Opracowanie zagadnień

1. Budowa narządu żucia

-jama ustna
-język
-błona sluzowa jamy ustnej
-zęby
-mięśnie – mimiczne, żwaczowe, gnykowe, języka, podniebienia miękkiego
-staw skroniowo żuchwowy, niektóre kości twarzy – jażmowa, podniebienna
-naczynia krwionośne
-naczynia limfatyczne
-gruczoły ślinowe

2.Znaczenie narządu żucia

-pierwszy odcinek przewodu pokarmowego. Pokarm za pomocą języka jest przesuwany do zębów trzonowych i tam jest rozcierany
-nażąd mowy
-wygląd – stany emocjonalne

3.Żuchwa

-TRZON
-jedna kość czaszki umocowana z resztą za pomocą stawu skroniowo zuchwowego
-trzon żuchwy – podstawa
- wyrostki zębodołowe
-Zewnętrzna powierzchnia trzonu żuchwy ma guzowatość bródkowa
Obok są guzki bródkowe. Na wysokości drugiego przedtrzonowa jest otwór bródkowy –przez ten otwór wychodzi nerw, naczynia krwionośne i limfatyczne
-linia skośna zewnętrzna
-Strona wewnętrzna trzonu żuchwy w linii pośrodkowej ma kolec bródkowy.

-GAŁĄŹ ŻUCHWY
-kresa żuchwowo-gnykowa ciągnie się wzdłuż – kresa czasem przeszkadza w utrzymaniu protezy
-Trzon żuchwy jest nachylony 120-130 stopni

-Na zewnętrznej powierzchni jest guzowatość żwaczowa (przyczep mięśnia żwacza)
-Na wewnętrznej powierzchni kąta żuchwy jest guzowatość skrzydłowa (przyczep mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego)
-Gałąź żuchwy kończy się dwoma wyrostkami – dziobiasty
- kłykciowy – wchodzi w skład stawu
skroniowo żuchwowego
-Na wewnętrznej powierzchni żuchwy jest kanał żuchwowy,w którym jest nerw żuchwowy, przebiega do otworu bródkowego.

4.Szczęka

Jest nieruchomą kością
- Trzon
- 4 wyrostki :
* czołowy – łączy się z kością nosową
* jarzmowy – łączy się z kością jarzmową szwem jarzmowo szczękowym
* podniebienny
* zębodołowy

-PODNIEBIENNY
Jest to blaszka pozioma, łącząca się w linii pośrodkowej z blaszką kości z drógiej strony szwem pośrodkowym
-proteze doprowadzamy do linii AH – granica między podniebieniem twardym a miękkim
-Pod jedynkami – dół trzysieczny a w nim otwór trzysieczny (przechodzi nerw i naczynia – przykryty jest brodawką)

-WYROSTEK ZĘBODOŁOWY
-skierowany jest ku dołowi.
-Składa się z blaszek kostnych i stopy zbitej łączącej się ku tyłowi w góz szczęki
-Zębodoły poprzedzielane przegrodami międzyzębowymi, a w wielokorzeniowych międzykorzeniowe
-Na przedniej powierzchni wyrostka znajdują się wyniosłości, które odpowiadają korzeniom zębów – łęgi zębodołowe.
-Nad zębem trzecim jest dół nadkłowy.
-We wnętrzu szczęki jest zatoka szczękowa inaczej zwana zatoką Hajmora.

