Prawo adminisrtacyjne

WYKŁAD 1
18.02.2002
Administracja – w różny sposób określamy w prawie administracyjnym. Odrębności widoczne w definicjach są następstwem zróżnicowania kryteriów przyjmowanych przy konstruowanych pojęciach, pogląd nawiązujący do kryteriów interesu. Ulpian [ rzymski prawnik ] jako pierwszy wprowadził rozgraniczenie interesu publicznego i prywatnego. Przypisywał on administracji państwowej spełnianie zadań leżących w interesie publicznym, a sądy rozstrzygane były w przedmiocie rozgraniczania interesów prawnych.
Administracja publiczna – jest sługą ustroju i aparatem wykonawczym władzy. W demokracji jest sługą prawa co oznacza, że prawu podlega i prawa musi przestrzegać. Cała działalność administracji publicznej polega na wykonywaniu prawa, skoro cała opiera się na prawie, zmienność jej sprawia, że nie ma jednej definicji. Na przestrzeni lat zmieniło się w niej wszystko :
-przedmiot
-forma
-cel
Trzy płaszczyzny administracji
1. ustrojowa – zmiany w 90 roku dotyczyły administracji lokalnej, reaktywowany został samorząd terytorialny, spowodował to, że model administracji państwowej zastąpiony został modelem dualistycznej administracji.
2. przedmiotowa – zmienność oznacza to, że zmienia się zakres spraw, którymi zajmuje się administracja [ notariat ]
3. funkcjonalna – nie rezygnuje z niektórych spraw, a zmieniają się formy, w których realizuje ona należące do niej zadania [ wymiana decyzji na umowę ].

Administrację określono negatywnie, trójpodział władzy to działalność nie ustawodawcza i sądownicza. Ogólnikowość zadecydowała o próbach określenia administracji pozytywnej. W doktrynie eksponowane są różne cechy i z reguły odnosi się to do organów i działalności podejmowanej przez państwo, co nie znaczy wyłącznie przez organy i podmioty stricte państwowe. Podkreśla się inicjatywność , wykonawczy charakter, swoistość form jej działalność wsparta możliwością użycia władztwa publicznego, cel skierowany jest na realizację interesu publicznego, ujmuje się nieraz przez pryzmat ludzi w niej zatrudnionych.
Administracja – można opisać, nie można zdefiniować poprzez zdefiniowanie zespołu cech ją charakteryzujących.
1. działa w imieniu i na rachunek państwa lub jednostki samorządu terytorialnego trzy samorządy :
- gmina
- powiat
- województwo
2. charakter polityczny i władczy - możliwość użycia przymusu
3. na podstawie prawa działa w granicach prawa dla niej przewidzianej – określa normy działalności
4. podejmuje działania nie w celu zysku – służba w interesie publicznym
5. zorganizowana i działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania – odnosi się do administracji rządowej [ Wojewoda – Prezes Rady Ministrów ], każdy podmiot samorządu terytorialnego działa samodzielnie i podlega sądowi
6. w swym działaniu z reguły opiera się na pracy zawodowego i fachowego personelu
7. działa w sposób stabilny i ciągły – zarząd pełni zawsze funkcje do czasu wyboru nowego zarządu [ nieprzerwana działalność i względna stabilność ]
8. działa na wniosek podmiotów [ pomoc społeczna ] ale przede wszystkim z własnej inicjatywy [ pobór do wojska ]

WYKŁAD 2
25.02.2002
Ujęcie podmiotowe, przedmiotowe, mieszane
Ad 1 administracja to system organów i innych podmiotów powołanych do wykonania zadań publicznych, które są realizowane w prawnie określonych ramach.
System składa się z organów państwowych i państwowych jednostek organizacyjnych – to administracja państwowa [ rządowa].
System składa się z państwowych jednostek organizacyjnych i niepaństwowych organizacji i instytucji wykonujących zadania publiczne – to administracja publiczna [ stowarzyszenie].
Zarządzanie niepubliczną szkołą wyższą – to administracja prywatna.

Ad. 2 administracja to bezpośrednie praktyczne działanie podejmowane dla realizacji zadań państwowych wykonane na zasadach określonych przepisani prawa i upoważniającymi m.in. do zastosowania władztwa państwowego przez podmioty państwowe [adm. państwowa], lub przez podmioty państwowe i niepaństwowe [samorządowa], lub wykonanie zadań publicznych i ma władztwo publiczne [publiczna].

Ad 3 administracja publiczna – to zespół działań czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy w określonych prawem formach.
Interes publiczny – jest utożsamiony z dobrem wspólnym nieostre i nieokreślone pojęcie, wyznacza pole dopuszczalnej działalności administracji publicznej.
Klasyfikacja administracji [jakie kryterium przyjmujemy za podstawę klasyfikacji]
ze względu na podział terytorialny :
- centralna
- terenowa
ze względu na rodzaj działających podmiotów :
- rządowa
- samorządowa
ze względu na przedmiot działania :
- finansowa
- szkolna
- gospodarcza
- zdrowia
ze względu na charakter jej działania :
- władcza [imperium]
- nie władcza [gestia]
Administracja władcza – wywodzi się z tradycyjnego stosunku władza – obywatel, zajmuje się bezpieczeństwem, porządkiem publicznym, nadzorem budowlanym, sferą ochrony zdrowia [policja sanitarna], w sposób władczy realizowane są o charakterze reglamentacyjno – porządkowym, jest stosowanie nakazów, zakazów i przymusu państwowego.
Administracja nie władcza – nie organizatorska w sferze usług publicznych, ochrona zdrowia, oświata, pomoc społeczna [administracja świadcząca]. Pojęcie wywodzi się z doktryny niem9ieckiej w realizacji zadań są formy nie władcze, umowy, porozumienia i działalność społeczno – organizacyjna.
Prywatyzacja zadań administracyjnych :
Na przestrzeni kilku lat w Polsce, obserwuje się tendencje do prywatyzacji zadań, którymi zajmowała się administracja. Upodmiotowienie grup społecznych, samorządu terytorialnego i zawodowego, dochodzi tu do rezygnacji wszechwładzy państwa, a rolę państwa spełniają inne podmioty, wynika z tego, że państwo nie jest w stanie, podjąć nowych zadań. Uważa się, że działalność podmiotów prywatnych jest bardziej efektywna, niż podmiotów państwowych. Stosunek administracyjno – prawny zastąpiony zostaje stosunkiem cywilno – prawnym. Kontrola administracji łącznie z sądową o charakterze prywatno – prawnym.
4 sfery prywatyzacji :
1. zadania – pewne zadania zostają wyłączone w całości lub w części ze sfery administracji państwowej i przejęte przez podmioty o charakterze prywatnym [edukacja]
2. struktur – miejsce podmiotu administracji publicznej zajmuje podmiot nie publiczny
3. własności – majątek, który jest własnością prywatną
4. reguł – w miejsce prawa publicznego wchodzi prawo cywilne
1 z 3 form prywatyzacji :
1. w mocy prawa – oparte na przepisach prawa
2. na podstawie aktów administracyjnych [decyzja administracji] – koncesja, zezwolenie
3. na podstawie umów, porozumień – administracja publiczna daje zadania organizacji społecznej [PCK, pomoc społeczna]
Geneza prawa administracyjnego :
Jest to młoda dyscyplina prawa, wywodzi się z instytucjonalnego wyodrębnienia administracji w państwie, a ściślej potrzeby wyznaczenia ram prawnych, czyli jej organizacja i działanie. Idea była ochrona obywateli przed dyskrecjonalnym działaniem władzy publicznej, przez wiele lat determinowała treść i znaczenie przypisane prawu administracyjnemu. Z czasem modyfikowano jego kształt dostosowując go do nowych, zmieniających się potrzeb i zadań przypisanych w państwie administracji publicznej, geneza ta nie jest jednolita. Okolski twierdzi, że 1 dzieła o prawie administracyjnym pojawiły się w połowie 18 wieku. Tadeusz Kuta twierdził, że droga do nowego prawa administracyjnego utorowała prądy umysłowe towarzyszące rewolucji francuskiej. Longchamps uważa, że rodowód nowoczesnego prawa administracyjnego datuje się od 1814 roku, kiedy został opublikowany we Włoszech traktat o prawie administracyjnym. Łętowskiego geneza prawa administracyjnego, wywodzi się z instytucjonalnego wyodrębnienia administracji w państwie. Powstanie prawa w swej najdawniejszej postaci jest swoistą obrona przed absolutyzmem i samowolą urzędników królewskich.
Pojęcie prawa administracyjnego :
Fundamentalne pojęcie, kwestia uściślenia była przedmiotem zadań wszystkich administratorów. Punktem wyjścia było dalsze rozważanie na temat prawa administracyjnego. Trudności z ujęciem prawa administracyjnego, powodują, że wszelkie próby skonkretyzowania pojęcia, spotkały się z krytycznymi uwagami. Bardzo często można spotkać poglądy w myśl, których nie jest możliwe zdefiniowanie prawa administracyjnego satysfakcjonującego każdego i w każdym czasie. Cinerman stwierdził, ze żaden podział, ani definicja nie zadowoli wszystkich postulatów i nie stanowi fanaceum na wszystkie dolegliwości prawnika, żadna definicja nie może równocześnie uwzględnić wszystkich elementów, które dla różnych potrzeb mogą być przydatne. W wielu definicjach prawa administracyjnego toczone jest w sposób uwzględniający zamieszanie samego autora, zainteresowanego ze względu na przedmiot szczegółowych badań. Łętowski uważa, że nie jest możliwe skonstruowanie i precyzyjne określenie prawa administracyjnego, ponieważ jest to prawo regulujące realizację procesów administrowania i instytucje, które realizują te procesy i władcze elementy realizowania tych procesów.

