Analiza obrazu pt."Podwójny portret Elizy Pareńskiej"

Stanisław Wyspiański – (1869 – 1907) Był uczniem Jana Matejki, jednak po studiach w Paryżu zerwał z realizmem. Cała jego twórczość związana jest z jego rodzinnym miastem – Krakowem. Jest to twórczość specyficzna, rodzima, narodowa przez jej nawiązania do tradycji ludowych i patriotycznych, oraz ogólnoludzka – reprezentująca czasy i środowisko autora. A ten był niezwykle uzdolnioną jednostką. Zajmował się wieloma dziedzinami sztuki – był poetą, dramaturgiem, scenografem, malarzem, dekoratorem, grafikiem, projektantem wnętrz i witrażystą. Projektował polichromie wnętrz kościelnych i witraże (w kościele Franciszkanów w Krakowie); projekty witraży do katedry lwowskiej i wawelskiej, o niezwykłej sile ekspresji, nie zostały zrealizowane. Projektował też wnętrza, meble, tkaniny dekoracyjne, dekoracje teatralne i kostiumy, inscenizacje dramatów własnych i innych autorów, ilustrował i zdobił książki. Był twórcą stylu zakopiańskiego w architekturze, jest wiele zachowanych przykładów jego architektury w Zakopanem (domki oraz kaplica na Jaszczórówce).
W 1898-99 był kierownikiem artystycznym krakowskiego tygodnika "Życie". W 1904 został profesorem krakowskiej ASP Wyspiański rozumiał swoją sztukę jako posłannictwo w służbie narodu. Pracował głównie węglem oraz w technice pasteli. Był niezwykle wnikliwym portrecistą, malował liczne portrety wybitnych współczesnych, autoportrety, dzieci, dziewcząt i kobiet. Jednym z najciekawszych portretów kobiecych jest "Portret podwójny Elizy Pareńskiej". Powstał on w 1905 roku, namalowany jest techniką pastelową, dominuje w nim symbolizm i stylizacja secesyjna, która była bardzo charakterystyczna dla malarstwa okresu Młodej Polski (falista, ekspresyjna linia, wyraźny obrys płaskiej plamy, motywy geometryczno-roślinne).
Na tle innych portretów kobiecych Wyspiańskiego, często podsładzanych sentymentalizmem "Portret podwójny Elizy Pareńskiej" robi wrażenie niemal wyzywające. Artysta przedstawia dwukrotnie powtórzony profil dziewczyny, skadrowanie jakby przypadkowe, bez przybranej pozy, niedbale rozrzucone włosy osłaniają pół twarzy o rysach niekaligrafowanych
i niemal twardych w swojej rzeczywistości
i autentyczności, we włosach dziewczyny znajduje się kokarda. Jedno oko dziewczyny spogląda gdzieś w dal, ale jest w nim tak fascynująca świadomość, tak wyraźnie patrzy ono na wskroś poprzez szybę.
Portret wykonany giętką, elastyczną linią tworzącą asymetryczny układ. Kolor nałożony płasko. Brak cienia
i światłocieni powoduje zlanie się niektórych elementów np. kokardy z twarzą. Właściwy, obraz dziewczyny umieścił artysta na drugim planie, zaś na pierwszy wysunął krzak róży ukazujący pięć kwiatów w kolorach: czerwieni, bieli i lekkiego fioletu, na tle liści w różnych odcieniach zieleni. Róża jest tu tylko ozdobnikiem, jak również kokardy. Są to ozdobniki typowe dla secesji, używane nie tylko w malarstwie, ale również w innych dziedzinach sztuki tego okresu.
Do obrazu pozowała , zaprzyjaźniona, Stanisławowi Wyspiańskiemu Eliza Pareńska żona profesora Stanisława Pareńskiego. Jej córki występowały
w "Weselu" Wyspiańskiego.
Obecnie, "Portret podwójny Elizy Pareńskiej" możemy ogladać w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.