Symboliczne znaczenie barw

Symbole i barwy mają zróżnicowane formy w kulturach i wiążą się z uzewnętrznianiem uczuć, potrzeb, obyczajowością erotyczną (np. w kulturach Indii i Chin symbole i barwy są bardzo często odnoszone do seksualności) i sztuką. Różne barwy miały i mają w rozmaitych kulturach odmienne, niekiedy przeciwne znaczenia symboliczne, poczynając od barw fresków na ścianach jaskiń paleolitycznych, od kolorowych pigmentów wcieranych w skórę ciała przez prymitywne plemiona aż do barw heraldycznych i ubiorów sakralnych oraz do kolorów znaków drogowych. W chrześcijaństwie symbolika barw wiąże się z Rokiem Kościelnym, w buddyzmie z obrazem świata, u przedkolumbijskich Majów ze stronami świata: wschód — czerwień, zachód — czerń, północ — biel, południe — żółcień. Również symbolika metali i drogich kamieni wiąże się z ich barwą. Barwy symbolizować mogą nadzieję, otuchę, optymizm, entuzjazm, objawienie; bladość i rumieniec; upór i poddanie się; prawdę i fałsz; honor, godność, emblemat, godło; bezstronność, zmienność, niepewność.

BIEL jest barwą czystości i niewinności (białą szatę mamy na chrzcie, w białej sukience dziewczynka idzie do Pierwszej Komunii Św.) i szlachetnych zamiarów. Jest barwą radości (oznacza się nią radosne święta) i mądrości. Dla chrześcijan biel jest barwą Boga Ojca i kapłanów jako Jego przedstawicieli, a także barwą Apostołów oraz neofitów i nowoochrzczonych. Oznacza źródło życia, prawdę i zwycięstwo dobra nad złem i śmiercią. Niegdyś, w początkach chrześcijaństwa, biały był kolorem żałoby i w kulturze wschodu jest nim do dziś, np. w Japonii po śmierci członka rodziny, przyozdabia się cały dom na biało.

Biały bukiet daje się pannom, by wyrazić im szacunek, białe kwiaty mówią: „Kocham, ale jeśli nie chcesz, nawet cię nie dotknę”.

Kamienie odpowiadające bieli to diament i kryształ górski.

CZERWIEŃ to barwa władzy – jest to kolor królewskości i najwyższego kapłana. Czerwień jest kolorem ziemskim, oznacza krew, ogień, wojnę i rządzę. Jest także kolorem namiętności płodności o raz odwagi. Czerwień połączona z czernią jest symbolem egoizmu, gwałtu i zdrady. Jasnoczerwony oznacza miłosierdzie, zaś kolor krwi jest symbolem męczeństwa i Chrystusa.

Czerwień jest także kolorem miłości i uczuć o charakterze wyraźnie seksualnym. R. Gross, pisząc o znaczeniu barw w sztuce i obyczajowości Zachodu, stwierdza, że kolor czerwony to szczególny symbol seksu. Znane są "czerwone latarnie", którymi znakowano domy publiczne; w wytwornych lokalach zapalano czerwone światła, aby stworzyć specyficzny nastrój. W XIV w. czerwień przybrała ujemne znaczenie i np. w Kolonii wydano zarządzenie, aby ulicznice zakładały czerwone zasłony, a w Bernie prostytutki miały nosić czerwone czapki. W Lesie Bregenckim jeszcze w XIX w. dziewice nosiły czerwone rękawy. W regionie Egeru, jeżeli dziewczyna straciła dziewictwo, nie wolno jej było nosić żadnych czerwonych oznak w stroju.

Kwiaty: Gdy mężczyzna wręcza kobiecie purpurowe róże, mówi tym: „Kocham cię i pragnę byś była moja”.

Kamienie odpowiadające czerwieni to: rubin, granat (miłość), ametyst.

BŁĘKIT to kolor transcendentny. Oznacza niebo, spokój, kontemplację (wymiennie z kolorem złotym). Dla chrześcijan jest to również kolor Matki Bożej. Kolor niebieski był początkowo symbolem wierności, np. rycerze na cześć ukochanej kobiety przywdziewali niebieskie stroje. Z czasem stał się symbolem niewiernych i oszukanych.
Na Rugii dziewczyna paradująca w niebieskim fartuszku dawała w ten sposób znać, iż jej serce jest zajęte. Jeżeli natomiast zawiesiła niebieski fartuch przed domem, oznaczało to zaproszenie chętnych do ożenku.

Dziś niebieskie kwiaty mówią: „Zawsze chcę być tylko z tobą”.

