Podstawowe pojęcia z biomedyki

Komórka - najmniejsza autonomiczna jednostka żywej materii zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych: przemiany materii, wzrostu i rozmnażania. Jest to przestrzeń otoczona białkowo-lipidową błoną komórkową. Wewnątrz tej przestrzeni znajduje się tzw. protoplazma oraz szereg wewnętrznych organelli pełniących rozmaite funkcje życiowe komórki. Wiele organelli jest otoczone własnymi błonami lipidowymi oddzielającymi je od cytoplazmy. Sądzi się, że pierwsze "twory" z możliwością do samopowielania pojawiły się ok. 3,5 mld lat temu w okresie archaiku. Są to tzw. prakomórki. Komórka może stanowić samodzielny organizm jednokomórkowy lub może być elementem składowym organizmu wielokomórkowego. Budowy komórkowej nie mają jedynie wirusy, ale w związku z tym nie wykazują oznak życia poza komórkami żywicieli. Komórki różnych organizmów wykazują znaczne różnice, zarówno morfologiczne jak i biochemiczne. Osobnym problemem jest też istnienie komórek wtórnie uproszczonych - takich jak np. czerwone ciałka krwi ssaków, które nie posiadają jądra komórkowego, choć są niewątpliwie komórkami eukariotycznymi. Ciało ludzkie składa się z około 220 typów komórek i tkanek. Tkanka - to zespół komórek i ich wytworów (substancja międzykomórkowa) o podobnym pochodzeniu, budowie, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki występują u zwierząt tkankowych (tkanki zwierzęce) oraz u roślin wyższych (tkanki roślinne). Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów. Dział biologii zajmujący się tkankami to histologia. Lizosomy - niewielkie (0,05-0,5 μm) pęcherzyki zawierające enzymy rozkładające białka, kwasy nukleinowe, węglowodany i tłuszcze. Łącznie w lizosomach jest obecnych ok. 40 hydrolaz W lizosomie zachodzi nie tylko proces trawienia komórkowego wchłoniętych pokarmów, ale także rozkład niepotrzebnych już cząsteczek. Błona lizosomów zawiera liczne monotopowe glikoproteidy (o długich łańcuchach i dużej ilości kwasów sialowych), liczne pompy protonowe oraz liczne białka przenośnikowe. Wewnątrz lizosomu utrzymywane jest pH na poziomie ok. 5. Rodzaje lizosomów: trawienne- rozkład substancji, magazynują substancje, rozkład obumarłych składników cytoplazmy. Pęcherzyki zawierające organelle przeznaczone do degradacji nazywa się pęcherzykami sekwestralnymi. W lizosomach rozkładane są na ogół białka długowieczne, w odróżnieniu od proteosomów.
Mitochondrium - (w liczbie mnogiej Mitochondria) - organellum komórki eukariotycznej pochodzenia endosymbiotycznego, w którym zachodzą procesy będące głównym źródłem energii (w postaci ATP) dla komórki, w szczególności proces fosforylacji oksydacyjnej. Mitochondria posiadają własne geny oraz rybosomy, kodujące jednak nieznaczną część ich białek, u ssaków szacowaną na 5%, u wielu "prymitywnych" eukariotów jednak znacznie większą. Przeciętna komórka eukariotyczna zawiera kilkadziesiąt do kilkaset tysięcy mitochondriów. Przyrost ich ilości jest możliwy dzięki zdolności tego organellum do podziału, przebiegającego podobnie jak podział wolno żyjących bakterii. Budowa mitochondrium to dwie błony białkowo-lipidowe, zewnętrzna i wewnętrzna. Błona wewnętrza tworzy "grzebienie" mitochondrialne, na których zaczepione są enzymy łańcucha oddechowego (układ cytochromów, koenzymów i na jego końcu syntaza ATP). Wewnętrzna błona mitochondrialna jest nieprzepuszczalna, transport przez nią zachodzi na zasadzie czułenek (np. karnitynowe dla kwasów tłuszczowych), co umożliwia wytworzenie gradientu protonowego niezbędnego do działania łańcucha oddechowego. Wnętrze wypełnione jest matriks mitochondrialną- macierz mitochondrialna jest to pewien rodzaj żelu - wodnego roztworu białek i metabolitów zużywanych na potrzeby mitochondrium. Białkami wewnętrznymi mitochondrium sa wszystkie enzymy beta oksydacji kwasów tłuszczowych, cyklu Krebsa, syntezy steroidów itp. Hominidy - Człowiekowate (Hominidae) - hominidy - to rodzina z rzędu naczelnych, pochodząca z Afryki, do której zalicza się dwie podrodziny: Ponginae i Homininae. Do pierwszej zalicza się tylko jeden rodzaj - orangutan, do drugiej zalicza się 3 rodzaje żyjące współcześnie i kilka wymarłych. Do żyjących współcześnie zaliczamy rodzaje: szympans, goryl