Polityka bolszewików w stosunku do ludności polskiej.

Polityka radziecka na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej zmierzała do pełnej integracji tych ziem w ramach ZSRR. Wprowadzono zróżnicowane formy terroru oraz indoktrynacji w zależności od potencjalnej siły oporu stawianego nowej władzy. Najcięższe represje spdły na narody posiadające w pełni rozwinięte poczucie tożsamości narodowej - Polaków i Ukraińców, a po czerwcu 1940 roku na narody bałtyckie.

Z polecenia centralnych władz NKWD opracowano odrębne dla każdej republiki radzieckiej, a czasami i narodowości, listy "elementów antysowieckich". Zachowane tajne rozporządzenie komisarza NKWD Litewskiej SRR z 1940 r. nakazywało wciągnąć do ewidencji następujące kategorie osób, które ze względu na swą społeczną i polityczną przeszłość, nastroje szowinistyczne, przekonania religijne i inne są przeciwnikami ustroju:

"a. wszystkich członków partii niekomunistycznych, od anarchistów i trockistów poczynając, a na partiach prawicowych kończąc,
b. wszystkich członków korporacji studenckich, organizacji strzeleckich, młodzieżowych, organizacji sportowych,
c. byłych żandarmów, policjantów, byłych pracowników policji i więziennictwa,
d. byłych oficerów wszystkich armii niesowieckich,
e. byłych ochotników armii 'białych' i innych armii antysowieckich,
f. wszystkich uchodźców, emigrantów politycznych, reemigrantów, repatriantów,
g. wszystkich przedstawicieli firm zagranicznych i pracowników byłych urzędów państwowych,
h. osoby utrzymujące łączność z zagranicą lub z poselstwami i konsulatami państw obcych,
i. byłych pracowników państwowych od referentów wzwyż,
j. byłych pracowników Czerwonego Krzyża,
k. członków stowarzyszeń religijnych, duchownych, personel kościelny i 'aktyw religijny',
l. byłą szlachtę, ziemian, kupców, bankierów, przemysłowców, którzy posługiwali się pracownikami najemnymi, właścicieli przedsiębiorstw, hoteli i restauracji."

Przytoczona lista nie wymienia wszystkich kategorii prześladowanych, jak np. osób schwytanych na próbie przedostania się przez granicę radziecką. Osoby aresztowane skazywano często za lojalną pracę na rzecz Polski, jako 'przestępstwo przeciw rewolucji i interesom proletariatu'. Radzieckie sądy specjalne nie uznawały prawa oskarżonych do obrony. Represje - w postaci deportacji - obejmowały zróżnicowane kategorie osób, które kwalifikowano do jednej z trzech grup:
- 'aresztowani' - osoby skazane na 3-15 lat łagru;
- 'specprzesiedleńcy' - ograniczona swoboda ruchów, ciężkie warunki pracy i obozowe normy żywnościowe;
- 'wolni zesłańcy' - nie zmuszani do pracy, ale zarazem pozbawieni środków do życia.

Regułą było rozdzielanie rodzin, mężczyźni zasilali dwie pierwsze z wymienionych kategorii, kobiety, dzieci i starcy ostatnią.

Przeprowadzone przez władze radzieckie reformy, przejęcie i dewastacja majątku, wymiana pieniędzy i zablokowanie kont, masowy wykup towarów przez ludność napływową, rekwizycje i rabunek indywidualne doprowadziły mieszkańców ziem okupowanych na skraj nędzy. Brakowało podstawowych towarów, jak sól, mydło, cukier, zapałki. Trudności pogłębiał rozwijający się wówczas eksport radziecki do Niemiec. Polityka zatrudnienia w gospodarce radzieckiej wyraźnie dyskryminowała Polaków. Dwukrotnie, wiosną 1940 i 1941 r. , przeprowadzono pobór do Armii Czerwonej. W jej szeregachh przymusowo służyło w tych latach 150 tys. Polaków, dalszych 100 tys. wcielono do specjalnych batalionów budowlanych tzw. 'strojbatów'.

Starannie zacierano ślady polskości. Językiem oficjalnym stał się język 'republikański', ukraiński lub białoruski. Z czasem nasiliły się tendencje rusyfikacyjne. Zamknięto księgarnie i biblioteki polskie, kościoły, kaplice i klasztory zamieniono na magazyny, sklepy lub więzienia. Niszczono obiekty kultu i pamiątki narodowe, rabowano muzea i archiwa. Młodzież szkolna poddana została intensywnej indoktrynacji. W miejsce gimnazjów i liceów wprowadzono tzw. 'dziesięciolatki'. Pod pretekstem braku podręczników zmuszano młodzież do uczenia się w języku rosyjskim.

Współpracujące ścisle z gestapo, NKWD znacznie skuteczniej od swych niemieckich partnerów przenikało w społeczeństwo. Sprzyjały temu ostre konflikty społeczne i narodowościowe.

*"Historia 4. Polska i Swiat Współczesny" - Andrzej Pankowicz, Wa-wa, 1996, WSiP