5.Ograniczenia jamy ustnej

- z przodu – szpara ustna z wargami
- z boku – policzki
- z tyłu – cieśń gardzieli
- od dołu – dno jamy ustnej (przepona)

6.Jama ustna dzieli się na

-PRZEDSIONEK
-z przodu ograniczony wargami
-Nad wargami jest bruzda nosowo wargowa
-Pod wargą dolną jest bruzda wargowo bródkowa
-Od podstawy nosa do wargi biegnie rynienka wargowa
-Czewień warg w kierunku przedsionka przechodzi w błonę śluzową
-Pod błoną śluzową znajduje się mięsień okrężny ust.
-Z boku przedsionek ograniczony policzkami – skóra, pod-tkanka tłuszczowa, mięśnie i błona śluzowa
-Przejście błony śluzowej na wyrostek zębodołowy to jest sklepienie przedsionka
-W linii pośrodkowej znajdują się fałdy błony śluzowej zwane wędzidełkami.
-W przedsionku na wysokości trzonowca znajduje się ujście ślinianki przyusznej przykryte brodawką.
-Ograniczeniem od tyłu przedsionka jest wyrostek i zęby

-JAMA USTNA WŁASCIWA
-Ograniczeniem od spodu są żeby a od góry podniebienie, od tyłu cień gardzieli.
-W linii pośrodkowej jest cieśń gardzieli.
-Pod jedynkami jest brodawka trzysieczna
-Granica między podniebieniem twardym a miękkim to linia AH
-Cieśń gardzieli – od góry podniebienie miękkie i języczek
-Dwa fałdy – podniebienno językowy i podniebienno gardłowy – między nimi migdałki
-Dolne ograniczenie to dół jamy ustnej (przepona) – przyczepione są mięśnie żwaczowo gnykowe
-Wędzidełko języka w linii pośrodkowej. Po obu stronach od wędzidełka jest ujście ślinianek podżuchwowej i podjęzykowej zwanej mięskiem podjęzykowym.

7.Staw skroniowo żuchwowy
- wyrostek kłykciowy żuchwy, chrząstka stawowa, piętro I górne i II dolne, dół żuchwy, gózek stawowy, otwór słuchowy
-Chrząstka stawowa – krążek stawowy do którego przyczepia się mięsień skrzydłowy boczny
- w I piętrze – odbywają się ruchy ślizgowe
- w II piętrze – ruchy obrotowe
- Torebka stawowa – pokrywa cały staw skroniowo zuchwowy. Rozpoczyna się od kości skroniowej i zamyka cały staw
- cały ten staw pokryty jest tkanką łączną włóknistą
- Nad wyrostkiem kłykciowym jest chrzęstny ośrodek wzrostu żuchwy
- Wewnętrzna powierzchnia torebki stawowej wysłana jest cienką i bardzo silnie unaczynioną błoną mazistą
-Jame stawu wypełnia płyn maziowy – komórki żerne (makrofagi) które mają za zadanie likwidacje resztek tkanek które powstają na skutek ścierania stawu.
-Ten płyn maziowy nie tylko naoliwia ale i odrzywia staw skroniowo żuchwowy

8.Tkanka Chrzęstna


Tkanka chrzęstna, chrząstka, rodzaj tkanki łącznej podporowej cechujący się obecnością komórek (chondrocytów) ułożonych w zespoły po dwie lub trzy komórki otoczone torebką włókien kolagenowych (chondron) rozmieszczone w istocie międzykomórkowej, której głównym składnikiem jest chondryna.

U dorosłych osobników tkanka chrzęstna występuje w 3 postaciach:

1) chrząstka szklista - jej substancja międzykomórkowa składa się w bardzo dużej części z włókien kolagenowych i nierozpuszczalnych w wodzie białek, tworzy ona m.in. chrząstki żebrowe, nosa, chrząstki pokrywające powierzchnie stawowe, pojawia się ona najwcześniej w rozwoju zarodkowym osobnika i w odpowiednich warunkach przekształca się w pozostałe 2 typy chrząstek,

2) chrząstka sprężysta - zawiera w przeważającej ilości włókna sprężyste, nie ulega ona kostnieniu, występuje w małżowinie usznej, trąbce słuchowej i niektórych chrząstkach krtani,

3) chrząstka włóknista - w jej budowie przeważają włókna kolagenowe, występuje w chrząstkach międzykręgowych, w spojeniu łonowym i niektórych więzadłach.

