Media wspomagające edukację nieszkolną

TEMAT: MEDIA WSPOMAGAJĄCE EDUKACJĘ NIESZKOLNĄ




Plan pracy:

1.Wyjaśnienie pojęć media i edukacja.
2.Media jako środki, które uczą i pomagają w nauce, zdobywaniu, uzupełnianiu oraz pogłębianiu wiadomości.
a)na ile, takie media jak prasa, książki, radio, telewizja, komputer i internet mogą wspomóc edukację pozaszkolną?
3.Negatywne skutki korzystania z telewizji i internetu.
4.Wnioski:
a)media jako podstawowe środki w edukacji nieszkolnej, z których korzysta stale wzrastająca liczba dzieci i młodzieży



Pracę swoją chciałabym zacząć od zdefiniowania pojęć: media i edukacja, które są podstawowym jej elementem. Są to pojęcia ściśle ze sobą powiązane w dzisiejszym świecie i w pewnym sensie oddziaływujące na siebie wzajemnie. Pierwsze z tych pojęć – media – są to środki, urządzenia pośrednie pomiędzy nadawcą a odbiorcą przenoszące komunikat, informację. Wśród mediów wyróżnia się mass media, multimedia i hipermedia. Edukacja natomiast to ogół procesów i oddziaływań, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży, stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych. Obecnie upowszechnia się szerokie rozumienie tego terminu jako oznaczającego ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i wychowanie oraz szeroko pojmowaną oświatę.1
Dziecko rozwija się pod wpływem oddziaływania różnych grup społecznych, instytucji, czynników tworzących pozaszkolne środowisko jego życia, czyli poza ramami kształcenia intencjonalnego organizowanego w szkole przez nauczycieli profesjonalnych i wykwalifikowanych. W tym środowisku odbywa się edukacja dziecka, nieszkolna, zwana też równoległą, obejmująca działania zamierzone, planowe jak też samorzutne, okazjonalne. W tej pozaszkolnej przestrzeni życia dzieci i młodzieży tkwi wielki potencjał edukacyjny, który w znacznym stopniu kształtuje postawy i poglądy młodej generacji, ich doświadczenia i świadomość, wpływa na ich orientację życiową, wybór wartości. I tu dziecko ma możliwość poznawania nowych faktów, zjawisk dotyczących różnych dziedzin życia społecznego, nauki, kultury, techniki. Właśnie takie możliwości w edukacji pozaszkolnej dzieci i młodzieży dają media, które niewątpliwie wspomagają edukację. Media tworzą warunki do istnienia szerokiego środowiska edukacyjnego, które jest odczuwalne i ukazuje, że uczyć można się w szkole i w szeroko pojętej pozaszkolnej przestrzeni życia, bowiem współczesne wychowanie jest rezultatem procesów zachodzących w całym społeczeństwie.

Spośród wszystkich ofert edukacyjnych instytucji pozaszkolnych, środki masowego przekazu, czyli media cieszą się największym zainteresowaniem wśród dzieci i młodzieży. Można powiedzieć bez wątpienia, że media nie tylko uczą, ale także rozwijają zainteresowania, poszerzają horyzonty i budują wyobraźnię. Oczywiście najbardziej popularnym środkiem masowego przekazu stał się obecnie komputer i internet, który wyparł telewizję na drugi plan. Nikogo już nie dziwi coraz powszechniejsze wykorzystywanie komputerów praktycznie w każdej dziedzinie życia, dlatego dobrze, że dzieci i młodzież ucząca się mają dostęp do tego typu środków i chętnie uczą się i korzystają z nich, gdyż to w przyszłości sprawi, że będzie im łatwiej znaleźć pracę. Komputer i internet nie są jednak prostym w obsłudze, wyszukiwaniu i zdobywaniu informacji środkiem. Trzeba bowiem przede wszystkim nabyć umiejętność kształcenia się za pomocą komputera i internetu i przenieść główny ciężar z pamięciowego przyswajania wiedzy, jaki nabywa się zazwyczaj w szkole na umiejętność wyszukiwania i analizy informacji. Takie podejście wymaga otwartości i myślenia twórczego.
Dzieci już od najmłodszych lat mają styczność z komputerem a tym samym z klawiaturą, na której szybko uczą się pisać. Niekoniecznie szukają one informacji, często pierwszą rzeczą, jaką robią za pomocą komputera jest rysowanie czy pisanie, a przy tym także zabawa. Wiele dzieci mających w domu komputer, gra w różnego


