Hitleryzm i Stalinizm

Hitleryzm i Stalinizm

I. W potocznym rozumieniu słowo demokracja oznacza rządy większości i jest jednocześnie synonimem wolności; istnieją jednak w historii przypadki, iż większość społeczeństwa pragnie podporządkować się woli dyktatora (poparcie Francuzów dla zamachu Napoleona III, dojście do władzy Adolfa Hitlera). Współczesny uczony, Erich Fromm, stworzył teorię „ucieczki od wolności”, wedle, której człowiek boi się samotności, odpowiedzialności i samodzielnego dokonywania wyborów. Wybawieniem z tych frustracji i lęków może być uczestnictwo we wspólnocie (narodowej, rasowej, partyjnej), kierowanej przez kogoś (wódz), komu można zaufać i scedować na niego rozwiązanie własnych problemów. Demokracja parlamentarna miała w okresie międzywojennym prężnych i dobrze zorganizowanych przeciwników, cieszących się poparciem dużej części opinii publicznej.

Największym zagrożeniem stały się dla tego systemu dwie ideologie: KOMUNIZM (stalinizm) i FASZYZM (hitleryzm). Oba te ustroje są ustrojami totalitarnymi opartymi na różnych ideologiach:

1.HITLERYZM – jego główną ideologią jest NAZIZM.
Nazizm w Niemczech rozwinął się w latach 1933-1945. Jest to okres gdy do władzy dochodzi Adolf Hitler kierujący Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partią Robotniczą (NSDAP). Program partii opiera się na książce „Mein Kampf” (aut.A.Hitler-1925). Wprowadza on politykę silnej ręki. Niemcy stają się państwem militarnym, panuje rasizm i antysemityzm. Hitler głosi wyższość rasy germańskiej nad innymi. Żąda władzy nad całym światem. Faszyzm dąży do budowy totalitarnej organizacji społeczeństwa. Negował on wolność jednostki, gwarantowaną przez demokrację parlamentarną, stawiając na pierwszym miejscu państwo. Kult silnego państwa, kierowanego przez genialnego wodza (Hitlera), łączył z nacjonalizmem, głosząc apotezę przemocy, podboju i ekspansji, mającej zapewnić wielkość własnemu narodowi. Faszyści odrzucali klasowy kolektywizm komunizmu, ale sami posługiwali się demagogią społeczną, obiecując usunięcie wyzysku i stworzenie systemu, w którym robotnik nie będzie eksploatowany przez kapitalistę.
30 stycznia 1933 Hitler obejmuje władzę w Niemczech. Znosi on federacyjny charakter państwa, staje się ono jednolite, scentralizowane -„jeden lud, jedna Rzesza, jeden wódz” - łączy urząd premiera i prezydenta (Fuhrer und Reichskanzler- „wódz i kanclerz Rzeszy”) Niemcy stają się państwem totalitarnym – policyjnym (władzę sprawują SS-Sztafety ochronne i Gestapo - policja polityczna). Partia kontroluje wszystkie dziedziny życia, głośno mówi się o czystości rasy nordyckiej (ustawy norymberskie „o ochronie krwi”, od 1935r. Rozpoczyna się nagonka na Żydów; niszczenie synagog, domów i sklepów („noc kryształowa” w listopadzie 1938r.) oraz tworzenie pierwszych obozów koncentracyjnych. Panuje ogólny antysemityzm. „Noc długich noży” (29/30.06.1934)-wymordowanie opozycyjnych przeciwników A. Hitlera. Jedyną partią była wtedy NSDAP i paramilitarne organizacje młodzieży Hitler-Jugend. Nastąpił wówczas rozwój propagandy(Joseph Goebels) i kultury masowej (sport, defilady) oraz przemysłu ciężkiego, zbrojeniowego, ograniczenie bezrobocia - obowiązek pracy, roboty publiczne.
Dążenia Hitlera do rewizji postanowień Traktatu Wersalskiego(28.06.1919):
- pierwszym ustępstwem państw Ententy było zwolnienie Niemiec z płacenia reparacji wojennych (odszkodowania za krzywdy wyrządzone w czasie I wojny),
- przejęcie Zagłębia Saary (1935),
- remilitaryzacja Nadrenii (1936),
- anschluss Austrii (11.03.1938).
Działania Hitlera spowodowane były chęciom uzyskania terytorium dla „niemieckiej rasy panów”.


2.STALINIZM - jego ideologią jest komunizm. Za początek komunizmu w Rosji można uznać rok 1917, czyli budowę państwa komunistycznego po zwycięstwie bolszewików.
Początkowo utworzono Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD), który kontrolował milicję i wojsko oraz Wszechrosyjską Nadzwyczajną Komisję do Walki z Kontrrewolucją i sabotażem („Czeka” z Feliksem Dzierżyńskim). Urzędy mogli obejmować tylko członkowie Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) - inne partie rozwiązano (monopartyjność jak w hitleryzmie). W życie weszła cenzura, nastąpił „czerwony terror”, czyli masowe aresztowania, sądy doraźne oraz zamordowanie rodziny carskiej. Konstytucja bolszewików (z 1918r.) - pozbawiła praw politycznych właścicieli ziemskich, kupców i fabrykantów. Oparta była na hasłach typu „kto nie pracuje ten nie je”. Cerkwi odebrano prawa i majątek.
Okres komunizmu wojennego doprowadził do:
· nacjonalizacji przemysłu i handlu,
· obowiązkowych kontyngentów ze wsi,
· kartek żywnościowych,
· początków kolektywizacji (odbieranie ziemi chłopom na wspólne użytkowanie),
· obowiązku morderczej pracy na rzecz ZSRR – skutkiem komunizmu wojennego była katastrofa głodu (około 5 mln ofiar).


Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (od 1922 r.) – to państwo federacyjne. Rady robotnicze i chłopskie wybierały delegatów na Zjazd Rad – ten wybierał Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Wykonawczy, który wyłaniał Radę Komisarzy Ludowych (rząd). Ale o wszystkim decydowała Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików), którą od śmierci W.I.Lenina (w 1924r.) kierował Józef Stalin.
ZSRR za rządów Stalina staje się państwem totalitarnym. W tym państwie panuje:

--- gospodarka planowa,
--- rozwój przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego,
--- ruch stachanowski (współzawodnictwo pracy - twórca Aleksie Stachanow),
--- przymusowa kolektywizacja (14,5mln ludzi zmarło z głodu lub zginęło z rąk władz w walkach o gospodarstwa indywidualne). Zaczęto także prowadzić kult Stalina – jako „OJCA LUDU”, kontrolowano życie całego społeczeństwa, likwidowano opozycje, czystki w armii (śmierć ponad 600 oficerów), walczono z religią, utworzono wiele obozów pracy przymusowej (tzw. łagrów), do prawa karnego wprowadzono zasadę odpowiedzialności zbiorowej. Ludzie od 1931 nie mogli poruszać się po kraju bez paszportów.
W 1934r. ogłoszono, że zakończono budowę socjalizmu w ZSRR.
Faszyzm i narodowy socjalizm zajmowały stanowisko antykomunistyczne, brutalnie likwidując ruch komunistyczny we Włoszech i w Niemczech, a także zwalczając (z wyjątkiem lat 1939-194 - pakt między Niemcami a ZSRR) wpływy ZSRR na arenie międzynarodowej.

Obydwa systemy, faszystowski i komunistyczny, łączyło jednak wiele podobieństw. Do wspólnych cech należało m.in.:
--- negowanie zasad demokracji i parlamentaryzmu,
--- dążenie do całkowitej (totalnej) kontroli nad życiem społecznym,
--- pogarda wobec prawa, które w obu systemach miało być jedynie utylitarnym narzędziem kształtowania społeczeństwa
--- monopartyjność - zarówno partia komunistyczna, jak i faszystowska stanowiła rodzaj elity (awangardy), obdarzonej większymi prawami aniżeli reszta społeczeństwa,
--- absolutyzowanie roli przywódcy (zasada wodzostwa w systemie faszystowskim, tzw. kult jednostki w ZSRR za rządów Stalina),
--- pochwała przemocy jako środka politycznego działania oraz obsesja „wroga” (Hitler wierzył w światową konspirację żydowską, dążącą do zniszczenia Niemiec; główną motywacją terroru stalinowskiego była działalność rzekomych obcych agentów nasyłanych przez kraje kapitalistyczne),
--- teatralizacja życia publicznego na wzór paramilitarny: organizowanie masowych uroczystości z użyciem mundurów, sztandarów, pieśni, meldunków itp.

Jednak w przeciwieństwie do systemów komunistycznych, systemy faszystowskie nie dążyły do likwidacji własności prywatnej i wolnorynkowych mechanizmów gospodarczych.

II. Powstanie obu tych systemów władzy ściśle związane było z aktualną sytuacją polityczną i gospodarczą Niemiec i ZSRR.
Duży wpływ na powstanie hitleryzmu miała I wojna światowa, a co z tym się wiąże traktat wersalski, którego postanowienia nakładają na Niemców obowiązek wypłat dużych odszkodowań, pozbawiają ich Alzacji, Lotaryngii, części Pomorza i Śląska oraz części Szlezwiku. Oprócz tego odebrano Niemcom wszystkie kolonie i zakazano połączenia się z Austrią. Traktat ten orzekał wyłączną winę Niemiec za wywołanie I wojny światowej, nakazywał ich rozbrojenie (otrzymywały jedynie prawo do utrzymywania 100 tysięcznej armii zawodowej, pozbawionej ciężkiego uzbrojenia) i wypłacenie przez nie reparacji.
Tak wielki nacisk świata doprowadził do kryzysu ekonomicznego, stopniowego ubożenia kraju oraz demagogia wprowadzona przez Hitlera (Oddziaływanie na uczucia i nastroje polityczne lub społeczne mas, aby posłużyć się nimi w celu zrealizowania własnych zamierzeń. Hitler stosuje pochlebstwa, kłamstwa, nierealne do spełnienia obietnice (umiejętnie dobierane efektowne hasła - frazesy).

W przypadku ZSRR była to zasługa, a może raczej wina odwiecznych tradycji, terroru, a później sukcesy wojenne odnoszone dzięki tej właśnie polityce.
Polityka wewnętrzna i zagraniczna obu tych krajów była podobna, rządy obu tych krajów stosowały ogólny terror, zastraszenie społeczeństwa, ograniczenie możliwości kulturalnych narodu.
Dlatego właśnie możemy powiedzieć, że były to „chore systemy” doceniały one tylko przemoc jako jedyny środek wychowawczy i polityczny. Niemcy i ZSRR były państwami podobnymi do siebie, przez pewien czas współpracowały razem (w czasie trwania układu RIBBENTROP-MOŁOTOW) przeciwko narodowi polskiemu i reszcie świata.
Porównać także możemy rosyjskie łagry i faszystowskie obozy koncentracyjne, oba te miejsca były miejscami zagłady wielu POLAKÓW. Dlatego śmiało możemy powiedzieć o obu tych systemach, że były wielkim kataklizmem, który odcisnął swe piętno na losach całego świata.