Części mowy odmienne i nieodmienne

Części odmienne
- rzeczownik,
- przysłówek,
- przymiotnik,
- zaimek przysłowny,
- czasownik,
- przyimek,

Części nieodmienne
- liczebnik
- spójnik,
- zaimek: wykrzyknik,
- rzeczowy; partykuła.
- przymiotny;
- liczebny.

Rzeczownik odpowiada na pytania kto? co? Odmienia się przez przypadki, liczby i rodzaje.
Mianownik kto? co? Liczba pojedyncza i mnoga.
Dopełniacz kogo? czego? Rodzaj męski, żeński, nijaki w liczbie
Celownik komu? czemu? pojedynczej.
Biernik kogo? co? Rodzaj niemęskoosobowy i męskoosobowy w
Nadrzędnik z kim? z czym? Liczbie mnogiej.
Miejscownik o kim? o czym?
Wołacz o!

Przymiotnik odpowiada na pytanie jaki? jaka? jakie? czyj? czyja? czyje? który? która? które?
Odmienia się przez stopnie, przypadki, liczby,rodzaje.
Stopnie: równy, wyższy i najwyższy (np. dobry, lepszy, najlepszy lub zły, gorszy, najgorszy).

Czasownik odpowiada na pytanie co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie?
Odmienia się przez osoby, liczby, rodzaje, czasy, tryby, strony i tzw. aspekty.
Czasowniki dzielą się na dokonane i niedokonane.

Przykład:
Pisać – bezokolicznik (forma bezosobowa)
czas przeszły czas teraźniejszy czas przyszły
napisałam piszę napiszę
(czasownik dokonany) (czas niedokonany) (czasownik dokonany)
pisałam będę pisała
(czasownik niedokonany) (czasownik niedokonany)

Czasownik dokonany informuje nas o czynności, która została zakończona lub zostanie zakończona.
Czasownik niedokonany informuje nas o czynności, która albo nie została jeszcze dokonana, albo ona cały czas trwa, albo będzie się odbywała w przyszłości, ale ja nie wiem czy ona się dokona.
Czasownik w czasie teraźniejszym występuje tylko jako czasownik niedokonany.

Przykład:
Mówić
mówiłam mówię będę mówiła
(czasownik niedokonany) (czasownik niedokonany) (czasownik niedokonany)
powiedziałam powiem
(czasownik dokonany) (czasownik dokonany)

Osoby liczby pojedynczej ja, ty, on, ona, ono
Osoby liczby mnogiej my, wy, oni, one.
Czas przyszły, przeszły i teraźniejszy.
Tryb oznajmujący, przypuszczający i rozkazujący.

Przykład:
Pierwsza osoba liczy pojedynczej, rodzaju żeńskiego, czas teraźniejszy.
Piszę
Tryb oznajmujący - piszę
Tryb przypuszczający - pisałabym
Tryb rozkazujący – nie ma trybu rozkazującego dla pierwszej osoby ani dla liczby pojedynczej, ani mnogiej.

Druga osoba liczby pojedynczej, rodzaju żeńskiego.
Tryb oznajmujący - piszesz
Tryb przypuszczający - ty pisałabyś
Tryb rozkazujący – ty pisz

Druga osoba liczby mnogiej
Tryb oznajmujący – wy piszcie
Tryb przypuszczający – wy pisalibyście
Tryb rozkazujący – piszcie

Strony bierna, czynna i zwrotna (się, siebie, sobie).

Przykład:
Czynna: matka myje córkę
Bierna: córka jest myta przez matkę
Zwrotna: córka myje się
Nie zawsze można utworzyć stronę zwrotną, np. mechanik naprawia samochód (str. czynna), samochód jest naprawiany przez mechanika (st. Bierna), nie ma strony zwrotnej bo samochód sam się nie umyje.

LICZEBNIK
Liczebnik odpowiada na pytanie ile? który z kolei?
Odmienia się tak jak rzeczownik przez przypadki, liczby, rodzaje.
Liczebniki dzielą się na porządkowe, zbiorowe, główne, ułamkowe i nieokreślone.
Liczebniki główne np.: 1,2,3,410.
Liczebniki porządkowe odpowiadają na pytanie który z kolei? np..: pierwszy, drugi, trzeci.
Liczebniki zbiorowe np.: dwunasty, osiemnasty, dwoje, troje, dziesięcioro.
Liczebniki nieokreślone np.: kilka, kilkanaście.

ZAIMEK
Rzeczowny odpowiada na pytanie kto? co? np. on (zamiast chłopiec) ona (zamiast dziewczyna).
Przymiotny odpowiada na pytanie jaki? jaka? jakie?
Liczebny odpowiada na pytanie ile? który z kolei?

PRZYSŁÓWEK odpowiada na pytanie jak? kiedy? gdzie? Np.: ciemno wczoraj, na ulicy.

Zaimek przysłowny odpowiada na pytanie jaki? kiedy? Gdzie?

PRZYIMEK (pod, nad, przy, z, ze, po).
Na stole – połączenie przyimka z rzeczownikiem to wyrażenie przyimkowe.
Przyimek nie ma pytań.

SPÓJNIK (i, oraz, albo, lecz, ponieważ, dlatego).
Łączy dwa wyrazy albo dwa zdania pojedyncze.
Nie ma pytań.

WYKRZYKNIK (ach, och, ale, o).
Wykrzyknik nie ma pytań.

PARTYKUŁA (-by, -bym, -byśmy, -byście, -byś, -że, -ż, nie, chyba, li) np.: chodźże, czyż, li oznacza czy.