Bezrobocie specyfika w Polsce

BEZROBOCIE SPECYFIKA POLSKA
Początek lat dziewięćdziesiątych przyniósł kolejne zmiany, wraz z przebudową gospodarki. Wystąpił gwałtowny wzrost liczby osób pozbawionych pracy i spowodował, że bezrobocie pojawiło się prawie natychmiast jako najpoważniejszy problem reformującego się państwa. Szybko wzrastające bezrobocie przerodziło się w zjawisko o skali masowej i spowodowało dramatyczną sytuację na krajowym rynku pracy: nadmiar rąk do pracy ustąpił niedoborowi oferowanych miejsc pracy. Mimo, że sytuacja ta jest zjawiskiem płynnym, to generalnie — rynek pracy nie był i nadal nie jest w stanie wchłonąć wzrastającej liczby bezrobotnych. Najbardziej widocznym wskaźnikiem tych zmian było pojawienie się bezrobocia, które — mając wyraźnie „polskie oblicze”, cechuje się:
1.GWAŁTOWNY WZROST BEZROBOCIA 90-93
Jednym z pierwszych efektów transformacji gospodarczej było pojawienie się bezrobocia w skali dotąd niespotykanej — pierwsze dwa lata (1992 — 1993) wskazują na 3 miliony bezrobotnych. Późniejsze okresy charakteryzuje względny spadek lub ponowny wzrost stopy bezrobocia .rys. 1

Spadek st. bezrobocia w latach (96-98) Jest to efekt nie tyle poprawy koniunktury na rynku pracy, co zmiana przepisów dotyczących tego rynku: początkowe liberalne i korzystne dla bezrobotnych przepisy zostały zaostrzone, szczególnie odnośnie przyznawania zasiłków, czasu trwania tego świadczenia oraz jego zróżnicowanej wysokości.


2.REGION
Miasto bezrobotni w tys. osób st. bezrobocia w %
m.st. Warszawa 58,0 5,5
m. Kraków 25,6 7,0
m. Sopot 1,2 7,0
M. Katowice 15,0 7,4
m. Gdynia 8,3 7,9
m. Gdańsk 17,9 9,2
M. Olsztyn 7,8 9,2
m. Opole 6,5 9,4
m. Rzeszów 8,9 9,4
m. Wrocław 31,1 10,8
m. Toruń 11,4 12,2
m. Zielona Góra 7,0 12,5
Drugą, istotną cechą jest duże zróżnicowanie rozmiarów i natężenia bezrobocia w przekroju regionalnym. Rys2.
W trudnym położeniu pozostają słabo rozwinięte rolnicze regiony północnej Polski, gdzie występuje dodatkowo „spuścizna” po upadłych państwowych gospodarstwach rolnych (PGR —ach), ze zdewastowaną infrastrukturą gospodarczą i mieszkaniową oraz tzw. ściana wschodnia. Dodatkowo tamtejsza ludność cechuje się niskimi kwalifikacjami zawodowymi, małą mobilnością przestrzenną oraz narastającą apatią w samodzielnym działaniu.
Kryzys nie ominął także województw opartych przede wszystkim na jednej branży, np.: wydobywczej, włókienniczej czy stoczniowej.
Najniższe poziomy bezrobocia występują w miastach o dużym stopniu urbanizacji, gdzie rozwijają się zróżnicowane gałęzie przemysłu i usług.
Są takie regiony w kraju, gdzie stopa bezrobocia sięga powyżej 30%, ale i takie, które mieszczą się poniżej średniej stopy krajowej Tworzenie specjalnych stref ekonomicznych, w celu przeciwdziałania bezrobociu, niewiele pomogło. Przeciwnie — obniżyło to skuteczność podjętych działań. Okazuje się, że miejsce zamieszkania jest ważną cechą poważnie różnicując bezrobotnych. Szanse pozyskania pracy w województwach rolniczych są wielokrotnie mniejsze niż w województwach uprzemysłowionych. Niepokojącym jest fakt, że obserwuje się trwałość tego zjawiska. Należy dodatkowo pamiętać, że w środowisku wiejskim oprócz bezrobocia jawnego, istnieje bezrobocie ukryte, które oznacza, że w gospodarstwach rolnych pracuje więcej ludzi niż wymaga tego potrzeba.