WYKŁAD 3
04.03.2002
Prawo administracyjne – to gałąź prawa, która reguluje, tworzenie, struktury organizacyjnej, zadania zasady działania administracji publicznej, relacje zachodzące pomiędzy podmiotami tej administracji oraz wolność prawa i powinności innych podmiotów, nawiązujących stosunek administracyjno – prawny, z tą administracją.
Ujęcie prawno – międzynarodowe
Upowszechnione jest na całym świecie, zapoczątkowane w Europie. Za kraj najstarszej tradycji, w jego obecnym kształcie, uważa się Francję. Rodowe prawo administracyjne sięga rewolucji francuskiej, uważa się za prototyp prawa administracyjnego na całym świecie. W tradycyjnym ujęciu określa się jako odrębny korpus prawny, autonomiczny, wyjęty z obrębu prawa powszechnego, a normujący strukturę administracji publicznej i jej działanie. Zaliczono tu prawo, które normuje organizację władz centralnych i lokalnych, sytuację funkcjonariuszy, stosunki między administracją, a osobami prywatnym8i, a w nich pewne klasyczne instytucje prawne [odpowiedzialność administracji, zarządzanie mieniem publicznym, organizacja sądownictwa administracyjnego]. Prawo tworzy rady stanu, doktryny, a także ustawy :
1. W doktrynie niemieckiej ujmowano to jako dzieła prawa normującego ustrój administracji państwowej i jej władcze działanie, wobec osób postronnych, podstawowa organizacja [instytucja] to akt administracyjny. Otto Meyer twórca prawa administracyjnego w Niemczech, przyjmował, że treścią są stosunki prawne jakie powstają między władzą państwową i pojedynczymi jednostkami, jako jej podwładnymi, należącymi do związku państwowego. Inne ujęcie uwzględniało europeizację prawa administracyjnego. Uważano, że prawo administracyjne powinno być uznawane za prawo sterowania systemem.
2 części prawa administracyjnego [systematyka] :
1. szczególna – obejmuje poszczególne dziedziny tego prawa
2. ogólna – polityka prawa
2. W doktrynie włoskiej wg klasycznej władzy pod przewodnictwem francuskiej i niemieckiej, wiązano z Monteskiuszem i jego podziałem władzy oraz z delimitacją prawa prywatnego i publicznego. Identyfikowane na ogół z częścią prawa publicznego normującego organy, środki i formy działania administracji publicznej i wynikające stąd stosunki prawne pomiędzy administracją, a innymi podmiotami.
W Anglii przez wiele lat nie uznawano prawa administracyjnego, uważano, że jest żargonem i nieszczęściem przyniesionym z kontynentu. W latach 40 prawo administracyjne uzyskało status członka – towarzysza powszechnego prawa „common law”. Późniejsza unifikacja tej reguły oraz rozrost prawa stanowionego, przyczynił się do wyznaczenia prawa administracyjnego nowych treści. Określono prawo administracyjne później jako zbiór przepisów dotyczących organów administracji, ich organizacji, metod i form działania i stosunków łączących administrację z jednostką. Uznawano także, że prawo administracyjne jest prawem normującym działanie i kontrolę władz administracyjnych, przy czym twierdzono, że kontrola jest najważniejsza. W podziale na dyscypliny prawo administracyjne dzieli się na prawo publiczne i prywatne [przeciwstawne], gdzie punktem wyjścia przy wytyczaniu granic stanowią tradycje rzymskiego prawa prywatnego. Oprócz prawa administracyjnego jest tez prawo :
1. konstytucyjne
2. międzynarodowe
a. publiczne
b. finansowe
c. karne
Kryteria prawa prywatnego i prawa publicznego :
1. problem dyskusyjny [różne teorie] :
a. teoria podmiotowa – rodzaj podmiotów stosunków prawnych, do prawa prywatnego zalicza się stosunki między osobą fizyczną, a osoba prawna, do prawa publicznego stosunki, w których jedna ze stron to państwo lub upoważniony przez nie podmiot
b. teoria podporządkowania – do prawa prywatnego należą stosunki prawne oparte na równorzędności, zaś do prawa publicznego należą stosunki prawne na zasadzie podporządkowania
c. teoria interesu – przyjmuje się rodzaj interesu chronionego prawnie
- teoria fiskusa
- teoria zadań
- teoria władzy publicznej

Granice między prawem publicznym, a prawem prywatnym są zmienne w czasie. W obrębie prawa publicznego i prywatnego istnieje duże pogranicze i trudno określić co jest prawem publicznym, a co prawem prywatnym.
Dla prawa prywatnego charakterystyczne jest to, że prawo posługuje się normami bezwzględnie obowiązującymi, zaś dla prywatnego, są normy względnie obowiązujące.
Prawo administracyjne – ma 300 aktów, towarzyszy obywatelowi od narodzin do śmierci, zwiera normy bezwzględnie obowiązujące. Obowiązkiem wszystkich organów jest zabezpieczenie i przestrzeganie prawa przy pomocy władztwa publicznego. Zakres prawa jest zmienny w czasie. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym [27 aktów wykonawczych]. Niektóre regulacje są już nie do końca wystarczające. Przepisy te są najtrudniejsze do interpretacji, zawierają wiele pojęć nie określonych, specjalistycznych, odbiegających od powszechnie używanych. Nie ma swojego kodeksu.
Wielkość i różnorodność norm prawnych, w połączeniu z brakiem jego kodyfikacji, zadecydowały o wprowadzeniu wewnętrznego podziału prawa administracyjnego.


3 sfery prawa administracyjnego :
1. prawo ustrojowe – reguluje wszystkie elementy administracji publicznej jako organizacji [tworzenie, obsadzanie organów administracyjnych, zadania, budowa wewnętrzna]
2. prawo materialne – reguluje wzajemne prawa i obowiązki podmiotów administracji publicznej i podmiotów znajdujących się poza
3. prawo administracji proceduralnej – reguluje tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu organizacji norm prawa materialnego
Prawo administracyjne, a inne dziedziny prawa :
Prawo administracyjne, a prawo konstytucyjne – obie gałęzie wywodzą się z prawa publicznego, posługują się tymi samymi metodami i konstrukcjami, często przyjmuje się, że prawo administracyjne jest skonkretyzowane prawem konstytucyjnym.
Prawo finansowe, a prawo administracyjne – wywodzi się z prawa administracyjnego.
Prawo konstytucyjne – ustala różne działania administracji publicznej, a prawo administracyjne ustala i konkretyzuje tryb wcielenia ich w życie [państwo w spoczynku].
Prawo administracyjne – państwo w ruchu.

WYKŁAD 4
11.03.2002
Źródła prawa administracyjnego :
Pojęcie prawa – 2 nurty ujmowania pojęcia prawa. Wg pierwszego nurtu prawo pojmowane jest jako zespół norm określonego postępowania. Reprezentują go koncepcje prawno – naturalne i pozytywistyczne. Wg drugiego jako zespół określonych faktów społecznych lub psychiczno - wychowawczych koncepcji realistycznych. W naszym systemie najważniejsza jest koncepcja pozytywistyczna. Stwarza ona podstawę do identyfikowania prawa z pewnym uznanym przez państwo obowiązującym w danym czasie zbiorem abstrakcyjnych i generalnych norm. Właściwe uporządkowany zbiór tych norm powiązany w określony sposób uwzględniający relacje treściowe i hierarchiczne tworząc system prawa. System prawa jest systemem źródeł prawa. Jest to usankcjonowany wolą państwa zbiór źródeł prawa pozostających we wzajemnych uporządkowanych i relacjach zapewniających w szczególności :
- jedność
- spójność
- zupełność systemu
Zachowanie tych cech wraz z wymogiem praworządności wymusza konieczność budowy struktury systemu źródeł prawa na zasadzie hierarchiczności. Ze względu na wielostopniowość źródeł zasada ta wyraża się przede wszystkim :
1. w powinności organów niższego szczebla stanowienie aktów prawotwórczych służy realizacji norm aktów wyższego szczebla.
2. w zakazie tworzenia aktów niższej rangi wymuszających, a tym bardziej pozostających w sprzeczności z aktami rangi wyższej. Zakaz tworzenia aktów sprzecznych a aktami wyższej rangi jest wyrazem spójności wewnętrznej systemu przejawiającego się w wymogu tworzenia systemu wolnego od niezgodności.
Wyróżniamy też inne cechy :
1. na system ten składa się najliczniejsza grupa najbardziej urozmaiconych źródeł w znacznej mierze pochodzą od samej administracji
2. w ramach tych źródeł bardzo rozbudowane są źródła prawa wewnętrznego w porównaniu z innymi dyscyplinami prawa
3. istotne znaczenie odgrywają w tym systemie akty prawa miejscowego stanowione przez samorząd terytorialny, terenową administrację rządową [zespoloną, nie zespoloną]. Akty prawa miejscowego obowiązują tylko na terytorium państwa, na terenie na jakim rozciąga się właściwość organu przez który został ustanowiony
4. duże praktyczne znaczenie mają tu akty normatywne, nie włączone do konstytucyjnej kategorii źródeł prawa [normy statutów, regulaminów]. W doktrynie formułowany jest pogląd, że zwarzywszy na politykę prawa administracyjnego w tym rozległość jego zakresu przedmiotowego oraz płynność i zróżnicowanie objętych nim norm system źródeł tego prawa kształtują także zasady ogólne oparte na orzecznictwie teorii prawa, praktyce i zasadach polityczno – ustrojowych państwa. Wyznaczenie źródeł systemu prawa łączy się z problematyką tworzenia prawa [stanowienie lub uznanie prawa], jego zmiany i utraty mocy obowiązującej. Pojęcie źródła prawa różni się od źródła poznania prawa gdyż to mieści w swym zakresie wszelkie materiały, dokumenty które przekazuje się w informacji o prawie.
Pojęcie źródła prawa – wprowadzono do teorii prawa administracyjnego kontrowersje związane z tym pojęciem wynikały głównie z jego wieloznaczności co nie spowodowało jednak rezygnacji z tego pojęcia. Mianem źródła prawa określono przykładowo akty prawne zawierające przepisy prawa, akty stanowienia prawa. W literaturze międzywojennej uznawano system źródła prawa za otwarty. Wg tego ujęcia system źródła prawa stanowił prawo stanowione i orzecznictwo sądowe i zwyczaj. W doktrynie powojennej stanowisko doktryny jest już rozbieżne. Początkowo przeniesiono poglądy doktryny przedwojennej, ale z czasem dominować zaczęły poglądy podważające istnienie otwartego systemu źródła prawa, w swoisty sposób za otwartym systemem źródła prawa opowiadał się Łętowski , który do źródeł tego prawa zaliczał prawo sędziowskie i zwyczajowe. Spotkać można kompromisowe ujęcie [pojęcie źródła niezorganizowanego].

