Rola pielęgniarki w żywieniu pozajelitowym u pacjenta

Żywienie pozajelitowe to dostarczenie wszystkich niezbędnych do życia składników odżywczych, normalnie wchłanianych z przewodu pokarmowego, bezpośrednio do układu krwionośnego - z pominięciem przewodu pokarmowego. Składniki pokarmowe: białko, węglowodany, tłuszcze, elektrolity, pierwiastki śladowe i witaminy podawane są w postaci zmieszanych ze sobą roztworów - mieszanin odżywczych. Muszą mieć one jak najprostszą postać, tak by mogły je wykorzystać wszystkie tkanki, do których dotrą. Muszą być one też jałowe, ponieważ podawane są bezpośrednio dożylnie. Mieszaniny odżywcze podaje się przez specjalne cewniki żylne, które wszczepia się do dużych żył prowadzących krew bezpośrednio do serca (centralne żywienie pozajelitowe) lub przez kaniule wprowadzane do cieńszych żył obwodowych znajdujących się np. na kończynach górnych (obwodowe żywienie pozajelitowe).
Żywienie pozajelitowe stosuje się u chorych (zarówno dzieci jak i dorosłych), u których żywienie przez przewód pokarmowy jest całkowicie niemożliwe lub niewystarczające. Żywienie pozajelitowe może być częściowe (nawadnianie) lub całkowite (podawanie dożylnie specjalnej mieszanki odżywczej). Odżywianie pacjenta dożylnie jest działaniem agresywnym, przez co zespół opiekujący się bezpośrednio chorym, musi zwracać szczególną uwagę na niego.
Do zadań pielęgniarki w prowadzeniu żywienia pozajelitowego należą:
 Uspokojenie i wyjaśnienie pacjentowi konieczności zastosowania żywienia parenteralnego,
 Przygotowanie pacjenta do założenia cewnika do żyły głównej (dokładna toaleta miejsca, w którym będzie założone wkłucie),
 Częsta obserwacja miejsca wkłucia i zgłaszanie niepokojących zmian w tym miejscu lekarzowi,
 Codzienna zmiana opatrunku na cewniku z dokładnym wymyciem i dezynfekcją miejsca wkłucia (opatrunek powinien być zmieniany na jałowy także w każdym przypadku zabrudzenia opatrunku),
 Przygotowanie płynów i/lub żywienia pozajelitowego, oraz ich podanie,
 Podłączenie płynów alimentacyjnych,
 Każdorazowa wymiana aparatu do przetaczania wraz z podaniem nowego płynu lub żywienia z zachowaniem niezbędnej jałowości postępowania,
 Dbanie o zachowanie czystości całego układu zewnętrznego cewnika, oraz zachowanie jałowości wszystkich połączeń, kraników i koreczków,
 Ustawienie szybkości przepływu mieszanki według wskazań lekarza, oraz częsta kontrola tego przepływu (zwłaszcza jeśli nie jest zastosowana pompa infuzyjna),
 Kontrola sprawności i szczelności wszystkich połączeń układu zewnętrznego,
 Przepłukiwanie solą fizjologiczną cewnika przed i po każdym podaniu płynu do cewnika,
 Częsta obserwacja pacjenta (mierzenie parametrów życiowych),
 Umożliwienie i/lub ułatwienie pacjentowi umycia się (należy poinformować pacjenta, żeby nie moczył opatrunku i okolicy miejsca wkłucia) i skorzystania z toalety,
 Prowadzenie dokładnego bilansu płynów,
 Przeszkolenie osoby chorej lub jej opiekunów w warunkach szpitalnych do prowadzenia żywienia pozajelitowego w warunkach domowych, jeśli istnieje taka konieczność dalszego jego prowadzenia poza szpitalem.

Można stwierdzić, że opieka pielęgniarki nad pacjentem żywionym pozajelitowo jest nieoceniona, gdyż to ona dba o to, aby nie doszło do żadnego zakażenia w miejscu wkłucia, a także uspokaja pacjenta i wspiera go podczas leczenia. Dzięki pielęgniarce pacjent ma szansę szybszego powrotu do zdrowia i uniknięcia powikłań, które mogą być niebezpieczne dla pacjenta.
Przestrzeganie powyższych zasad pozwala na długotrwałe (wielomiesięczne, a nawet wieloletnie żywienie pozajelitowe.

Piśmiennictwo:
1. Ciborowska, H. (2004). Dietetyka. Warszawa: PZWL
2. Ciechaniewicz, W. (2002). Pielęgniarstwo. Ćwiczenia. Warszawa: PZWL
3. Hasik, J. M. (1999). Dietetyka. Warszawa: PZWL