Krew

KREW,SKŁAD KRWI I JEJ GŁÓWNE FUNKCJE

Krew stanowi tkankę łączną płynną. Zawiera:
1.elementy upostaciowane, czyli elementy morfotyczne ( mniej niż 50% objętości krwi) :
· krwinki czerwone ( erytrocyty, retikulocyty)
· krwinki białe ( leukocyty)
· płytki krwi ( trombocyty)
2. osocze – część płynna

FUNKCJE KRWI:
· transportuje tlen z płuc do tkanek
· transportuje dwutlenek węgla z tkanek do płuc
· transportuje do wszystkich tkanek produkty energetyczne i budulcowe wchłonięte z przewodu pokarmowego
· transportuje wchłonięte z tkanek produkty przemiany materii do nerek, skąd zostają one wydalane wraz z moczem
· transportuje hormony syntezowane w organizmie i witaminy wchłonięte w przewodzie pokarmowym
· magazynuje hormony gruczołu tarczowego i hormony steroidowe
· wyrównuje ciśnienie osmotyczne we wszystkich tkankach
· wyrównuje stężenie jonów wodorowych (pH) we wszystkich tkankach
· wyrównuje różnicę temperatur występujące między poszczególnymi tkankami a narządami
· tworzy zaporę przed inwazją drobnoustrojów, które po dostaniu się do środowiska wewnętrznego są stale pożerane przez leukocyty
eliminuje za pomocą przeciwciał i układu dopełniacza substancje obce np. toksyny


WŁAŚCIWOŚCI FIZYKO – CHEMICZNE KRWI:

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE KRWI:
· szybkość przepływu
· gęstość
· ciężar właściwy
· objętość
· kolor
· ciśnienie tętnicze krwi
· lepkość
· zapach

WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE KRWI:
· aglutynacja – zlepianie się erytrocytów
· hemoliza – przejście barwnika krwi erytrocytów do otaczającej je cieczy, w której ulega rozpuszczeniu
· sedymentacja – opadanie erytrocytów




OSOCZE
Osocze krwi należy do płynu zewnątrzkomórkowego i zawiera składniki nieorganiczne i organiczne.
SKŁADNIKI ORGANICZNE DZIELĄ SIĘ NA:
· białka
· składniki pozabiałkowe
· lipidy
SKŁADNIKI NIEORGANICZNE DZIELĄ SIĘ NA:
· kationy – najwięcej jest jonów sodowych i potasowych
· aniony – najliczniejsze są jony chlorkowe i węglanowe
Zawartość składników nieorganicznych w płynie tkankowym jest zbliżona do ich zawartości w osoczu. Szczególne znaczenie ma stosunek jonów sodowych do potasowych, od którego zależy pobudliwość komórek, a więc właściwości błony komórkowej i metabolizm wewnątrzkomórkowy
Dominującym białkiem osocza jest albumina, regulująca fizyczne właściwości krwi. Spośród pozostałych białek kilka zasługuje na szczególną uwagę. Grupę białek nazywanych immunoglobulinami stanowią przeciwciała – istotny element obrony organizmu przed obcymi czynnikami. Białko zwane fibrynogenem bierze udział w krzepnięciu krwi. Inne białka – lipoproteiny – transportują tłuszcze i cholesterol .Stężenie tych białek we krwi w dużej mierze określa skłonność naczyń krwionośnych do ulegania miażdżycy.
W osoczu zawieszone są także elementy morfotyczne krwi.