i człowiek. Według niektórych systematyków rodzinę człowiekowatych należy zaliczy cztery podrodziny: Ponginae, Gorillinae, Paninae i Homininae. Inni z kolei do człowiekowatych zaliczają jedynie człowieka i wymarłe gatunki blisko spokrewnione z człowiekiem. Według tych systematyków człowiekowate wraz z małpami człekokształtnymi (Pongidae) tworzą nadrodzinę człekokształtnych (Hominoidae) lub wraz z małpami człekokształtnymi i makakakowatymi (Cercopithecidae) tworzą podrząd małp wąskonosych (Cercopithecoidae). Ontogeneza - (ang. Ontogeny/ontogenesis or morphogenesis) opisuje powstawanie i rozwój organizmu od stadia zapłodnionego jaja do śmierci. Składa się z faz: zygota, bruzdkowanie i gastrulacja. Ontogeneza jest badana przez biologię rozwojową. Chłonka inaczej limfa to płyn tkankowy, który spływa do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Chłonka rozprowadza po organizmie limfocyty zabierane z węzłów chłonnych. Bierze także udział w transporcie tłuszczów pokarmowych, stąd lekko żółtawe zabarwienie, ta część limfy rozpoczyna bieg od jelita cienkiego. Pełni istotną rolę w mechanizmach obronnych organizmu przed zakażeniami, ponieważ bakterie, a nawet komórki nowotworowe, zanim dostaną się z tkanek do krwi, zostają zatrzymane w węzłach chłonnych. Dymorfizm płciowy - jeden z rodzajów dymorfizmu. Mówimy o dymorfiźmie płciowym, gdy występuje różnica w wielkości i kształcie ciała i (lub) ubarwieniu samców i samic. Dymorfizm płciowy o różnym natężeniu jest powszechny wśród zwierząt. Dymorfizm płciowy jest widoczny u wielu grup zwierząt. U ssaków wyraża się większymi rozmiarami samców oraz czasem obecnością dodatkowych cech, takich jak np. rogi, tylko u jednej z płci. Dymorfizm jest też widoczny u ptaków (głównie różnice ubarwienia) oraz innych kręgowców. Dymorfizm jest bardzo silny wśród niektórych grup owadów, szczególnie owadów społecznych.U ludzi dymorfizm płciowy, nieznaczny w okresie niemowlęcym, wyraźniejszy w wieku przedszkolnym i szkolnym, zaznacza się bardzo wyraźnie w okresie pokwitania. Składa się na to przede wszystkim wyższy wzrost u płci męskiej, a wiekszy rozrost miednicy i bardziej sośne ustawienie panewek biodrowych u dziewcząt; większy rozrost pasa barkowego oraz dłuższe kończyny u chłopców,a rozrost gruczołów sutkowych i obfitsza tkanka tłuszczowa podskórna u dziewcząt (głównie na udach i biodrach). odma piersiowa - jest to przedostanie się powietrza atmosferycznego lub innych gazów w obręb tkanek lub jam ciała, gdzie w prawidłowo gazy te nie występują. Odma może wystąpić na skutek urazu, pojawić się samoistnie lub też może zostać wykonana celowo w trakcie zabiegu medycznego. Odma opłucnej - jest to wtargnięcie powietrza lub innych gazów do jamy opłucnej spowodowane najczęściej uszkodzeniem miąższu płucnego lub przedziurawieniem ściany klatki piersiowej. Odma opłucnowa jest jednym ze stanów nagłych i jako taka wymaga niezwłocznej interwencji chirurgicznej. Wyróżniamy: odmę zamkniętą, odmę otwartą, odmę zastawkową, samoistną, pourazową. żyła - (łac. venae) to wszystkie naczynia krwionośne prowadzące krew do serca bez względu na to czy jest to krew utlenowana (tętnicza) czy nieutlenowana (żylna). Większe żyły: żyła główna górna i dolna vena cava superior et inferior, żyła nieparzysta, nieparzysta krótka i nieparzysta dodatkowa vena azygos, hemiazygos, hemiazygos ascessoria, żyła wrotna vena porte, żyła szyjna vena jugularis. Żyły krążenia wielkiego dzielimy na 2 grupy : - ż. głębokie (towarzyszące tętnicom) - ż. skórne (niezależne od tętnic) synapsa - to miejsce stykania się ze sobą błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki - nerwowej lub np. mięśniowej. Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale substancji o charakterze neurohormonu - mediatora synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy elektryczne). Wyróżnia się synapsy nerwowo-nerwowe, nerwowo-mięśniowe i nerwowo-gruczołowe. Połączenia między synapsami:
nerwowo-nerwowe- połączenie między dwoma komórkami nerwowymi;
nerwowo-mięśniowe- połączenie między komórką nerwową i mięśniową;
nerwowo-gruczołowe- połączenie między komórką nerwową i gruczołową;
nerwowo-płytkowe- połączenie komórek nerwowyh z narządem generującym prąd np. u ryb.
