Wielbłądy - hodowla i występowanie.

Geografia rolnictwa

WIELBŁĄDY

Wielbłąd należy do ssaków, rzędu parzystokopytnych, podrzędu przeżuwaczy; rodziny wielbłądowatych; w obrębie rodziny wielbłądowatych wyróżnia się 6 gatunków: baktriany (azjatyckie dwugarbne) – występują zarówno w stanie dzikim, jak i jako zwierzę hodowlane, dromadery (afrykańskie jednogarbne) – występują tylko jako zwierzę hodowlane, alpaki, gwanako, lamy i wigonie (wszystkie gat. ameryk.). Baktriany występują
na pustyni Gobi; w Azji środkowej głównie w Kazachstanie, Mongolii, Turkmenistanie i Uzbekistanie, dromadery zaś występują w płd.-zach. Azji i płn. Afryce na obszarach pustynnych i półpustynnych. Wielbłądy do Eurazji i Afryki oraz Ameryki Południowej dotarły z Ameryki Północnej pod koniec pliocenu.
Wielbłądy, stworzone do życia na pustyni, wykształciły wiele niezwykłych cech, które pozwalają im przetrwać w tak trudnych warunkach. Jedną z tych cech są długie, zakończone dwoma palcami nogi; ciężar ciała nie spoczywa u nich na kopytach , tylko na bardzo szerokich mięsistych poduszeczkach podścielających człony palców, co zapobiega zapadaniu się wielbłądów w miękki piasek pustyni. Dla ochrony oczu wielbłądy mają podwójne, długie i kręcone rzęsy oraz trzecią powiekę, która usuwa piasek. Specjalne mięśnie mogą zamykać nozdrza w czasie burzy piaskowej. Wielbłądy z łatwością znoszą zarówno temperatury powyżej 50 *C jak i -25 *C, przed żarem słonecznym oraz przed zimnem chroni je warstwa grubej szorstkiej sierści pokrywającej grzbiet i długą szyję, spód ciała natomiast jest prawie nagi, co pozwala na odparowanie nadmiaru ciepła. Najbardziej znaną ich cechą jest zdolność przemierzania wielkich pustyń bez picia przed długi okres czasu. Mogą one utracić do 30 % wody ze swojego organizmu bez zaburzeń fizjologicznych a u człowieka ok.12 % jest śmiertelne. Jeśli wielbłądy nie pracują, mogą przeżyć bez wody nawet do 10 miesięcy, ale muszą w tym czasie pobierać wodę zawartą w roślinach pustynnych, którymi się żywią. Kiedy wielbłąd otrzyma dostęp do wody, potrafi w ciągu 10 minut wypić wodę o wadze 1/3 masy ciała. Jednak najbardziej charakterystyczną cecha wielbłądów są ich garby, w których przechowują rezerwy pokarmowe w postaci tłuszczu. U innych ssaków zapasy tłuszczu są rozmieszczone równomiernie na całym ciele, w przypadku wielbłądów jest to nie korzystne gdyż utrudniałoby im to chłodzenie organizmu. Dzięki zapasom tłuszczu wielbłądy mogą przeżyć wiele dni bez jedzenia. Pod koniec okresu głodu garby przypominają zwiotczałe worki skórne. Inną cecha wielbłądów jest ich sposób poruszania – poruszają się inochodem, oznacza to, iż jednocześnie podnoszą kończynę przednią i tylną z tej samej strony.
Wielbłądy należą do przeżuwaczy, dlatego ich żołądek ma 3 komory. Ich sposób odżywiania się i trawienia pozwala stosunkowo szybko zgromadzić wystarczającą ilość pokarmu i bardzo efektywnie go wykorzystać. Wielbłądy są roślinożerne, nie mają żadnych wymagań, jeśli chodzi o pokarm, jedzą wszystko to, co znajdą na pustyni, poczynając od traw, ziaren, gałęziach drzew a kończąc na najbardziej kolczastych roślinach na pustyni.
Dorosłe osobniki mają 3 m. wysokości i 2,5 m. długości. Ważą około 700 kg. Wielbłądy żyją średnio około 25 lat, chociaż te w niewoli mogą dożyć nawet 50 lat. Samica zachodzi w ciążę raz na dwa lata, ciąża trwa od 370 do 440 dni. Wielbłądy, choć w wielu krajach są zwierzętami udomowionymi, bywają bardzo niebezpieczne. Wielbłądy jak i cała ich rodzina (lamy, alpaki) w pierwszym odruchu obronnym plują, inną formą ich obrony jest gryzienie i kopanie.
Dla koczowników chów wielbłądów jest podstawa ich bytu. Dostarczają im one znacznej części pożywienia: mleka i mięsa, a także odzieży, okryć, materiału na namioty, nawozu na opał. Jednak wielbłądy wykorzystywane są głównie do transportu, mogą przenosić ładunki powyżej 200 kg, poruszając się z prędkością 3,5 do 5 km/h przez okres około 8 godzin dziennie. Umożliwiają transport takich produktów jak: zboża, cukru, daktyli, narzędzi, broni oraz oczywiście ludzi. Hoduje się je w celu pozyskania gęstej wełny, którą wykorzystuje się do produkcji ubrań, skór, mleka i tłuszczu przydatnego w produkcji mydła i kosmetyków. Mięso wielbłąda jest równie miękkie jak wołowina, a zawiera mniej tłuszczu i zawsze cieszyło się dużą popularnością wśród Arabów. Wraz z rozwojem transportu kolejowego oraz samochodowego, rola przewozów karawanowych bardzo zmalała. Zachowały one jedynie drugorzędne znaczenie, zwłaszcza z dala od głównych szlaków. Dlatego wielbłądy na przełomie ostatnich lat wykorzystywane są także w celach turystycznych. W krajach takich jak np. Tunezja organizowane są wycieczki na wielbłądach cieszące się ogromnym powodzeniem wśród turystów, często organizowane są także wyścigi wielbłądów, które stanowią kolejną niezwykłą atrakcje turystyczną. Ostatnio badacze z Holandii i Zjednoczonych Emiratów Arabskich opublikowali w magazynie "EMBO Journal" artykuł, w którym donoszą o odkryciu niezwykłych białek, będących elementem układu odpornościowego dromaderów. Białka te mogą stanowić potencjalne leki gdyż są podobne do przeciwciał i powstają na takiej samej zasadzie, jeśli informacje te potwierdzą się wielbłądy mogą zyskać nowe znaczenie i nowe zastosowanie w produkcji leków.
