbardziej ogólne) – chroń życie, miłuj bliźniego.
2. Normy o średnim stopniu konkretyzacji: nie zabijaj, nie kłam normy względne
3. Normy o najwyższym stopniu konkretyzacji np. piekarz nie powinien dosypywać trucizny do chleba.


Etyka życia gospodarczego

Prekursorem był Arystoteles łączący etykę z polityką. Rozumiał politykę jako sztukę życia w państwie natomiast etykę rozumiał jako sztukę dobrego życia.
Adam Smith łączył etykę ze sferą życia gospodarczego (połowa XVIII w.)
John. S. Mill „Zasady ekonomii politycznej z niektórymi zastosowaniami do polityki społecznej”
John Keyes wprowadził na początku XX w. Trójpodział ekonomii. Dzieliła się według niego na:
- naukę pozytywną która zajmuje się wyjaśnieniem procesów gospodarczych
- naukę normatywną która formułuje zasady i powinności etyczne
- sztukę ekonomii mówiącą o zasadach niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej

M. Friedman ( I połowa XX w.) mówił o dwuczłonowym podziale ekonomii na ekonomię pozytywną i normatywną. Próbuje uzasadnić, że oprócz interesu prywatnego mamy interes społeczny.

Etyka życia gospodarczego dzieli się na trzy poziomy:
- na makro poziomie przedmiotem tej etyki są normy przez które formułowany jest system gospodarki rynkowej
- na poziomie firm, przedmiotem tego poziomy są zjawiska powstające w relacji między przedsiębiorstwem a osobami które funkcjonują w otoczeniu firmy
- na poziomie osób, są to działania indywidualnych uczestnikó rynku.


Etyka biznesu

Obejmuje:
1. Zastosowanie ogólnych ocen zasad etycznych do poszczególnych sytuacji i praktyki w biznesie.
2. Bada czy pojęcia zakresu etyki moralności mogą być zastosowane do sfery przedmiotów
3. Analizuje moralne przesłanki działalności gospodarczej
4. Przyczynia się do rozwiązania problemów makroekonomicznych np. takich które wynikają ze zobowiązań jakie mają kraje bogate wobec krajów biednych.





Wykład III

Różnice między normą etyczną a normą prawną.

Kryterium Norma etyczna Norma prawna
1. Sformułowanie Bezwarunkowo Warunkowo, jeżeli zachodzi warunek W to X powinien C
2. Geneza ( kto jest twórcą normy) Bóg, autorytet, osoba znacząca Władza ustawodawcza, sejm, senat
3. Warunki obowiązywania ( czy normy wymagają od nas wewnętrznej akceptacji) Mają być przez nas wewnętrznie akceptowane, autonomiczność norm etycznych Nie musimy się z nimi zgadzać ale mamy ich słuchać
4. Sankcje Wyrzuty sumienia Kary
5. Sposób w jaki dowiadujemy się o ich obowiązywaniu Wychowanie, refleksja własna Akty prawne, ustawy
6.treść Jednostronny charakter obciążający jedną stronę Mają charakter dwustronny, jednej stronie coś ujmują a drugiej przyznają


Norma etyczna a przepis obyczajowy ( przyjęty sposób zachowania, specyficzny dla danej grupy społecznej, przyjęty w określonym czasie)

2. Geneza – normy obyczajowe obowiązują na zasadzie przyjęcia określonej umowy a przepis jest czysto konwencjonalny
3. Przepis obyczajowy zależy od tego jak dużo osób go przestrzega
4. Grozi ośmieszeniem, odrzuceniem

Motywy przestrzegania – w przypadku norm etycznych chcemy żyć w zgodzie ze sobą, w przypadku przepisów obyczajowych przestrzegamy je by być akceptowanym ze strony środowiska.

Treść – normy etyczne formułują ideały, mówią o powinnościach. W przepisach obyczajowych chodzi o nazwanie tego co jest w obiegu.


Cechy prawa państwowego, które musi ono przestrzegać z punktu widzenia etyki, wskazań etycznych:
- prawo musi mieć charakter rozumny – nie można nakładać na obywateli obowiązków nie możliwych do wykonania
- przeznaczone dla dobra ogółu
- prawo musi być kompetentne, normy prawne może wydawać tylko ten kto jest do tego uprawniony
- musi być godne, ustawy nie mogą naruszać godności ludzkiej
- musi być promulgowane czyli oficjalnie ogłoszone



Wykład IV

Zasady etyki społecznej.