3.LUDZIE MŁODZI ORAZ SŁABO WYKSZTAŁCENI.
Inną cechą rozpatrywanego zjawiska jest narastające bezrobocie ludzi młodych oraz stosunkowo słabo wykształconych Rys.3
WIEK BEZROBOTNYCH.(Dane w % )
OKRES do 24 lat c 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 lat i więcej
2000 IV 30,5 26,4 24,3 17,1 1,8
2001 IV 29,5 26,9 23,3 18,4 2,0
2002 IV 27,8 27,4 22,4 19,9 2,5
2003 IV 26,0 28,0 21,7 21,2 3,0
2004 IV 24,3 28,1 21,0 22,7 3,9
2005 I 23,0 28,6 21,0 23,2 4,2
II 23,0 28,1 20,7 23,6 4,6
III 23,4 27,9 20,4 23,5 4,8
IV 22,6 28,1 20,4 23,8 5,1
3a-wykształcenie:
Prowadzone w ostatnim dziesięcioleciu badania wykazują, że polska szkoła dostarcza absolwentów dobrze przygotowanych teoretycznie, natomiast brakuje im umiejętności praktycznych. Zmniejszająca się ilość zakładów pracy ogranicza szanse na odbycie praktyki zawodowej. Do tych trudności dochodzą tradycje rodzinne w zakresie kształcenia, miejsce zamieszkania i sytuacja materialna.
Większą dozą optymizmu na znalezienie pracy wykazują absolwenci szkół wyższych;RYS bardziej pesymistyczni są natomiast młodzi z terenów wiejskich. Mechanizmy, które mają pomóc w przezwyciężaniu widma bezrobocia, niestety, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Składa się na to wiele przyczyn, z których mentalność, stereotyp bezrobotnego i brak poprawy sytuacji gospodarczej państwa należą do najważniejszych. Niejakim optymizmem napawa fakt, że absolwenci coraz lepiej poznają mechanizmy działania rynku pracy i tym samym są bardziej skłonni do przekwalifikowania czy podwyższania dotychczasowego wykształcenia (bezrobocie strukturalne), upatrując w tym możliwości pozyskania pracy.Rys.4.
Z wykształceniem
gimnazjalnym b
OKRESY średnim średnim zasadni- podstawowym
wyższym zawodo- ogólno- czym za- i niepełnym
wym a kształcącym wodowym podstawowym
2000 IV 2,6 20,8 6,2 37,0 33,4
2001 IV 3,2 21,4 6,2 36,7 32,6
2002 IV 3,9 21,2 6,2 36,2 32,5
2003 IV 4,4 21,2 6,5 35,5 32,4
2004 IV 5,0 21,9 7,0 33,8 32,3
2005 I 4,7 24,4 6,9 34,0 32,9
II 4,9 22,1 7,5 32,9 32,6
III 5,5 22,2 7,8 32,3 32,2
IV 5,5 21,9 7,6 32,6 32,4
!!!!!!


4.KOBIETY
Drugą grupą społeczną, silnie dotkniętą bezrobociem, są kobiety. W ostatnich latach prawie połowa populacji kobiet nie mogła znaleźć pracy.


Paradoksalnie jednak wykształcenie oczekujących na pracę kobiet jest wyższe niż mężczyzn — i nie zależy to od miejsca zamieszkania, regionu. Dlaczego więc kobietą jest trudniej na rynku pracy? Składa się na to wiele przyczyn:
mniejsza liczba zawodów wykonywanych przez kobiety,
postrzeganie przez pracodawców w kategorii mniej dyspozycyjnych(gł.urlopy macierzyńskie);
czynniki kulturowe, przyzwalające na bezrobocie kobiet, jako „strażniczek domowego ogniska”
czy obniżający się preferowany przez pracodawców wiek kobiet — młode, o wysokich kwalifikacjach i dużym doświadczeniu.

5.DŁUGOTRWALE I POWROTNE BEZROBOCIE
Symptomem bezrobocia strukturalnego jest wysoki udział długotrwale bezrobotnych oraz znaczny udział powrotnego bezrobocia
TABL. 12. BEZROBOTNI WEDŁUG CZASU POZOSTAWANIA BEZ PRACY
Stan w końcu kwartału
w odsetkach
Według czasu pozostawania bez pracy a
OKRESY Ogółem poniżej powyżej
1 miesiąca 24 m-cy
1 -- 3 3 -- 6 6 -- 12 12 -- 24
Ogółem
2000 IV 100,0 6,6 15,4 15,5 17,9 22,1 22,5
2001 IV 100,0 6,5 13,6 14,0 17,6 21,2 27,1
2002 IV 100,0 6,3 12,3 13,0 17,2 20,4 30,8
2003 IV 100,0 6,6 12,9 12,4 15,5 18,8 33,7
2004 IV 100,0 6,9 13,2 12,2 15,5 17,0 35,2
2005 I 100,0 5,2 13,0 14,4 15,6 17,0 34,8
II 100,0 7,7 9,4 12,7 17,4 17,0 35,8
III 100,0 9,2 11,7 10,9 16,5 16,1 35,6
IV 100,0 7,1 14,8 13,3 14,6 15,5 34,7
Niepokój wzbudza także zjawisko częstego powrotu do statusu bezrobotnego.
Bezrobotni nowo zarejestrowani. ( %) Powracający do rejestracji po raz kolejny. Osoby dotychczas nie pracujące. Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy Zamieszkali na wsi
2000 I - IV 65,4 28,7 7,5 37,8
2001 I - IV 65,8 27,4 8,1 37,6
2002 I - IV 67,4 30,1 6,2 37,2
2003 I - IV 71,3 31,6 4,9 37,3
2004 I 76,3 28,3 4,2 36,3
II 71,5 33,2 3,6 36,9
III 68,4 35,4 2,8 37,0
IV 79,7 27,0 2,6 38,2
2005 1 81,5 23,2 2,4 37,6
2 79,0 28,0 2,6 36,1
3 79,1 27,7 2,7 35,0
4 79,7 27,3 3,0 35,5
5 76,4 29,7 2,8 36,5
6 64,3 40,9 2,3 38,0
7 70,1 36,4 1,9 38,6
8 71,8 35,1 2,0 37,4
9 70,7 34,8 1,9 38,4
10 76,7 31,6 2,1 37,3
11 80,4 27,6 1,9 39,2
12 85,4 27,1 2,1 39,5


