Biomy. Charakterystyka geograficzna rozmieszczenia stref klimatyczno - glebowo - roślinno - zwierzęcych.

Na rozmieszczenie wyżej wymienionych stref ma wpływ położenie. Rozmieszczenie roślinności zależy głównie od warunków klimatycznych, a w szczególności od wielkości opadów i ich rozkładu w ciągu roku.

Znaczny wpływ na typ roślinności mają:
- rodzaj gleby,
- wysokość nad poziomem morza,
- ukształtowanie terenu,
- odległość od oceanów i mórz,
- kontynentalizm klimatu.

Strefy roślinne Ziemi noszą nazwę biomów. Biom zajmuje dużą powierzchnię lądu i zwykle występuje na więcej niż jednym kontynencie, Różne biomy charakteryzują się odrębną, typową dla nich roślinnością i związanymi z nią zwierzętami. Rośliny i zwierzęta, występujące w danym biomie, są przystosowane do szczególnych warunków. Gdziekolwiek by na świecie nie występował określony biom, przystosowania te mają podobny charakter.

Dzięki temu możemy zaliczyć do jednej grupy zarówno obfitą roślinność z zamieszkującymi ją nadrzewnymi zwierzętami w gorących, wilgotnych tropikalnych lasach deszczowych w Ameryce Południowej, jak i dżunglę w Środkowej Afryce. Rośliny i zwierzęta tych dwóch, całkowicie odrębnych geograficznie regionów są podobne i mają zbliżone przystosowania do środowiska, mimo że wcale mogą nie być ze sobą spokrewnione.

Na kuli ziemskiej występuje osiem głównych stref roślinnych:
1) tundra -formacja roślinna związana z zimnym klimatem podbiegunowym, zróżnicowana na cztery podstawowe typy:
- tundrę arktyczną tworzą mchy i dość bogate zbiorowisko porostów, oraz nieliczne rośliny kwiatowe,
- tundrę mszysto-porostową, obok wymienionych grup, zasiedlają rośliny kwiatowe tzw. wrzosowatych,
- tundrę krzewinkową, karłowatych wierzb (wierzba zielona, wierzba żyłkowana), krzewinek wrzosowatych (borówka, bagno, wrzosiec) i brzozy karłowatej, pomiędzy którymi występują mchy i porosty,
- lasotundrę – lasy iglaste.

Typowe dla tundry są gleby poligonalne powstające w wyniku jej zamarzania i odmarzania. Podobna roślinność występuje ponad górną granicą lasu w górach strefy umiarkowanej.

Tundrę zamieszkują też liczni przedstawiciele fauny: roślinożerne, renifery, zające bielaki, lemingi, wilki, lisy polarne, niedźwiedzie polarne, sowa śnieżna, białozór - największy sokół świata.

2) tajga - borealne lasy iglaste, nazwa lasu szpilkowego na obszarze Azji i Europy, charakterystycznego dla klimatu umiarkowanie chłodnego. Lata są tu krótkie i ciepłe, zaś zimy długie i bardzo mroźne. Niewielkie opady, dochodzące do 600 mm rocznie.

Tajga zajmuje większość obszaru Syberii oraz znaczne obszary Niżu Wschodnioeuropejskiego i Półwyspu Fennoskandzkiego. Największa tajga syberyjska, nieco mniejsza kanadyjska oraz najmniejsza skandynawska.

Na północy przechodzi stopniowo w lasotundrę i tundrę, na południu w lasy liściaste lub lasostepy (step).

Tajgę zamieszkuje bardzo bogata fauna, ze szczególnie cennymi dla myśliwych zwierzętami futerkowymi - m.in. : sobole, gronostaje, kuny, borsuki, zające, wiewiórki, liczne gryzonie, jelenie, lisy, wilki, niedźwiedzie.

3) lasy klimatu umiarkowanego - las liściasty, formacja roślinna charakterystyczna dla strefy klimatycznej umiarkowanej, gdzie opady są duże (750-1500 mm), a temperatury średnie, z wyraźnie zaznaczoną sezonowością. Obejmuje gęsto zasiedlone obszary Eurazji i Ameryki Północnej. Główne rodzaje roślin to drzewa liściaste. W lasach tych żyją podobne gatunki zwierząt jak w tajdze. Jest to naturalne, klimaksowe zbiorowisko roślinne dla przeważających obszarów Europy.

4) stepy - bezdrzewna formacja trawiasto-zielna o charakterze suchoroślowym, typowa dla klimatu umiarkowanego kontynentalnego, z mroźną zimą i suchym, gorącym latem, o opadach poniżej 500 mm rocznie, z wyraźnie zaznaczonym okresem spoczynku zimowego.

Występuje w Eurazji od Niziny Węgierskiej (tzw. puszta) i wybrzeży Morza Czarnego po środkowe Chiny, w Ameryce Północnej tworzy pas prerii Wielkich Równin, w Ameryce Południowej, w Urugwaju i Argentynie, nazwany jest pampą. Fauna stepów to głównie: bizony, dzikie konie, kangury, susły, bobaki, chomiki, taki: sępy, orły, kuropatwy, dropie.