Po raz pierwszy problem źródła prawa unormowała konstytucja RP w 3 rozdziale, wprowadziła podział na :
1. źródła prawa powszechnie obowiązującego wszystkich adresatów
2. źródła prawa wewnętrznego obowiązującego, które wiążą adresatów podległych organowi wydającemu akt
Przepisy odnoszące się do źródła prawa znajdujemy także poza rozdziałem 3 konstytucji np. artykuł 9 – RP przestrzega wiążącego ja prawa międzynarodowego – konstytucja usankcjonowana. To w zasadzie zamknięty model źródła prawa. Pociągnęło to za sobą konieczność stosowania do wymogów ustawy zasadniczej nie tylko nowego tworzonego prawa ale prawa już ustanowionego czyli zharmonizowanie dotychczasowego porządku prawnego. Ustanowienie zamkniętego systemu źródeł prawa i ograniczenie ich katalogu do kilku określonych rodzajów źródeł sprawia, że wiele aktów traktowanych dotychczasowo jako źródło prawa trudno włączyć do tej kategorii.
Rodzaje źródeł prawa [podział] 2 grupy :
1. źródła prawa powszechnie obowiązującego
2. źródła prawa wewnętrznego
Ad.1 Do pierwszej grupy zalicza się konstytucję RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz wydane przez organy wskazane w konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Stosowanie do artykułu 234 konstytucji źródłem prawa powszechnie obowiązującego są mieszczące się w konstytucyjnie wyznaczonym zakresie i granicach rozporządzenia z mocy ustawy wydane przez prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów w okresie stanu wojennego jeśli sejm nie może zebrać się na posiedzenie.
Ad.2 Są to uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. Ma charakter katalogu otwartego, będą się tu mieściły także źródła stanowienia prawa, organy terenowe i centralne państwa.
Podział źródeł prawa ze względu na pomiot stanowiący :
1. źródła stanowione przez organy władzy ustawodawczej [konstytucja i ustawy]
2. źródła stanowione przez organy władzy wykonawczej w tym organy sprawujące administrację publiczną [prezydent, prezes Rady Ministrów, ministrowie]
WYKŁAD 5
18.03.2002
Charakterystyka poszczególnych źródeł prawa :
Konstytucja – podstawa działania wszelkich organów państwowych, można wyprowadzić pośrednio lub bezpośrednio działalność organów z konstytucji, wprowadziła zasadę bezpośredniego stosowania przepisów konstytucyjnych, chyba że mówi inaczej konstytucja. Wyznacza podstawowe zasady ustroju państwa, kompetencje prezydenta RP, Rady Ministrów, prezesa Rady Ministrów, pozycje ministrów, członków rządu oraz wojewody, stwarza podstawy prawne dla organizacji i funkcjonowania samorządu terytorialnego, określa prawa i wolności człowieka i obywatela, tworzy konstytucyjny system źródeł prawa. Artykuł 7 konstytucji mówi że – Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa, działanie jest wyznaczone przez prawo w nim powinna być zawarta podstawa prawna działania, jest to wyraz związania administracji prawem co daje obywatelom i innym podmiotom bezpieczeństwo wobec państwa i innych organów.
Ustawa – najważniejsze po konstytucji, mają charakter źródeł prawa powszechnie obowiązującego jedynym organem uprawnionym do uchwalania ustaw jest sejm. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje :
- posłowi
- senatorowi
- prezydentowi RP
- Radzie Ministrów
- 100 tysięcy obywateli mających pełną zdolność prawną
Pewne sprawy mogą być regulowane wyłącznie w drodze ustawowej, kwestie dotyczące funkcjonowania organów państwowych oraz ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności, akty niższej rangi nie usuną sprawy objętej materią ustawową, wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne formalnie z ustawami, a także materialnie służyć ich wykonaniu, akt niższej rangi nie może być sprzeczny z aktem rangi, wyższej jeśli taka sprzeczność istnieje to trzeba ją usunąć, powstaje konieczność badania konstytucyjności ustaw oraz aktów podstawowych.
Umowa międzynarodowa – źródła prawa powszechnie obowiązującego, staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, konstytucja rozstrzyga problem, który był dyskusyjny dotyczący bezpośrednio stosowania umów międzynarodowych, artykuł 91 ustęp 1 konstytucji mówi że – Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowi podstawę do bezpośredniego stosowania chyba, że jej stosowanie jest uzależnione od wydania odrębnej ustawy.
2 grupy umów międzynarodowych :
1. umowy, których ratyfikacja przez prezydenta RP wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
2. umowy, których ratyfikacja należy wyłącznie do prezydenta RP
Zgody na ratyfikację to umowy dotyczące :
1. pokoju, sojuszy, układów państwowych i wojskowych
2. wolności praw lub obowiązków określonych w konstytucji
3. członkostwa Polski w organizacjach międzynarodowych i wymagające obciążenia państwa pod względem finansowym
4. sprawy regulujące przez ustawy lub gdy konstytucja wymaga ustawy


W przypadku powstania sprzeczności pomiędzy umową międzynarodową, a ratyfikowaną za zgodą wyrażoną w ustawie, a ustawą pierwszeństwo przed ustawą ma ratyfikowana umowa międzynarodowa. Umieszczenie takiego przepisu w postępowaniach konstytucji było wyrazem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Akty prawne powszechnie obowiązujące pochodzące od naczelnych organów władzy wykonawczej :
Konstytucja przyznała im prawo do stanowienia :
1. rozporządzeń
2. uchwał
3. zarządzeń
Akty normatywne organów wykonawczych z mocy ustawy wprowadzone są do systemu źródeł prawa.
Prawo do stanowienia rozporządzeń z mocy ustawy przysługuje :
1. prezydentowi RP
2. prezydenta na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, gdy sejm nie może się zebrać, gdzie na pierwszym posiedzeniu sejmu podlega zatwierdzeniu
Rozporządzenia określają zasady i zakres działania organów władzy publicznej, zakres ograniczeń wolności i praw człowieka, zasady wyrównania szkód powstałych w związku z tymi ograniczeniami.
Rozporządzenia – stanowienie ich to klasyczna forma udziału władzy wykonawczej w tworzeniu prawa, należą do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, są aktami normatywnymi wykonawczymi w stosunku do ustawy, wydane przez organy wskazane w konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie [na podstawie i w celu wykonania ustawy]. Rozporządzenie dopełnia zawsze ustawę [zgodna z regulacjami ustawy], nie możliwa jest subdelegacja, ponieważ organ upoważniony do wydania aktu nie może tego upoważnienia przekazać innemu organowi.
Konstytucja zawiera zamknięty katalog podmiotów stanowiących rozporządzenia takie jak :
1. prezydent RP
2. Rada Ministrów
3. prezes Rady Ministrów
4. minister kierujący działem administracji rządowej
5. przewodniczący komitetów określonych w ustawie
6. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Źródła prawa wewnętrznego [nie mające przymiotu prawa powszechnie obowiązującego wg konstytucji] :
1. uchwała Rady Ministrów
2. zarządzenie prezesa Rady Ministrów
3. zarządzenie ministrów
Cechą tych aktów jest ograniczony zakres ich obowiązywania, akty obowiązują tylko w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organowi, który akt wydał, akty te nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów spoza danej struktury administracji, nie mogą stwarzać podstawy decyzji administracyjnej.
WYKŁAD 6
25.03.2002
Uchwały – akty normatywne kolegialnych organów administracji państwowej np. uchwały Rady Ministrów, organów jednostek samorządu terytorialnego [ nie pochodzące od organów administracji państwowej], gminy, powiatu, sejmiku, województwa.
Uchwały Rady Ministrów – muszą mieć odrębne podstawy prawne jeśli chodzi o ich wydanie ale czasem je posiadają, mogą mieć charakter samoistny, czyli od ich wydania wystarczy ogólna norma kompetencyjna, nie mogą wkraczać w materię ustawową, samodzielność rządy musi natomiast mieścić się w granicach ustawowych.
Zarządzenia – po wejściu konstytucji w życie utraciły charakter źródeł prawa powszechnie obowiązującego.
Konstytucja wymienia :
1. zarządzenie prezesa Rady Ministrów
2. zarządzenie ministrów
W przeciwieństwie do uchwał mogą być wydane na podstawie ustawy, powinna ona wyraźnie określić organ upoważniony do wydania zarządzenia prezesa Rady Ministrów i ministrów, a także wymienione uchwały podlegają kontroli co do zgodności z powszechnie obowiązującymi przepisami[ prawem], akty te nie mogą zastępować przepisów powszechnie obowiązujących, nie mogą też zmieniać treści. Oprócz prezesa Rady Ministrów i ministrów zarządzenia mogą być wydane przez prezydenta RP oraz przewodniczących określonych w ustawach komunikatów, a poza uregulowaniami konstytucyjnymi zarządzenia mogą wydawać centralne organy administracji państwowej oraz terenowe organy administracji rządowej zespolonej i nie zespolonej oraz organy zakładów publicznych.
Regulaminy i statuty [ w nauce prawa administracyjnego, a nie w konstytucji ] – w doktrynie w normach prawa stanowionego przez naczelne organy administracji i inne podmioty administrujące wyróżnia się statuty i regulaminy. Są to akty normatywne, w których reguluje się wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej i nie publicznej, stanowienie tych aktów musi opierać się na normie ustawowej a zawarta w nich regulacja musi mieścić się w granicach prawa powszechnie obowiązującego, przedmiotem regulacji regulaminów i statutów są kwestie organizacyjne oraz podział czynności i układy zależności organizacyjnych i służbowych, niekiedy regulaminy przybierają formę zarządzeń lub uchwał, a statuty formę rozporządzenia np. statuty ministerstw lub przybierające formę uchwał np. statuty jednostek samorządu terytorialnego i wówczas mają charakter aktów powszechnie obowiązujących, w literaturze podkreśla się niejednolity charakter statutów bo mogą mieć charakter aktów normatywnych powszechnie obowiązujących albo charakter aktów wewnętrznych, upoważnienia do stanowienia statutów wynikają z upoważnień ustawowych a regulacja statutowa musi mieścić się w normach i w granicach tego upoważnienia. Stanowienie statutów określa się jako stanowienie autonomiczne bądź jako autonomię statutową będącą częścią samorządu i jego istotą, statuty szkół wyższych i zakładów opieki zdrowotnej np. regulaminy zakładów, regulują nie tylko sprawy wewnętrznego ustroju zakładu ale także relacje pomiędzy organami zakładu a jego pracownikami i użytkownikami, określają też prawa i obowiązki użytkowników.
Akty prawa miejscowego – cechą charakterystyczną źródeł prawa administracyjnego jest dopuszczalność zróżnicowanego regulowania rodzajowo tych samych kwestii na różnych obszarach, jest to wynikiem przyjętych założeń, że unormowania prawne powinny uwzględnić specyfikę uwarunkowań lokalnych, możliwość różnorodnej regulacji tych samych rodzajowo spraw na różnych obszarach dopuszczalna jest w aktach prawa miejscowego. Wg artykułu 87 ustęp 2 konstytucji – akty prawa miejscowego są źródłami prawa powszechnie obowiązującego RP na obszarze działania organów, które je ustanowiły, powszechne obowiązywanie tych aktów oznacza, że mogą one regulować zachowanie się wszystkich kategorii adresatów, tego typu akty mają ograniczony przestrzennie zasięg obowiązywania gdyż obowiązują one na części terytorium Polski, a mianowicie na obszarze terytorialnej właściwości organów je stanowiących. Organami upoważnionymi do ich stanowienia w konstytucji [artykuł 94] są organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej.
4 przesłanki wyposażenia organów lokalnych w kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego :
1. konieczność uwzględniania specyfiki lokalnej gdyż szczegółowe regulacje zagadnień przez organy centralne nie jest wykonane
2. istnieją kwestie, których lokalny wymiar nie wymaga jednolitego unormowania w skali kraju
3. trudno przewidzieć jakie sprawy wymagają regulacji, które mogą wystąpić w przyszłości w terenie
4. nadzwyczajne zarządzenia o charakterze lokalnym wymagać mogą szybkiej regulacji przez organy terenowe
Oprócz konstytucji podstawy do wydawania aktów prawa miejscowego, zawarte są w ustawach ustrojowych :
1. 8 marzec 1990 roku – o samorządzie gminnym
2. 5 czerwiec 1998 roku – o samorządzie powiatowym
3. 5 czerwiec 1998 roku – o samorządzie województwa
4. 5 czerwiec 1998 roku – o administracji rządowej w województwie
5. 21 marzec 1991 roku – o obszarach morskich RP i administracji morskiej [ dla organów administracji rządowej nie zespolonej ]
Klasyfikacja aktów prawa przyjmując za kryterium konstytucyjne wskazane podmioty uprawnione do ich stanowienia :
1. akty stanowione przez organy administracji rządowej
2. akty stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego
Klasyfikacja aktów prawa przyjmując za kryterium podmioty wskazane przez ustawy zwykłe :
1. organy administracji rządowej nie zespolonej
2. organy gminy
3. organy powiatu
4. organy wojewody
5. organy samorządu wojewódzkiego
Na podstawie rodzaju upoważnienia do wydawania aktów prawa miejscowego wymieniamy :
1. upoważnienie szczególne określające organ właściwy do wydawania aktów a także zakres spraw przekazanych do jego uregulowania
2. upoważnienia generalne czyli ogólne wskazujące właściwy organ oraz przesłanki jakie muszą być spełnione aby akt mógł być wydany
Na podstawie kryterium podstawy prawnej wyróżniamy :
1. akty zawierające statuty
2. akty zawierające przepisy wykonawcze
3. akty zawierające przepisy porządkowe
Ad.1 Są one wydane na podstawie generalnego upoważnienia organu jednostki samorządu terytorialnego, uregulowania stosunków prawnych w ramach tego upoważnienia, mogą one dotyczyć związków gminnych bo mogą być one przez nie stanowione, podobnie powiaty i województwa. Jeśli chodzi o wojewodę. On też jest organem upoważnionym do stanowienia prawa miejscowego, jest w szczególności uprawniony do stanowienia aktów wykonawczych a także przepisów porządkowych np. ustawa o przeciwdziałaniu narkomanom z 1997 roku – przepis szczególny upoważniający wojewodę do działania.
Ad.3 Stanowione są przez organy gminy, powiatu i przez organy administracji rządowej nie zespolonej, mogą być stanowione na podstawie generalnego upoważnienia zawartego w ustawach ustrojowych. Mogą je wydawać jedynie wówczas jeśli brak jest regulacji prawnej w tym zakresie w ustawach lub w innych przepisach powszechnie obowiązujących, a jest to niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Przepisy porządkowe nie mogą być wydane w sprawach powodzi gdy istnieje zagrożenie klęską żywiołową, zagrożenie przeciwpożarowe, uprawnienie przysługuje radom gmin i powiatów lub zarządowi gminy i powiatu w sytuacji wymagającej natychmiastowego działania, jeśli nie zostały podane do zatwierdzenia lub nie uzyskały zatwierdzenia tracą one swa moc.
Naczelne organy administracji :
1. Rada Ministrów
2. prezes Rady Ministrów
3. ministrowie