FUNKCJE ELEMENTÓW MORFOTYCZNYCH
ERYTROCYTY-przenoszenie tlenu i dwutlenku węgla, co jest możliwe dzięki obecności w nim czerwonego barwnika hemoglobiny, który ma zdolność do nietrwałego wiązania tlenu i przechodzenia w oksyhemoglobiną. Erytrocyty nie mogą pełnić normalnych funkcji komórkowych, nie mają też mechanizmu, który mógłby naprawiać powstające w nich z czasem uszkodzenia, dlatego też giną po kilku miesiącach (ok 120 dni) organizm musi zatem nieustannie produkować nowe erytrocyty, które stopniowo zastępują te, które uległy rozpadowi. Biorą udział w przenoszeniu tlenu z płuc do tkanek obwodowych. Dojrzałe erytrocyty nie mają jąder komórkowych
LEUKOCYTY-białe ciałka krwi. Bezbarwne, jądrzaste elementy morfotyczne krwi, zróżnicowane na granulocyty (kwasochłonne, zasadochłonne i obojętnochłonne) i agranulocyty (limfocyty i monocyty). Dzięki zdolności do aktywnego ruchu po stałym podłożu mogą opuszczać naczynia krwionośne, przechodząc przez ich ściany.
Granulocyty kwasochłonne-gromadzą się w tkankach osób cierpiących na alergie i choroby pasożytnicze
Zasadochłonne-uwalniają różne mediatory procesów zapalnych
Obojętnochłonne-zajmują się głównie fagocytozą ciał obcych, np. chorobotwórczych bakterii, wykazują duże zdolności żerne,
Limfocyty-kom układu odpornościowego, które potrafią rozpoznać konkretny antygen i rozpocząć skierowaną przeciwko niemu swoistą odpowiedz immunologiczną, limfocyty dzielimy na: limfocyty B i T. Istnieją też limfocyty NK, które nie rozpoznają konkretnych antygenów i uczestniczą w nieswoistej odp immunologicznej.
Monocyty-5-8% wszystkich leukocytów. Dojrzałe monocyty nazywa się makrofagami. Mają zdolność wydostawania się poza światło naczyń ukł krążenia, szybkiego ruchu pełzakowatego. Są to kom żerne, które oczyszczają krew ze skrawków obumarłych tkanek oraz bakterii (żyją ok. 4 dni)
TROMBOCYTY-niezbędne do prawidłowego krzepnięcia krwi. Ich liczba powinna wynosić 150-400 tys w 1 mm 3, żyją ok 9 dni. W momencie uszkodzenia naczynia krwionośnego płytki przylegają w miejscu uszkodzenia do ściany takiego naczynia. Powstaje tzw czop płytkowy, powodujący zatrzymanie krwawienia. Później uwalniane są specjalne substancje, które przekształcają czynniki krzepnięcia w fibrynogen a następnie białko-fibrynę. Jej nitki zespalają ze sobą płytki, erytrocyty i leukocyty i w ten sposób powstaje skrzep.

ERYTROCYTY ( KRWINKI CZERWONE)
· powinno ich być ok. 4,5 – 5 mln / mm³
· powstają w szpiku kostnym czerwonym, ich stymulatorem jest erytropoetyna
· mają kształt dwuwklęsłych krążków – dzięki temu mogą wiązać więcej tlenu
· jako dojrzałe formy nie posiadają jąder
· żyją około 130 dni – zużyte niszczone są w śledzionie
· głównym ich składnikiem jest hemoglobina nadająca im barwę czerwoną
· transportują cząsteczki tlenu z płuc do tkanek i częściowo dwutlenek węgla, dzięki specyficzności grupy enzymów znajdujących się wewnątrz komórki
· w błonie komórkowej erytrocytów znajdują się ugrupowania antygenowe, które determinują przynależność do danej grupy krwi oraz czynnika Rh.
CHARAKTERYZUJE JE WIELE PARAMETRÓW:
· liczba
· wskaźnik hematokrytu (Hct)
· wskaźnik hemoglobiny ( Hb)
· średnia objętość - MCV
· średnia masa hemoglobiny w erytrocycie – MCH
· średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie – MCHC
Erytropoeza
hemocytoblast →proerytroblast →makroblast → normoblast →erytrocyt
FUNKCJE HEMOGLOBINY:
· transportuje tlen do wszystkich tkanek
· współdziała w utrzymaniu stałej kwasowości krwi
· przyłącza dwutlenek węgla i przenosi go z tkanek do płuc w celu wydalenia
· nadaje krwi czerwony kolor
GRUPY KRWI:
Zależnie od występowania bądź braku określonych substancji chemicznych na powierzchni erytrocytów oraz w osoczu krwi wyróżniono u człowieka 4 podstawowe grupy krwi: A,B, AB, 0. Przynależność do danej grupy krwi jest dziedziczna. Ponadto wykazano występowanie w krwi człowieka tzw. czynnika Rh. Czynnik ten występuje u około 85% ludzi, krew taką oznacza się jako Rh +. U około 15% brak jest we krwi tego czynnika, krew taką oznacza się jako Rh - .
Poznanie grup krwi umożliwia przetoczenie krwi ( transfuzję) innego człowieka, które przeprowadza się często w stanach zagrożenia życia. Przed przetoczeniem krwi wykonuje się tzw. próbę krzyżową. Polega ona na zmieszaniu krwi dawcy z surowicą biorcy ( jeden test) oraz surowicy dawcy z krwinkami biorcy ( drugi test). Jeśli zmiesza się krew osobników o dwóch różnych grupach następuje zlepianie się czerwonych krwinek ( aglutynacja) co jest sygnałem, że takiej krwi nie można przetaczać. Przed przetoczeniem krwi brana jest pod uwagę również niezgodność czynnika Rh.
Osoby z grupą krwi 0 są uniwersalnymi dawcami, gdyż krew taka może być przetoczona osobom z dowolną grupą krwi; osoby z grupą krwi AB są uniwersalnymi biorcami, mogą otrzymać krew z każdej grupy.
Najbardziej bezpieczne jest przetaczanie tej samej grupy krwi!!!


