Czy starożytne ideały mogą być cenne dla współczesnego człowieka?

Nie wszystek umrę – powiedział Horacy, wielki poeta doby starożytnego Rzymu. My, ludzie żyjący dwa tysiące lat po Horacym, na każdym kroku przekonujemy się, że ów wybitny rzymski twórca miał rację. Nie umarły idee i ideały antyczne, a dziedzictwo pozostawione nam przez starożytnych, wciąż jest obecne w dzisiejszym świecie. Do antyku nawiązywali wszyscy wybitni twórcy na przestrzeni dziejów, począwszy od Leonarda da Vinci, Dantego, Rembrandta, Szekspira, czy choćby rodzimych Kochanowskiego i Sienkiewicza. Starożytność to także niezmienny punkt odniesienia dla współczesnych artystów: pisarzy, poetów, rzeźbiarzy i twórców filmowych. Ideały antyczne zakorzenione są zarówno w elementach kultury niskiej, jak i wysokiej. Z pewnością są bezcenne dla współczesnego człowieka, bo czy możliwe jest, aby ludzkość odcięła się od początków i źródeł własnej cywilizacji? Czy możliwe jest, aby uniwersalne wzorce stworzone właśnie za czasów starożytności były już nieistotne i błahe?
Doskonały przykład na to, iż starożytność jest cenna dla współczesnego człowieka, to częstotliwość, z jaką reżyserzy sięgają po motywy antyczne. W Hollywood, swoistym „barometrze” nastrojów panujących wśród twórców kinematografii, od wielu lat panuje moda na starożytność. Na przestrzeni ostatnich lat powstały choćby takie superprodukcje jak „Troja” Wolfganga Petersena oraz „Aleksander” Oliviera Stone’a. W każdym z tych filmów pojawiają się bohaterzy reprezentujący starogrecki ideał rycerski „kalos kagathos” (dosł. „piękny i dobry”), polegający na połączeniu piękna duchowego i fizycznego. Wzorzec „kalos kagathos” przetrwał do naszych czasów i dziś przeżywa renesans. Duża w tym zasługa mediów, które kreują właśnie ten rodzaj piękna, odpowiednio zmodyfikowany i dostosowany do XXI- wiecznych realiów. Współczesny bohater jest więc kontynuatorem starożytnego rycerza odznaczającego się ponadczasową mądrością, roztropnością, walecznością, honorem i, rzecz jasna, pięknem zewnętrznym. Jest to dowód na to, że obecne wzorce estetyczne pokrywają się z tymi, jakie bliskie były ludziom z okresu starożytności, że nie straciły swojego uniwersalizmu i znaczenia.
Tematem – rzeką, jeśli mowa o ideałach antycznych, jest literatura, przepełniona treściami inspirowanymi mitologią i dziełami Homera. Twórczość na wskroś współczesna, a zarazem garściami czerpiąca z dorobku starożytnych, kreatywnie łącząca oba te, wydawałoby się, odmienne światy: dzisiejszy i antyczny. Przykładem takiej twórczości może być poezja Zbigniewa Herberta i Wisławy Szymborskiej. Wierszem podejmującym tematykę zestawienia czasów współczesnych i starożytnych jest „Spis ludności” Szymborskiej, w którym podmiot liryczny staje przed zadaniem objęcia ogromu spuścizny pozostawionej nam przez praprzodków. Laureatka Nagrody Nobla chętnie nawiązuje do tematów mitologicznych, a w szczególności do mitu o Troi, który pojawia się w jej twórczości nader często. W wierszu „Nad Styksem” autorka zaś odwołuje się do Hadesu, uwspółcześnia go, chcąc tym samym powiedzieć nam, że dzisiejszy świat jest swego rodzaju „królestwem zmarłych”. Utwór ten, na poły gorzki, na poły ironiczny jest refleksją poetki na temat aktualnej sytuacji na świecie. Także Herbert lubił nawiązywać do mitologii. Szczególnie zaskakująca odkrywcza jest proza poetycka Herberta, w której poeta dokonuje reinterpretacji znanych motywów starożytnych. Tematy antyczne są więc nieodzownym elementem współczesnej liryki.
Dzisiejsza sztuka jest zgoła odmienna od tej, jaką tworzyli Grecy i Rzymianie tysiące lat temu, lecz nie jest odseparowana od klasycznych tradycji. Podobnie jak w starożytności, częstym tematem dzieł jest piękno ludzkiego ciała. Doskonałym tego przykładem może być twórczość Igora Mitoraja – polskiego rzeźbiarza uważanego za jedną z najwybitniejszych współczesnych osobowości artystycznych. Odwołując się, nawet dosłownie (niekiedy już w tytule rzeźby: Ikar, Eros, Mars, Gorgona), do mitologii lub historii Grecji i Rzymu "cytuje" piękno i idealne proporcje rzeźb klasycznych, ukazując ich ludzką naturę i niedoskonałość poprzez umyślne spękania i uszkodzenia powierzchni posągów, a nawet powalenie ich na ziemię. Mitoraj łączy więc to, co boskie (idealne przedstawienie proporcji ludzkiego ciała) z ziemskim (niedoskonałością i ułomnością). Prace artysty skłaniają do rozważania nad tym, co zachowało się w obecnej kulturze z czasów antycznych.
W dobie powszechnej komputeryzacji i masmediów, krzepiąca jest myśl, że ludzkość nie zatraciła starożytnego dorobku. Kultura Greków i Rzymian jest wciąż stałym elementem odniesienia dla współczesnych artystów, a zarazem dla dzisiejszego człowieka. Mijają lata, zmieniają się poglądy, obyczaje, systemy polityczne, upadają imperia i rodzą się nowe, ewoluuje człowiek i jego rola w społeczeństwie, a uniwersalne ideały pozostają niezmienne. Nie wszystek umarły.