Wśród wielu przyczyn wskazuje się na niedostosowania prawne czy zbytni fiskalizm państwa. Nie dziwi więc fakt, że pracodawca przyjmując bezrobotnego do pracy, często stosuje wybieg umowy-zlecenia, by zmniejszyć koszty produkcji przez nie odprowadzanie składki ZUS. Coraz częściej łamane jest prawo pracy, np. przez wydłużanie obowiązującej liczby godzin zatrudnienia i uciążliwość warunków pracy. Nagminne jest zatrudnianie na tzw. okres próbny, który jest czasem bez składkowym, po którym nie przedłuża się umowy z pracownikiem. Nie można wykluczyć także motywacji samych bezrobotnych i ich chęci do wyłudzenia prawa do zasiłku. Oferowane miejsca pracy w sektorze prywatnym mają często charakter nietrwały (silna konkurencja rynkowa powoduje upadłość wielu firm). Polska nie wprowadziła jeszcze indywidualnego systemu ubezpieczeń od bezrobocia, a zasiłki dla bezrobotnych są obecnie zbyt niskie w porównaniu z szybko rosnącymi kosztami utrzymania. Często alternatywnym rozwiązaniem pozostaje „praca na czarno”, która staje się jedynym, możliwym źródłem zarobkowania, utrzymania.
Do innych czynników wywołujących napięcia na rynku pracy trzeba zaliczyć niekorzystne procesy demograficzne, związane z przyrostem zasobów pracy i „stojące w miejscu” procesy restrukturyzacyjne gospodarki. Ostatnie lata cechuje wejście na rynek pracy wyżu demograficznego ludzi młodych, przy jednoczesnym niedostosowaniu gospodarki do wymogów wolnorynkowych. Dlatego też, mimo zwiększającej się liczby ofert pracy, nadal występują nadwyżki podaży. Jeżeli dodać do tego nienowoczesną, sektorową strukturę zatrudnienia, to obraz rynku pracy jawi się w niezbyt jasnych kolorach.
Obserwuje się również w Polsce zmniejszanie ilości miejsc pracy w wielu sektorach gospodarki. Nie ma dzisiaj takiej branży, której nie dotyczyłby problem bezrobocia — nie ma tzw. pewnych zawodów — bezrobotnymi stają się górnicy, hutnicy czy włókniarze, ale również nauczyciele, prawnicy, lekarze
6..ujemne saldo handlu zagranicznego
Na obraz polskiego bezrobocia ma także wpływ ujemny bilans handlu zagranicznego. Doświadczenia innych państw pokazują, że wysoki i trwały deficyt handlowy powoduje utratę miejsc pracy i wzrost bezrobocia. Dane statystyczne mówią o ubytku aż 300 — 500 tys. miejsc pracy. Polska gospodarka, przynajmniej na razie, nie jest konkurencyjną dla zachodnich rynków zbytu, poza żywnością i turystyką, ale i te pozostają jeszcze w fazie „budzenia się” ze względu na braki funduszy na inwestycje w dziedzinie usług hotelowych i rekreacyjnych. Tymczasem, potencjalny rynek zbytu — tzw. rynek wschodni — w wyniku nieprzemyślanych posunięć stał się trudno dostępny.
Rok 2002(W mln $) 2003(w mln $)_ 2004(w mln $)
import eksport saldo import eksport saldo import eksport saldo
46 733 53 987 -7 254 60 973 66 715 -5 742 81 576 87 160 -5 584

Przedstawione cechy polskiego bezrobocia są skutkiem
poprzedniego okresu politycznego i strukturą gospodarki narodowej, współczesną często żle dopracowaną strategią przemian, bierną mentalnością samych bezrobotnych oraz osób, które zostały powołane do instytucji wspomagających walkę z tym zjawiskiem. Jednak dominującym czynnikiem jest recesja w wielu branżach i regionach co przy braku rodzimego kapitału utrudnia przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia. Wydaje się oczywistym fakt, że dopóki nie nastąpi wyraźny rozwój gospodarki, nie ma szans na skuteczną poprawę na rynku pracy.

WYKRESY,MAPKI,TABELE w załaczniku:)