Średniowiecze - przedstawienie epoki.

GATUNKI ŚREDNIOWIECZA:
a) religijne:
- pieśni;
- kazania;
- psalmy;
- modlitwy;
- żywoty świętych;
- lament;

b) świeckie:
- kroniki;
- roczniki (historiografia);
- romanse;
- satyry;
- farsy;
- intermedium;

Gatunki średniowiecznego dramatu: jedyne, co mogłoby połączyć teatr antyczny i średniowieczny, to związek z religią. Grecka religia wywodziła się z obrzędu ku czci DIONIZOSA, a średniowieczne sztuki dotyczyły przedstawiania spraw wiary. Poza tym średniowiecze odrzucało dorobek teatru antycznego,a tworzyło własne formy i zasady.

1. DRAMAT LITURGICZNY - gatunek dramatu obecny w kulturze średniowiecza od X do XV wieku. W części był śpiewany, ściśle związany z liturgią kościoła, przedstawiał ważne wydarzenia religijne, np. narodziny Jezusa.

2. MISTERIUM – z łaciny "tajemnica", utwór dramatyczny o treści biblijnej, zwł. pasyjnej. Wystawiano je najpierw w kościołach, potem na rynkach, placach. Zdarzało się że trwały kilka dni.

3. INTERMEDIUM - krótki utwór sceniczny, odgrywany pomiędzy częściami sztuki poważnej, np. misterium; intermedium miało charakter komediowy.

4. FARSA - gatunek wywodzący się z intermedium. Ukształtował się w XII wieku, jest odmianą komedii, dynamicznej akcji. Wystepują w nim elementy karykatury lub groteski. W średniowieczu farsa pojawiała się na końcu poważnych przedstawień.

ŚREDNIOWIECZNA LIRYKA:

PIEŚNI - dominowały utwory religijne (kolędy). Niektóre miały charakter państwowo - kościelny, np. "Bogurodzica". Ważną rolę odgrywały także sonety.

CECHY ŚREDNIOWIECZNYCH GATUNKÓW LITERACKICH:
1. DYDAKTYCZNOŚĆ - celem utworów było pouczenie odbiorcy, jak ma żyć, by otrzymać nagrodę w postaci zbawienia. Wiąże się z tym patetyczna charakterystyka literatury średniowiecza (wskazówka, rada)

2. DWUJĘZYCZNOŚĆ - językiem wspólnym dla średniowiecznej Europy była łacina, jednak zaczęły pojawiać się teksty w językach narodowych. Pod koniec XV wieku Luter przetłumaczył Biblię na język niemiecki.

3. RĘKOPIŚMIENNOŚĆ - druk znali już w VIII wieku Chińczycy, ale w Europie, został wprowadzony przez Jana Gutenberga w 1451 r. Wcześniej książki, bardzo rzadkie i drogie powstawały w skryptach klasztorów. Pisano ręcznie na pergaminie i ozdabiana dzieła barwnymi inicjałami.

4. ANONIMOWOŚĆ - autorzy średniowiecznych utworów zazwyczaj nie podawali swoich nazwisk. Pisząc dla chwały Boga, nie zależało im na ziemskiej sławie. Nie znano pojęcia plagiatu.

5. SCHEMATYCZNOŚĆ - powielała utracone wzorce, powtarzała wcześniej powstałe schematy. Autorzy nie dbali o dokładne oddanie psychiki bohatera, a świat pokazują za pomocą kontrastów.

6. UNIWERSALIZM - język urzędowy łaciński; każde państwo uznawało papieża.

Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone, szczególnie w przypadku granicy początkowej. Najczęściej przyjmuje się, że jest to okres historyczny rozciągający się od czasów rozpadu Cesarstwa zachodnio-rzymskiego i wielkiej wędrówki ludów, do początków Renesansu. Podawane w rozmaitych opracowaniach daty początku i końca epoki są w dużej mierze symboliczne i wiązane z rozmaitymi wydarzeniami historycznymi o niejednolitym znaczeniu. Najczęściej za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia Imperium Rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodniorzymski, Romulus Augustulus.

Istnieje jednak także wiele innych propozycji, np. koronacja Karola Wielkiego (800), ucieczka Mahometa z Mekki, bunt Nikka w Konstantynopolu czy chrzest Chlodwiga. Wielu badaczy okres od V w. do XI w. chce widzieć jako osobną od średniowiecza epokę historyczną. Należy też pamiętać, że starożytne formy życia dominowały w Europie Zachodniej w niezmienionej formie jeszcze kilka wieków po upadku Cesarstwa Rzymskiego. Za koniec średniowiecza przyjmuje się najczęściej różne daty: wynalezienie druku przez Gutenberga (ok. 1450), zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek cesarstwa bizantyjskiego (rok 1453), koniec wojny stuletniej, dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki (rok 1492), a wreszcie wystąpienie Lutra w 1517 r.

Literatura

Średniowieczna literatura posługuje się schematami wyjętymi żywcem z ludowych pieśni sławiących bohaterów. Prastare opowieści o rycerzach przyjmują postać rycerskich eposów, sławiących wyidealizowanych bohaterów zmagających się z ponadnaturalnym lub naturalnym złem tego świata. Najwyższymi cnotami są odwaga i hart ducha, a także gotowość oddania życia w jakiejś ważnej sprawie. Jednym z francuskich eposów poznanych w gimnazjum jest: Pieśń o Rolandzie . Pod wpływem naleciałości z literatury arabskiej i kwitnącego życia dworskiego epos rycerski ustępuje miejsca opowieściom o miłości, często zakończonej tragiczną śmiercią obojga kochanków przykładem jest tu Tristan i Izolda. Powstawały także hymny, pieśni i psalmy. Jednym z hymnów jest Bogurodzica
Kultura
Średniowiecze stworzyło uniwersalną kulturę, przeplatającą elementy starożytnej kultury Rzymian, kultur ludów barbarzyńskich, silnych wpływów chrześcijańskich, kultury arabskiej oraz elementów oryginalnych.

W kulturze średniowiecznej wytworzyły się także wzorce osobowe, silnie związane z chrześcijańską wizją świata: ideał świętego (ascety), rycerza bez skazy oraz sprawiedliwego władcy.

Średniowiecze, zwłaszcza kilka pierwszych jego stuleci (V - X wiek), było dawniej nazywane wiekami ciemnymi, ze względu na nieliczne źródła dotyczące tych czasów oraz przeświadczenia, że był to okres całkowitego upadku kultury. Periodyzacje wewnątrz epoki są różne, często wyróżnia się:
- wczesne średniowiecze (od końca V wieku – do końca X wieku)
- "brzask średniowiecza" (wiek XI i XII)
- dojrzałe średniowiecze (aż do XIV wieku, ze szczytowym okresem rozwoju w XIII wieku)
- schyłek średniowiecza ("jesień średniowiecza") (od XIV wieku)

Po upadku starożytnych szkół retorycznych życie umysłowe wczesnego średniowiecza skupiało się głównie w klasztorach. Dworskie capellae (kancelarie) np. Karola Wielkiego, przyciągały światłe umysły i stanowiły miejsce kształcenia i przygotowywania uzdolnionej młodzieży do pracy dyplomatycznej i pisarskiej

W załączniku jest cały dokument o średniowieczu