Frazeologizmy: związane z Biblią i mitami

Frazeologizmy „biblijne”:

1. Egipskie ciemności – ciemność nieprzenikniona. Według Starego Testamentu, Izraelici byli niewolnikami faraona. Bóg, widząc, że faraon zmusza ich do ciężkiej pracy, wysłał Mojżesza, by ten poprosił faraona o uwolnienie Izraelitów. Faraon jednak nie chciał tego zrobić. Wtedy Bóg zesłał na Egipt 10 plag egipskich. Jedną z nich była ciemność.
2. Odsyłać od Annasza do Kajfasza – gdy ludzie odsyłają (kogoś) każdy do kogoś innego. W Biblii Annasz był urzędnikiem, do którego wysłano Jezusa, by go (Jezusa) skazał, ten jednak wysłał go do innego – Kajfasza, który go skazał. Żaden z nich nie chciał brać za to odpowiedzialności.
3. Umywać ręce – wykręcać się od odpowiedzialności. Według Ewangelii Mateusza, po zatwierdzeniu wyroku na Chrystusie, Poncjusz Piłat umył ręce przed tłumem, który domagał się ukrzyżowania oskarżonego i powiedział: \"Nie jestem winny krwi tego Sprawiedliwego. To wasza rzecz\"
4. Jak Piłat w Credo – zupełnie nie w porę. Credo jest modlitwą, w której występuje „umęczon pod Ponckim Piłatem”. Uznano jednak, że to, że występuje w tej modlitwie Piłat, jest niepotrzebne i stąd powstał ten frazeologizm.
5. Niewierny Tomasz – ktoś kto uwierzy tylko w to co zobaczy. Apostoł Tomasz, gdy powiedziano mu, że Jezus zmartwychwstał, nie uwierzył w to. Powiedział: Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie włożę palca mego w miejsce gwoździ, i nie włożę ręki mojej do boku Jego, nie uwierzę.
6. Judaszowe srebrniki – pieniądze za zdradę. Według ewangelii Judasz sprzedał (wydał) Jezusa za 30 srebrników.
7. Salomonowy wyrok – mądry i sprawiedliwy wyrok, chociaż o zaskakującej formule rozstrzygnięcia. Salomon słynął ze swojej mądrości. „Bóg dał Salomonowi mądrość i rozsądek nadzwyczajny oraz rozum nieogarniony, jak piasek na brzegi morza.” Dwie nierządnice miały po jednym niemowlęciu, jedno z nich umarło, każda twierdziła, że jej dziecko żyje. Salomon stwierdza, że należy dziecko rozciąć na dwie połowy, aby każda kobieta otrzymała po połowie. Wtedy przeciwko wyrokowi protestuje prawdziwa matka, która woli oddać je rywalce, która zgadza się na wyrok. Król postanawia oddać dziecko tej, która zaprotestowała.
8. Kainowa zbrodnia – zbrodnia bratobójcza. Kain i Abel byli braćmi. Jednak ten pierwszy był zazdrosny o to, że Bóg woli ofiary składane przez drugiego. Kain postanowił zabić za to brata.
9. Przemiana Szawła w Pawła – nagła zmiana z wroga i prześladowcy w zwolennika i obrońcę. Paweł (Apostoł, był wcześniej nazywany Szałem) początkowo prześladował Chrystusa i zwalczał jego wyznawców. Jednak w drodze do Damaszku Jezus ukazał mu się i powiedział: „Szawle, dlaczego mnie prześladujesz?” Po tym „spotkaniu” Szaweł zmienił się, uwierzył w Chrystusa i przyjął jego naukę.
10. Oczekiwać manny z nieba – czekać na cudowną (bez wysiłkową) pomoc. Mojżesz wyprowadził Izraelitów z Egiptu. Jednak idąc Izraelici stwierdzili, że są głodni i nie mają co jeść. Bóg więc zesłał im z nieba mannę.




Frazeologizmy „mityczne”:

1. Koń Trojański – podstęp, oszustwo. Wojownicy greccy, podczas zdobywania Troi, schowali się do wielkiego, drewnianego konia. Obrońcy Troi wciągnęli owego konia do miasta, myśląc, że jest to pokojowy dar od Greków. Jednak w nocy wojownicy greccy wyszli z konia i zajęli miasto.
2. Pięta Achillesowa – czyjś słaby punkt. Achilles, jako śmiertelny syn Peleusa i bogini Thetis, został zanurzony w wodach Styksu, aby uzyskać nieśmiertelność. Pięta, za którą był trzymany przez matkę, nie została jednak zanurzona i była jedynym miejscem, w które można było go zranić. Zginął ugodzony w tę piętę strzałą Parysa.
3. Nić Ariadny - sposób wybrnięcia z zawiłej sytuacji. Ariadna pomogła Tezeuszowi wydostać się z labiryntu. Kłębek nici, którą rozwijał chodząc po Labiryncie ułatwił mu znalezienie drogi powrotnej.
4. Syzyfowe prace – bezowocne, niewykonalne prace. Przebiegły plotkarz, zdradzał tajemnice bogów, za co został wtrącony do Tartaru, skąd uciekł podstępem. Wtedy został ukarany wieczną i bezużyteczną pracą. Miał za zadanie wtoczyć na górę głaz, który jednak przed wierzchołkiem zawsze wymykał mu się z rąk i staczał w dół.
5. Pyrrusowe zwycięstwo – zwycięstwo, jednak nieopłacalne (ze zbyt wielkimi stratami). Pyrrus pobił wojska rzymskie pod Herakleą (280 p.n.e.) i pod Ausculum (279 p.n.e.), ale poniósł ogromne straty.
6. Pytyjska odpowiedź – odpowiedź niejasna, wieloznaczna, zagmatwana. Pytia, wyrocznia delficka, gdy ją o coś zapytano, odpowiadała zazwyczaj wierszem, przez co zwykle różnie interpretowano jej przepowiednie.
7. Wróżba Kasandry – zła wróżba, zwiastowanie nieszczęścia. Kasandra była wróżbiarką, w której dramatyczne przepowiednie nikt nie wierzył, mimo że miała ich dar otrzymany od Apollina.
8. (Odrodził się) Jak feniks z popiołów – symbol regeneracji. Feniks jest mitycznym ptakiem z ognia, z którego po śmierci zostaje popiół, z którego potem się odradza.
9. Bazyliszkowe spojrzenie – świdrujące, nieżyczliwe, nienawistne spojrzenie. Bazyliszek był mitycznym, wielkim wężem, który zabijał patrząc ofiarom w oczy.
10. Janusowe oblicze – zagadkowe, zmienne, wieloznaczne oblicze. Janus był bogiem z dwoma twarzami, jedną zwykle niemiłą, złą, a drugą miłą i życzliwą.