wymioty - (łac. vomitus, emesis) - wydostanie się na zewnątrz treści pokarmowej z żołądka (bądź nawet z dwunastnicy poprzez przełyk spowodowane nagłymi skurczami mięśni brzucha i przepony. Są skutkiem pobudzenia ośrodków wymiotnych tworu siatkowatego w rdzeniu przedłużonym, zwykle przez impulsację aferentną z żołądka i jelit. Można je również wywołać mechanicznym podrażnieniem podniebienia miękkiego. Często towarzyszą one bólom trzewnym (kolka powodowana kamicą żółciową lub nerkową), na zasadzie odruchu. Często są poprzedzone nudnościami. Sprzyja im przepełnienie żołądka. Pewne leki (np. morfina) pobudzają ośrodki wymiotne. Przyczyny: choroby układu pokarmowego, refluks żołądkowo-przełykowy, zatrucia pokarmowe, posocznica, choroba lokomocyjna, przejedzenie, choroby OUN, ostre zapalenie ucha środkowego, zakażenia układu moczowego, zatrucia, skutki uboczne stosowania niektórych leków, ciąża
defekacja - jest medycznym określeniem na wydalanie kału przez człowieka, czyli innymi słowy na wypróżnienie się przez niego. Defekacja jest procesem rozluźnienia zwieracza odbytu. Powoduje to wydalenie stolca w konsystencji stałej lub rzadkiej (patrz luźne stolce, biegunka). Wracając jednak do defekacji. Proces ten wywołuje ogólne rozluźnienie i często połączony jest z oddaniem moczu.
dendryt - element neuronu, rozgałęziona (zazwyczaj) struktura, przenosząca sygnały otrzymywane z innych neuronów przez synapsy do ciała komórki, której jest częścią. Funkcje dendrytów:
*przejmują informacje z receptorów (zgodnie z kierunkiem ) od receptorów do ciała komórki. *AKSON (neuryt) przekazuje informacje dalej, w kierunku: od ciała komórki do narządu wykonawczego bądź zakończenia synaptycznego akson - to element neuronu, odpowiedzialny jest za przekazywanie informacji z ciała komórki do kolejnych neuronów lub innych komórek (np. komórki mięsinowej). Neuryt może być osłonięty osłonką wypustek nerwowych. Neuryt jest z reguły dłuższy niż pozostałe połączenia nerwowe (dendryty) pomiędzy neuronami. owulacja - jajeczkowanie to proces polegający na wytwarzaniu gamet żeńskich zdolnych do zapłodnienia - komórek jajowych w jajnikach. U ssaków zachodzi przy tym pęknięcie pęcherzyka Graafa oraz wydzielenie hormonu hamującego następną owulację, która u większości kręgowców odbywa się w regularnych cyklach.Rozpoczęcie owulacji spowodowane jest przez hormon gonadotropowy, wydzielany przez przysadkę mózgową. Przebieg owulacji uwarunkowany jest również czynnikami zewnętrznymi.U człowieka owulacja występuje co ok. 28 dni. ejakulacja - jest to wytrysk nasienia (spermy) z dróg rodnych samca. Porcja nasienia wytryskiwana w trakcie ejakulacji nazywana jest ejakulatem. Wytrysk u mężczyzny poprzedzony jest skurczem mięśni gładkich w wewnętrznych narządach płciowych - skurcze te powodują przemieszczanie się nasienia do cewki moczowej. Wydalenie na zewnątrz nasienia z cewki moczowej następuje w wyniku skurczu mięśnia opuszkowo - jamistego. Skurcze te trwają kilka sekund i powtarzają się w odstępach ok. 0,8 sekundy. Po kilku silnych skurczach intensywność ich zmniejsza się. Ejakulacji towarzyszy uczucie orgazmu. menopauza - przekwitanie (menopausa, climacterium, climax) właściwie klimakterium - etap przejściowy w życiu kobiety, pomiędzy wiekiem prokreacyjnym a początkiem starzenia się. Menopauza jest to ostatnia miesiączka, po której następuje co najmniej 6-miesięczna przerwa. Jest związana z ustawaniem czynności gonad. Następuje przeciętnie w wieku 45 - 55 lat i trwa 1-2 lata. Ustanie miesiączkowania jest poprzedzone okresem, gdy staje się ono nieregularne. Zmiany obejmują przede wszystkim ustanie jajnikowej syntezy estrogenów oraz progesteronu. Brak anabolicznych efektów estrogenów prowadzi