Czy starożytne ideały mogą być cenne dla człowieka współczesnego?

Ludzkość od zawsze dążyła do doskonałości. Według teologów celem życia chrześcijanina jest ciągłe dążenie do upodobnienia się do swego Stwórcy. Niestety, osiągnięcie doskonałości jest niemożliwe. Aby mieć cel w życiu, ludzie korzystając ze znanych im archetypów postaci stworzyli ideały. Ideał to wzór jak najbliższy doskonałości. Ideały są ponadczasowe, jednak ich wartość zmienia się wraz z upływającym czasem i zmianami społeczeństwa, do którego mają być zastosowane.
Z dzieł sztuki starożytnej, ale także i dzisiejszej możemy wywnioskować np. jaki był wzór piękna kobiecego ciała dla ludzi żyjących przed narodzeniem Chrystusa.
Jak cenne są więc te ideały dla człowieka współczesnego? Jak wiele z nich przetrwało próbę czasu aż do dzisiaj? Które z nich nigdy nie stracą aktualności?
Na te pytania postaram się odpowiedzieć, przytaczając stosowne argumenty.
Zapewne wielu z was oglądało film Riddleya Scotta pt. „Gladiator” z oskarową rolą Russella Crowe’a. Jest to jeden z moich ulubionych filmów, lecz to nie jest w tym przypadku najważniejsze. Naprawdę liczy się ideał, jaki reżyser ukazał poprzez postać generała Rzymskich legionów Maximusa. Wierny i odważny dowódca, po morderstwie cesarza Marka Aureliusza, zostaje skazany na śmierć przez nowego cesarza, Commodusa. Udaje mu się uniknąć wyroku, jednak trafia na handlarzy niewolników, którzy sprzedają go jako gladiatora. Maximus walczy o wolność, przelewając krew, by po niedługim czasie trafić do Koloseum. Tam w końcu będzie miał szansę zemścić się za śmierć rodziny, swego wiernego przyjaciela i przybranego ojca - Marka Aureliusza, oraz za zniewolenie siebie i całego Rzymu przez króla - zdrajcę.
Maxiumus jest ideałem wojownika walczącego o wolność i sprawiedliwość. Mimo iż Commodusa zabrał mu rodzinę, sławę i honor, to zemsta nie była jego priorytetem. Najważniejsze dla niego było odzyskanie wolności swojej i wolności Rzymu. Myślę, iż postać kreowaną przez Russella Crowe’a można by przyrównać do żołnierzy AK podczas powstania Warszawskiego. Podobnie jak Maxiumus, zmuszeni okolicznościami, codziennie musieli udowadniać, iż są w stanie poświęcić życie w walce o wolność ich ukochanej Warszawy.
Ideałem na podstawie którego scenarzysta wykreował postać Maximusa, był zapewne Hektor, dowódca wojsk Troi, syn króla Prima, najmężniejszy z trojan. Hektor także jest wzorem patrioty walczącego o wolność podczas oblężenia Troi przez wojska Greckie. Nad przykładem Hektora nie będę się dłużej rozpisywał, gdyż chciałem tylko ukazać, jaki wpływ na współczesną twórczość mają ideały starożytne. Jeśli jednak ktoś chciałby zapoznać się z postacią Hektora bliżej, kilka stron wcześniej w moim zeszycie znajduje się jego obszerna charakterystyka. Chciałbym natomiast szerzej opisać innego bohatera wojny Trojańskiej.
Odyseusz – król Itaki, syn herosa Laertesa i jego małżonki Antyklei, wspaniały wojownik, przyjaciel Achillesa i przebiegły dowódca. Po zakończeniu wojny, przez 10 lat tułał się po świecie, szukając drogi powrotnej do swego królestwa, gdzie czekała na niego żona Penelopa wraz z synem Telemachem. Z historią Odysa wiążą się dwa ideały: mądrego króla, który potrafił zdobyć potężne warowne miasto fortelem, oraz ideał wiernej żony, która 20 lat czekała na powrót męża, wierząc, iż ten żyje i pozostając mu wierna. To Odyseusz wymyślił konia trojańskiego, w którym ukryli się wojownicy Greccy, a Penelopa pozostała wierna mężowi mimo uciążliwych zalotów innych mężczyzn. Obiecała, że wyjdzie za mąż za któregoś z nich, kiedy utka śmiertelny całun dla Laertesa, swego teścia, jednak każdej nocy pruła to, co utkała w dzień. Myślę, że ideały Odyseusza i Penelopy także są cenne dla ludzi współczesnych. Szczególnie zaś ten drugi, ponieważ Polska dotarła do momentu w swej historii, w którym liczba rozwodów niemal dorównuje liczbie ślubów a przyrost naturalny jest ujemny.