Z analizy otrzymanych danych wynika, iż największe pogłowie wielbłądów występuje w tych krajach, w których rozwinęło się przede wszystkim pasterstwo koczownicze, są to kraje słabo rozwinięte gospodarczo, często wyniszczone przez wojny domowe i klęski naturalne. Koczowniczy system chowu zwierząt jest bardzo prosty. Hodowcy nie dostarczają zwierzętom ani paszy, ani schronienia. Polega on na bezpośrednim użytkowaniu dzikiej roślinności, sprowadza, więc rolę człowieka do przepędzania stad. Ingerencja człowieka jest niewielka i małe są nakłady pracy i środków, dlatego pasterstwo koczownicze m. in. wielbłądów rozwija się w krajach suchych gdzie uprawa roślin bez nawadniania jest niemożliwa, gdzie nie ma dobrych pastwisk oraz brakuje środków na hodowle intensywne zwierząt. System pasterstwa koczowniczego jest zarówno racjonalny jak i w trudnych warunkach najbardziej produktywny i dochodowy. Na gorących pustyniach Afryki i Płw. Arabskiego ubóstwo pastwisk zmusza do częstych wędrówek. W tych warunkach ogromne pożytecznym zwierzęciem jest wielbłąd, który potrafi przenieść znaczne ładunki na duże odległości, nie wymagając przy tym częstego pojenia. Utrzymanie innych zwierząt na pustyni jest trudne i żadne z nich nie dorównuje wielbłądowi, dlatego ich hodowcy stali się w wielu przypadkach organizatorami przewozów towarów przez pustynie, niż pasterzami. Prze wiele wieków karawany wielbłądów dostarczały krajom położonym na południe od Sahary towarów z północy.
Jednym z krajów gdzie rozwinęła się hodowla wielbłądów jest Somalia. Jest to kraj o największej liczbie pogłowia wielbłądów (ok. 7 mln. Sztuk). Somalia położona jest w strefie klimatu zwrotnikowego, skrajnie suchego. Na północy kraju, roczna suma opadów atmosferycznych jest niewielka i nie przekracza 100 mm. Naturalną szatę roślinną kraju stanowią stepy i sawanny, na północy roślinność półpustyń. Są to, więc idealne warunki dla hodowli wielbłądów. Somalia jest to jedno z najsłabiej rozwiniętych gospodarczo państw Afryki, wieloletnia wojna domowa i długotrwała susza zniszczyły gospodarkę Somalii. Większość obszaru Somalii jest zamieszkiwana przez rozproszoną ludność koczowniczą, żyjącą w strukturach plemiennych, która zajmuje się m. in. koczowniczą hodowlą wielbłądów. Kolejnym państwem o znaczącej liczbie wielbłądów jest Sudan, gdzie żyje ok. 3,3 mln. sztuk tego gatunku. Sudan to państwo o klimacie i warunkach naturalnych zbliżonych do Somalii, na północy kraju panuje klimat zwrotnikowy kontynentalny skrajnie suchy, całkowicie pozbawiony opadów. Jest on jednak krajem lepiej rozwiniętym pod względem gospodarczym niż Somalia, choć przeważa tam także pasterstwo nomadyczne oraz rolnictwo prymitywne. Dużą liczbą wielbłądów charakteryzują się także pozostałe państwa afrykańskie położone w tej samej strefie klimatycznej, co Somalia i Sudan, są to np.: Mali (472 tys. sztuk), Czad (740 tys. sztuk), Kenia (830 tys. sztuk), Niger ( 420 tys. sztuk), Etiopia ( 470 tys. sztuk).Na obszarach Azji Środkowej hodowano wielbłądy dwugarbne, które maja gęstszą, grubszą sierść, są bardziej wytrzymałe na chłód niż dromadery. Były one kiedyś wykorzystywane w handlu karawanowym przenosząc przez Gobi, Mongolię lub pustynie i stepy środokowoazjatyckie chiński jedwab, herbatę oraz inne produkty wymieniane na towary pochodzące z Bliskiego Wschodu oraz Europy. Forma pasterstwa koczowniczego wielbłądów niemal już nie istnieje na tych terenach. Największa ilość wielbłądów występuje w Indiach (635 tys. sztuk), a także Chinach (262 tys. sztuk) oraz Mołdawii (256,6 tys. sztuk) są to kraje gdzie występują wielbłądy z gatunku baktrianów, zarówno w stanie dzikim jak i zwierze hodowlane. Spośród krajów Płw. Azji Mniejszej wysoki udział wielbłądów maja: Arabia Saudyjska (260 tys. sztuk), Jemen (282 tys. sztuk), Oman (123 tys. sztuk). Wśród państw wyspowych dość duże pogłowie wielbłądów posiadają Martynika, która nie jest samodzielnym państwem (1,3 mln sztuk) oraz Powiernicze Wyspy Pacyfiku (800 tys. sztuk).