rodzaju gry edukacyjne, które wymagają myślenia, logiki i strategii. Oczywiście ważną rzeczą w tego typu sytuacjach jest kontrola, zainteresowanie i nadzór rodziców, którzy powinni zawsze wiedzieć, co robi i w co gra ich dziecko.
Niektóre doraźne wpływy w wyszukiwaniu informacji w internecie, pozostawiają
trwalszy ślad w osobowości dzieci i młodzieży aniżeli niektóre zajęcia szkolne. Dzieje się tak dlatego, że osoby te wyszukują dane informacje samodzielnie i bez przymusu tzn. z własnej, nieprzymuszonej woli, dla siebie. Co więcej dzieci i młodzież mogą wspólnie ze znajomymi dzielić się i wymieniać informacjami, jakie znaleźli i zdobyli. Niektóre programy komputerowe jak również telewizyjne oraz strony internetowe, swoją atrakcyjnością oraz aktualnością wiedzy i informacji prowokują ich uczestników do wyboru różnorodnych form pracy i treści kształcących. Wiele programów i stron www., oprócz dostarczania licznych interesujących informacji, uczy lub też utwierdza dzieci i młodzież w przekonaniu, że istnieje kilka sposobów rozumienia rzeczy lub zjawisk, w przeciwieństwie do szkoły, która preferuje zwykle jeden sposób rozumienia wiedzy. Bogata i urozmaicona oferta edukacyjna umożliwia jednostkom lub też grupom wybór programów stosownie do pożądanych i odczuwalnych potrzeb i zainteresowań. Wnosi także wiele wartości obiektywnych, które rozszerzają i wzbogacają kulturowo i oświatowo środowisko życia, co w konsekwencji umożliwia współdziałanie i zrozumienie.
Internet, poza tym, że jest niewyobrażalną „skrzynką” wiedzy, w której można niemal wszystko znaleźć, daje również możliwości komunikowania się, kontaktów z drugą osobą jak również z kilkoma jednocześnie oraz stwarza możliwość edukacji na odległość. Dzieci i młodzież mają możliwość zawierania znajomości przez internet, uczestnictwa w forach internetowych oraz w przesyłaniu listów, czyli tzw. e-maili. Oprócz tego internet służy też jako swojego rodzaju rozrywka i to nie tylko dlatego, że można za jego pośrednictwem, np. słuchać muzyki, ale również dlatego, że osoby z niego korzystające w celu znalezienia informacji na jakiś temat, uważają to za rozrywkę i możliwość porównania wcześniejszych wiadomości na dany temat.
Dzięki komputerom i ich programom, dzieci i młodzież mają także możliwość korzystania i robienia kursów multimedialnych języków obcych, które są ogólnie dostępne na rynku.
Następnym ważnym medium w edukacji nieszkolnej dzieci i młodzieży jest telewizja, często nazywana, szczególnie w rodzinach ubogich czy biednych, jedynym „oknem na świat”. Jest to oczywiście środek, który także wspomaga edukację pozaszkolną. Telewizja z jej wielorakim obrazem świata – światem fikcji i zdarzeń rzeczywistych wtargnęła do mikroświata codziennych spraw poszczególnych ludzi, wtopiona została w codzienność powinności domowych. Nastawienia odbiorcze i intensywność percepcji kształtują się równie w zależności zarówno od cech osobowych telewidza, jak również od konwencji i rodzaju przekazu – jaki to jest program, czy oparty na fikcji czy na dokumencie, czy jest to program lekki, zrozumiały czy ambitny artystycznie. W tym drugim przypadku liczy się zaangażowanie emocjonalne i intelektualne oraz gotowość do przyjęcia prezentowanych idei i treści, w różnym stopniu odnoszonych do sytuacji życiowej teleodbiorcy. Nawet ci sami teleodbiorcy różnie odbierają rozmaite programy telewizyjne.2 Telewizja zawładnęła życiem bardzo wielu dzieci i ich rodziców, podporządkowała sobie rozkład ich zajęć w ciągu dnia, burząc niejednokrotnie jego strukturę, przyciągając i zatrzymując codziennie na wiele godzin członków rodziny przed telewizorem. Dzieciństwo współcześnie żyjących dzieci określane bywa mianem „dzieciństwa telewizyjnego”. Jednak telewizja ma także wiele pozytywnych stron. Daje ona dzieciom szansę poznawania świata, przyswajania wiedzy o