Swoiste źródła prawa :
1. akty planowania
2. normy techniczne
Ad.1 Ich charakter prawny nie jest jasny, doktryna w tym zakresie też nie jest zgodna, w okresie gospodarki zarządzanej centralne akty planowania rozliczono do norm o szczególnym charakterze, wskazywały one określonym osobom konkretne zadania, zamieniały normy ogólne, indywidualne albo oba ich rodzaje. Plany przybierają postać ustawy budżetowej, uchwał budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, wieloletnich programów wojewódzkich, uchwał określających strategię rozwoju województwa, uchwał ustalających miejscowe gminne plany zagospodarowania przestrzennego – są one ustawowo zaliczane do prawa powszechnie obowiązującego.

Ad.2 Generalnie nie mają charakteru prawnego ale konieczność standaryzacji, potrzeby współpracy gospodarczej wskazują na potrzebę nadania im mocy wiążącej czyli formy norm prawnych, nadanie im takiego charakteru ma chronić przed dowolnością i ma służyć bezpieczeństwu, szczególne miejsce zajmują normy ustanowione przez Polski Komitet Normalizacyjny, oznacza ono numerami i symbolami polskiej normy na zasadzie wyłączności. Określają one wymagania, metody i badania w zakresie odmowy i bezpieczeństwa pracy w danych projektach obiektów budowlanych, są podstawą oceny wyrobów krajowych i importowanych oraz usług, zasady ustanawiania i stosowania są zgodne z praktyką istniejącą w krajach Unii Europejskiej.
Znaczenie zwyczaju orzecznictwa sądowego i doktryny :
Tworzenie prawa zwyczajowego służy stabilizacji warunków ustrojowych, społeczno – gospodarczych oraz stabilizacji prawa pozytywnego stwarzającego warunki do kształtowania się pewnych reguł czy zasad postępowania. W doktrynie przyjmuje się, że zwyczaj może powstać w dwojaki sposób :
1. poprzez długotrwała ogólnie przyjętą praktykę
2. poprzez zgodne przekonanie wszystkich zainteresowanych, że tak właśnie brzmi prawo.
W polskiej administracji tworzenie się prawa zwyczajowego jest utrudnione ze względu na brak wyżej wskazanych warunków. W zamkniętym konstytucyjnym systemie źródeł prawa nie ma miejsca na prawo zwyczajowe rozumiane jako normy wytworzone w drodze długotrwałego stosowania pewnych rozwiązań i mające taką moc jak normy stanowione, w prawie konstytucyjnym wyróżnia się pojęcie zwyczaju konstytucyjnego, czyli sposobu w jaki normy prawa konstytucyjnego są stosowane w praktyce. Zwyczaj taki może powstać samorzutnie, czyli po jakimś okresie określonego stosowania norm prawa konstytucyjnego lub w drodze precedensu konstytucyjnego, zwyczaje takie i procedury nie tworzą norm prawnych a zatem nie mogą być zaliczone do źródeł prawa. W prawie administracyjnym niekiedy mamy do czynienia ze zwyczajem do, którego odwołuje się konkretny przepis prawa, takie określenie sprawia, że określone zwyczaje nabierają charakteru normy prawnej.
Orzecznictwo sądowe też nie jest źródłem prawa, gdyż nie tworzy norm prawnych powszechnie obowiązujących, orzeczenia sądowe obowiązują w indywidualnej sprawie i są skierowane do konkretnie oznaczonego adresata. Formalnie biorąc orzeczenia sądowe nie mogą być podstawą prawną do rozwiązywania podobnych lub zbliżonych sytuacji, mają one jednak duże znaczenie dla wykładni prawa administracyjnego i dla praktyki stosowania jego norm. Znajomość orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu Najwyższego pozwala organom administracyjnym na stosowanie prawa zgodnie z wykładnią sądową, sprzyja ujednoliceniu orzecznictwa administracyjnego i jego skuteczności. Tworzenie się praktyki orzeczniczej prowadzi do samozwiązania się administracji i ograniczenia przysługującego jej uznania administracyjnego. Prawo sędziowskie nie jest jednak podstawą prawną do działania administracji, charakterem źródeł prawa nie można też przypisać doktrynie prawa administracyjnego, nawet wtedy, gdy pewne poglądy wyróżnione w niej są wiodące nie można tymi poglądami przypisywać mocy wiążącej.

WYKŁAD 7
08.04.2002

Ogłoszenie źródeł prawa :
Aby źródła prawa RP mogły wiązać ich adresatów, to muszą być one ogłoszone, z tym wymogiem koresponduje domniemanie iż przepisy prawidłowo opublikowane, są powszechnie znane zaś następstwem tego domniemania jest, że nieznajomość prawa szkodzi. Zgodnie z konstytucją warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa, natomiast umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłoszone w trybie wymaganym dla ustaw, zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.
Istnieje ustawowy obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego w Dzienniku Urzędowym, w odniesieniu do aktu normatywnego nie zawierającego przepisów powszechnie obowiązujących, obowiązek ten może być wyłączony w drodze odrębnej ustawy.
Dzienniki Urzędowy :
1. Dziennik Urzędowy RP
2. Dziennik Urzędowy RP – „Monitor Polski”
3. Dziennik Urzędowy RP – „Monitor Polski B”
4. Dziennik Urzędowy ministrów kierujących działami administracji rządowej
5. Dziennik Urzędowy urzędów centralnych i Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe
W Dzienniku Ustaw jest ogłoszona :
1. konstytucja
2. ustawy
3. rozporządzenia z mocą ustawy wydanych przez prezydenta RP
4. rozporządzenie wydane przez Radę Ministrów
5. rozporządzenie wydane przez prezesa Rady Ministrów
6. rozporządzenie wydane przez ministra danego działu administracji
7. rozporządzenie wydane przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji
8. komitety będące członkami Rady Ministrów
Zgodnie z ustawą 20 lipca 2000 roku o „aktach normatywnych i innych aktach prawnych w Dzienniku ogłasza się też – teksty jednolite wskazanych wyżej aktów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw, uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenia ministra, akty prawne dotyczące wojny i zawarcia pokoju, publikuje się referendum dotyczące konstytucji, referendum ogólno – krajowe, wszystkiego rodzaju wybory [np. prezydenta].
- ogłasza się przede wszystkim zarządzenia prezydenta Rady Ministrów, zarządzenie prezesa Rady Ministrów, teksty jednolite, orzeczenie Trybunału konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Monitorze Polskim. Ogłasza się przepisy prawa wewnętrznego, ogłasza się akty normatywne organu wydającego Dziennik Urzędowy i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych. Publikuje się uchwały Rady Ministrów, uchylające zarządzenie ministrów oraz orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczące powyższych aktów normatywnych. W Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym ogłasza się akty prawa miejscowego ustanowione przez wojewodę i organy administracji nie zespolonej, akty prawa miejscowego stanowione przez organy samorządu terytorialnego, w tym statuty województwa, powiatu i gminy i związków między gminnych.
W każdym numerze Dziennika Ustaw i Monitorze Polskim oznacza się dzień jego wydania. Jest to dzień prawnego ogłoszenia aktów zamieszczonych w numerze, zasadą jest, że akty normatywne zawierające przepisy powszechne obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia jeśli same nie stanowią inaczej. Ustawa przewiduje, że w uzasadnionych przypadkach, akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż 14 dni, a jeśli jest ważny interes państwa, wymaga się natychmiastowego wejścia w życie i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia aktu. Ustawa nie wyłącza też możliwości nadania aktowi normatywnemu ostatecznej mocy obowiązującej, jeśli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. Odrębne zasady wejścia w życie przyjęte zostały w odniesieniu do przepisów porządkowych ze względu na ich specyfikę przyjętą regułą, że przepisy te wchodzą w życie po upływie 3 dni od ich ogłoszenia, przy czym za dzień ogłoszenia tych przepisów uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu. W uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż 3 dni, a jeśli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby, spowodować nieodwracalne szkody lub powodować poważne zagrożenie życia, zdrowia i mienia można zażądać wejście w życie z dniem ich ogłoszenia. Gwarancją dostępu do aktów normatywnych i innych aktów prawnych jest prawny obowiązek prowadzenia przez organy wydające Dziennik Urzędowy zbiór tych dzienników, zbiory wraz ze skorowidzami wyłożone są w siedzibach organów wydających te dzienniki do nie odpłatnego powszechnego wglądu.
Luki w prawie :
System prawa powinien być zupełny jednakże organy zajmujące się stosowaniem prawa napotykają na luki w systemie prawa, przez lukę należy rozumieć, taki niedostatek, nie można usunąć za pomocą zwykłych metod wykładni.
Przyczyny :
1. niedoskonałość języka potocznego wyrażającego przepisy
2. bogactwo i płynność życia uniemożliwiają ujęcie w ramy prawa i w sposób zupełny do zmieniającej się rzeczywistości
3. niezdecydowanie pracodawcy wynikające z przyczyn politycznych bądź braku koncepcji
4. niedomaganie techniki legislacyjnej
5. uchylenie dotychczasowego aktu i rezygnacja z nowego uregulowania pomimo, że potrzeba regulacji istnieje, wyróżnia się różne rodzaje luk :
- luka bierności – organ zobowiązany do wydania przepisów wykonawczych nie uczynił tego
- luka ewolucji – ustawodawca nie jest w stanie nadążyć za przemianami stosunku społecznego gdy tworzy prawo
- luka niekonsekwencji – pracodawca nie jest konsekwentny, regulując jedną kwestię, a innymi się nie zajmuję, a są niezbędne do urzeczywistnienia pierwszej
- luka postulacyjna – postulaty będą kierowane do pracodawcy, które będą celem unormowania prawnych spraw
Wypełnienie luk, czyli możliwość posługiwania się analogią w toku stosowania prawa, dopuszczalność analogii jest w doktrynie spornej.
2 rodzaje analogii :
1. legis – z ustawy, do jakiegoś stanu faktycznego [nie unormowanego], stosowane są normy prawne odnoszące się do stanu podobnego, podstawą stosowania analogii jest przekonanie, że pewien stosunek społeczny został unormowany przez ustawodawcę, a stosunek będący przedmiotem oceny jest do niego zbliżony to można przyjąć, że ta sama racja, która przyświecała ustawodawcy przy uregulowaniu prawnym danego stosunku prawdopodobnie skłoniłyby go do analogicznego potraktowania stosunku podobnego
2. juris – z prawa, ma odmienny charakter, istnieją luki, które dotyczą specyfiki spraw, które nie są podobne do żadnych innych unormowań w ustawie, wówczas zastosowanie „legis” nie jest możliwe, bo nie ma przepisów nadających się do analogicznego zastosowania, w takim przypadku organ stosujący prawo może oprzeć swe rozważania na stworzonej przez siebie normie wyprowadzonej z ogólnych zasad prawa bądź określonej gałęzi prawa. Norma prawna nie ma charakteru trwałego i przeznaczona jest wyłącznie do rozstrzygnięcia danej sprawy