W tkance chrzęstnej nie ma naczyń krwionośnych, substancje odżywcze czerpie ona z naczyń ochrzęstnej (przylegającej ściśle do niej warstwy tkanki łącznej).

Zbudowana jest z substancji międzykomórkowej (podstawowej) w której zanurzone są włókna białkowe oraz elementy komórkowe, na które składją się komórki chrząstne (chondrocyty) oraz otaczające je jamki chrzęstne. W przypadku powstawnia urazów mechanicznych, część chondrocytów przekształca się w komórki chrząstkotwórcze, a część - chrząstkogubne, co prowadzi do uleczenia urazu.
Tkanka chrzęstna jest nieunerwiona i nieunaczyniona.


Bruksizm to choroba polegającą na nieświadomym zaciskaniu lub zgrzytaniu zębami. Jest to reakcja na stres. Mięśnie narządu żucia tak jak mięśnie mimiczne, biorą czynny udział w procesach emocjonalnych . Według teorii Grabera człowiek współczesny ciągle musi przezwyciężać trudności życia codziennego, które rodzą coraz to nowe konflikty i napięcia. Jednak nie ma on możliwości na ich wyładowanie w walce lub w ciężkiej, fizycznej pracy tak jak jego praprzodkowie przed wiekami. Organizm wyładowuje tłumione agresje nie drogą naturalną, lecz w postaci czynności zastępczych - parafunkcjonalnych. Koncentrują się one głównie na narządzie żucia, który był zaprogramowany w przeszłości w celach agresywnych .

Do objawów bruksizmu zaliczamy:
1. Objawy ogólnoustrojowe:
• bóle głowy (często mylone z migreną!!!)
• bóle karku i pleców
• bóle ucha i zaburzenia słuchu
• zaburzenia w produkcji śliny przez gruczoły ślinowe
2. Objawy ze strony mięśni twarzy i obręczy barkowej:
• przerost mięśni żwacza i skroniowego (tzw. "twarz kwadratowa")
• bolesność w okolicy przyczepów mięśni żwacza i skroniowego
• wzrost napięcia mięśni obręczy barkowej, szczególnie mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego
• bóle obręczy barkowej i ręki
3. Objawy ze strony jamy ustnej:
• tarczki wytarcia-efekt ścierania się zębów (widoczne w bad. stom.)
• maceracja i anemizacja (zbielenie) śluzówki policzków i języka w linii zgryzu
• zaniki przyzębia (obnażanie się korzeni zębów)
• częste krwawienie przy myciu zębów
• ubytki klinowe w okolicy szyjki zęba (co powoduje nadwrażliwość zębów!!!)
Oprócz bruksizmu rolę destrukcyjną w narządzie żucia pełnią parafunkcje niezwarciowe. Są to nawyki ruchowe odbywające się bez kontaktu zębów. Zaliczamy do nich:

- ogryzanie paznokci czy skórek wokół paznokci
- nagryzanie warg, błony śluzowej policzków
- nawykowe nagryzanie przedmiotów np. ołówka, oprawek od okularów, długotrwałe żucie gumy
- parafunkcję języka (szukanie i dotykanie koniuszkiem języka ostrych krawędzi koron zębowych)

Jedne i drugie parafunkcje powodują zaburzenia czynności mięśni żwaczowych, mięśni kręgosłupa szyjnego, górnej obręczy barkowej, a nawet zmian napięciowych całego kręgosłupa. Skutkiem tego są organiczne zmiany w układzie ruchowym narządu żucia i kręgosłupa oraz przewlekłe bóle głowy, karku i kręgosłupa.
Leczenie polega na wyeliminowaniu napięcia mięśni i prawidłowym ułożeniu żuchwy w stawach skroniowo-żuchwowych. Na wynik leczenia ma duży wpływ stan uzębienia pacjenta. Usunięte zęby (nawet tylko trzy zęby trzonowe) mogą spowodować dysfunkcje narządu żucia objawiającą się bólami podczas żucia pokarmów lub samoistnymi bólami głowy.