nim i uczestniczenia w olbrzymim, światowym procesie socjokulturowym. Telewizja stwarza nie tylko pewne szanse wychowawcze, ale także edukacyjne i poznawcze. Dzięki telewizji i programom, zwłaszcza edukacyjnym i informacyjnym, jakie ona oferuje, dzieci i młodzież poszerzają i uzupełniają swoją wiedzę ogólną o świecie, polityce, nauce i technice. Mogą także obejrzeć ekranizcje lektur szkolnych i porównać je z książką. Daje to możliwość wymiany myśli i zdań nie tylko między rówieśnikami, ale również pomiędzy nauczycielami i uczniami na temat obejrzanego filmu, audycji telewizyjnych i radiowych, reportaży czy przeczytanych książek nadobowiązkowych.3
Radio jest rodzajem mediów, z którego można korzystać i używać niemal zawsze nawet przy wykonywaniu różnych innych zajęć, np. podczas czytania. Przekazywane przez nie bodźce docierają tylko do obwodu świadomości. Słuchacz ustala zwykle nawykowy system wyboru treści, na których koncentruje uwagę.4 Mimo rozwoju telewizji, radio pozostaje niezastąpionym środkiem przekazywania muzyki. Spełnia przede wszystkim funkcję rozrywkową, jednak niewątpliwie także edukacyjną. Intonacja dźwiękowa wzmaga intensywność doznań emocjonalnych odbiorcy. Bezpośrednia transmisja radiowa z meczu sportowego stwarza warunki silniejszego przeżycia aniżeli najlepszy reportaż prasowy czy telewizyjny. Przy tym słuchanie wymaga minimalnego wysiłku, toteż radio daje poczucie bezpośredniości i spontaniczności, której pozbawiona jest lektura. W radiu nierzadko można usłyszeć wiersze czytane nawet przez ich samego autora.
Kolejne media, które pomagają dzieciom i młodzieży w edukacji poza nauką w szkole to prasa i książki. Są to media, które przede wszystkim odgrywają ogromną rolę w nabywaniu umiejętności szybkiego czytania, rozumienia tekstu czytanego, poszerzania i urozmaicania swojego języka oraz gromadzenia wiedzy na temat gramatyki i ortografii. Prasa, a w szczególności dzienniki, informuje na bieżąco o tym, co dzieje się w kraju i za granicą, dzięki czemu dzieci i młodzież lepiej niż za pomocą telewizji mogą utrwalić i zapamiętać przeczytane wiadomości i informacje.
W czasopismach dla dzieci można znaleźć krzyżówki, łamigłówki i rebusy dla nich przeznaczone, które zmuszają do samodzielnego myślenia w ciekawy dla nich sposób. Są tam również obrazki do kolorowania, dzięki którym dziecko rozwija swoją wyobraźnię i uczy się rozróżniać kolory. Młodzież zaś w czasopismach dla nich przeznaczonych może znaleźć wiele porad i wskazówek dotyczących pisania prac, egzaminów i testów na studia i nie tylko. W ten sposób wzbogaca i uzupełnia wiedzę, którą już posiada. Oprócz tego w czasopismach i prasie często znajdują się informacje na temat różnych ciekawych krajów, chorób i sposobach ich leczenia oraz o tym, co dzieje się w świecie kultury i sztuki. Odrębną jakby część prasy stanowi prasa lokalna i regionalna. Takowa cieszy się dużą popularnością i uznaniem wśród mieszkańców danego środowiska, miasta czy regionu, gdyż tylko w niej można znaleźć aktualne wiadomości i informacje o tym, co dzieje się w najbliższym otoczeniu danej grupy czy społeczności.
Książki są chyba najbardziej pobudzającą wyobraźnię formą mediów. Dla dzieci bajki i baśnie są prawdziwą skarbnicą mądrości, uczą także samodzielnego czytania i rozumienia tekstu, który się czyta. Młodzież interesują zwłaszcza książki naukowe, z których mogą się dowiedzieć czegoś więcej na jakiś temat lub też uzyskać całkiem nowe informacje, których nie ma w podręcznikach szkolnych. Młodzież często i chętnie też czyta opowieści, powieści przygodowe, kryminały, autobiografie a także poezję. To wszystko ma oczywiście pozytywny wpływ na edukację nieszkolną i owocuje tym, że łatwiej jest później napisać pracę czy jakieś wypracowanie. Dzięki czytaniu na przykład poezji, młodzież poznaje i uczy się środków stylistycznych.

