Islam - podstawowe informacje

Historia Islamu

Początki islamu wiążą się z osobą Mahometa, twórcy i największego proroka tej religii. Około roku 610, miał on doznać objawienia w jaskini niedaleko Mekki. Po śmierci Mahometa przywódcami Islamu zostali kalifowie. Pierwszych czterech (632-661) nazwano obieralnymi, po nich nastąpiły 2 dynastie - Umajjadów (661-750) i Abbasydów (750-1258). Po rozpoczęciu okresu dynastycznego Islam podzielił się na sunnitów zadowolonych z władzy, szyitów domagający się władzy dla zięcia Mahometa Alego Ibn Abi Taliba oraz charydżytów żądających władzy obieralnej.

Wierzenia

Bóg w islamie

On jest Bogiem jedynym Bogiem wiekuistym! Nie zrodził nikogo, ani też nie został zrodzony, a nikt nie jest Jemu równy. ( Tłumaczenie z Koranu, sura al-Ichlas)
Według Muzułmanów Bóg jest wszechwiedzący, doskonały, jest źródłem wszelkiej wiedzy i sprawiedliwości, ma znajomość prawa doskonałego. Jest niepodobny do nikogo i niczego nie można z nim porównywać (islam zabrania przedstawiania go w jakiejkolwiek postaci).

Wyznanie wiary

Aby zostać muzułmaninem czyli "poddanym Allahowi", należy posiadać intencję oraz wypowiedzieć wyznanie wiary tzw. szahade (Shahadah), która brzmi: "(Aszhadu anna) la ilaha illa Allah wa Muhammadan Rasulu li-Llah!", co oznacza: "(Oświadczam, że) nie ma bóstwa prócz Boga (Allaha), a Mahomet jest wysłannikiem Boga", obecności świadków nie jest konieczna, gdyż wg. Islamu wystarczającym świadkiem jest Allah.

Filary islamu

W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych pięcioma filarami islamu (Arkan ad-din, Arkan al-Islam):
1. Wyznanie wiary (شهادة, szahada) - Nie ma boga oprócz Allaha, a Muhammad jest Jego prorokiem; (u większości szyitów także: Ali jest przyjacielem Boga). Jest ona również aktem włączenia do wspólnoty muzułmańskiej i w razie przyjęcia islamu na łożu śmierci jest powszechnie uważana za warunek wystarczający do uznania za pełnoprawnego muzułmanina.
2. Modlitwa (صلاة, salat) - odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki (do 627 w stronę Jerozolimy).
3. Jałmużna (زكاة, zakat) - określoną część swych dochodów muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym. Uważana jest za jeden z pierwszych "nowoczesnych" podatków socjalnych
4. Post (صوم, saum) - w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż) a także palenia tytoniu i uprawiania seksu od świtu do zachodu słońca. Wahhabici unikają nawet przełykania śliny.
5. Pielgrzymka do Mekki (حج, hadżdż) - muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to sytuacja materialna. Często na podróż składa się cała lokalna wspólnota lub rodzina, która deleguje jedną osobę. Niektóre autorytety religijne uważają, że w razie braku możliwości odbycia pielgrzymki do Mekki, można ją w pewien sposób zastąpic pielgrzymką do innego ważnego centrum islamu (ich liczba waha się od 7 do ponad 100).

Według szyitów nie są to filary islamu, lecz raczej zobowiązania, które powinien wziąć na siebie muzułmanin. Niektóre ruchy pochodzenia szyickiego odrzucają je całkowicie lub nadają im drugorzędne znaczenie.