LEUKOCYTY (KRWINKI BIAŁE)
powinno ich być ok.6- 8 tys/ mm³ , są to duże komórki, zawierające jądro, niektóre z nich mają zdolność samodzielnego ruchu
i właściwości żerne (fagocytowanie) w stosunku do obcych organizmów ustroju np. bakterii.
Podział:
*Granulocyty obojętnochłonne:
- zawierają oksydazy, peroksydazy niezbędne do utleniania tkankowego
- zaw.proteazy, enzymy katalizujące hydrostatyczny rozkład białek
- fosfatydazy- rozkład i synteza związków fosforanowych
-pojawiają się w dużych ilościach przy ostrych stanach zakażnych
*Gran.kwasochłonne:
- pełnią funkcje antyalergiczne
-Gran.zasadochłonne:
- zaw. Serotoninę i histaminę
- towarzyszą krzepnięciu krwi
*Limfocyty:
dostarczanie białek odpornościowych
*Monocyty:
- posiadają zdolność fagocytozy
-pożerają całe grupy bakterii i strzępy tkanek
- biorą udział w tworzeniu tk.ziarnistej i bliznowatej
Funkcje:

-uczestniczenie w procesach odpornościowych ustroju przejawiające się: fagocytowaniem antygenów-
uczestniczą w tym monocyty i granulocyty obojętnochłonne
-działalnością obronną w stanach uczuleniowych organizmu granulocyty kwasochłonne i zasadochłonne
-wytwarzanie białka odpornościowego (przeciw ciał w surowicy krwi) i odporności komórkowej

TROMBOCYTY
Trombocyt - podłużna komórka pozbawiona jądra odgrywająca u większości kręgowców istotną rolę w procesach krzepnięcia krwi. U człowieka podobną funkcję pełnią płytki krwi, które jednak nie zawierają jądra komórkowego. Czasem w odniesieniu do ludzi używa się też nazwy trombocyt lub płytka Bizzozera. Zawierają szereg ziarnistości odpowiedzialnych za proces inicjacji krzepnięcia, fibrynolizy i skurczu naczyń krwionośnych. W razie uszkodzenia tkanki, w osoczu rozpoczyna się seria reakcji chemicznych, w wyniku których fibrynogen zostaje przekształcony w cząsteczki fibryny, te zaś zlepiają się, tworząc siateczkę zasklepiającą ranę. W siatce tej więzną następnie erytrocyty i trombocyty – w wyniku czego powstaje skrzep. Płytki krwi nie przypominają ani białych krwinek (leukocytów), ani czerwonych krwinek (erytrocytów).Norma płytek krwi u (dorosłego) człowieka wynosi 150-300 tys./mmł krwi. Niedobór płytek krwi to trombocytopenia, ich nadmiar to trombocytoza.


KRZEPNIĘCIE KRWI

Istotą procesu krzepnięcia krwi jest zamiana rozpuszczalnego białka osocza ( fibrynogenu) w nierozpuszczalną fibrynę. W procesie tym biorą udział białka osocza, kolagen, tromboplastyny tkankowe.
Krzepnięcie krwi dzieli się na:
· krzepnięcie wewnątrzpochodne – krew krzepnie na skutek kontaktów z materiałami lub związkami o ładunku ujemnym np. szkło, kolagen, endotoksyny krążące we krwi
· krzepnięcie zewnątrzpochodne – zetknięcie się krwi wypływającej z naczyń krwionośnych z uszkodzoną tkanką, z której uwalnia się tromboplastyna tkankowa

FAZA I – proces powstawania trombokinazy – otwarcie naczynia krwionośnego wyzwala działanie trombokinazy tkankowej, która zapoczątkowuje proces krzepnięcia
FAZA II – protrombina przechodzi w trombinę przy udziale jonów wapnia
FAZA III – trombina rozkłada fibrynogen na fibrynopeptyd, czyli przekształca nierozpuszczalny włóknik w rozpuszczalny
FAZA IV – obkurczanie się skrzepu z równoczesnym wyciśnięciem surowicy
FAZA V – rozpuszczanie skrzepu czyli fibrynoliza
Krew nie krzepnie bezpośrednio w momencie przerwania ciągłości naczynia, lecz po pewnej chwili, którą określa się jako czas krzepnięcia.