Niestety nie wszystkie media, które tu przedstawiłam mają tylko pozytywne strony i pozytywnie oddziałują na osoby z nich korzystające. Mam tu na myśli oczywiście internet i telewizję. Nie ulega wątpliwości, że są one bardzo pomocne i przydatne w edukacji odbywającej się poza szkołą, jednak mają swoje wady i należy z nich korzystać z rozsądkiem i umiarem. O zagrożeniach można mówić wtedy, gdy zajęcia i czynności wykonywane przez dzieci i młodzież poza szkołą wywołują potencjalne lub rzeczywiste ujemne, niekorzystne zmiany w rozwoju i edukacji dziecka oraz w życiu jego rodziny. Przede wszystkim istnieje ogromne niebezpieczeństwo i możliwość uzależnienia się od internetu czy telewizji, a nawet od obu tych środków. Dzieci i młodzież godzinami przesiadująca przed szklanym ekranem telewizora bądź monitora, może uzależnić się od niego, co w konsekwencji doprowadzi między innymi do tego, że pierwszą rzeczą, jaką będzie robiła wstając po nocy, czy wracając ze szkoły, to właśnie włączenie szklanego ekranu. Taka osoba będzie zapominała o podstawowych i niezbędnych czynnościach, jakie powinna wykonywać na co dzień, nie będzie też w stanie normalnie funkcjonować. Innym zagrożeniem płynącym z nieumiejętnego lub też niewłaściwego korzystania z internetu i telewizji jest ogólna demoralizacja dzieci i młodzieży. To właśnie środki społecznego przekazu, filmy wideo, niewłaściwe gry komputerowe, anteny satelitarne, przybliżają odbiorcom ten kolorowy, beztroski i syty, a równocześnie okrutny, pełen gwałtu i przemocy świat, który jest w zasięgu ręki, przedzielony od odbiorcy tylko szybą ekranu telewizora. A na tym ekranie (oprócz scen wartościowych) jest coraz więcej seksu, przemocy, agresji i swobody, coraz więcej ociekających krwią filmów, coraz więcej brutalnych i jednocześnie „kosmicznie ogłupiających” scen oglądanych przez telewidzów, jest tam także idealny instruktaż bardzo często o charakterze demoralizującym (np. filmy kung-fu i sztuki wojennej są idealnym instruktażem przemocy). Dzieci i młodzież (a także dorośli) uczą się przemocy i w konsekwencji podejmują próby naśladownictwa, by dominować nad innymi.5 Dzieci, które zbyt dużo czasu spędzają przed telewizorem, stają się obojętne na problemy i cierpienie innego człowieka, często są zalęknione, bojaźliwe i nadmiernie pobudliwe, ale także rozleniwiają się, stają się bierne intelektualnie, społecznie i fizycznie, często stają się osamotnione przed ekranem telewizora. Telewizja bardzo wyraźnie ogranicza czas na rozmowy rodzinne, kontakty bezpośrednie rodziców i dzieci, wspólne spacery, wyjazdy, spotkania itp. Dzieci coraz mniej czasu poświęcają na pracę na rzecz rodziny, domu, gospodarstwa domowego, mniej czasu przeznaczają na zabawy z rówieśnikami, co prowadzić może w konsekwencji do pewnych nieprawidłowości w rozwoju społecznym dziecka. Telewizja i internet wykorzystywane nieracjonalnie ograniczają czas na zajęcia hobbistyczne. Powodują także to, że inne środki masowego przekazu jak: książka, czasopisma, gazety, radio, kino schodzą na plan dalszy lub są całkowicie wyeliminowane. Telewizja i internet ograniczają także wyobraźnię dziecka, powodują zubożenie słownictwa wśród dzieci i młodzieży oraz utrwalają fotograficzne, nie zawsze rzeczywiste postrzeganie świata. Media te wywołują także negatywne wpływy treści przekazu na sferę poznawczą dzieci jak również młodzieży. Powodują u nich natłok informacji, bezkrytycznie przyjmowany fałszywy obraz świata, niezrozumienie przekazu. Z internetem wiąże się jeszcze jeden problem i niebezpieczeństwo. Chodzi tu mianowicie o kontakty i znajomości zawierane na różnego typu „czatach” czy na „gadu-gadu”. Należy pamiętać, że nigdy nie wiadomo do końca, kto jest „po drugiej stronie”, z kim tak naprawdę się rozmawia. I w tym przypadku rodzice powinni być czujni i zainteresować się tym, z kim się kontaktuje ich dziecko. Oczywiście internet i telewizja wywołują niepożądane skutki zdrowotne. Nieracjonalny, nieprawidłowy zakres kontaktów dziecka z telewizją (np. oglądanie programów późno wieczorem, programy dla dorosłych, obfitujące w sceny przemocy), prowadzić może do niebezpiecznych i groźnych dla prawidłowego rozwoju dziecka skutków (nieprawidłowy rozwój fizyczny, zakłócenia i niekorzystne zmiany w sferze poznawczej, emocjonalnej i motywacyjnej osobowości dziecka). Codzienny, wielogodzinny kontakt dzieci z telewizją i komputerem budzi niepokój wśród lekarzy i powinien także budzić wśród rodziców tych dzieci. Zbyt długie przesiadywanie bowiem przed ekranem powoduje przede wszystkim psucie się wzroku. Ograniczanie czasu na zabawy i gry ruchowe, wpływa ujemnie na układ kostny, a co za tym idzie wady postawy, nieprawidłowości rozwoju psychoruchowego (zapadnięta klatka piersiowa, zaokrąglone plecy, zwiotczałe mięśnie, obniżenie sprawności fizycznej, skoliozy, zmniejszenie się masy mięśni, otyłość, zaburzenia przemiany materii-wysoki cholesterol). Wraz z rozwojem mass mediów pojawił się wzrost schorzeń alergicznych, gdyż te media nadmiernie przeciążają narządy zmysłów.
Jak widać jest bardzo wiele negatywnych skutków i oddziaływań mediów na osoby, które z nich korzystają. Należy więc pamiętać, że oczywiście są one środkami bardzo wspomagającymi edukację nieszkolną, jednak niosą też wiele niebezpieczeństw.

