Media jako niezbędny element procesu kształcenia

Pojęcie mediów
Do podstawowych składników procesu kształcenia współczesna dydaktyka zalicza: nauczycieli, uczniów, treści kształcenia oraz środowisko materialne kształcenia. W praktyce szkolnej środowisko to tworzy wyposażenie szkoły, bogactwo różnorodnych tradycyjnych i nowoczesnych środków dydaktycznych, zwanych dzisiaj coraz powszechniej mediami.
Media stanowią niezbędny element dobrze zorganizowanego procesu kształcenia.
Nauczanie i uczenie się oparte na kompleksowym i funkcjonalnym wykorzystaniu prostych i elektronicznych mediów dydaktycznych nazywa się kształceniem multimedialnym.
Media obejmują swoim zasięgiem dobrze znane nauczycielom takie pojęcia jak: pomoce naukowe, środki poglądowe, dydaktyczne, a także media masowe i technologie informacyjne.
Słowo media pochodzi z łacińskiego medius co w dosłownie znaczy „będący w środku, pomiędzy”, dlatego też media definiuje się jako pośrednik – środki lub sposoby komunikowania. Jeśli media przekazują informacje służące kształceniu zyskują miano mediów edukacyjnych.
Media w edukacji zatem, to różnorodnego rodzaju przedmioty, urządzenia, materiały, a także instytucje (radio, telewizja, Internet), które umożliwiają zdobywanie informacji lub przekazują informacje od nadawcy do odbiorcy w formie komunikatorów skonstruowanych ze słów, obrazów i dźwięków.
Do mediów zaliczamy:
· wszelkie materiały drukowane i obrazowe,
· modele,
· przeźrocza,
· foliogramy,
· nagrania magnetofonowe,
· programy telewizyjne,
· audycje radiowe,
· programy wideo,
· programy komputerowe,
· programy multimedialne
· zasoby Internetu

Funkcje mediów w procesie kształcenia
Media są dla uczniów źródłem różnorodnych informacji (obrazowych, słownych, dźwiękowych, działaniowych), które uczniowie mogą przetwarzać.
Analizując rolę mediów we współczesnym kształceniu, dochodzimy do wyróżnienia trzech zasadniczych ich funkcji:
1. poznawczo-kształcącej
2. emocjonalno-motywacyjnej
3. działaniowo-interakcyjnej
Funkcja poznawczo-kształcąca
Media zdecydowanie rozszerzają pole poznawcze uczących się poprzez udostępnianie im całej rozległej rzeczywistości, rozwijając jednocześnie ich procesy percepcyjne, intelektualne i wykonawcze. Oznacza to, że media stanowią jednocześnie źródło informacji i narzędzie rozwoju intelektualnego uczniów. Dzięki mediom uczniowie spostrzegają obiekty, procesy i zjawiska (również odległe w czasie i przestrzeni) w sposób możliwie wierny, w ich autentycznym otoczeniu, w ruchu, w kolorze. A więc z uwzględnieniem wszelkich właściwości poznawanej rzeczywistości. Dzięki mediom świat staje się „globalną wioską”. Inną znaczącą cechą mediów jest to, że za ich pomocą można pokazać uczącym się te fragmenty rzeczywistości, które są niedostępne bezpośredniej obserwacji, gdyż w swojej naturalnej postaci są zbyt małe, zbyt duże, zbyt zimne lub zbyt gorące itp., aby mogły stać się przedmiotem bezpośredniego oglądu lub doświadczenia. Tymczasem, stosując różnego rodzaju zdjęciowe techniki specjalne, media przedłużają zasięg naszych zmysłów i nerwów, stają się „przedłużeniem człowieka”.
Szczególnym walorem mediów jest możliwość dynamicznego przedstawienia statycznych treści kształcenia, czyli ożywiania i dynamizowania informacji za pomocą animacji komputerowej. Ma to szczególnie duże znaczenie dla spostrzeżeniowego i myślowego aktywizowania odbiorców. Media mają również bardzo duży wpływ na wytwarzanie u odbiorców bazy wyobrażeniowej.