Kolejny ideał, który przytoczę także dotyka natury miłości. Większość herosów była przedstawiona jak wspaniali wojownicy, silni mężowie, powalający największe bestie siłą swych mięśni. Jednak syn boga Apollona i muzy Kaliope, Orfeusz był przeciwieństwem herosów, którzy swą sławę opierali na brutalnej sile. On za to po swych rodzicach odziedziczył talent. Uważany był za najwybitniejszego greckiego śpiewaka, muzyka i poetę. Jednym z jego heroicznych czynów była podróż wraz z Jazonem i Argonautami po złote runo, jednak to nie jego udział w wyprawie zdecydował, iż jest on uważany za ideał kochanka.
Po powrocie do swej rodzinnej Tracji, Orfeusz zakochał się w muzie Eurydyce. Niestety Eurydyka zmarła, ukąszona przez żmiję. Zrozpaczony heros postanowił zejść do Hadesu i wybłagać śpiewem jej powrót do świata żywych. Grał tak pięknie, że wzruszył nawet Erynie, które zaczęły płakać i dały potępionym trochę wypocząć. Hades i Persefona zgodzili się oddać Orfeuszowi żonę pod jednym warunkiem: muzyk będzie szedł przodem, a Eurydykę poprowadzi z tyłu Hermes. Orfeusz miał nie oglądać się za siebie, aż nie wyjdą z Hadesu. Orfeusz nie dotrzymał przyrzeczenia i utracił Eurydykę na zawsze.
Mit o Orfeuszu i Eurydyce kończy się tragicznie, lecz same poświęcenie kochanka dla swej ukochanej jest godne bycia ideałem dla przyszłych pokoleń, bowiem sztuka stawiania miłości ponad wszystko została już dawno zapomniana. Ludzie współcześni jako swój główny priorytet stawiają karierę, nie dbają o potrzeby swego serca. Wystarcza im zaspokojenie swoich czysto materialistycznych potrzeb.
Kolejny zapomniany ideał wiąże się z historią otrzymania przez ludzi ognia. Tytan Prometeusz, syn Japetona, brat Atlasa i Epitemeusza wspiął się na Olimp, po czym wykradł Hefajstosowi tajemnicę ognia i przekazał ją ludziom. Za ten czyn został okrutnie ukarany przez Zeusa. Przywiązano go do do skał Kaukazu. Codziennie przylatywał tam sęp, lub według innej wersji, orzeł Ethon i wyjadał Prometeuszowi wątrobę, która odrastała w nocy. Męka Prometeusza miała trwać 30,000 lat jednak skończyła się po około trzydziestu latach, gdy Herakles zabił orła strzałą z łuku.
Prometeusz jest wzorem dobroczyńcy ludzkości, od jego imienia powstało określenie postawa prometejska. Jest to postawa, która cechuje się poświęceniem jednostki dla dobra ogółu, dla idei.
Postawa Prometusza jest bardzo ważnym ideałem dla społeczeństwa współczesnego. Chociażby, gdy patrzymy na działania naszego parlamentu widzimy, iż żadnej z osób, które zajmują się naprawą Polski nie cechuje postawa prometejska.
I to boli najbardziej.
Na zakończenie przedstawię jeszcze dwa pośledniejsze przykłady na ponadczasowość ideałów starożytnych. Myślę, że każdy z nas widział kiedyś trzy rzeźby: „Wenus z Milo”, „Dyskobol” oraz „Dawid”
Każda z tych rzeźb przedstawia ideał ludzkiego ciała, który obowiązywał w starożytności. Umięśnieni, szczupli, przystojni mężczyźni, oraz piękna kobieta o szerokich biodrach i dużych piersiach. Sądzę, iż, każdy czytając ten opis ma w myślach obraz postaci, która jest współczesnym ideałem, więc niema wątpliwości, iż ten starożytny ideał jest cenny dla człowieka współczesnego.
Mam nadzieję, iż powyższe argumenty nie pozostawiają wątpliwości, iż starożytne ideały są bardzo cenne dla człowieka współczesnego, a co więcej, przez lata ewoluowały, aby pozbyć się cech negatywnych i pozostać nadal aktualnymi.
Doskonałość jest poza naszym zasięgiem, lecz czym by było życie bez ciągłego do niej dążenia….