PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE ROZPADU ZSRR
Możemy wyróżnić przyczyny wewnętrzne, do których zaliczyć możemy przyczyny rozpadu
Spowodowane wewnętrznym kryzysem w ZSRR oraz zewnętrze.
Przyczyny wewnętrzne
- jedną z głównych przyczyn rozpadu ZSRR była tzw. GŁOSNO Stczyli jawność,
Która pozwoliła na ujawnienie zbrodni dokonanych przez NKWB, przez Stalina.
Miała na celu uzdrowienie stosunków w państwie, jednak w sposób pośredni przyczyniła się
Do rozpadu ZSRR,
- w roku 1953 umiera Stalin, w 56 był 20 zjazd KC PZPR, gdzie po raz pierwszy ujawnione
zostają zbrodnie Stalina. Dochodzi do licznych powstań: pierwsze powstania zapoczątkowały:Węgry i Polska,
- państwa bałtyckie dowiedziały się o aneksji (na podstawie tajnego paktu Ribentrob – Mołotow, to przyczyniło się do tworzenia ruchów narodowych np. na Białorusi =
Front Narodowy z Woźniakiem na czele,
- Gwałtowna liberalizacja życia publicznego przyniosła mnogość różnych organizacji politycznych o charakterze nieoficjalnym, w tym m.in. zalążków nowych partii i ruchów politycznych. Najwcześniej wykrystalizowały się one w republikach nadbałtyckich i zakałkazkich w postaci masowych frontów ludowych (1988 r.). Dodatkowym efektem zmian było rozbudzenie konfliktów narodowych
- problemy gospodarcze,
- do wewnętrznej, bezpośredniej przyczyny rozpadu ZSRR zalicza się PUCZ, (przegrany w sierpniu 1991 roku), był to tzw. PUCZ JANAJEWA, siły które popierał pucz to były siły Konserwatywne, chciały zatrzymać Gorbaczowa. Po przegranym puczu okazało się, ze wzrosła rola Jelcyna, czyli władzy rosyjskiej.Siły związkowe były bardzo słabe.,
- pojawiła się kolejna fala ogłaszania niepodległości przez republiki radzieckie,
- Pierejstojka – system reform Gorbaczowa, zdawał sobie sprawę, że kraj wymaga reform. Komunistyczne imperium nie było w stanie prowadzić skutecznie wyścigu zbrojeń z USA. Niedowładu gospodarki, patologii trapiącej społeczeństwo w różnych dziedzinach i degradacji środowiska naturalnego nie można było dłużej ignorować.
Przyczyny zewnętrzne
- chęć oderwania państw europy środkowo - wsch. od totalitarnego reżimu politycznego,
- skomplikowane stosunki z poszczególnymi republikami,
- w większości państw do niepodległości doprowadziły elity komunistyczne. Państwa nadbałtyckie rozpoczęły rozpad ZSRR, gdyz najsilniej działały tam ruchy, kraje nadbałtyckie
czuły swoją odrębność narodową, działania tych ruchów zmusiły elity do podjęcia działań w celu wyzwolenia,
- ingerencja Europy Zachodniej oraz USA,
PRZEBIEG ROZPADU ZSRR
Rozpoczyna się od państw nadbałtyckich. Najpierw pojawiają się deklaracje suwerenne co oznaczało że państwa ogłosiły, że wszystkie surowce należą do nich, wszystkie republiki ogłosiły deklaracje niepodległościowe, (maj 1990 rok). Tylko Rosja
Nie ogłosiła deklaracji niepodległościowej. Rosja chciała przejąc inicjatywę po Gorbaczowie.
Po puczu ogłoszono konkretną deklarację. Efektem tego było zachowanie Rosji z Jelcynem na czele.Rosja ogłosiła deklaracje suwerenności. Tworzą się dwa ośrodki władzy w Moskwie. W lipcu ogłosiła niepodległość Ukraina i Białoruś. Gorbaczow starał się do końca ratować ZSRR. Jednym z takich sposobów był I PROJEKT MAJ 90R. UMOWA ZWIĄZKOWA, ZWIĄZEK REPUBLIK RADZIECKICH, ostatni projekt przed puczem.Jednak działania Gorbaczowa były opóźnione. Drugim pomysłem było stworzenie ZWIĄZKU SUWERENNYCH PAŃSTW, jest to druga wizja przeciwstawna wizji Gorbaczowa była wizją Jelcyna = KONCEPCJA WSPÓLNOTY NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW. W marcu 1991 Gorbaczow zaproponował referendum: czy jesteś za utrzymaniem ZSRR. Gruzja, Białoruś i Azerbejdżan tego nie wykonały.
Gorbaczow użył siły wobec państw nadbałtyckich. Zamach na TV. Były to próby utrzymania ZSRR. Grudzień 91 Ukraina wyraziła zgodę połączenia się do wizji Jelcyna.
Ukraina (mała Rosja), Rosja (Wielka Rosja), Białoruś (Biała Rosja) = inicjatorzy utworzenia WNP
8 grudnia 1991 r. utworzenie WNP. dołączają pozostałe republiki.
31 grudnia Gorbaczow zrzeka się urzędu prezydenta, przekazuje wojsku kody do broni jądrowej. Uznaje się go jako zdrajcę, obarcza o upadek ZSRR.
KONSEKWENCJE ROZPADU ZSRR
- powstały suwerenne, niepodległe państwa,
- nastąpiła likwidacja układu warszawskiego,
- rozpad, zanik supermocarstwa, które stało na czele 1 z 2 bloków
- rozpad układu 2 biegunowego, przejście do nowego ładu,
- niektóre państwa stały się państwami jądrowymi,
- Federacja Rosyjska staje się spadkobierca po ZSRR,
- Terytorium Federacji Rosyjskiej stało się cesarstwem regionalnym, cofnęło się w stronę południowy – wschodnią, zostało rozdzielone, enklawa Kalingradzka
- państwa europy środkowo wschodniej umocniły niepodległość i suwerenność,
- wycofanie się wojsk rosyjskich z terenów niepodległościowych w 93 r.
- umocnienie pozycji USA jako jedynego mocarstwa globalnego.