"Pieśń Poranna" Karpińskiego, sentymentalizm.

Franciszek Karpiński - 1741-1825 (84lata)

Urodzony w rodzinie niezamożnej, szedł przez życie o własnych siłach. Był wychowankiem jezuitów stanisławowskich i lwowskich, terminował w lwowskiej palestrze, która w dawnej Polsce zatrudniała i zajmowała się zastępstwem procesowym. Palestra uzyskała duże znaczenie już w XVII i XVIII w. do czego walnie przyczyniło się pieniactwo szlachty i przewlekłość procesów sądowych. Wolał jednak zajmować się nauczycielstwem, dlatego nauczał w domach.
Dobiegający czterdziestego roku życia poeta wydał w 1780 r. swój pierwszy tomik Zabawek wierszem. Zadedykował go ks. Adamowi Kazimierzowi Czartoryskiemu, zyskując zaproszenie do książęcej siedziby w Warszawie. Pobyt w stolicy przyniósł mu popularność, zbliżył do poetów kręgu Czartoryskiego, a także do środowisk wielkopańskich i króla. Poeta, świadomy swej wartości, oczekiwał materialnej poprawy swej sytuacji. Równocześnie demonstrował całkowitą wewnętrzną niezależność i szczerość pozbawioną kurtuazji. Swe rozczarowania przeżył głęboko i opuścił stolicę. Odtąd wielokrotnie powracał na wieś i przybywał do stolicy. Karpiński, marzący o posiadaniu "jednej wioski do śmierci", doświadczał równocześnie przyciągania wielkiego świata.

Swą karierę literacką rozpoczął bardzo wcześnie, bo w wieku około 16 lat, jego krótkie utwory krążyły w odpisach, w domach zamożnych i nie tylko. Mickiewicz stwierdził, że Karpiński był pierwszym poetą polskim,którego książki zbłądziły pod strzechy. Sam Karpiński mówił, że pieśni pisze dla pospólstwa i że ma nadzieję, że niedługo śpiewać je w kościele będą. Poeta był pisarzem prowincji, bowiem prawie całe życie spędził w podróżach i na folwarkach, dzięki czemu czerpał pomysły i inspiracje folklorystyczne. Karpiński w sposób świadomy podjął się roli poety, kreując swój własny model poezji i wiążąc z nią swoje losy. Często pisał wiersze na zamówienie, materialnie, bowiem zawsze był zależny od magnaterii i rosyjskich dostojników, polska przecież w tym czasie była już po drugim i trzecim zaborze. To jednak,ta zależność nie wpłynęła na jego ducha, pozostał niezależny duchowo. Z jego twórczości przetrwały głównie wiersze liryczne, sielanki i pieśni religijne.
Karpiński był inicjatorem polskiej poezji sentymentalnej. Był poetą uczucia!!!!!!!!!!!!!Zawsze akcentował własne emocje i uczucia, tęsknił za naturą i prostotą świata. Poezja Karpińskiego jest bardzo specyficzna, poeta kreuje w swojej poezji swój własny wizerunek, osobę. Poeta zaciera w swoich utworach granice między autorem, bohaterem utworu, a podmiotem mówiącym.

Postanowiłam omówić” Pieśń Poranną”, zwaną nieraz tylko „Pochwalną”. Pieśń napisana jest w bardzo podniosłym stylu. Łączy w sobie powagę i modlitwę. Jest utworem chwalącym Pana. Tutaj wszystko: „Tobie ziemia, Tobie morze, Tobie śpiewa żywioł wielki: bądź pochwalon, Boże wielki”, dziękuje Mu za dobroć i wszystkie dary, człowiek nie obdarowuje już Stwórcy, jak to miało miejsce w średniowieczu, ale cieszy się rzeczami otrzymanymi od niego. Pieśń ta jest doskonałą formą wyrażenia swego zachwytu i jednocześnie podziękowania Bogu za to, że dla człowieka stworzył tak doskonały świat, w którym on może się rozkoszować wszystkim, co dane. To charakterystyczna cecha sentymentalizmu, uczucia wyższe nad rozumem.
Nie ma tutaj wyraźnego podmiotu lirycznego, mimo, że pieśń kierowana jest do Boga, wyraża jego chwalę, przedstawia Go jako postać bliską człowiekowi, stwórcę i darczyńcę, jednak podmiotem może być również autor, a także wszyscy ludzie, w imieniu, których poeta dziękuję Bogu i wychwala go. Poeta zaciera granice między autorem osobowym, bohaterem utworu, a podmiotem mówiącym. Pieśń jest hymnem, modlitwą, psalmem. To charakterystyczne, sentymentalne podziękowanie, widoczne jest to w podejściu do Boga, ludzi i natury. Jest w tym pewna naiwność, ale wynikająca ze szczerości i wiary w ludzi. Pieśń jest intymna, w sposób oczywisty i niepodlegający dyskusji ujawnia emocje Karpińskiego wyrażone w imieniu wszystkich ludzi, których poeta chciał kształtować świadomość religijną, moralną i społeczną.
Pieśń jest wierszem sylabicznym w każdym wersie występuje 8 sylab,prostym, nieposiadającym wielu środków stylistycznych. Występują rymy parzyste, epitety.
Charakterystyczny za to jest tu czas występujący:, „kiedy rano wstają zorze”, „wczora spać pokładli”.

Torował drogę postawom romantycznym. Adam Mickiewicz w swych paryskich wykładach o literaturze słowiańskiej porównał Karpińskiego z Goethem.




CECHY SENTYMENTALIZMU:
- PRÓBA PRZENOSZENIA POETYKI KLASYCZNEJ
- WPROWADZENIE DO LITERATURY UCZUCIOWOŚCI
- PODKREŚLENIE TAKICH UCZUĆ JAK: SMUTEK, REZYGNACJA, MELANCHOLIA, WSPÓŁCZUCIE, POGODZENIE SIĘ Z LOSEM
- WPROWADZENIE ELEMENTÓW PATRIOTYCZNYCH
- NAWIĄZYWANIE DO PRZESZŁOŚCI HISTORYCZNEJ




„Historia literatury” –Michał Hanczakowski, Michał Kuziak, Andrzej Zawadzki, Bernadetta Żynis -CYKADA 2002rok, wydanie 1