Biosfera i pedosfera

Biosfera - strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe. Obejmuje ona: powierzchnię Ziemi, zewnętrzną część skorupy ziemskiej (ok. 3 m w głąb), dolną część atmosfery, hydrosferę. Nauki o biosferze – biogeografia dzieli się na: FITOGEOGRAFIE (bada świat roślinny i jego rozmieszczenie) i ZOOGEOGRAFIE (bada świat zwierzęcy i jego rozmieszczenie) Endemity – gatunki roślin i zwierząt unikalne dla danego miejsca albo regionu, nigdzie indziej niewystępujące naturalnie. Relikty – pozostałości jakiś organizmów, które funkcjonowały w odległej przeszłości. Formacja roślinna – zbiorowisko roślinne, typowe dla danego regionu świata. Czynniki wpływające na rozmieszczenie fauny i flory na świecie: klimat, ukształtowanie terenu, wysokość nad poziomem morza, odległość od zbiorników wodnych, prądy morskie, rodzaj gleby, szata roślinna, przeszłość geologiczna danego regionu, istniejący łańcuch pokarmowy. Australia (fauna i flora): FAUNA: wombat, diabły tasmańskie, kangury stepowe, dziobak, kolczatka, koala, dingo, ryba dwudyszna, strusie emu, lirogon, kazuar. FLORA: eukaliptus, 40 gatunków akacji. Piętrowy układ roślinności w górach: Czynniki wpływające na piętrowość: zmiana wysokości (temperatura, ciśnienie, wilgotność), zmiana wraz z wysokością gleb, szerokość geograficzna. Układ: Do 600 m npm lasy liściaste (piętro lasów podgórskich, drzewa liściaste), do 1000 m npm lasy mieszane (piętro regla dolnego, drzewa iglaste i liściaste), do 1400 m npm lasy iglaste (piętro regla górnego, lasy iglaste), do 1800 m npm piętro subalpejskie, kosodrzewina, do 2200 m npm piętro alpejskie, hale i łąki górskie, do 2499 m npm piętro turni. 4000 – 4500 m npm granica wiecznych śniegów. Świat zwierzęcy w morzach i oceanach. Czynniki wpływające na występowanie zwierząt: skład chemiczny wody morskiej, szerokość geograficzna, w jakiej położony jest akwen, głębokość, prądy morskie, zanieczyszczenie. Układ: Przy powierzchni wód – PLANKTON, w toni morskiej – NEKTON. Gleba – wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej, która powstała w wyniku długotrwałych procesów glebotwórczych. Profil glebowy – jest to pionowy przekrój przez warstwy gleby. Od dołu: Skała macierzysta  Poziom wmywania  poziom wymywania  poziom próchnicy (humus)  Ściółka. Próchnica (humus) – składnik gleby w postaci bezkształtnej, ciemnej masy, powstający w wyniku rozkładu szczątków organicznych. Gleby inicjalne – gleby znajdujące się w początkowym stadium rozwoju, kiedy poziom próchniczy nie jest jeszcze dobrze wykształcony.


Czynniki glebotwórcze: elementy środowiska geograficznego wpływające na powstawanie i rozwój gleb: Podłoże skalne, Rzeźba terenu, klimat, roślinność i zwierzęta, czas przebiegu procesów glebotwórczych. Gleby strefowe: równikowa: równikowe czerwonożółte, gleby ferralitowe, gleby laterytowe; tropikalna (podrównikowa): czerwone gleby ferralitowe, gleby cynamonoczerwone i czerwonobure; subtropikalna (zwrotnikowa): szaroziemy; śródziemnomorska (podzwrotnikowa): gleby cynamonowe; terra rosa - ilasta zwietrzelina wapieni i dolomitów, uboga w próchnicę umiarkowana: czerwone i żółte subtropikalne gleby leśne; umiarkowana: leśne gleby brunatne, gleby płowe, słabo zbielicowane; umiarkowana: czarnoziemy leśno-stepowe, gleby kasztanowe, buroziemy do szaroziemów; umiarkowana: gleby bielicoziemne z próchnicą glebową typu mor; zimna: gleby tundrowe i zimnych pustyń. Gleby astrefowe - gleby, które powstają niezależnie od strefy klimatycznej: rędziny - tworzą się na występujących wietrzejących wapieniach, poziom próchnicy zalega na skale macierzyste j- brak pozostałych poziomów. Są urodzajne, ale trudne do uprawy najczęściej do roślin okopowych. Mady (aluwialne) - tworzą się wzdłuż dolin rzecznych i na obszarach ujściowych z drobnego materiału naniesionego przez rzeki. Bogate w próchnice, nadają się do wszystkich upraw, lecz często wymagają melioracji. Największe obszary w Egipcie, Mezopotamii, w Indiach na nizinie Chińskiej. Czarne ziemi - są to gleby powstałe w procesie bagiennym. Są to gleby bardzo żyzne, ale trudne do uprawy. Bagienne - są to gleby powstałe na bagnach, na mało urodzajne nawet po osuszeniu. Górskie - występują na obszarach górskich są to glebami słabo urodzajne. Polska leży w strefie gleb: brunatnych i bielicowych, czarnoziemy - powstałe na lessach – Nizina Wielkopolska, Wyżyna Sandomierska, okolice Krakowa. Pozostałe grupy gleb zajmują małe powierzchnie: gleby bagienne – gleby słabe, złe, nieurodzajne, powstałe w wyniku nagromadzenia szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych – tereny bagien nad Notecią, Warmią, Wieprzem, mady – powstały na mułach rzecznych, występują w dolinach rzek, na Żuławach Wiślanych, czarne ziemie – gleby żyzne, urodzajne, powstałe na terenach zabagnionych, ich czarne zabarwienie spowodowane jest duża zawartością próchnicy – okolice Wrocławia, Kujawy, rędziny – gleby dość urodzajne, powstałe na skałach węglowych – Niecka Nidy, Polesie Lubelskie. Inne gleby: gleby górskie (Karpaty, Sudety), gleby zdegradowane przez człowieka i przemysł (okręgi przemysłowe, aglomeracje miejskie). Epifity – rośliny samożywne rosnące na innych roślinach, zaopatrujące się w wodę z opadów, a w składniki mineralne – z rozkładających się tkanek organizmów, na których rosną. Kserofity – rośliny przystosowane do długotrwałej suszy, porastające na przykład skały wapienne, wydmy, pustynie.