Nie wolno stosować analogii w tych przypadkach, które mogłyby ograniczyć sferę praw i wolności obywateli. Nałożenie obowiązku lub ograniczenie prawa obywatela wymaga, istnienia wyraźnej podstawy prawnej. Analogia nie może być stosowana na niekorzyść jednostki. W odniesieniu do norm prawnych nakładających na administrację obowiązek działania na rzecz zaspokojenia potrzeb publicznych bez jednoczesnego nakładania obowiązków na obywateli, zastosowanie analogii jest możliwe i celowe.

WYKŁAD 8
15.04.2002
Wykładnia prawa administracyjnego – utożsamiona jest z interpretacją prawa, pojęcie to nie jest zidentyfikowane prawnie. W doktrynie nie ma jednolitości poglądów w kwestii określenia wykładni, jej znaczenia i przedmioty. W szerokim rozumieniu przedmiotem wykładni jest odczytywanie tekstów prawnych i wyprowadzenie z nich normy prawnej, niektórzy uważają, że w przypadku jednoznaczności zapisu prawnego wykładnia nie występuje, a wystarcza tu bezpośrednie rozumienie tekstu prawnego. W wąskim ujęciu wykładnia sprowadza się do ustalenia znaczenia, wyrażeń, języka prawnego, którego brzmienie nasuwa wątpliwości interpretacyjne, jeśli usuwanie tych niejasności następuje przy rozważaniu konkretnego przypadku, wówczas mamy do czynienia z wykładnią praktyczną dokonaną przez sądy i organy administracyjne.
Można wyróżnić kilka rodzajów wykładni :
1. kryterium to podmiot dokonujący interpretacji :
a. wykładnia przeprowadzona przez prawodawcę
b. wykładnia przeprowadzona przez organ stosujący prawo
c. wykładnia przeprowadzona przez przedstawicieli doktryny
2. kryterium to różna moc wiążąca :
a. wykładnia powszechnie obowiązująca
b. wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej
c. wykładnia nie posiadająca mocy wiążącej
3. kryterium to sposób przeprowadzania wykładni :
a. wykładnia językowa
b. wykładnia pozajęzykowa
- funkcjonalna
- systemowa
- celowościowa
c. wykładnia teoretyczna
d. wykładnia historyczna
- porównawcza
4. kryterium jako rezultat wykładni :
a. dosłowna
b. zwężająca
c. rozszerzająca
Proces wykładni jest oparty na dyrektywie [4, a, b, c], przebiega ona zgodnie z dyrektywami pierwszego stopnia do których zalicza się wyżej wymienione, a także na dyrektywach drugiego stopnia, które służą w ustaleniu sposobów posługiwania się dyrektywami pierwszego stopnia. Poza tym proces wykładni opiera się na wnioskowaniach prawniczych ze względu na obowiązywanie danej normy wyrażonej w przepisie i przyjmuje się obowiązywanie innej normy. Wykładnię przeprowadza się na podstawie reguł kolizyjnych pozwalających na uznanie nie obowiązujących norm, które zastąpiły nowe. Na podstawie preferowanych przez interpretatora wartości powstały dwie teorie normatywne wykładni :
a. statyczna – zmierza do zapewnienia bezpieczeństwa prawnego, stałości i pewności prawa
b. dynamiczna – akcentuje się adekwatność prawa i stosunków społecznych co sprawia, że postuluje się zmienność znaczenia norm prawnych i optymalne dostosowanie wyniku wykładni do aktualnych potrzeb
Interpretacja powinna być pełna, uwzględniająca językową, systemową i funkcjonalną wykładnię, wynika to z 3 podstawowych założeń prawa :
1. prawo jest formułowane w określonym języku
2. tworzy ono system hierarchicznie zbudowany
3. służy określonym celom
Przyjmuje się, że wykładnia językowa ma pierwszeństwo przed innymi wykładniami, dlatego punktem wyjścia jest dyrektywa językowa , jeśli ona nie wystarcza stosuje się dyrektywę systemową i funkcjonalną. Można tu mówić o domniemaniu wykładni językowej, która jest ważna gdy wystarczające są argumenty silne i przemawiają za posłużeniem się inną metodą, przyznanie wykładni językowej wiodącej pozycji nie oznacza tylko rangi pozajęzykowej wykładni
W doktrynie prawa administracyjnego uważa się, że istotne znaczenie ma wykładnia celowościowa, oparta jest na złożeniu, że prawo jest środkiem wyznaczonego celu, jeśli określimy cel lub cele analizowanej regulacji prawnej wówczas staramy się poszczególnymi jej przepisami nadać takie znaczenie, które najlepiej urzeczywistni te cele, a zarazem da się pogodzić z ograniczeniami, płynącymi z wykładni [4, a, b, c].
Wykładnia celowościowa może rodzić pewne niebezpieczeństwo, czyli może być dogodnym instrumentem arbitralnego określenia przez interpretującego celu normy, cel ten nie zawsze jest jasno wyznaczony przez pracodawcę. Dla przeciętnego adresata normy ważne i uchwytne to co jest zapisane i z czym może się zapoznać w tekście prawnym.
Uwzględnia się też :
1. szczególną funkcję prawa administracyjnego
2. specyfikę relacji zachodzących pomiędzy administrowanym i administrującym
3. katalog i charakter chronionych dóbr
4. płynność, liczebność i kazuistykę przepisów
5. stosowanie zwrotów specjalistycznych przyjętych z różnych dziedzin życia
6. realnie niewielkie doświadczenie prawne
7. brak części ogólnej prawa administracyjnego
8. posługiwanie się uznaniem administracyjnym
9. korzystanie ze zwrotów niedookreślonych
Zasady służce interpretacji prawa administracyjnego :
1. tekst prawa nie może być interpretowany w sposób przeczący literze prawa
2. kontekst interpretowanego przepisu z treścią aktu, w którym jest zawarty jak i z treścią całego systemu prawa
3. egzegeza tekstu prawnego powinna być dokonana przy uwzględnieniu tekstu prawa jak i społecznego sensu jego wydania
4. interpretacja prawa musi służyć realizacji zadań przez administrację, a także stałości prawa zaufania do prawa i do nabytych w dobrej wierze praw
5. przy wykładni nie jest dopuszczalna rozszerzająca interpretacja wyjątków
Europeizacja prawa administracyjnego :
Pojawiło się wraz z nasilającymi procesami integracyjnymi, globalizacją społeczeństw, traktowania praw człowieka jako ponad narodowych, odchodzenie od pojmowania krajowych systemów prawa wyizolowanej, niezależnej kategorii. W doktrynie występują różne określenia wskazujące na przebieg procesu europeizacji, w szerokim ujęciu jest traktowany jako proces dochodzenia do uniwersalizacji wartości przyjmowanych w porządku prawnym narodów cywilizowanych, w węższym rozumieniu proces ten jest odnoszony do istniejących zobowiązań polskich związanych w szczególności z członkostwem w Radzie Europy, ratyfikowaniem europejskiej konwencji z 1950 roku „o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności”, układu europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między RP, a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi oraz ewentualnymi przyszłymi zobowiązaniami Polski wynikającymi z udziału jej w Unii Europejskiej. Proces europeizacji prawa polskiego i prawa administracyjnego wymaga wyłącznie do naszego porządku prawnego zaakceptowanych zasad i norm europejskiego porządku prawnego z uwzględnieniem odmienności wynikających chociażby ze zróżnicowania źródeł prawa. Europeizacja odnosi się do etapu tworzenia prawa i synchronizacji treści norm stanowionych jednostronnie obowiązujących u nas regulacji prawnych do unormowań europejskich. Europeizacja dotyczy stosowania i tworzenia, mając na względzie ingerencję Polski z Unią Europejską oraz zachowanie spójności naszego prawa ze standardami Unii Europejskiej na mocy ustawy z 8 sierpnia powołano Komitet Europejski, zadania jego to koordynowanie procesów adaptacyjnych i interpretacyjnych, a także koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych, opiniowania aktów prawnych co do ich zgodności z prawem administracyjnym.

