Historia Uni Europejskiej

Historia powstania Unii Europejskiej


19 września 1946 roku Winston Churchill, w przemówieniu wygłoszonym na Uniwersytecie w Zurychu, wzywał do pojednania francusko-niemieckiego i utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Był to pierwszy krok do powstania Zjednoczonej Europy po II wojnie światowej. Następnie krokiem mającymi na celu scalenie krajów europejskich było udzielenie krajom europejskim ekonomicznego wsparcia (plan Marshalla, 1948), powstanie Unii Celnej Beneluksu (Belgia, Holandia, Luksemburg - 01.01.1948) oraz zawarcie 4 kwietnia 1949 roku Paktu Północnoatlantyckiego, który został podpisany przez 10 krajów europejskich oraz USA i Kanadę. Pakt ten powołał do życia Organizację Paktu Północnego Atlantyku (NATO). Utworzenie tej organizacji było popierane przez USA i oznaczało gwarancję spłaty długów zaciągniętych po wojnie przez kraje europejskie w USA, uzyskanie sprzymierzeńca w walce z ZSRR oraz zwiększenie zdolności importowej Europy Zachodniej. Wielka Brytania i USA dążyły do wciągnięcia w ramy NATO także Niemiec Zachodnich oraz do zniesienia ograniczeń w produkcji stali, które po wojnie zostały nałożone na Niemcy w celu demilitaryzacji tego kraju. Państwa te uznały, iż system obronny Europy nie będzie w pełni efektywny bez uczestnictwa w nim Niemiec. Zdając sobie sprawę, iż włączenie Niemiec w struktury NATO, jak również odbudowa niemieckiego przemysłu stalowego jest kwestią czasu, Francja, początkowo przeciwna takiej decyzji, zgłosiła dwa projekty, które miały zapewnić ochronę jej interesów. Projekty te miały na celu zapewnienie narodowych interesów Francji poprzez kontrolę nad gospodarką zachodnioniemiecką w zakresie podstawowych surowców oraz nad armią zachodnioniemiecką, wreszcie asekurowanie się przez militarnym zagrożeniem Europy Zachodniej ze strony ZSRR. Pomysłodawcą równouprawnienia RFN w wymianie podstawowych surowców z innymi państwami europejskimi był francuski minister spraw zagranicznych Robert Shumann i od jego nazwiska nazwano ten projekt "Planem Shumanna". Projekt utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali został zgłoszony przez Shumanna 9 maja 1950 roku podczas Traktatu Paryskiego. Celem EWWiS było utworzenie wspólnego rynku żelaza, stali oraz węgla, a przez to przyczynianie się do rozwoju gospodarek i podnoszenia poziomu życia w państwach, które przystąpiły do ugrupowania. 19 kwietnia 1951 roku w Paryżu został podpisany przez Francję, Holandię, Belgię, Luksemburg, RFN i Włochy, układ w sprawie utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Wszedł on w życie po ratyfikowaniu go przez wszystkie kraje członkowskie i nabrał mocy prawnej 25 lipca 1952 roku. Traktat ten został zawarty na okres 50 lat czyli do 2002 roku. Państwa należące do EWWiS zobowiązały się do stopniowego zniesienia wszelkich ceł i kontyngentów, ograniczających swobodny przepływ surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego, kapitału inwestowanego w tych przemysłach oraz siły roboczej.
Belgia, Holandia i Luksemburg (Beneluks), RFN, Francja i Włochy stworzyły takie instytucje, jak Europejska Wspólnota Gospodarcza, EWG (European Economic Community, EEC) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (European Atomic Energy Community, Euratom). Założeniem EWG było stworzenie unii celnej pomiędzy krajami członkowskimi, opartej na czterech wolnościach: wolności przepływu dóbr, usług, kapitału i osób. Natomiast Euratom miał połączyć narodowe zasoby nuklearne tych krajów. EWG była najważniejszą z tych trzech wspólnot i jej nazwa została późnie zmieniona na Wspólnotę Europejską, która została formalnie ustanowiona w Traktatach Rzymskich w 1957 r. i weszła w życie 1 stycznia 1958 r.
Rozwój terytorialny wspólnot oraz materialne postępy w procesie integracji sprawiły, iż od połowy lat 80-tych, pilnym zadaniem stała się rewizja struktur i celów współpracy między państwami członkowskimi. W maju 1985 roku Konferencja w Mediolanie formalnie rozpoczęła cykl negocjacji nad zmianami podstaw funkcjono- wania oraz nad przygotowaniem nowego traktatu o współpracy politycznej i bezpieczeństwie europejskim. Dyskusja trwała do lutego 1986 roku. Efektem negocjacji stał się Jednolity Akt Europejski, podpisany w Luksemburgu 17 lutego 1986 roku i w Hadze 28 lutego tego samego roku. Akt ten wszedł w życie 1 lipca 1987 roku. 9 maja 1986 roku w Brukseli symbolicznie została wywieszona flaga europejska i odegrany został hymn Zjednoczonej Europy.