Edukacja nieszkolna obejmuje w swoim zakresie wszystkie ośrodki, placówki, instytucje, organizacje i stowarzyszenia, w których dzieci i młodzież może uczyć się, zdobywać nowe doświadczenia, kształtować swój charakter, osobowość i stosunki międzyludzkie, a przy tym odpoczywać i dobrze się bawić. Jednym słowem instytucje te tworzą pozaszkolne środowisko rozwojowe.6 Każda z tych instytucji wpływa w jakimś stopniu lub ma potencjalne możliwości wpływania z pożytkiem na edukację i kulturę dzieci i młodzieży poza nauczaniem i wychowywaniem w szkole. Do tych wszystkich elementów edukacji nieszkolnej należą także media, które w obecnej rzeczywistości zdominowały tę formę edukacyjną. Media są podstawowymi środkami w edukacji pozaszkolnej, z których korzysta coraz większa liczba osób. Przekazują treści poznawcze, przyzwyczajają do samodzielnego myślenia i działania, kształtują sposób myślenia, przeżywania, zachowania się i działania oraz wiedzę teoretyczną i praktyczną. Należy jednak pamiętać, że rozwój osobowości człowieka jest zależny od całokształtu zachowania się ludzi w najbliższym otoczeniu, stwarzanej przez nich sytuacji i środowiska, reprezentowanych przez nich wartości oraz od funkcjonowania całkowitego systemu oświaty i wychowania.









Bibliografia

Gajda J., Telewizja młodzież kultura, WSiP, Warszawa 1987.
Izdebska J., Rodzina - dziecko – telewizja. Szanse wychowawcze i zagrożenia., Trans Humana, Białystok 2000.
Juszczyk S. (red.), Komunikacja interakcyjna człowieka z komputerem, Impuls, Kraków 2000.
Kłoskowska A., Kultura masowa, PWN, Warszawa 1980.
Malec T. Cz. (red.), Od podstaw do zastosowań – edukacyjna funkcja internetu, Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Olsztynie, Olsztyn 2001.
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny., Warszawa 2004.
Trempała E., Panorama pedagogiki społecznej, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1997.