Pięć zasad etyki życia społecznego.

1.Zasada dobra wspólnego
Dobro wspólne to zbiór instytucji oraz warunków pozwalających jednostce i mniejszym grupom społecznym realizacje określonych celów np. rozwój osobowości jednostki, dbanie o sektory kulturowe które pozwalają na realizacje celów wspólnotowych.
Dobro wspólne w pewnym sensie przeważa nad dobrem indywidualnym dotycz to rodzaju zobowiązania jakie jednostka na siebie przyjmuje.
Dobro wspólne państwa ma przewagę nad dobrem jednostkowym jedynie w zakresie powinności obywatelskich które są na jednostkę nakładane. Władze państwowe swoje uprawnienia m.in. biorą stąd jeżeli zadaniem jest troska o dobro wspólne swoich obywateli. Zadaniem władzy jest zabezpieczenie trwałości i więzi społecznych poprzez działania profilaktyczne i prewencję. Władza podlega kontroli i krytyce.

2. Zasada solidarności
Opiera się na przekonaniu, że człowiek jest istotą społeczną tzn., że potrzebuje innych aby się zrealizować np. więzi rodzinne, wspólnota lokalna, wspólnota państwa.
Można tą zasadę rozumieć jako pomoc tym którzy są w zlej sytuacji ale to jest błędne rozumienie, również rozumieć ja można jako różnicowanie obciążeń fiskalnych.
Zasada równania szans np. dostęp do tanich kredytów, system stypendialny, system prawno finansowy ułatwiający prowadzenie działalności gospodarczej.

3. Zasada pomocniczości ( subsydiarności)
Idea pomocniczości wskazuje na pomocnicze i uzupełniające działanie większych organizmów społecznych. Mniejsze struktury powinny rozwiązywać swoje problemy samodzielnie a pomoc organizmów większych typu administracje państwowe jest uzasadniona wtedy gdy struktura mniejsza nie daje sobie rady.
Centralne sterowanie odznacza się tym, że się wyręcza podmioty niższego szczebla.

4. Zasada odpowiedzialności polega na tym aby ustalić zakres odpowiedzialności jednostce, instytucji w zależności od pełnionej funkcji i typu działalności.

5. Zasada sprawiedliwości. W idei sprawiedliwości kryją się trzy właściwości:

odniesienie do drugiej osoby
źródło powinności
związek między tym co się komu należy z racji ustalonych praw a tym co zostało mu udzielone.

Formy sprawiedliwości:
sprawiedliwość wymienna dotyczy sfery handlu, stosunku pracy, systemu ubezpieczeń społecznych
sprawiedliwość rozdzielna umożliwia każdemu uczestniczenie w dobru wspólnym
sprawiedliwość legalna zmierza do tworzenia dobra wspólnego przy pomocy instrumentów prawnych np. ustawy, normy, rozporządzenia
sprawiedliwość społeczna dotyczy relacji międzyludzkich


Wykład V

Główne europejskie systemy etyczne.
1) Utylitaryzm, przedstawiciele A. Smith, J. Bentham, J.St. Mill.
2) Etyka racjonalistyczna J. Kant
3) Personalizm (współczesna interpretacja etyki chrześcijańskiej) J. Maritain.
4) Etyka odpowiedzialności K. Jaspers, H. Jonas, G. Picht.

Utylitaryzm
Pochodzi od łacińskiego słowa użyteczność, pożyteczność, inaczej etyka użyteczności.

Opiera się na założeniach antropologicznych:
1) Człowiek w życiu nastawiony jest na to, żeby mieć jak najwięcej przyjemności i jak najmniej przykrości ( przyjemność dobra, przykrość zła). Przyjemności maja przede wszystkim charakter zmysłowy
2) Człowiek jest istotą wolną a zatem prawa do własnej wolności powinien bronić. Wolność to przede wszystkim niezależność od tego co nas zewnętrznie ogranicza.
3) Człowiek jest naturalnym egoistą ( konsumpcjonizm)

Zasada użyteczności to inaczej zasada maksymalnego szczęścia ( im więcej przyjemności tym mniej przykrości)

Źródła przyjemności i przykrości:
1) Źródło fizyczne inaczej zmysłowe odczucie przyjemności bądź przykrości
2) Źródło społeczne bądź moralne, wtedy przyjemności bądź przykrości spodziewamy się od strony bliskich osób i od osób spotkanych przypadkowo.
3) Źródło polityczne, wtedy przyjemności bądź przykrości spodziewamy się od instytucji życia społecznego.
4) Źródło religijne, wtedy przyjemności bądź przykrości spodziewamy się od osoby wyższej.