Funkcja emocjonalno-motywacyjna
Media posiadają szczególną siłę angażowania całej jednostki, a więc również jej sfery emocjonalno-motywacyjnej. Poprawnie zaprojektowane i wykonane pod względem pedagogicznym, technicznym i artystycznym media dydaktyczne wywołują nie tylko określone przeżycia intelektualne, ale również wzruszenia, przeżycia emocjonalno-ekspresyjne, przez co z kolei rozbudzają zaangażowanie i zainteresowanie materiałem nauczania. Media w procesie kształcenia stają się narzędziem w nawiązywaniu „kontaktu pozaintelektualnego”, realizowanego w sferze emocjonalnej; sferze, która w kształtowaniu osobowości człowieka zajmuje tak ważne miejsce.
Między emocjami a motywacją istnieje ścisły związek. Dlatego media, oddziałując na sferę emocjonalną człowieka, uruchamiają u niego określone procesy motywacyjne, wzbudzając zainteresowanie materiałem nauczania. Uczenie się bez należytych emocji i motywacji jest nieefektywne. Każda więc metoda czy środek dydaktyczny są tym bardziej wartościowe pedagogicznie, w im większym stopniu oddziałują, nie tylko na sferę poznawczo-kształcącą, ale i emocjonalno-motywacyjną. To wieloaspektowe oddziaływanie mediów jest szczególnie wartościowe dla kształtowani w uczniach systemu wartości, przekonań i postaw, a więc dla ich wychowania i socjalizacji. Należy jednak pamiętać że media mogą kształtować zarówno pozytywne jak i negatywne postawy, zależy to od przekazywanych treści.

Funkcja działaniowo-interakcyjna
Współczesne media stosowane w procesie kształcenia są nie tylko źródłem niesamowitego bogactwa informacji i oddziaływania na wszystkie sfery osobowości człowieka, ale również umożliwiają działania motoryczne i komunikowanie się. Media, szczególnie komputer, są interaktywne co znaczy, że nie tylko przekazują informacje, ale również umożliwiają wzajemne komunikowanie się, wymianę informacji, prowadzenie dialogu. To właśnie dzięki interakcyjności media stają się alternatywnym nauczycielem. Dzięki interaktywności najnowszych mediów elektronicznych rodzą się zupełnie nowe metody i formy edukacji szkolnej. Należą do nich:
a) komunikowanie elektroniczne – bardzo szybkie porozumiewanie się nauczyciela i uczniów za pomocą sieci Internet;
b) telelekcje i telekonferencje – uczestniczące w nich osoby słyszą się wzajemnie i widzą, mimo że fizycznie znajdują się w różnych miejscach na kuli ziemskiej;
c) klasy wirtualne – uczniowie biorą udział w lekcji i pracują nad tym samym tematem chociaż przebywają w różnych częściach świata, a mimo to mogą bezpośrednio zadawać pytania nauczycielowi, a także wzajemnie ze sobą dyskutować.

Koncepcja kształcenia multimedialnego
Dynamiczny rozwój mediów, ich ogromna i stale wzrastająca rola we współczesnej edukacji spowodowały powstanie koncepcji kształcenia multimedialnego, która stała się też wiodącym paradygmatem i symbolem współczesnej szkoły. Zastosowanie koncepcji kształcenia multimedialnego w praktyce szkolnej polega na kompleksowym i funkcjonalnym wykorzystaniu w procesie dydaktyczno-wychowawczym zarówno prostych, jak i technicznych środków dydaktycznych, czyli mediów.
Ważnym atutem kształcenia multimedialnego jest to, że jest ono nauczaniem i uczeniem się wielokodowym, interaktywnym i wielostronnie aktywizującym. Jeżeli wykorzystaniu mediów towarzyszy odpowiednia organizacja zajęć i metodyczne ich stosowanie, to zostają stworzone szczególne warunki optymalizacji procesu kształcenia. Praca dydaktyczno-wychowawcza zyskuje na efektywności i atrakcyjności.
Badania pedagogiczne i praktyka szkolna potwierdzają tezę, że media współczesne mogą nie tylko skutecznie wspomagać realizację poszczególnych ogniw procesu nauczania i uczenia się, ale również niektóre z nich realizować samodzielnie. Media mogą bowiem pełnić funkcje środków- metod nauczania, co oznacza, że niektóre z nich samodzielnie organizują proces uczenia się, zastępując w niektórych czynnościach nauczyciela i uczniów.



EDUKACJA MEDIALNA
Scenariusz lekcji w klasie czwartej szkoły podstawowej

TEMAT:
Oceniamy wartość filmów telewizyjnych

CZAS:
45-90 minut (w zależności od koncepcji nauczyciela)

CELE:
1. Wdrażanie do świadomego wyboru programu telewizyjnego lub filmu, który odpowiadałby zainteresowaniom i wiekowi ucznia.
2. Dostarczanie uczniom schematów językowych potrzebnych do oceny programu telewizyjnego.

OSIĄGNIĘCIA:
Uczeń potrafi:
a) Posługiwać się programem telewizyjnym w celu wybrania interesującego programu lub filmu.
b) W kilku zdaniach ocenić program telewizyjny.
Celem lekcji jest kształcenie sfery motywacyjno-wolicjonalnej, pogłębienie swobodnego poruszania się w zawiłym świecie mediów, stymulowanie procesów recepcji filmowej, wykształcenie potrzeby aktywnego i świadomego kontaktowania się z wartościowymi utworami filmowymi, kształcenie procesów postrzegania, myślenia, rozwijania wyobraźni, wybieranie w aspekcie własnych potrzeb komunikatorów medialnych.