LIMFA, SKŁAD, WYTWARZANIE, ROLA.

To lekko żółtawo zabarwiony płyn, krążący w naczyniach limfatycznych. Głównym źródłem limfy jest przesącz z osocza krwi, wydzieliny komórek oraz przewodu pokarmowego. Skład limfy jest podobny do osocza krwi. Zawiera ona wodę, sole mineralne, białka, tłuszcze oraz duże ilości białych ciałek krwi.
FUNKCJE:
· drenaż tkankowy czyli wchłanianie produktów przemiany tkankowej i niektórych składników zewnątrzpochodnych np. substancji koloidowych ( białka, lipidy, cząstki zawiesin, kuleczki tłuszczu, komórki nowotworowe)
· obronna ( w węzłach chłonnych produkowane są leukocyty)
· krwiotwórcza - w węzłach chłonnych produkowane są limfocyty i immunoglobuliny – odpowiedzialne są za odporność

ISTOTNE CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA KRĄŻENIE CHŁONKI;
· stały dośrodkowy przepływ chłonki zależy od nieustannego filtrowania części osocza do przestrzeni międzykomórkowych a stąd do naczyń włosowatych
· ruchy poszczególnych części ciała ( działanie pompy mięśniowej)
· ruchy oddechowe klatki piersiowej ( działanie ssące na naczynia chłonne)
CZYNNOŚĆ:
· ssąca serca i tętnienie naczyń tętniczych
· ruchy bierne i czynne narządów ( perystaltyka jelit, ruch wahadłowy nerek)
· skurcz mm. gładkich naczyń
· masaż limfatyczny

PŁYN MÓZGOWO RDZENIOWY
Płyn mózgowo-rdzeniowy - to przejrzysta, bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową mózgu, komory mózgu oraz kanał rdzenia kręgowego.
Funkcje: amortyzacyjne, chroniąc tkankę nerwową mózgu i rdzenia przed gwałtownymi zmianami pozycji i urazami. Uważa się, że ma on znaczenie odżywcze dla neuronów i komórek glejowych. Przepłukując ośrodkowy układ nerwowy usuwa toksyczne produkty przemiany materii. Ze względu na obecność w nim biologicznie czynnych substancji, przypuszcza się, że może on dla nich pełnić funkcję transportującą.
Płyn mózgowo-rdzeniowy jest nieustannie wytwarzany w stałej objętości w ciągu doby poprzez sploty naczyniaste i wyściółkę układu komorowego mózgu. Podlega on dwukrotnej wymianie w ciągu 24 godzin.
Normy i skład:
-kolor, przejrzystość: bezbarwny, wodojasny
-stężenie glukozy (dorośli): 50-80 mg%
-stężenie białka (dorośli): 20-45 mg%
-liczba komórek (dorośli): do 5 komórek
-chlorki (dorośli): 120-130 mEq/l
OZNACZANIE HEMATOKRYTU
HEMATOKRYT – to stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi
· u kobiet wynosi 32 – 46%
· u mężczyzn wynosi 38 – 49, 5%

Wielkość ta jest zależna od ilości erytrocytów, a także od ich wielkości. Należy pamiętać, że tylko 1% wartości liczby hematokrytowej przypada na krwinki białe i płytki krwi. Pozostałą część stanowią krwinki czerwone.
Hematokryt może zmieniać się podczas choroby, wysiłku fizycznego, ubytku erytrocytów, po wysiłku fizycznym.
Na podstawie wartości hematokrytu można w przybliżeniu określić stężenie Hb we krwi i liczbę czerwonych krwinek ( tylko w stanach prawidłowych).


POSTĘPOWANIE:
Do kapilary pobrać krew do około 2/3 objętości. Wolny koniec nie napełniony krwią zatopić w płomieniu palnika lub zakleić plasteliną. Kapilarę umieścić w głowicy wirówki ( zatopionym końcem na zewnątrz). Wirować 15min przy szybkości wirowania 5000 obr./ min. Po upływie tego czasu wyjąć kapilarę z wirówki i odczytać za pomocą czytnika wartość hematokrytu. Otrzymane wartości hematokrytu pomnożyć przez 0,95 , gdyż po odwirowaniu między krwinkami pozostaje około 5% osocza.
Otrzymane wartości hematokrytu porównać z normą fizjologiczną; obliczyć liczbę krwinek czerwonych.