Bentham w celu ustalenia własnej miary dla przyjemności lub przykrości wprowadza kryteria pomocnicze. Same te kryteria są obiektywne ale indywidualne jest ich stosowanie.
1) Intensywność, intensywne jest lepsze od nie intensywnej
2) Trwanie, ta które trwa dłużej jest lepsze od tej która trwa krócej
3) Pewność lub niepewność odczucia przyjemności
4) Bliskość i dalekość w sensie czasowym i przestrzennym
5) Płodność, czy z daną przyjemnością wiąże się kolejna przyjemność
6) Czystość, czy dana przyjemność nie jest obciążona ewentualnymi przykrościami
7) Zasięg, lepsza taka przyjemność która obejmuje jak największe grono osób

Przyjemność można podzielić jedynie ze względu na kryterium ilościowe (więcej lub mniej), trudno uzasadnić na podział lepsze i gorsze.
J.Mill koncepcję Benthama zmodyfikował i twierdził, że należy wprowadzić podział na przyjemności wyższe i niższe. Wybór przyjemności wyższych zależy od osobowości.
Sposobem na rozwijanie naszych nastawień do przyjemności wyższych jest wychowanie.
Jeżeli mamy wątpliwości która przyjemność jest wyższa możemy zapytać o to autorytetów.
Człowiek z rozwiniętą osobowością jest w stanie myśleć pro społecznie . Ci z nisko rozwinięta osobowością myślą tylko o sobie.
Mill jest rzecznikiem obrony praw wolnościowych jednostki i twierdzi, że społeczność więcej zyskuje wtedy, kiedy praw wolnościowych się dodaje a nie ogranicza. Zasadniczym ograniczeniem dla wolności osoby, jednostki jest krzywda wyrządzona drugiemu człowiekowi.
Mill przyznaje prawa wolnościowe wszystkim, odmawia tych praw dzieciom, ludziom niepełnosprawnym umysłowo, mieszkańcom trzeciego świata.

Jak uzasadnić interes społeczny – w utylitaryzmie interes społeczny rozumie się jako interes długofalowy, korzystniej w sensie długofalowym jest szanować zasady niż je łamać.
Przykład wspólnego pastwiska, każdy gospodarz wypasa krowę na jednym pastwisku.


Wykład VI

Zagadnienia na egzamin:
1. Podstawowe terminy etyczne
2. Znaczenie – etyka życia, gospodarcza, biznesu, pryncypializm, sytuacjonizm oraz różnice
3. Różnice pomiędzy normą etyczną a prawną i pomiędzy normą etyczną a przepisem obyczajowym
4. Pięć zasad etyki społeczne
5. Główne zasady etyki utylitarnej, ogólnie omówić utylitaryzm
6. Etyka Kanta
7. Omówić personalizm
8. Etyka odpowiedzialności
9. Kodeks etyczny


Etyka Kanta rola rozumu jest istotna.

Etyka racjonalistyczna Kanta.
Kant poświęcił etyce trzy działy
1. Uzasadnienie metafizyki moralności
2. Etyka praktycznego rozumu
3. Etyka, problematyka cnoty, prawa, wizja społeczeństwa obywatelskiego

Społeczeństwo obywatelskie to propozycja mówiąca o znaczącej roli obywateli w życiu społecznym i politycznym. Zbiór ludzi aktywnych, twórczych, świadomych, którzy w zaangażowany sposób uczestniczą w życiu społecznym, politycznym, twórczym.

Etyka Kanta mówi, że ludzki rozum ma dwie istotne aktywności
pierwsza, to aktywność teoretyczna i dotyczy chęci poznania i opisu świata
druga, to aktywność praktyczna i ta dotyczy działania, postępowania, wyborów

Kant stawia sobie pytanie jak dobrze postępować.
Złe postępowanie bierze się z błędnego poznania.
Rozum praktyczny idea a priori, Bóg, dusza, kosmos, wolność

Bóg jest ideą czegoś ogólnego. Człowiek odnajdując w swoim umyśle Boga jest w stanie stworzyć obiektywne prawo etyczne.