5) sawanny - biom roślinny typowy dla strefy pod- i międzyzwrotnikowej wybitnej porze suchej trwającej 2,5-10 miesięcy i niskich opadach 400-600 (900) mm rocznie, występujący przede wszystkim w Afryce, a także w Ameryce Południowej i Australii. W runie sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów, a wysychające w sezonie bezdeszczowym. Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach drzewa o parasolowatym pokroju, okresowo zrzucające liście np. akacje, baobaby, krzewiaste wilczomleczowate, palmy. Fauna sawanny jest różnorodna, charakterystyczne są: liczne gatunki antylop, zebry, żyrafy (żyrafowate), lwy, gepardy, słonie, bawoły, nosorożce, lamparty. Sawanna daje schronienie wielu gatunkom ptaków.

6) wilgotne lasy równikowe - deszczowy - formacja roślinna charakterystyczna dla strefy klimatu równikowego, charakteryzującego się wysoką sumą opadów atmosferycznych (ponad 2000 mm) oraz brakiem pór roku.

Las równikowy występuje w trzech głównych obszarach: w dorzeczach Amazonki i Orinoko w Ameryce Płd., w Ameryce Środkowej, w dorzeczach Kongo, Nigru, na Madagaskarze, w rejonie Indii, w rejonie Indochin ,w rejonie Półwyspu Malajskiego, Wysp Sundajskich, w Nowej Gwinei.

Typową formą wzrostu, umożliwiająca dostęp do światła, są epifity (rosnące na innych roślinach – storczyki i paprocie) i drzewiaste liany, oplatające drzewa, powodujące niekiedy ich „uduszenie”. Występują liczne: owady, nadrzewne węże, olbrzymie, trujące żaby, barwne ptaki, ssaki (małpy).

7) pustynie i półpustynie -rodzaj formacji roślinnej i równocześnie ważna strefa krajobrazowa na kuli ziemskiej.
Pustynie związane są z klimatem suchym i skrajnie suchym zwrotnikowym (np. Płn. Afryka, Półwysep Arabski, Australia), występują również w suchych wnętrzach kontynentów w klimacie podzwrotnikowym, a także umiarkowanym (Azja Środkowa, Ameryka Płn.). - całkowity lub prawie całkowity brakiem wody i roślinności,

Wyróżniamy pustynie: nizinne, wyżynne, górskie.

Pustynie dzieli się też na:
- pustynie piaszczyste (erg) z różnorodnymi formami wydmowymi,
- pustynie ilaste (takyr, kewir, sebkha, playa), pokryte twardym, spękanym, silnie zasolonym iłem, stanowiące niekiedy dno okresowych jezior,
- pustynie kamieniste, pokryte złomiskami skalnymi,
- pustynie skaliste (hamada), pokryte wygładzoną, prawie płaską powierzchnią litych skał,
- pustynie żwirowe (serir, reg, gibber), których powierzchnia zasłana jest materiałem żwirowym.
- Pustynie, oprócz drobnych gryzoni, ptaków, węży i jaszczurek, zamieszkują antylopy i dzikie koty.

8) roślinność górska - klimat w górach charakteryzuje się większymi opadami, niższą temperaturą, obniżającą się wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. Wskutek tego roślinność górska ma układ piętrowy. Piętra te częściowo odpowiadają strefom krajobrazowym na kuli ziemskiej. Piętrowość wynika przede wszystkim ze zmienności cech klimatycznych - temperatury, opadów i innych(piętra klimatyczne), do których nawiązują pozostałe elementy środowiska. Najbardziej dostrzegalna jest piętrowość roślinna. Układ roślinności w obszarach górskich związany jest ze zmianą klimatu w miarę wzrostu wysokości n.p.m. Każdemu z tych pięter odpowiada właściwy mu typ roślinności. W zależności od położenia geograficznego masywu górskiego mogą występować pewne różnice i modyfikacje układu piętrowego, a także w zasięgu pionowym poszczególnych pięter roślinnych (inny w strefie tropikalnej, inny w umiarkowanej czy arktycznej).

Klimat definiowany jest jako przeciętny stan pogody (fizyczny stan troposfery w danym miejscu i czasie) i poszczególnych jej składników, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji. Badania prowadzone przez klimatologów pozwoliły na dokonanie klasyfikacji warunków klimatycznych występujących na Ziemi.

Klimat definiowany jest jako przeciętny stan pogody (fizyczny stan troposfery w danym miejscu i czasie) i poszczególnych jej składników, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji. Badania prowadzone przez klimatologów pozwoliły na dokonanie klasyfikacji warunków klimatycznych występujących na Ziemi.

Do czynników kształtujących klimat należy zaliczyć:
- rodzaje mas powietrza występujących nad danym obszarem
- rozkład frontów atmosferycznych w różnych porach roku
- rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych - niżowych i wyżowych.
- szerokość geograficzna
- dostawa ilości energii słonecznej
- odległość od większych zbiorników wodnych
- ukształtowanie powierzchni
- charakter podłoża - budowa geologiczna, szata roślinna, wody podziemne i powierzchniowe.