WYKŁAD 9
22.04.2002
Jest to naczelny organ administracji państwowej, który ma opiniować projekty aktów prawnych pod kątem ich zgodności z prawem Unii Europejskiej, ponadto opiniowaniem stanu prawa polskiego w aspekcie harmonizacji, z wymogami prawa wspólnot europejskich i działa przy Prezesie Rady Ministrów, Radzie Legislacyjnej. Skutki europeizacji prawa administracyjnego widoczne są we wszystkich działach administracji rządowej, w prawie ustrojowym odnoszą się głównie do samorządu terytorialnego, bywa i tak, że bezpośrednie odwołanie można wskazać w innych dziedzinach np. w ustawie o działach administracji rządowej wskazano, że uznawanie kwalifikacji w zawodach regulowanych oznacza uznawanie tych kwalifikacji w znaczeniu przewidzianym w Unii Europejskiej. W prawie administracyjnym materialnym konsekwencje europeizacji występują w przepisach o obywatelstwie, cudzoziemcach, ochronie praw pacjenta. Również w prawie procesowym uwidaczniają się następstwa procesu europeizacji. Istotne znaczenie odgrywają tu europejskie standardy administracyjne, zawierają je akty prawa międzynarodowego mieszczące w sobie dokumenty Rady Europy [rezolucje i rekomendacje]. Wyznaczają one standardy [minima], dobrej i skutecznej administracji opierającej się na zasadzie elastyczności, efektywności, poszanowania minimum słuszności, jawności działania administracji, prawa do sądu i odpowiedzialność administrujących. Standardy te ukształtowane są rezolucją o ochronie jednostki przed aktami administracji oraz rekomendacjami dotyczącymi dyskrecjonalnych kompetencji administracji, dostępu do informacji posiadanej przez władze publiczne, sankcji administracyjnych.
Z procesem europeizacji prawa administracyjnego wiąże się ściśle kategoria wspólnego prawa administracyjnego obejmującego swym zakresem przestrzennym obszar wykraczający poza granicę jednego kraju. Pojawia się tu pojęcie międzynarodowego prawa administracyjnego, wg Bocia jest to taki fragment porządku prawnego o tym samym przedmiocie regulacji z prawa administracyjnego, który jednocześnie obowiązuje wszystkie właściwe w sposób bezpośredni i trwały, który na tych samych zasadach w obrębie jego zakresu stosowania wywołuje bezpośrednio odpowiedzialność i egzekucję realizowaną tak samo przez organy odrębne i wspólne.
Publiczne prawa podmiotowe :
Teoria publicznych praw podmiotowych ukształtowana została w Niemczech i w Austrii w 19 wieku, nierozerwalnie łączyły się z pojęciem państwa prawnego. Publiczne prawa podmiotowe doktryny określały jako rezultat nowożytnego myślenia o prawie i wiązano je z fundamentalną zasadą nowożytnego państwa w myśl której obowiązującemu prawu podlegają nie tylko obywatele państwa ale i ono samo. Teoria praw publicznych praw podmiotowych znalazła uznanie w polskiej doktrynie przedwojennej, a także w instytucjach prawnych tamtego okresu. W okresie PRL –u publiczne prawa podmiotowe poza nielicznymi wyjątkami, poddano ostrej krytyce bądź w ogóle pomijano je milczeniem. Transformacja ustrojowa rozpoczęta pod koniec lat 80 –tych pozwoliła definitywnie zerwać z ideologią państwa policyjnego i powrócić do demokratycznych wartości właściwych nowoczesnemu państwu prawa, a efektem końcowym tych przeobrażeń było uchwalenie nowej konstytucji. Po kilkudziesięciu latach funkcjonowania uniwersalistycznego modelu podstawowych praw i wolności obywatelskich, cechujących się wyraźnym uprzywilejowaniem państwa jako dobra ogółu, nastąpił powrót do koncepcji indywidualistycznej opierającej się na teorii niezbywalnych, nienaruszalnych i prawnie zagwarantowanych praw człowieka. Nowe realia społeczno – polityczne stworzyły warunki dla powrotu teorii publicznych praw podmiotowych. Były różne definicje :
1. publiczne prawa podmiotowe to ogólne prawa podmiotowe właściwe wszystkim ludziom, które są poręczone prawem publicznym i z tego tytułu przyznają określoną korzyść jednostce.
2. określona sytuacja jednostki, w której posiada ona opartą na normie prawnej i możliwość żądania czegoś od państwa lub innego związku publiczno – prawnego jeśli zachodzą warunki w tej normie określone.
3. prawa podmiotowe w zakresie istnienia są kategorią obiektywną zaś w zakresie ich realizacji zależy wyłącznie od ich woli nosiciela, obywatel korzystając ze swoich praw może skutecznie żądać czegoś od państwa lub w sposób niekwestionowany przez państwo coś zdziałać
4. szczególną pozycję publiczne prawa podmiotowe zajmują na gruncie prawa administracyjnego dlatego często nazywa się je publicznymi prawami administracyjnymi. Prawa te mogą istnieć jedynie jako efekt objęcia sfery administracyjno – prawnej. Sfera zachowań jednostki nieobjęta taką regulacją nie może stanowić źródła publicznych praw podmiotowych, a działania jednostki mieszczące się w granicach tej sfery nie dają podstaw do władczej ingerencji administracji, uprawnienie administracyjne ma charakter wtórny i relatywny w tym znaczeniu, że jest pochodną uprzedniego poddania danej dziedziny życia reglamentacji prawnej.
Cechy publicznych praw podmiotowych :
1. źródłem ich są przepisy powszechnie obowiązujące
2. prawa te stanowią korelat określonego prawnie obowiązku, dla jednego podmiotu będą tą prawa, a dla innego obowiązki, prawa te dają możliwość żądania od administracji oznaczonego zachowania przy ustalonym stanie faktycznym
3. prawa te zostały udzielone obywatelom w interesie publicznym tzn. dla ochrony tych interesów, których zabezpieczenie leży w interesie ogółu a nie tylko poszczególnych jednostek
4. prawa te polegają na zindywidualizowanych roszczeniach jednostki, a nie tylko ogólnych interesach prawnie chronionych
5. prawa te są kierowane nie wobec państwa jako całości porządku prawnego ale przeciwko określonej władzy z reguły administracyjnej w celu wyegzekwowania od niej stosowanie się do porządku prawnego czyli do woli państwa
6. prawa te nie dotyczą relacji pomiędzy obywatelami ale dotyczą relacji pomiędzy jednostką a państwem i służą one kontroli działalności władzy
7. są to obywatele państwa ale i osoby nie będące obywatelami np. prawo zrzeszania się przysługujące każdemu
Rodzaje publicznych praw podmiotowych :
W doktrynie prawa administracyjnego wyróżnia się ich kilka rodzajów, generalnie dzielimy je na :
1. pozytywne
2. negatywne
Publiczne prawa podmiotowe o treści pozytywnej :
1. prawo podmiotowe polegające na roszczeniu o wydanie aktu administracyjnego o oznaczonej treści np. wydanie prawa jazdy, osoba zdała oba egzaminy i ma prawo żądać od organu administracji przyznania mu prawa prowadzenia pojazdu
2. prawo podmiotowe polegające na żądaniu od organu określonego prawem zachowania się np. prawo żądania wydania decyzji
3. prawo podmiotowe polegające na domaganiu się od organu określonych świadczeń pozytywnych, a nie decyzji lub nie tylko decyzji
4. prawo podmiotowe do żądania współdziałania z administracją w rozstrzygnięciach spraw publicznych np. prawo do występowania strony
Publiczne prawa podmiotowe o treści negatywnej :
Polegają one na roszczeniach do administracji o zachowanie ingerencji w sferę uznanej uprzednio wolności lub przyznanego stanu prawnego np. zakaz cofania zezwoleń wydanych uprzednio, roszczenie o zaniechanie ingerencji w sferę przyznanego uprzednio stanu prawnego i łączy się z pojęciem praw nabytych. Zasada poszanowania praw nabytych jest jedną z fundamentalnych zasad demokratycznego państwa prawnego.
Biorąc pod uwagę przedmiot materii, której prawa podmiotowe dotyczą, wyróżniamy :
1. prawo wolnościowe [prawo zrzeszania się zgromadzeń]
2. prawo polityczne [prawo wyboru prezydenta, sejmu, senatu]
3. prawo do świadczeń państwa [prawo bezrobotnego do zasiłku i żądanie rejestracji urodzonego dziecka]
Instytucja powołana do ochrony to Rzecznik Praw Obywatelskich.
Interes prawnie chroniony :
Różnica między interesem a publicznym prawem podmiotowym wynika dla obywatela, że konkretne roszczenie o uzyskanie od władzy publicznej określonej korzyści, to i prawo takiego roszczenia nie uzasadnia, daje jedynie obywatelowi możliwość ochrony w sformalizowanym postępowaniu. Podmiot którego sfery prawnej ochrona ta dotyczy, może się jedynie skutecznie domagać wydania orzeczenia administracyjnego a po jego wydaniu będzie miał prawo do wniesienia wszystkich prowadzonych przez prawo środków odwoławczych. Wynika to jedynie z konkretnej normy prawnej, z różnicą, że istota interesu prawnego wiąże się z konkretną normą prawa materialnego należącą do każdej gałęzi prawa. Natomiast publiczne prawa podmiotowe można tylko wyróżnić wyłącznie na gruncie prawa materialnego administracyjnego. Inaczej mówiąc interes prawnie chroniony polega na tym, że jednostka może żądać aby zajęto się jej sprawą ale nie posiada ona bezwzględnego roszczenia o ściśle określone świadczenia. Organ administracji publicznej decyduje w sposób uznaniowy o sposobie i rozmiarach zadośćuczynienia w żądaniu strony a niekiedy i o tym czy w ogóle te żądania ma spełnić. W literaturze prawa administracyjnego wyróżniano kilka odmiennych sytuacji prawnych kwalifikowanych jako interes prawnie chroniony.