Imperatyw kategoryczny imperatyw to inaczej nakaz a kategoryczny to inaczej powszechny, zawsze obowiązujący i brzmi on następująco: „ postępuj według takiej zasady, co do której mógł byś jednoznacznie chcieć aby stała się powszechnym prawem”

Kant mówi, że często w postępowaniu stosujemy imperatyw hipotetyczny Przestrzegając zasad zamierzamy zrealizować przy okazji jakiś inny cel np. chce być uczciwym, ponieważ zamierzam dzięki temu uzyskać dobrą opinię. Motywacja nie jest zła ale też nie jest najlepsza.


Imperatyw praktyczny brzmi następująco : „traktuj człowieczeństwo w tobie i w drugim człowieku zawsze jako cel a nigdy jedynie jako środek prowadzący do celu. Według Kanta człowieczeństwo w nas to rozumność w nas. Celem naszego działania powinno być dobro człowieka.

Oprócz rozumu mamy też wolę.
Kiedy ludzka wola jest wolna? Wolność polega na tym, żeby w życiu postępować rozumnie, gdy kierujemy się emocjami to nie jesteśmy wolni. Emocje oznaczają zależność a nie niezależność. Wolni jesteśmy wtedy gdy się podporządkujemy nakazom rozumu.
Wola jest wolna i wolność jest uzyskiwana przez przyjmowanie nakazów rozumu. Żeby uniknąć determinacji zewnętrznej trzeba przyjąć, że wolność to sztuka auto determinacji.
Wszystko mażesz ale nie wszystko jest dla ciebie dobre. Największą zdobycz Kanta to przekonanie, że w swoim działaniu moralnym mamy być w pełni autonomiczni. Nie szukaj usprawiedliwienia, bądź odpowiedzialny za własne postępowanie.

Podział czynów ze względu na intencje:
1) czyn legalny – ze względu na prawo – jestem uczciwy bo stosuje się do przepisów, bo tak każe prawo. Motywacja jest obawą przed karą
2) czyn teologalny (telos – cel) – czyn ze względu na cel np. jestem uczciwy dlatego, że chce zasłużyć na szacunek i uznanie społeczne
3) czyn moralny – ze względu na wartość czynu – jestem uczciwy bez względu na wartości, mimo, że tego nikt nie doceni i tak będę przestrzegać wartości i praw.

Dekalog rynkowy chrześcijanina
1) Bądź obecnym na rynku ale nie wszędzie
2) Nie mieszaj środka z celami
3) Nie myl sukcesu rynkowego z sukcesem życiowym
4) Dąż do sukcesu rynkowego ale nie za wszelką cenę
5) Pamiętaj, że w sukcesie rynkowym decyduje również kapitał ludzki i społeczny ale nie tylko finansowy
6) Umiejętnie konkuruj ale nie niszcz
7) Skrupulatnie obliczaj, ale nie wszystko
8) Nie mieszaj ekonomii polityczne z ekonomią zbawienia
9) Bądź kompetentny
10) Bądź mobilny, ale zakorzeniony,


Wykład VII

Personalizm opiera się na przekonaniu, że człowiek jest osobą. Najpierw jesteśmy osobami a potem po wtórnym przemianie należymy do gatunku ludzkiego.
Każdy człowiek jest osobą więc należy go traktować z równym szacunkiem.

Personalizm przyjmuje, że osoba jest bytem obdarzonym wolnością i z racji tego jest zdolna do przyjmowania na siebie odpowiedzialności za skutki własnego postępowania.
Główną wartością chronioną w personalizmie jest godność osoby ludzkiej. Z tego wynika, że jako osoba nie można traktować instrumentalnie. Godność osoby ludzkiej nakłada na nas obowiązek tworzenia wspólnoty. Nie jesteśmy samowystarczalni. Potrzebujemy innych tak jak inni potrzebują nas. Zasadą etycznego personalizmu jest działanie na rzecz innych osób oparte na zasadzie miłości bliźniego.
Życie osobowe wskazuje na to, że człowiek jest zdolny do przekraczania granic wyznaczonych przez to kim jest w danej chwili. Człowiek jest istotą zdolna do doskonalenia się. Możemy się zmieniać. Godność osoby ludzkiej wyposaża nas w szczególne prawa, które można traktować jako prawa przynależne nam w sensie naturalnym, przynależne nam z natury.
J. Maritain był współtwórcą ONZ- towskich praw człowieka. :
- w pierwszym artykule deklaracji praw człowieka jest napisane, że wszystkie istoty ludzkie są wolne i równe. Niektóre z tych praw odnoszą się do działalności w gospodarczej w sensie ogólnym.
- Prawo do posiadania własności prywatnej
- Prawo do bezpieczeństwa życia i bezpieczeństwa osobistego – zakaz niewolnictwa, handlu ludźmi oraz pozbawienia innych własności prywatnych
- Prawo do pracy, do godnych warunków pracy, do słusznego wynagrodzenia.

