Nowatorstwo i programowość ballad Adama Mickiewicza

Nurt umysłowy i literacki trwający od Wielkiej Rewolucji Francuskiej do lat czterdziestych XIX wieku nazywany jest romantyzmem (w Polsce datuje się go na okres 1822-1863). Jego nazwa pochodzi od określenia ludzi, którzy przekładają uczucia nad rozum, są wyjątkowo wrażliwi i podatni na zranienia oraz lubują się w mistycyzmie. Romantyzm, posiadający te wszystkie cechy, negował oświeceniową wiarę w poznawalność i harmonię świata. Był pełen buntu i ideologii rewolucji.

Do jednych z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego romantyzmu należy Adam Mickiewicz. Jego pierwszy tom „Poezje”, wydany w 1822 roku w Wilnie, uważa się za początek romantyzmu. Tom zawierał między innymi „Ballady i romanse”, które bardzo wpłynęły na światopogląd Polaków.

Ballada jest gatunkiem epickim, synkretycznym. Łączy epickie opowiadanie oraz narratora z problemami moralnymi i przemyśleniami, charakterystycznymi dla liryki. Mickiewicz w opisanych historiach zawiera głębsze przesłania, propaguje nowy sposób myślenia. Jedną z cech wyróżniających romantyzm jest zainteresowanie ludowością. Mickiewicz w swoich utworach ukazuje ją poprzez zastosowanie języka potocznego, często nieupoetyzowanego oraz wykorzystaniu wierzeń oraz postaci z ludu (bohaterów i gromady ludowej). Ważną rolę odgrywa także moralność. Prawdy maluczkich Mickiewicz przedstawia często jako zakończenia utworów, morały. Z jego ballad dowiadujemy się, że bez zbrodni nie ma kary, nie wolno łamać przysięgi, nie odrzuca się miłości, a ciekawość pusta jest karygodna. Nastrój w utworach buduje natura. Jej odgłosy i wygląd potęgują grozę lub spokój. Przyroda jest także wykonawcą wyroku za przewinienia.
Szczególną balladą jest „Romantyczność”. Zaczyna się ona od słów Szekspira o patrzeniu oczyma duszy. Następnie przedstawiona jest dziewczyna – symbol romantyzmu. Dla niej nie jest ważne to, co podpowiada rozum, ale uczucia. Poprzez otwartość na nowe doznania kontaktuje się ze światem duchów – widzi swojego zmarłego kochanka. Kontrastem jest starzec – oświecenie. Jego punkt widzenia jest ograniczony poprzez naukę i racjonalne myślenie. Twierdzi on, że dziewczyna jest szalona. Potem ujawnia się narrator. Wypowiada on swoją opinię: czucie i wiara jest dla niego ważniejsze niż rozum. Zakończeniem są słowa, które stały się myślą przewodnią dla romantyków: „Miej serce i patrzaj w serce”.

Na temat twórczości Adama Mickiewicza są różne opinie. Jednak, zarówno w tych pozytywnych jak i negatywnych, zauważony jest jego geniusz. Poprzez swoją twórczość zapoczątkował on nową epokę i stał się wzorem dla późniejszych poetów. Moim zdaniem każdy Polak powinien znać jego twórczość i szanować ją, gdyż stała się ona skarbem polskiej kultury.