WYKŁAD 10
23.04.2002

1. Specjalne prawo proszenia – po stronie władzy administracyjnej nie istnieje bezwzględny obowiązek zadość uczynienia żądania strony, musi ona dać temu interesowi pierwszeństwo przed innymi. Normatywnym odpowiednikiem jest [artykuł 7 k. p. a] –nakazuje administracji respektować słuszny interes obywateli.
2. Sfera nie objęta regulacją administracyjną [albo wcale nie objeta lub objęta inną regulacją niż prawo administracyjne] – wobec braku regulacji prawnej danej sfery nie pojawia się po stronie jednostki publiczne prawo podmiotowe [prawo jest następstwem objęcia pewnych zachowań objętych regulacją administracyjno – prawną].
3. Prawo refleksowe – przysługuje osobie trzeciej, chodzi tu o sytuację w której prawo podmiotowe, wykonane przez uprawnionego prowadzi do naruszenia interesu osoby trzeciej, musi być norma prawna chroniąca interes osób trzecich, bo jeśli jej nie ma to wszelki refleks jest prawnie obojętny. W przypadku publicznego prawa administracyjnego swoboda administracji co do kształtowania skutków prawnych jest wprost przez prawo wykluczone.
Władztwo administracyjne – stanowi szczególną postać władzy państwowej, nie jest jednoznaczne zdefiniowane w doktrynie, jest to pojęcie techniczno – prawne niezbędne przy analizie pojęcia administracji publicznej, organu administracji publicznej, prawa administracyjnego, prawne formy działania administracji. W literaturze międzywojennej istotę władztwa upatrywano w przysługującej możliwości autorytatywnego jednostronnego ustalenia nakazów i zakazów, określonego zachowania zabezpieczonego możliwością zastosowania przymusu państwowego w celu ich wyegzekwowania, państwo przekonuje organom administracji publicznej prawo narzucenia swej woli i egzekwowanie go przy pomocy środków przymusu. Jako cechy władztwa wskazuje się także domniemanie ważności oraz legalności i mocy powszechnie obowiązującej oraz autorytatywność konkretyzacji prawa dokonaną przez organ administracji publicznej, wyposażony we władztwo administracyjne. Podstawą jest norma prawa administracyjnego, realizując je uprawniony organ, może stosować przymus wobec adresatów swoich działań. Władztwo administracyjne to działanie w zakresie administracji państwowej w takich formach prawnych, których realizacja jest zabezpieczona prawną możliwością zastosowania odpowiednich środków przymusu, będąc cechą czynności organów administracyjnych opartych na normach publiczno – prawnych, służy do analizy prawnych form działania o charakterze władczym.
Sankcja administracyjna – władczy charakter działania administracji publicznej wiąże się z prawem do zabezpieczenia wykonania administracyjno – prawnych obowiązków w drodze przymusu państwowego, a możliwość zastosowania przymusu, przesądza o realności sankcji choć nie można mówić, że są identyczne z przymusem. Jest to też pojęcie niejednoznaczne określane w doktrynie jak i w orzecznictwie. Wątpliwości dotyczą treści, pojęcia, rodzajów sankcji, możliwości ich kumulowania oraz zasad wprowadzania i stosowania sankcji. Najogólniej pojęcie sankcji wiąże się z odpowiedzią ustaloną w konkretnej normie, za naruszenie lub nie wykonanie normy prawnej i wywodzącej z niej dolegliwości majątkowej, osobistej, a także niekorzystne skutki prawne i ekonomiczne. Brak kompleksowej regulacji prawnej związanej z sankcją administracyjną oraz nie jednoznaczność pojęcia sankcji może utrudniać ochronę jednostki. Komitet ministrów w rekomendacji nr 9/91 dla państw członkowskich sformułował pewien zbiór zasad mających wzmocnić ochronę jednostki przed aktami władz administracji przez stworzenie dodatkowych gwarancji. W rozumieniu rekomendacji sankcja administracyjna to kary nakładane aktami administracyjnymi na osoby z racji ich postępowania sprzecznego z obowiązującymi normami [te kary to grzywna lub inny środek prawny]. W polskiej doktrynie prawa administracyjnego za podstawowy element sankcji uważa się ich cel, a celem tym jest zapewnienia poszanowania prawa. Przy określeniu pojęcia sankcji często sięga się do dorobku teorii prawa oraz prawa karnego, jednakże sankcji administracyjno – prawna ma cechy swoiste wynikające z charakteru norm będących ich podstawą i z zasad stosowania oderwanych od stopnia przewinienia. Podstawową przesłanką sankcji jest zaistnienie określonego stanu faktycznego, dlatego też wysuwa się postulat, aby w regulacjach materialnie – prawnych wprowadzić dodatkowy element czyli przesłankę winy. W ramach sankcji administracyjnej wyróżnia się następujące ich kategorie :
1. kara pieniężna
2. cofanie lub wygasanie uprawnień
3. sankcja egzekucyjna i dyscyplinarna
4. sankcja karna
Do podstawowych przesłanek skuteczności sankcji zalicza się występowanie dolegliwości podmiotu naruszającego prawo, nieuchronność jej wymierza dolegliwość sankcji do popełnienia czynu.


Zasady ogólne :
Problematyka zasad należy do fundamentalnych w nauce prawa administracyjnego, kwestie dotyczące zasad są przedmiotem teorii prawa, a także innych gałęzi prawa, można mówić o zasadach prawa, systemu prawa, części systemu prawa. Obok tego terminu, funkcjonuje także inne określenie jak zasady ogólne, podstawowe zasady prawa, klauzule generalne, reguły ta różnorodność w sferze nazewnictwa wskazuje, że sporna jest kwestia charakteru prawnego zasad, pojawiają się wątpliwości, czy są to wiążące normy prawa, czy nie wiążące postulaty, nie ma jednego powszechnie akceptowanego katalogu zasad, chociaż na podstawie orzecznictwa sformułowano pewne ogólne zasady systemu prawa. W prawoznawstwie stosunkowo wielu zwolenników ma pogląd o normatywnym charakterze zasad prawnych. Jerzy Wróblewski wyodrębnił zasady prawa jako wypowiedzi o charakterze negatywnym zawarte wprost w przepisach prawa pozytywnego, stanowiące wskazówki dla ustawodawcy. Szerzej to pojęcie rozumieli inni teoretycy prawa wg nich termin zasady prawa może być użyte w znaczeniu opisowym i dyrektywalnym.
Zasada dyrektywalna prawa – są to wiążące prawnie normy należące do danego systemu prawnego, są one nadrzędne w stosunku do innych norm tego systemu, a przy tym wyznacza się im szczególne role, odmienne od tych pozostałych, szczególna ich rola przejawia się tym, że określają one powinności osiągania jakiś cennych pożądanych stanów i tym samym wyznaczają procesy prawotwórcze, nakazując normy określonej wartości.
Zasada opisowego prawa – wzorzec, ukształtowania jakiejś instytucji prawnej w szczególnie doniosłej dla instytucji aspektach. Mogą być formułowane expressis verbis [wprost] lub rekonstruowane jest w wyniku analizy przepisów prawnych, są to zasady wyprowadzone z podstaw porządku prawnego i kultury prawnej i mają charakter swoistych form zwyczajowych. W teorii prawa wyróżnia się wśród norm prawnych, wyznacza się reguły i zasady.
Reguły – odznaczają się tym, ze muszą być w pełni regulowane.
Zasady – w pewnym stopniu realizowane.
Konflikt reguł jest rozstrzygany przez derogację, a konflikt zasad rozwiązany jest przez przyznanie pierwszeństwa jednej z nich. Idea kodyfikacji prawa administracyjnego, stworzenie części ogólnej prawa administracyjnego jest rozważana od wielu lat. Prezentuje się tu różne koncepcje zasad ogólnych, przyjmuje się, że zasady te nie zawsze mają postać normy prawnej, bowiem mogą wiązać administrację także z innych różnych tytułów.
Krzysztof Ziemski – zasada prawa to wypowiedź normatywna z uzasadnienia tetycznego lub stanowiąca bądź choćby mogąca stanowić wzorzec przyjęcia określonego rozwiązania prawnego, której przypisuje się nadrzędne znaczenie w stosunku do innych dyrektyw na podstawie przyjętych przesłanek formalnych bądź materialnych, przedstawia on najlepszą teologię prawa i wyróżnia zasady :
1. zasady w wersji opisowej, oceniającej i normatywnej
2. zasady konkretne i abstrakcyjne
3. zasady systemu i części systemu prawa
4. zasady ogólne i szczegółowe
5. zasady naczelne i pomocnicze
6. zasady tworzenia i stosowania prawa
7. zasady ustrojowe, proceduralne, materialne
Dla prawa administracyjnego najbardziej doniosłe, uznał podział na zasady konkretne i abstrakcyjne, jego zadaniem ukazuje w sposób własny i jasny, że działania administracji regulowane są całym szeregiem dyrektyw zaliczanych do zasadniczych, które wiążą administrację z różnego tytułu. W nauce prawa administracyjnego wyróżnia się różne kategorie zasad ogólnych co wynika a wielości kryteriów, stanowiących podstawę przypisywania określonym normom charakteru zasadniczego.Wskazuje się zasady :
1. organizacji
2. funkcjonowania
3. prawa materialnego i proceduralnego [procesowe]
4. prawa ustrojowe
3 zasady demokratycznego państwa :
1. zasada legalności [zasada różności wobec prawa
2. zasada proporcjonalności
3. zasada jawności administracyjnej
4. zasada dwuinstancyjności, jawności proceduralnej
5. zasada prawa do sądu
Zasady ustrojowe organizacji i funkcjonowania administracji publicznej :
1. zasada subsydiarności
2. zasada kompetencyjności
3. zasada decentralizacji, centralizacji, koncentracji i dekoncentracji
4. zasada monizmu i dualizmu
5. zasada zespolenia
6. zasada sprawności
Charakterystyka :
Zasada demokratycznego państwa prawnego – jest w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, do porządku prawnego została wprowadzona nowela z 1989 roku, obecnie wyraża się o niej artykuł 2 z 1997 roku – RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Termin ten jest terminem, któremu przypisuje się różne znaczenia, jest to zasada ustrojowa z której wywodzi się wiele podstawowych standardów dotyczących m. Innymi :
1. trójpodział władz
2. roli konstytucji
3. roli ustawy jako odrębnej podstawy działania władz publicznych
Idea ta została sformułowana jeden raz w doktrynie niemieckiej pod koniec 19 wieku i na początku 20 wieku. Pojęcie państwa prawnego wiązano z legalnością działania organów władzy i administracji, z przestrzeganiem zasad tworzenia prawa, równością obywateli wobec prawa. Współcześnie w doktrynie niemieckiej akcentuje się m. in. Rolę konstytucji jako aktu najwyższego rangi i określenia relacji między obywatelami, a państwem. W literaturze polskiej właściwość państwa prawnego odnosi się do instytucji politycznej i prawnych demokratycznego państwa, zasad ich funkcjonowania, norm prawnych, służących jednostce w służących zapewnieniu jej pozycji w państwie, fundamentem współczesnej koncepcji stały się prawa jednostki i konieczność ochrony tych praw. W istocie zasada ta spełnia rolę klauzuli generalnej, w której treść jest konstruowana dla rozstrzygnięcia potrzeby konkretnej, niektóre z zasad regulowane są w odrębnych przepisach konstytucji. Dla państwa prawnego jako charakterystyczną wskazuje się legalność i związaną z nią zasadę najwyższej mocy konstytucji.
Zasada legalności – każde działanie organu państwa musi opierać się na wyraźnej ustawowej podstawie kompetencyjnej, tylko ustawa może normować prawa i obowiązki obywateli i upoważnia do przymusowego egzekwowania tych obowiązków, wywierają tu pewne wartości, które musi spełniać prawo.
Prawo musi być :
1. dostępne
2. przejrzyste
3. zgodne z zasadą proporcjonalności
4. stabilne
5. przewidywalne
6. nie może działać wstecz
7. wchodzi w życie z zachowaniem „wakacjo legis”
Dla ochrony praw jednostki, istotne są zasady :
1. poszanowania praw nabytych
2. prawo do rozpatrywania przez bezstronny sąd
3. prawo do sprawiedliwej procedury
4. prawo do rozstrzygnięcia w rozsądnym terminie
5. prawo do wynagradzania szkody przez administrację
Zasada proporcjonalności – wiąże się z fundamentalną dla prawa kwestią właściwego i słusznego oraz racjonalnego wyważenia, ochrony dobra ogółu i jednostki. Znana jest od ponad 200 lat i wywodzi się z koncepcji amerykańskiej. Rozkwit nastąpił w latach 50 20 wieku, przyczyniły się tu poglądy doktryny, orzecznictwo sądowe Niemiec, Austrii, Szwajcarii, nakazuje ona aby pomiędzy celem regulacji prawnej lub indywidualnej ingerencji władzy publicznej, a przewidzianymi prawem i stosowanymi środkami postępowania, zachowana została korelacja i właściwa proporcja. Sięganie do tej zasady służy ochronie jednostki przed dotkliwym wkręcaniem państwa w sferę praw i wolności jednostki.
Na treść składają się 3 podstawowe nakazy :
1. przydatności [odpowiedniości] – wymagający by przewidziane środki były zdolne do realizacji zamienionego celu
2. konieczności [niezbędności] – wyrażają się w powinności ograniczenia ingerencji do niezbędnego minimum, przy uwzględnieniu 4 wyznaczników :
a. przedmiot
b. czas
c. przestrzeń
d. podmiot
3. proporcjonalności – cel pozostawać powinien w odpowiednim stosunku do ciężaru i dolegliwości podejmowanych środków