Kamienie odpowiadające tej barwie to: turkus, hiacynt, szafir.

Zestaw kolorów błękitu, jako pierwiastka duchowego i czerwieni, jako pierwiastka cielesnego tworzy całość egzystencji ludzkiej.

ZIELEŃ to kolor wegetacji ziemskiej, życia i roślinności. W Biblii kolor Ogrodu Pańskiego. Jest to barwa nadziei na szczęście, zwycięstwa i kontemplacji. Zielony jest kolorem kompromisowym, symbolizuje także płodność i nieśmiertelność.

Zieleń także jest barwą miłości jako bardzo silnego uczucia związanego z zazdrością i zawiścią. Aczkolwiek kiedyś kolor ten symbolizował rodzącą się miłość; tak ubrany mężczyzna dawał damie do zrozumienia, że jest w niej zakochany.

Kamienie: szmaragd, jaspis.

ŻÓŁTY to kolor złota oraz słońca. Oznacza najwyższe wartości i wiedzę. Niegdyś kolor żółty był barwą zamężnych kobiet i matek, miał wzbudzać do nich szacunek. Tak było w Siedmiogrodzie. Mężatki przez rok po ślubie nosiły żółte welony, w nich też były chowane zmarłe zamężne kobiety. Stopniowo kolor ten stał się symbolem zdrady, fałszu, bezwstydu (ladacznice), wrogości (Żydzi). Odcień cytrynowożółty symbolizuje nienawiść i zdradę. Judasz przedstawiany jest w malarstwie z żółtej szacie.
Żółty bukiet kwiatów mówi: „Nie dokazuj, miła, nie dokazuj…”
„Żółte” kamienie to topaz i cytryn.

Ogólnie przyjmuje się, że CZERŃ jest barwą negatywna Czarny jest kolorem nocy, niewiary, grzechu i śmierci, symbolem upadłych aniołów, nicości i gniewu, ale także oznaką pokory, obumarcia dla świata i ciała, ascezy. Czarny kolor oznacza również nieugiętość.
U Słoweńców matki mające córki na wydaniu nosiły czarne chustki na głowie.
Czarnym minerałem jest węgiel.

BRĄZ jest uważany za najbrzydszy kolor, gdyż jest barwą codzienności. Uważany jest za symbol humanitas, czyli człowieka. Brązowy jest także symbolem pokory i biedy, np. zakonnicy noszą brązowe habity.

RUDY – „barwa piekła i szatana, dym nieczysty (…), zaciemniona światło Boże”. Kolor rudy jest symbolem ciemności i kłamstwa, w Apokalipsie smok jest rudy, Judasz przedstawiany jest na obrazach z rudymi włosami. Jako kolor POMARAŃCZOWY jest symbolem małżeństwa, gościnności, życzliwości, a także ognia i wiedzy doczesnej.

FIOLET to kolor żałoby i zadumy. Jest barwą charakterystyczną dla okresu Adwentu, czyli okresu oczekiwania na narodziny Chrystusa.

Kolor RÓŻOWY jest symbolem młodości, wdzięku, pogodnego nastroju, a także miłości. Jest także kolorem namiętności. Różowy bukiet to oznaka szczerej sympatii, przyjaźni i oddania, które może przerodzić się w cos więcej. Kwiaty w tym kolorze mówią dziewczynie: „Bardzo cię lubię!” Aczkolwiek jeżeli są to różowe róże przewiązane zieloną wstążką oznacza to, że młodzieniec chce się oświadczyć.
Kamień: perła.

SZARY to symbol apatii, zmęczenia, braku siły i energii. Szarość ma raczej negatywne znaczenie, jest uważany za barwę zimy, śmierci, pokuty, rezygnacji, bezpłodności i rozpaczy. Jednakże może być także symbolem powagi oraz inteligencji – kiedy przyjdziemy na egzamin ubrani w szary kostium lub garnitur, jesteśmy postrzegani jako ludzie mądrzy, poważni i zdyscyplinowani.

Symbolikę barw spotykamy również w kolorystyce flag. W polskiej fladze biel oznacza kolor piór orła bielika, który dla narodów słowiańskich był zawsze symbolem wolności, zaś czerwień oznacza krew która niejednokrotnie nasz naród przelewał w obronie ziemi ojczystej. Tęczowa flaga, symbol walki o równość praw homoseksualistów i lesbijek, oznacza wspólnotę, niezależnie od narodowości, kolory skóry, religii i tradycji.
Podsumowując, barwy kształtują nasze życie. Często przypisujemy im szczególne znaczenie, a ich symboliczne znaczenie różni się w zależności od kraju, kultury i tradycji.