Konformizm – w psychologii społecznej oraz jako mechanizm obronny to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Bezkrytyczne, nadmierne podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Jako przeciwieństwo zachowania konformistycznego podawany jest najczęściej nonkonformizm.
Przykłady zachowania konformisty:
1) Grupka młodzieży namawia kolegę do kradzieży, lecz on nie chce tego zrobić, gdyż się naraża. Informują go, że jeśli tego nie zrobi zostanie wyodrębnieony z ich grupy. Młodzik postanawia się do tego odpuścić, ponieważ brak mu odwagi się postawić.
2) Grupa motocyklistów wybrała trasę zjazdową z Londynu do Paryża, a jednemu to nie pasuję. Ulega większośći grupy, bo nie ma własnego zdania i postanawia z nimi pojechać z wielką niechecią.
3) W kręgu satanistów obowiązkowe są nacięcia na skórze żyletką. Młody ochotnik wstępujący do tego kręgu boi się i ma wątpliwośći, żeby tego dokonać, lecz takie są u nich zasady i się do nich podpąrzydkowywuje i postanawia to zrobić.
Nonkonformizm – przeciwieństwo konformizmu, postawa krytyczna wobec zasad, zachowań, norm społecznych, przeciwstawiająca im własny system wartości. Nonkonformizm cechuje te jednostki, które nie poddając się społecznej presji żyją w zgodzie z własnymi przekonaniami. Skrajną, demonstracyjną formą nonkonformizmu jest antykonformizm.
Przykłady zachowania nonkonformisty:
1) Pewni koledzy proponują swojemu rówieśnikowi zażyć narkotyki. Argumentują ten czyn, iż będzie lepszy i będą go lubieć jeszcze bardziej. Ale nie ulega on namowom kolegów i stawia się temu, do czego chcą go nakłonić.
2) Grupka wulgarnej młodzieży postanawia pobić idącego pieszego, lecz jeden z ich grupy stawia się wszystkim i postanawia temu zapobiec. Zaczyna wyrażać swoje własne zdanie i zaprzestaje chęci na bójkę.
3) Grupa małolatów wpada na pomysł włamania się do czyjegoś domu. Jeden z ich grupy przeciwstawia się całości, zaczyna wyrażać własne przekonanie i sugestie i odmawia wykonania tego czynu, nie przejmuje się odrzuceniem z grupy, wyraża prosto swoje zdanie i nie dokonuje tego czynu, nie ulega większości.