Z punktu widzenia personalizmu zjawiska życia gospodarczego ocenia się biorąc pod uwagę następujące kryteria:
1) Należy zbadać naturę tego zjawiska czyli na czym polega.
2) Ustalić rodzaj zaangażowania człowieka w dany typ działalności
3) Należy zbadać skutki działania osoby odpowiedzialnej za jakiś zakres spraw dotyczących innych ludzi
4) Ustalić realizację celów człowieka do skutków jego działań
5) Ustalić stopień zgodności działalności gospodarczej, celów i skutków z celami ostatecznymi w jakim jest afirmacja godności osoby ludzkiej

Nie zawsze zamierzony skutek w konsekwencji jest dobry w związku z tym w ocenie czynu z niepożądanym skutkiem możemy wziąć pod uwagę zasadę podwójnego skutku, Polega ona na
1) Należy ustalić czy cel działania był dobry a skutek uboczny niezmierzony
2) Działanie prowadzące do danego celu musza być dobre w całej swojej rozciągłości, zasada ich uświęca środki
3) Powód działania w trakcie którego przewiduje się wystąpienie skutków ubocznych musi być rzeczywiście doskonały
4) Negatywna ocena danego czynu nie przesądza o stopniu jego winy


Etyka odpowiedzialności

W centrum stawia wartość jaką jest odpowiedzialność.
Jaspers mówi wolność to nie tylko przezwyciężenie zewnętrznego przymusu ale także przezwyciężenie własnej skłonności do samowoli.

Autentyczna wolność jest świadoma swych ograniczeń.
Odpowiedzialność wyznacza granice naszej wolności. Sprawia, że działanie ludzkie staje się rozumne.
W działalności gospodarczej można wskazać na powody odrzucenia odpowiedzialności:
rozpoznanie, że gospodarka to obszar walki i zwycięzcą jest ten kto jest silniejszy
przekonanie, że gospodarka to pewny rodzaj gry, gdzie ważą się racje ekonomiczne. Liczy się zwycięstwo, które można osiągać za wszelką cenę.
Podejmowanie decyzji ekonomicznej kierujemy się regułą mniejszego zła

Odpowiedzialność można podzielić na trzy obszary:
odpowiedzialność jednostkowa dotyczy zakresu działań określonej osoby
odpowiedzialność przedsiębiorstwa
odpowiedzialność biznesu jako całości

Gospodarka w szczególny sposób odpowiada za losy świata.
H. Jonas twierdził, ż zakres odpowiedzialności jest proporcjonalny do posiadanej władzy tzn. im wyższe stanowisko tym bardziej odpowiedzialny jest ktoś za skutki.
Współczesna gospodarka wpływa też a kulturę, efektem tego są niektóre środowiska gospodarcze, które uświadomiły sobie odpowiedzialność za losy świata.
W 1973 roku przyjęto w Daos manifest przygotowany przez II Europejskie Sympozjum Zarządzania. Odrzucono tezę, że celem działalności gospodarczej jest wyłącznie zysk, oraz że celem jest także służba wobec klientów, współpracowników, kapitałowców i społeczeństwa .

Wobec klientów zadowolić potrzeby w jak najlepszy sposób
Wobec współpracowników dbać o zapewnienie miejsc pracy, przyczyniać się do humanizacji wartości pracy
Wobec kapitałowców zapewnić dywidendy
Wobec społeczeństwa wykorzystać wiedzę i środki dla dobra społeczeństwa oraz zapewnić przyszłym generacjom środowisko, w którym będą mogły się rozwijać i realizować.