OZNACZANIE CZASU KRZEPNIĘCIA KRWI
Krew nie krzepnie bezpośrednio w momencie przerwania ciągłości naczynia, lecz po pewnej chwili, którą określa się jako czas krzepnięcia.
Metody oceny procesu krzepnięcia krwi dotyczą określenia:
· czasu krwawienia
· krzepnięcia
· zużycia protrombiny
· testu generacji tromboplastyny itp
Są one skomplikowane ze względu na różnorodność i labilność enzymatyczną czynników odpowiedzialnych za cały proces krzepnięcia. Ponadto różne czynniki środowiska ( np. temperatura, rodzaj stosowanego szkła do oznaczeń itp. ) mają duży wpływ na wartość otrzymywanych wyników.


POSTĘPOWANIE:
Metoda kropelkowa.
Odkażoną opuszkę palca nakłuć głęboko. Około 4 kropli krwi umieścić na szkiełku zegarkowym w szalce Petriego, włączyć stoper. Co 30 sekund ostrożnie przechylać szkiełko zegarkowe i cienką rurką włosowatą sprawdzać czy nie nastąpiło utworzenie włóknika. Moment w jakim kropla krwi nie przesuwa się po szkiełku zegarkowym, a na bagietce szklanej pojawia się cienka nitka utworzonego włóknika, określamy jako koniec procesu krzepnięcia. Okres od momentu wynaczynienia krwi do momentu pojawienia się włóknika określamy jako czas krzepnięcia. Prawidłowy czas krzepnięcia oznaczany tą metodą wynosi 5-7 minut.
OZNACZANIE GRUP KRWI
W błonie komórkowej krwinki czerwonej znajdują się ugrupowania glikoproteidów mające własność antygenów. Rodzaj antygenu jest podstawą przynależności osobnika do danej grupy krwi. Natomiast rodzaj przeciwciał występujących w surowicy osobnika zależy od rodzaju antygenu grupowego jego krwinek. Substancje antygenów grupowych nie tylko znajdują się w błonie komórkowej erytrocytów, ale także w większości tkanek oraz w wydzielinach i płynach tkankowych organizmu. W obrębie antygenu A znajdują się odmienne ugrupowania, które określa się jako antygen A1, A2. Również w obrębie antygenu B istnieją ugrupowania B1 do B6. Oznaczenie grupy krwi oparte jest na zjawisku aglutynacji badanych krwinek przez wzorcowe surowice o znanych i ściśle określonych rodzajach przeciwciał oraz przy użyciu wzorcowych krwinek o znanych antygenach grupowych przy określeniu przeciwciał zawartych w surowicy badanych osobników. Przy czym aglutynacji ( zlepianiu) ulegają tylko jednoimienne antygeny i przeciwciała ( np. antygen A z przeciwciałem anty A).
Oznaczenie czynnika Rh polega na tej samej zasadzie jak oznaczenie antygenów grup głównych. Przy oznaczeniu stosuje się surowice wzorcowe zawierające przeciwciała anty D. Czynnik Rh związany jest z obecnością antygenu D.
A) oznaczanie grup krwi
POSTĘPOWANIE:
Opisać płytkę porcelanową wpisując nad wgłębieniami nazwy surowic wzorcowych. Używając oddzielonych pipetek do każdego rodzaju surowicy nakropić do odpowiednio opisanych miejsc, 3 rodzaje przeciwciał. Odkażoną opuszkę palca nakłuwamy i rogiem szkiełka podstawowego przenosimy kroplę krwi do jednej z surowic wzorcowych i mieszamy aby otrzymać równomierną zawiesinę. Podobnie dodajemy krew do dwu pozostałych surowic. Trzeba zwrócić uwagę na to by zawsze pobierać krwinki i mieszać z surowicą wzorcową czystym rogiem szkiełka, aby nie spowodować przeniesienia przeciwciał. Po 5 min zaobserwować , w której z surowic wzorcowych z krwinkami badanego wystąpiło zjawisko aglutynacji. Obecność aglutynacji oznaczyć znakiem ( + ), brak aglutynacji znakiem ( - )
B) oznaczanie czynnika Rh antygenu D
POSTĘPOWANIE:
W płytce Petriego, w której znajduje się zwilżona bibuła, umieścić szkiełko podstawowe. Na szkiełko nakropić 1 kroplę soli fizjologicznej i 1 kroplę surowicy wzorcowej anty D. Następnie dodajemy po kropli badanej krwi do obu roztworów, mieszamy oddzielnie czystymi bagietkami. Przykrytą szalkę Petriego umieszczamy w cieplarce w temp. 37C na 30 min. Po tym czasie odczytujemy wynik. Aglutynację oznaczyć znakiem ( +), brak aglutynacji z surowicą wzorcową znakiem ( - ).