Jednolity Akt Europejski był nawiązaniem do pogłębiania więzi integra- cyjnych, które miały doprowadzić do stworzenia Unii Europejskiej. Pierwsze konferencje zjednoczeniowe rozpoczęły obrady w Rzymie 15 grudnia 1990 roku. Negocjacje pokazały, że nie da się zrealizować koncepcji Unii bez wzajemnych ustępstw i kompromisów. Powstał Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 roku. Traktat wszedł w życie po jego ratyfikowaniu przez wszystkie państwa członkowskie w dniu 1 listopada 1993 roku.
Główne cele Traktatu z Maastricht:
- popieranie zrównoważonego wzrostu gospodarczego i społecznego poprzez tworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych;
- wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej;
- wprowadzenie Unii Gospodarczej i Walutowej, która doprowadzi do ustanowienia jednolitej waluty;
- urzeczywistnienie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa;
- zdefiniowanie Wspólnej Polityki Obronnej, która mogłaby sukcesywnie doprowadzić do utworzenia wspólnych sił zbrojnych;
- wzmożenia praw i ochrony interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie instytucji obywatelstwa Unii Europejskiej;
- rozwijanie ścisłej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Mimo głębokich zmian jakie wprowadzono w Maastricht wiele kwestii pozostało otwartych lub nie do końca wyjaśnionych. Sam Traktat o Unii Europejskiej przewidywał konieczność zwołania kolejnej konferencji międzyrządowej w 1996 roku (Maastricht 2). Konferencja odbyła się 29 marca 1996 roku w Turynie. Zasadnicze rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi doprowadziły do przyjęcia projektu nowelizacji Traktatów Założycielskich Wspólnot oraz Unii Europejskiej dopiero 17 czerwca 1997 roku, podczas szczytu Rady Europejskiej w Amsterdamie. Ostateczny tekst Traktatu zaaprobowano 2 października 1997 roku. Po zakończeniu trwającej ponad półtora roku procedury ratyfikacyjnej Traktat wszedł ostatecznie w życie w dniu 1 maja 1999 roku.
Wobec pewnych niedostatków Traktatu Amsterdamskiego, kwestie koniecznej reformy instytucjonalnej stały się głównym priorytetem państw członkowskich. Ponadto, należało sformalizować zamiar rozszerzenia Unii Europejskiej. W związku z tymi postulatami Komisja Europejska przedstawiła na szczycie Rady Europejskiej w Luksemburgu, w dniu 13 grudnia 1997 roku, dokument zwany Agendą 2000. Określa on strategię wzmocnienia Unii Europejskiej w kontekście rozszerzenia, a ponadto, zakłada przeprowadzenie reformy systemu zatrudnienia, wspólnej polityki rolnej i instytucji Unii.
Seria konferencji Międzyrządowych rozpoczęła się w dniu 14 lutego 2000 roku pod patronatem prezydencji portugalskiej, a dalsze przygotowania prowadzono pod nadzorem prezydencji francuskiej. Doprowadziły one do szczytu Rady Europejskiej w Nicei, w dniach 7-11 grudnia 2000 roku, gdzie został ostatecznie zatwierdzony tekst nowego Traktatu.
Unia jest wspólnotą o wyjątkowym na świecie stopniu ujednolicenia prawa. Umowy międzynarodowe określają kompetencje instytucji europejskich i zasięg ich działania. Wbrew licznym opiniom porównującym Unię do walca, który przymusza narody do spełnienia jej zaleceń, instytucje UE nie mogą uczynić niczego bez zgody większości członków. Przeszłość i teraźniejszość UE jest nam znana, lecz przyszłości nie można określić, a jej ewolucja wynika z otwartości i zróżnicowania kontynentu, zatem Europa ciągle będzie kształtowa swoją przyszłość.
30 marca 1998 roku w Brukseli zapoczątkowano proces poszerzania Unii Europejskiej o 12 państw stowarzyszonych z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej.
Obecnie do Unii Europejskiej należą państwa założycielskie, czyli Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy i Wielka Brytania oraz trzy państwa, które zostały członkami UE 1 stycznia 1995 roku, czyli Austria, Finlandia i Szwecja.
1 maja 2004 roku miało miejsce największe rozszerzenie w historii Unii Europejskiej. Do UE przystąpiło 10 krajów: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry.
1 stycznia 2002 roku w 12 krajach Unii Europejskiej została wprowadzona wspólna waluta Zjednoczonej Europy - euro.