Filary imanu (wiary)
1. Wiara w Allaha - jednego Boga, który nie posiada potomstwa (tawhid - jednobóstwo;według muzułmanów odróżnia ono islam i judaizm od chrześcijaństwa)
2. w Jego Anioły - np. anioła Dżibrila (Gabriela) lub Michaila (Michała)
3. w Jego Księgi - w Koran (także Torę i Ewangelię - choć nie oznaczają one dokładnie tego samego, co dla żydów i chrześcijan - według muzułmanów zostały zafałszowane przez wyznawców tych religii)
4. w Jego Proroków - np. w Proroka Mahometa, Jezusa, Mojżesza, Adama itd...; Mahomet jest "pieczęcią proroków"- ostatnim z nich i tym który przyniósł ostateczne objawienie (inaczej jest u lahorich, odłamu Ahmadijji)
5. w Dzień Ostatni - czyli Dzień Sądu Ostatecznego, w którym ludzie będą osądzeni przez Boga

Duchowni

W islamie sunnickim nie istnieje odrębna grupa duchownych. Imam (pol.: przewodnik, szef) nie jest kapłanem, lecz członkiem społeczności wiernych, który prowadzi modlitwy. Imam nie musi być teologiem, powinien mieć tylko dobrą znajomość zasad islamu i Koranu, być mądry i poważany. Muezzin również nie jest duchownym. Znawcy islamu otaczani są szacunkiem, jako "następcy proroków". Istnieje wiele kategorii na określenie osób, biegłych w zasadach islamu:
- tafsir - interpretator Koranu
- idżtihad - na podstawie tekstów religijnych wyjaśnia bieżące problemy społeczności (np. kultowe, polityczne, obyczajowe)
- al-mudżtahid al-mutlak - najbardziej ceniona kategoria, biegły w syntezie różnych tekstów, w tworzeniu konkluzji i norm prawnych
- al-mudżtahid al-mutlak al-muntasib - jak wyżej, działa w określonej "szkole interpretacyjnej"
- al-mudżtahid fil-madh'hab - biegły w wyjaśnianiu kwestii prawnych, działa w określonej "szkole interpretacyjnej"
- al-aalim al-mutabahhir - znawca tradycji, Koranu i Sunny
- al-aamij - znawca podstawowych zasad islamu
Isalm szyicki posiada odrębne duchowieństwo (ajatollah), mające strukturę hierarchiczną (mollah). Ta cecha jest uznawana przez sunnitów za odstępstwo od zasad islamu.
Obecnie kraje Europy zachodniej starają się skłonić swoje społeczności muzułmańskie do przyjęcia zasady kształcenia imamów i ajatollahów w specjalnych szkołach teologicznych, na wzór kleru chrześcijańskiego. Nie wiadomo, czy ta próba kontrolowania europejskiego islamu skończy się powodzeniem.

Prawo islamskie

Zwane Szariat, oparte na Koranie, Sunnie i hadisach, a także na idżma (wykładni przyjętej przez społeczność muzułmańską) i kijas (wnioskowaniu analogicznym). Szariat rządzi (przynajmniej teoretycznie) wszystkimi dziedzinami życia muzułmanów. Praktyczną wykładnią prawa zajmują się sędziowie mufti. Oprócz powyższych do szeriatu zaliczyć należy akady - prawo zwyczajowe, które sprawia, że szariat u różnych narodów jest nieco inny i tak na przykład w Afganistanie za cudzołóstwo karze się tylko kobietę a u Arabów oboje cudzołożników.

Państwo a islam

W idealnym państwie muzułmańskim - kalifacie - religia, moralność oraz prawo państwowe są ze sobą nierozerwalnie związane. W praktyce w kręgu kultury islamu niektóre państwa zrównały prawo religijne z państwowym. W większości pozostałych islam uznawany jest za fundament państwa, zaś Koran za źródło prawa świeckiego. Tylko w niektórych krajach z większością muzułmańską przeprowadzono rozdział religii oraz państwa. Z powyższych powodów w większości państw islamskich nie są respektowane zapisy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ. Prawo ogranicza wolność słowa (zakaz krytyki religii) czy wolności sumienia (zakaz apostazji). Wyjątek stanowi Turcja, gdzie w latach 20-tych XX wieku zbudowane zostało państwo laickie.

Muzułmanie na świecie

We współczesnym islamie można wyróżnić trzy główne nurty, których korzenie sięgają początków islamu. Są to:
- sunnizm
- charydżyzm
- szyizm
Rozmieszczenie muzułmanów na świecie (kraje z populacją islamską ponad 10%, stan na rok 2000; obecnie [2006] prawdopodobnie także Francja, Czarnogóra i Rosja, w Kenii populacja muzułmańska przekroczyła prawdopodobnie 20%)