przede wszystkim do zrzeszotnienia kości ( osteoporozy ). Dla okresu menopauzy typowe są głębokie zaburzenia regulacji układu autonomicznego, również zmiany w sferze emocjonalnej i zmiany zachowania. nekrofilia - jest to dewiacja seksualna polegająca na zaspokajaniu popędu płciowego przez spółkowanie z umarłymi. Nazwa nekrofilia została wprowadzona przez H. Guislaina w połowie XIX w. (1) Jest szczególnym przypadkiem fetyszyzmu, w którym rolę fetysza odgrywają zwłoki ludzkie. (2) Dewiacja ta może być skojarzona ze skłonnościami sadystycznymi i występować w postaci wampiryzmu. (3) Trzecią grupę osób, u których można diagnozować nekrofilię są osoby zawodowo kontaktujące się ze zwłokami, dla których profanacja zwłok może być wynikiem głodu seksualnego lub zastępczym działaniem seksualnym. Rysy nekrofilne mogą przejawiać się w skłonności do praktyk ze śpiącymi lub nieprzytomnymi (cechy tanatofilii). Profanacja zwłok w celach seksualnych może wiązać się także z: alkoholizmem, deficytem intelektualnym oraz zaburzeniami psychicznymi (jak schizofrenia czy nerwica natręctw). gerontofilia - to parafilia polegająca na osiąganie satysfakcji seksualnej w związku z osobami w wieku starczym. Dotyczy to także grupy dzieci, które fascynują się budową ciała osób dorosłych i inicjują z nimi zabawy seksualne. Gerontofilia, podobnie jak pedofilia może ujawnić się od najwcześniejszych lat. kariotyp - kompletny zestaw chromosomów komórki somatycznej organizmu. Kariotyp jest cechą charakterystyczną dla osobników tego samego gatunku, tej samej płci oraz dotkniętymi tymi samymi abberacjami chromosomowymi (albo całkowicie zdrowymi).W kariotypie wyróżnia się autosomy (u człowieka 22 pary) oraz chromosomy płci. Kariotyp przedstawiany jest graficznie na idiogramach, zwykle w czasie metafazy mitozy. chromosom - forma organizacji materiału genetycznego wewnątrz komórki, będąca interfazową postacią chromatyny. Chromosomy wystepują w formie mikroskopijnej struktury w której wewnątrzu jest przechowana informacja genetyczne w postaci genów. U organizmów prokariotycznych materiał genetyczny zgromadzony jest w postaci pojedynczej, kolistej, nieosłoniętej cząsteczki DNA, natomiast u organizmów eukariotycznych jest on podzielony na kilka (lub więcej) liniowych cząsteczek, zbudowanych z kompleksu DNA i białek histonowych). Locus (l. mnoga loci) to miejsce na chromosomie gdzie zlokalizowany jest gen. Chromosomy dzielą się na autosomy - zawiadujące dziedziczeniem cech nie sprzężonych z płcią, oraz chromosomy płciowe - czyli allosomy lub heterosomy, których obecność przejawia się u konkretnej płci i w wielu przypadkach determinuje ją. Liczba chromosomów może być różna (np. 1 para) aż do 100 par, ale zazwyczaj wynosi kilka do kilkudziesięciu par (4 pary u muszki owocowej, 20 par u myszy, 23 pary u człowieka). Liczba autosomów jest cechą charakterystyczną gatunku, a jej fluktuacje prowadzą do powstawania nowych (patrz: specjacja). Komórki mogą być: haploidalne - zawierać pojedynczą kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów własnej płci w odpowiedniej ilości, diploidalne - zawierać podwójną kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów własnej płci w odpowiedniej ilości. U gatunków rozmnażających się bezpłciowo każda komórka organizmu ma tę samą liczbę chromosomów. allel - jest to jedna z wersji genu w określonym locus na danym chromosomie homologicznym. Dany allel może mieć charakter dominujący (oznaczany zwyczajowo wielką literą i kursywą: A) lub recesywny (oznaczany: a). W komórce somatycznej (co najmniej diploidalnej) allel dominujący będzie się silniej ujawniał (dominował) niż allel recesywny. Przyjęło się, że allele jednego genu oznacza się różnymi wariantami