Rzeźba gotycka

O rzeźbie gotyckiej pokrótce można powiedzieć, iż rozwija się w oprawie katedry i odkrywa na nowo formy naturalistyczne, do których powraca także malarstwo. Rzeźbiarze gotyku odrzucają romańskie kanony zdobnicze, aby zastąpić je formami ornamentalnymi, mających swoje źródło w świecie roślin. W ich artystycznej wizji, wraz z plastycznie oddanym kształtem, postać ludzka odzyskuje właściwe proporcje, naturalność postawy i swobodę gestu. Najokazalsze, wielofigurowe kompozycje rzeźbiarskie uświetniają zachodnie portale katedr oraz obramienia wrót północnych krańców transeptów, a tympanon wypełnia kunsztowna kompozycja reliefowa.
Pierwsze dziesięciolecia rozwoju rzeźby gotyckiej przenika duch tradycji romańskiej. W tamtych czasach dzieła figuralnej i ornamentalnej rzeźby kamiennej, podporządkowane architekturze, poddawały się pokornie jej prawom w myśl powszechnie uznawanej zasady, przestrzeganej jeszcze w połowie XIII wieku. A choć i później architekturze udało się zachować prymat nad innymi gałęziami rzemiosła i sztuki, wraz z powstawaniem wielkich katedr gotyckich ukształtowała się nowa koncepcja portalu o bogatym wystroju rzeźbiarskim, z akcentem na wymowę i dynamikę kamiennych postaci, których odtąd nie sposób już traktować tylko jak dekoracji, przesłaniającej konstrukcyjne elementy budowli.

W początkach gotyku można mówić o odrodzeniu się rzeźby monumentalnej, zjawisku o europejskim zasięgu. Niezwykle ważnym wydarzeniem okazało się "wynalezienie" posągu kolumny, którego w gotyckiej interpretacji spotykamy po raz pierwszy na fasadzie kościoła Saint-Denis. (różne rzeźby matki z synem) Wykute w kamieniu, wielkie postacie proroków i świętych, zwyczajem romańskim solidnie spokojne z architektoniczną ramą równie pewnie wsparte o ościeża portalu niewzruszone filary Kościoła powszechnego - nadal niosą przesłanie symboliczne, a przecież widzimy, że wychylają się śmielej spomiędzy cienkich kolumienek, zyskując zarazem na randze i ekspresji.

Do sztuki kościelnej powoli zaczęło przenikać życie codzienne. Prócz rzeźby kamiennej zaczyna rozwijać się bujnie rzeźba drewniana, malowana wielobarwnie (polichromowana). Są to przedstawione w poruszeniu pojedyncze figury, a także wielkie ołtarze wypełnione tłumami postaci, np. ołtarz Wita Stwosza (ok. 1447-1533) w Kościele Mariackim w Krakowie. (drewniane rzeźbione drzwi, ołtarz Wita Stwosza)

Wprawdzie rzeźbiarz gotycki, podobnie jak romański, pozostawał przede wszystkim w służbie kościoła, to jednak nie uważał, że jego rzeźba musi być ściśle związana z architekturą. Zwłaszcza jeśli chodzi o postacie ludzkie. Bardzo starał się przedstawiane postaci pokazać, jak najbardziej realnymi, nie pozwalał sobie na fantazję i bardzo uważnie przyglądał się ludziom, ruchom człowieka, żeby je wiernie odwzorować. Kamienne wizerunki roztaczają przede wszystkim aurę słodyczy, ciepła, idealnego piękna, z którego gotycki twórca starł wszelkie ślady cierpienia. Jeśli na portalu katedry gotyckiej roi się od świętych wymieniających uśmiechy, pozdrowienia, to jej wnętrze jest puste. Czasem tylko pojawiają się postaci rzeźbione, które chociaż nieliczne, zasługują na uwagę.

Rzeźba gotycka
O rzeźbie gotyckiej pokrótce powiedzieć można, iż rozwija się w oprawie katedry i odkrywa na nowo formy naturalistyczne, do których powraca także malarstwo. Rzeźbiarze gotyku odrzucają romańskie kanony zdobnicze, aby zastąpić je formami ornamentalnymi, mających swoje źródło w świecie roślin. W ich artystycznej wizji wraz z plastycznie oddanym kształtem, postać ludzka odzyskuje właściwe proporcje, naturalność postawy i swobodę gestu.
Cechy rzeźby gotyckiej
• ścisły związek z kościołem, zainteresowanie tematyką religijną,
• pojawianie się wizerunków osób świeckich,
• duża popularność rzeźby kamiennej wraz z bujnym rozwojem rzeźby drewnianej, malowanej wielobarwnie (polichromowanie),
• występowanie zarówno pojedynczych figur, jak i tłumów postaci,
• uniezależnienie się rzeźby od tła, od architektury; jeżeli jest związana z budowlą - nie jest ograniczana ilością miejsca,
• większa swoboda artysty w przedstawianiu postaci w celu uniknięcia deformacji postaci,
• ozdabianie kapiteli kolumn liśćmi i motywami roślinnymi,
• postacie ludzi pełne wdzięku i życia, spokojne, racjonalne, realistyczne; swobodne w gestach, postawie i mimice twarzy, wzory zaczerpnięte z Antyku,
• dążenie do realistycznego przedstawienia przedmiotu lub postaci.
Charakterystyczny podział w rzeźbie gotyckiej na:
• I fazę - I poł. XV w. - styl miękki – fałdy szat miękkie, łyżkowate,
• II fazę - ekspresjonizm późnogotycki – ukazane emocje, łamanie fałdów szat.
Zabytki rzeźby gotyckiej
• Ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie (1477-1489),
• portale katedr gotyckich.