Polityka kolonialna państw europejskich

Kolonia to posiadłość jakiegoś państwa, która znajduje się poza jego granicami (zwykle jest to posiadłość zamorska). Jest ona zależna od tego państwa (nazywanego metropolią), czyli nie prowadzi samodzielnej polityki zagranicznej. Władze kolonii ustalają także z metropolią szczegóły dotyczące jej spraw wewnętrznych i podlegają ścisłej kontroli przedstawicieli metropolii.

Zjawisko, które otrzymało nazwę kolonializmu był to proces podporządkowywania obszarów słabo rozwiniętych położonych na terytorium obu Ameryk, Azji i Afryki państwom stojącym na wyższym etapie rozwoju. Kraje europejskie posiadające kolonie czerpały ze swoich zamorskich posiadłości różne korzyści. Ludy uzależnione były systematycznie wyzyskiwane przez kolonizatorów, a ich bogactwa napływały do metropolii.

Pierwsze kolonie Europejczycy zakładali na przełomie XV i XVI wieku. Związane to było z wielkimi odkryciami geograficznymi. Podbój zamorskich terytoriów był długotrwały, zakończył się ostatecznie dopiero w XX wieku. Ekspansja kolonialna państw europejskich trwała więc około 500 lat.

Państwa europejskie dążyły do posiadania kolonii, ponieważ:
• kolonie były źródłem tanich surowców

• stawały się rynkiem zbytu dla towarów produkowanych masowo w Europie (najczęściej do kolonii wywożono produkty gorsze gatunkowo, czyli takie, których sprzedaż w metropolii przynosiłaby minimalne zyski). Obszary uzależnione były także miejscem, gdzie wywożono kapitał, czyli lokowano duże sumy pieniędzy w inwestycjach przynoszących Europejczykom olbrzymie dochody.

• wiele terenów miało znaczenie militarne: Gibraltar opanowany przez anglików umożliwiał im kontrolę nad wejściem na Morze Śródziemne, a Singapur był dla nich ważną twierdza w Azji. Żołnierze pochodzący z kolonii walczyli w I i II wojnie światowej w szeregach armii swoich metropolii.

W Azji rywalizacja handlowa między Anglią, Francją, Hiszpanią, Portugalią i Holandią doprowadziła do stopniowego uzależnienia państewek i państw, na terenie których w XV–XVIII w. znajdowały się faktorie kompanii handlowych. W XIX w. mówimy już o istnieniu azjatyckich kolonii — angielskich, francuskich, holenderskich, hiszpańskich, portugalskich. Muzułmańskie państwa Azji Środkowej zostały podbite i wchłonięte przez Rosję. Państwa europejskie i Stany Zjednoczone wykorzystały także swą przewagę, by zmusić Chiny i Japonię do zerwania z polityką izolacji i otwarcia portów dla „Zachodu”.

Stosunkowo najpóźniej Europejczycy zainteresowali się wnętrzem Afryki. Na kontynencie tym istniały stare faktorie portugalskie (od XV w.), angielskie, francuskie i holenderskie (od XVII w.). Właściwy podbój kolonialny rozpoczął się jednak dopiero w 2. połowie XIX w., gdy Europejczycy docenili gospodarcze i strategiczne walory Czarnego Lądu. Największe posiadłości w Afryce zdobyli i uzależnili Anglicy (ok. 1/3 kontynentu, przede wszystkim pas ziem ciągnący się od Przylądka Dobrej Nadziei na południu po Egipt na północy) i Francuzi (także 1/3 kontynentu, głównie w części zachodniej i Madagaskar). Resztą ziem podzielili się Portugalczycy, Belgowie, Niemcy, Hiszpanie i Włosi.

Podsumowując: największe imperia kolonialne posiadały Wielka Brytania i Francja. Anglia opanowała 1/6 kuli ziemskiej ( tereny o powierzchni 33 mln km2). Do jej najważniejszych posiadłości należały Indie, a oprócz tego w Azji Birma i Malaje, w Afryce: Egipt, Sudan, Kenia, Uganda i olbrzymie terytoria na południu tego kontynentu- Kraj Przylądkowy, Orania, Transwal, Rodezja. Francja podporządkowała sobie 10 mln km2. Posiadała: Algierię, Maroko, Mauretanię, Senegal, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gabon i Madagaskar oraz w Azji tzw. Indochiny Francuskie (czyli Wietnam, Laos, Kambodżę). Belgia opanowała rozległe obszary Konga w Afryce. Niemcy podporządkowali sobie Togo, Kamerun i Namibię. Włochy panowały w Libii i Somalii. Portugalia uzależniła od siebie Angolę i Mozambik.

Ekspansja kolonialna odbywała się w zasadzie bezkrwawo. Zdarzały się jednak przypadki, że miejscowe społeczności broniły swej niezależności albo wzniecały bunty, doznawszy ciężarów obcego panowania.