Wykład VIII

Rodzaje odpowiedzialności

1) Odpowiedzialność akcjonariuszy
2) Obszar odpowiedzialności interesariuszy
3) Wskazano na potrzebę poszanowania dla reguły i praw obowiązujących w kraju w którym działa firma
4) Uznaje się zasadę uczciwej konkurencji praw międzynarodowych
5) Nie należy tworzyć sztucznych zapłon handlu między państwami
6) Należy się troszczyć o środowisko naturalne
7) Unikać działań nielegalnych


Odpowiedzialność może być:
1) narzucona przez prawo czyli wymuszona
2) wymuszona przez opinie publiczną
3) odpowiedzialność świadoma – wynikająca z dobrowolnego przyjęcia zasad przez członków przedsiębiorstwa, do tego potrzebna jest polityka społeczna

Etyka gospodarcza islamu.
Religia i etyka są ze sobą nierozerwalnie związane i określone przepisami prawa. Przepisy te regulują postępowanie muzułmanina według zasad zawartych w Koranie i sumie proroka. Prawo muzułmańskie nazywa się Shairat. Shairat stanowi istotny element etyki islamu. Każde łamanie prawa traktowane jest jako zło. Nie można tworzyć prawa z pominięciem Shairatu.
Muzułmański system ekonomiczny opiera się na trzech warunkach.
1) Towar który jest przedmiotem handlu musi być dobry, pożyteczny i uznany przez prawo muzułmańskie.
2) Nie można handlować tym co wynika z oszustwa bądź z wyzysku
3) Muzułmański system wymaga aby wymiana handlowa przyniosła korzyści obustronne.

To w konsekwencji przynosi pozwolenie na handel ale nie można czerpać korzyści z lichwy. Lichwa została przez islam zabroniona z następujących powodów:
1) Ponieważ uniewrażliwia na potrzeby innych ludzi
2) Powoduje chaos w obiegu finansowym oraz nierównomierny ekonomiczny wzrost dochodów ludności pogłębia przepaść między nimi.
3) Kapitał został skoncentrowany przez wąską grupę ludzi
4) Nie można sprzedawać towarów, które nie posiadają odpowiedniej gwarancji.


Pewne zasady etyczne w buddyzmie dotyczą praktycznej sfery ludzkiego życia a zatem i działalności gospodarczej:
nie należy krzywdzić żadnego stworzenia
nie brać niczego co nie zostało nam dane praktykować dobroczynność
nie kłamać, praktykować szczerość i uczciwość
nie używać narkotyków ani alkoholu dlatego, że macą umysł, zatem handel nimi jest zabroniony
nie uprawiać seksu występnego
praktykować czystość z punktu widzenia zasad buddystycznych


Buddyści opowiadają się przeciwko karze śmierci ponieważ sprzeciwiają się każdej formie odebrania życia. W życiu społecznym należy zachować dystans wobec pragnienia władzy i prestiżu społecznego a także być znanym i podziwianym.
Należy zachować dystans wobec bogactwa naturalnego. Buddyści szanują własność prywatną, starają się mówić prawdę, nie kradną. Z dużą troskliwością traktują zwierzęta, szczególnie te na wyższym poziomie biologicznego rozwoju.
Buddyzm jest systemem etycznym i religijnym w którym uznaje się ciągłość narodzin czujących istot, stąd wynika pokrewieństwo ludzi z innymi gatunkami.


Wykład IX


Przejawy kryzysu moralności w sferze życia moralnego po 1989 roku.
Pojawiają się negatywne zjawiska w Polskim życiu gospodarczym, które patologicznie wpływają na relacje społeczne i zaufanie do sfery biznesu w ogóle. Do dużych pieniędzy można dojść tylko drogą oszustwa.
Pojawiają się takie działania jak bankructwo na zamówienie, kreatywna księgowość.

Przemiany gospodarcze po 1989 roku sprawiły, że ludzie stawiali się biznesmenami z dnia na dzień. Brak wykształcenia nie był przeszkodą by zajmować odpowiednie stanowisko.

Spora grupa biznesmenów przyznaje, że stosuje praktyki odchodzące od przepisów i norm prawnych np. opóźnianie płatności VAT, opóźnianie składek ubezpieczeniowych.

Korupcja jest kolejnym ze sposobów na przychylne załatwienie sprawy. Korupcje traktuj się jako mniejsze zło, dajemy przyzwolenie do korumpowania innych. Obszarem szczególnie narażonym na korupcje jest sfera zezwoleń i koncesji.

Przyczyny zachowań patologicznych:
- słabość natury ludzkiej, jesteśmy podatni na demoralizacje
- skłonność działań według zasady cel uświęca środki.