tej samej litery: A i a, IA, IB, i0 itp. Allele tego samego genu różnią się zwykle mutacją w postaci jednego lub większej liczby nukleotydów; nie wykluczone są mutacje wsteczne, likwidujące zmianę. W puli genowej populacji może występować wiele alleli tego samego genu. W organizmie diploidalnym zazwyczaj występują tylko dwa. Różniące się odcinki DNA zalicza się do alleli tego genu, gdy: 1.nie ulegają rekombinacji podczas mejozy (bo są w tym samym locus), 2. w postaci zmutowanej nie ulegają komplementacji w organizmie diploidalnym. W najnowszych publikacjach nazwę "allel" stosuje się wymiennie z nazwą "gen", co wiąże się z faktem, że praktycznie każdy gen występuje w co najmniej dwóch postaciach. fenotyp - (gr. phainomai - przejawiam; typos - wzór, norma) to ogół cech organizmu. Charakterystyka fenotypu tworzona jest przez ekspresję genów. genotyp - Genotyp jest to skład genetyczny danego organizmu. Można go wyrazić symbolicznie za pomocą oznaczeń aa, AA lub Aa, gdzie aa i AA oznaczają homozygotę pod względem tego genu, a Aa oznacza heterozygotę. Przykład: świnki morskie o genotypach BB i Bb są podobne fenotypowo, to znaczy obie mają czarną sierść. Po skrzyżowaniu świnki czarnej BB ze świnką brązową (homozygotą bb) otrzymuje się osobniki wyłącznie czarne (heterozygoty Bb). Jednakże po skrzyżowaniu heterozygotycznej świnki czarnej Bb z homozygotą recesywną bb otrzymuje się osobniki dwóch kolorów: czarne (Bb) i brązowe (bb). Metoda krzyżowania z homozygotą recesywną jest najprostszą metodą badania genotypu. Jest to tak zwane krzyżowanie testowe, stosowane od dawna w hodowli zwierząt i roślin użytkowych. plejotropia - Cytokiny, określane także mianem lokalnych hormonów układu odpornościowego, są cząsteczkami białkowymi wpływającymi na wzrost, proliferację i pobudzenie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej oraz komórek hemopoetycznych. Cytokiny mogą wybiórczo pobudzać odpowiedź komórkową lub humoralną, co w połączeniu z ich ilością (ponad 100 opisanych cytokin i wciąż odkrywane nowe) powoduje, że powstaje niezwykle skuteczny, ale także bardzo skomplikowany i czuły system powiązań pomiędzy komórkami układu odpornościowego, tzw. sieć cytokin. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że cytokiny wpływają nie tylko na leukocyty, ale także na inne komórki organizmu, stymulując powstawanie gorączki, regulując morfogenezę komórek i tkanek, czy też biorąc udział w procesach patologicznych działając cytotoksycznie. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę oddziaływania pomiędzy cytokinami. Te i inne fakty nakazują spojrzeć na cytokiny nie tylko jako na białka działające lokalnie, ale także jako na grupę cząsteczek o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania organizmu. stężenie pośmiertne - rigor mortis - sztywność mięśni występująca jako efekt koagulacji (ścięcia się białek) mięśni poprzez gromadzący się kwas mlekowy (metabolit szlaku beztlenowego - ustanie dopływu tlenu do tkanek poprzez ustanie krążenia krwi). Dotyczy mięśni szkieletowych oraz mięśnia sercowego, napięcie mięśni stroszycieli włosów powoduje efekt tzw. "gęsiej skórki'. Postaje zwykle około 2-4h po śmierci, ale może powstać zaraz po śmierci, gdy osoba wykonywała niedawno intensywny wysiłek fizyczny, miała drgawki lub gorączkę (zwykle w samej chwili śmierci mięśnie tracą napięcie - tzw. efekt wypadającego przedmiotu). Zaczyna się od górnej połowy ciała, powoli obejmuje dolną, jest tym bardziej nasilone, im potężniejsze są mięśnie. Ustępuje po 3-4 dniach od śmierci na skutek enzymatycznego rozkładu, pojawienia się substancji gnilnych oraz rozmiękania mięśni. priony bakterie - prion (skrót od angielskiego proteinaceous infectious particle - zakaźna cząsteczka proteinowa) - samopowielająca się struktura proteinowa. Nie zawierają żadnego kwasu nukleinowego, nie wykazują metabolizmu. Należą do grupy patogenów, których budowa oraz mechanizm zakażania nie zostały dokładnie zbadane. Można bez większego oporu przyjąć istnienie czynników chorobotwórczych (takich jak wiroidy) złożonych wyłącznie z kwasu nukleinowego pozbawionego białkowej osłonki (tzw. kapsydu) - to w końcu kwas nukleinowy jest nośnikiem informacji genetycznej. Trudno jednak przyjąć, że czynnik zakaźny składa się wyłącznie z białka, a wyniki badań wskazują, że tak jest w przypadku prionów. Priony, infekcyjne cząsteczki białka, powodują choroby układu nerwowego zwierząt (m.in. scrapie u owiec i bydła) oraz człowieka (m.in. chorobę Creutzfelda-Jacoba i kuru). Każdy już chyba w tym momencie przypomniał sobie o wybuchu na początku 1996 roku paniki spowodowanej podejrzeniem, że chorobą Creutzfelda-Jacoba ludzie mogą zarażać się poprzez zjedzenie mięsa od tzw. szalonych krów. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku czynnikiem powodującym chorobę są priony. Za badania nad prionami i sformułowanie rewolucyjnej teorii, że białka miałyby mieć charakter infekcyjny, profesor Stanley B. Prusiner otrzymał w 1997 roku Nagrodę Nobla z dziedziny medycyny. Na obecnym etapie badań niemożliwe jest jeszcze ostateczne stwierdzenie, czy działają tu takie same, czy inne priony. Wielką zagadką biologii jest sposób powstawania nowych prionów; proces replikacji (podwajania) cząsteczek białek nie jest biologii znany i trudno go sobie wyobrazić. Pewne dane wskazują, że białko będące prionem jest przekształconą formą białka komórkowego, a nowe priony powstają w wyniku oddziaływania prionów już istniejących na 'zdrowe' cząsteczki białka w komórkach docelowych; pod wpływem prionów białka te miałyby przybierać postać prionów. Wirusy (łac. virus - trucizna) to zbudowane z białek i kwasów nukleinowych twory organiczne nie posiadające struktury komórkowej, zdolne do rozmnażania przez infekowanie żywych komórek. Wirusy są bezwzględnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi, namnażającymi się dzięki wykorzystaniu aparatu kopiującego zawartego w komórkach. Zawierają materiał genetyczny w postaci RNA lub DNA, wykazują jednak zarówno cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej.
Wirusologia jest dziedziną nauki zajmującą się wirusami.
Szereg wirusów jest chorobotwórczych dla człowieka i zwierząt, są one często przyczyną groźnych chorób. siateczka śródplazmatyczna - retikulum endoplazmatyczne, inaczej siateczka śródplazmatyczna, w skrócie ER - wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami) biologicznymi. Tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków. Siateczka śródplazmatyczna jest szczególnie rozbudowana w komórkach, w których zachodzi intensywna synteza białek. Rozróżnia się dwa typy retikulum. Retikulum endoplazmatyczne szorstkie charakteryzuje się obecnością licznych rybosomów, osadzonych na jego zewnętrznej powierzchni. Retikulum gładkie nie jest związane z rybosomami, stąd jego nazwa - gładkie. Jest odpowiedzialne m. in. za syntezę tłuszczów- tworzenie sferosomów. Funkcje ER: *synteza białek(szorstkie) i tłuszczy(gładkie), *uczestniczy w przemianach węglowodanów, *przeprowadza unieczynnianie toksyn i leków( szczególnie w komórkach wątroby), *pozwala na szybkie transporty wewnątrzkomórkowe (cytoplazma jest w nim rzadsza), *dzieli cytoplazmę komórki na przedziały (komparamenty), co pozwala na przeprowadzenie w różnych przedziałach reakcji, które przeszkadzałyby sobie wzajemnie.W procesie wirowania frakcjonującego lizatu komórkowego błony retikulum endoplazmatycznego tworzą frakcję mikrosomalną.