Są dwa wymogi w literaturze :
1. nakazujący realizację takiego celu, który służy chronionemu prawem najwyższej rangi doboru wspólnemu
2. obliguje do stosowania i do realizacji wyznaczonego celu i środka dowolnego, na gruncie chronionego prawem systemu wartości
Zasada proporcjonalności nie została wprost wyrażona, jest ona wyprowadzana z treści aktów normatywnych o różnym charakterze i randze. Pośrednio nawiązuje tu Deklaracja Praw Człowieka gdzie każda jednostka ma obowiązki wobec wspólnoty, bo tylko w niej możliwy jest pełny rozwój osobowości, wyprowadzana jest też z artykułu 2 konstytucji.
Zasada jawności administracyjnej – brak definicji legalnej, jawności można przyjąć, że jawność oznacza stan względnie swobodnego dostępu obywateli do informacji, będących do dyspozycji, która wykonuje funkcje w publicznej, a zatem może to być wgląd w sprawy :
1. własne
2. indywidualne
3. społeczne
4. państwowe
5. lokalne
6. regionalne
Nie ma prawnej definicji informacji, w doktrynie informacje określa się jako formę działania organów administracyjnych. Wojciech Taras określa informacje jako przekazywane obywatelom przez administracyjne oświadczenia wiedzy, funkcjonariusza administracji państwowej lub innego podmiotu administracyjnego, dotyczące określonego stanu faktycznego prawnego i wynikającego z nich konsekwencji prawnych. Takie oświadczenie nie wywołuje bezpośrednio żadnych skutków prawnych, lecz może mieć wpływ na realizację pewnych uprawnień lub obowiązków odbiorcy czy osób trzecich. Informacje udzielane są z urzędu lub na wniosek obywatela, obywatele mogą być informowani bezpośrednio lub za pośrednictwem innych niż administracyjne podmioty. W orzecznictwie i literaturze zasada jawności od dawna się pojawiła, najwcześniej wprowadzono do k. p. a, a tej zasady dotyczy artykuł 9 k. p. a – organy administracji państwowej są zobowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, będących przedmiotem postępowania administracyjnego.

WYKŁAD 11
29.04.2002
Zasada pomocniczości – ma różny wymiar [polityczny, moralny, filozoficzny, prawny]. Nie ma jednej powszechnie akceptowanej definicji. W aspekcie prawnym zasada ta zakłada, że regulacja prawna sytuacji obywateli i ich grup oraz związków, powinna zapewnić im maksymalną samodzielność i udział w wykonywaniu zadań publicznych. Państwo i inne większe wspólnoty powinny być pomocnicze wobec jednostek, rodzin i mniejszych wspólnot, nie mogą być przejmowane zadania przez państwo, zadania które są dla mniejszych wspólnot. Zasada ta zakłada realizację maksymalnego szerokiego zakresu zadań przez szczebel władzy najbliższy obywatelowi, a władza szczebla wyższego powinna wspomagać i uzupełniać działalność podmiotów niżej usytuowanych o ile nie są one samowystarczalne. Zasada ta znajduje wyraz w naszej konstytucji, w europejskiej karcie samorządu terytorialnego. Samorząd ma zarządzać zasadniczą częścią spraw publicznych, społeczności lokalnej służy domniemanie kompetencji przy czym kompetencje w sprawach publicznych powinny przysługiwać tym organom, które znajdują się najbliżej obywateli. W konstytucji ta zasada jest w preambule. Rozwinięcie tej zasady [rozdział 7 konstytucji poświęcony samorządowi terytorialnemu]. Z artykułu [163-165] wynika domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego oraz gminy jako podstawowej jednostki samorządu terytorialnego. Zasada ta została wprowadzona do terminologii prawnej i znajduje swój wyraz w traktacie z Mastrich, ma się opierać rozdział kompetencji pomiędzy wspólnotę europejską, a państwa członkowskie.
Podmioty administrujące – pojęcie to wykonywanie zadań publicznych, wiąże się z funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych dla określonego w przepisach działania. Współczesna administracja publiczna w ujęciu podmiotowym składa się z systemu organów, a także innych podmiotów publicznych powołanych do wykonania zadań z zakresu administracji publicznej powiązanych różnymi więzami i podlegającym różnym regulacją prawnym. Podmioty publiczne realizują zadania administracji publicznej tworząc aparat administracji.
W skład tego aparatu wchodzą :
1. organy administracji publicznej
2. państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne
3. inne instytucje publiczne
Podmioty publiczne wchodzące w skład aparatu administracyjnego oraz podmioty niepubliczne wykonujące funkcje administracyjne określa się mianem podmiotów administracyjnych. Aparat ten nie ma charakteru stałego lecz podlega ciągłym przeobrażeniom. Aparat administracyjny nie jest pojęciem prawnym, nie ma aktu prawnego, całościowo dotyczącego struktury administracji publicznej. Podstawowe drogowskazy tego aparatu zawiera konstytucja, szczegółowo organizację i funkcjonowanie systemu administracji publicznej normują ustawy [ustrojowa]. Wskazują one jednostki powołane, zadania i kompetencje oraz ustalają wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi podmiotami administracji.
System administracji publicznej – to pojęcie szersze od określenia aparatu administracyjnego. W skład tego systemu oprócz podmiotów, zaliczanych do aparatu administracyjnego, wchodzą także podmioty nie publiczne, w zakresie jakim wykonują one funkcje administracji publicznej [zakłady publiczne, przedsiębiorstwa, fundacje, organizacje społeczne i inne].
Pojęcie, cechy i rodzaje administracji publicznej :
Trzon stanowią organy administracji publicznej, to pojęcie jest bardzo ważne, jego treść uległa zmianom z uwagi na przeobrażenie administracji publicznej, jej rolę i miejsce w państwie. Organ jest konstrukcją ściśle związaną z prawem ale nie jest wprost definiowany w przepisach prawa. Przy określeniu organu nakładają się elementy organizacji i zarządzania, elementy prawne i pozaprawne, co sprawia że zaciera się ostrość elementów prawnych.
Konstrukcja wiąże się z ustrojem politycznym państwa i koncepcją aparatu administracji, powoduje to że w definiowaniu pojęcia organu administracji nadal budzi to wiele sporów w doktrynie. W doktrynie prawa administracyjnego pojęcie organu administracji publicznej określane jest w różny sposób, uwidaczniają się w poszczególnych definicjach odrębności, są następstwem zróżnicowania kryteriów stanowiących podstawę określenia administracji, a także organu państwowego. Przez organ administracyjny rozumiano osobę fizyczną, względnie kilka osób, które na podstawie normy organizacyjnej działają w imieniu osoby prawnej. Po wojnie pojęcie urzędu było utożsamiane z władzą, istotę urzędu stanowili ludzie działający.
Urzędy podzielono na 2 grupy :
Na takie dysponujące władzą i noszą nazwę władz i takie, które nie są wyposażone we władzę ale wykonują różne operacje faktyczne, techniczne, wskazano także, że o urzędzie można mówić w dwóch znaczeniach. Rozumiany jako pewien zakres kompetencji bądź jako jednostka organizacyjna wraz z substratem osobowym i rzeczowym. Władza w tym ujęciu jest pojęciem węższym niż urząd, bo każda władza jest urzędem, lecz nie na odwrót. Władza jest wyposażona we władztwo administracyjne. W późniejszym okresie organ oderwano od osoby prawnej. Organ traktowano jedynie jako część składową aparatu administracyjnego. W nowszej literaturze za organ administracyjny, uważa się wewnętrzną jednostkę organizacyjną danego podmiotu prawa, która jest wyposażona w uprawnienia wyrażania woli tego podmiotu [państwa]. Uprawnienia te opiera się na prawie i jest ujęte jako wykaz zadań i kompetencji danego organu.
Obecnie tworzonych definicji organu administracyjnego, najczęściej wskazuje się, że pewne elementy konstrukcyjne są stałe, można przyjąć, że organ administracji :
1. Stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji publicznej tworzona na podstawie prawa i w sposób prze prawo przewidziany –wyodrębnienie organizacyjne to pewne cechy określające pewien organ od innego organu wchodzący w skład, aparatu administracji państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Musi to być pewna wyodrębniona całość, czego wyrazem jest odrębna nazwa, wyodrębnienie środków majątkowych i pracowników. Wyodrębnienie organizacyjne jest konsekwencją prawnego wydzielenia kompetencji [wojewoda]
2. Działa w imieniu i na rachunek państwa lub w imieniu i na rachunek jednostki samorządu terytorialnego będącej odrębnym podmiotem władzy publicznej w państwie – oznacza to w szczególności użycie środków przymusu dla realizacji działania organów, działanie w imieniu i na rachunek państwa jest okolicznością odróżniającą organ administracji od innych organów jednostek organizacyjnych [organizacja społeczna działająca w imieniu tej organizacji]
3. o ile prawo to dopuszcza jest upoważniony do posługiwania się środkami władczymi – musi być określone wyraźnie w ustawie lub innym akcie normatywnym wydanym na jej podstawie, korzystanie ze środków władczych przejawia się w uprawnieniu do stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą i zagwarantowaną możliwość użycia przymusu w celu doprowadzenia do ich wykonania
4. wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji
5. działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji – kompetencje organu obejmują zadania ustalone dla niego przez obowiązujące przepisy i odpowiadające tym zadaniom obowiązki uprawnienia, organ ma te uprawnienia które przysługują mu na podstawie prawa. Nie może wkraczać w sferę należącą do kompetencji innego podmiotu, określenie kompetencji organu przez prawa ma na celu zapewnienie optymalnego podziału pracy w systemie organów administracji oraz zapewnienie ochrony interesów obywateli i innych podmiotów. Pojęcie organu odrywa się od osoby, która pełni funkcję piastuna organu, w przepisach prawa, jest też urząd, który jest rozumiany wieloznacznie, może być użyty dla oznaczenia stanowiska, będącego organem administracyjnym [artykuł 151 konstytucji], używa się w przepisach także Urząd Gminy lub Urząd Wojewódzki, w takim ujęciu można mówić o wyspecjalizowanym biurze, prawnym zespole pracowników, aparacie pomocniczym danego organu, tak rozumiany urząd to zespół osobowy i rzeczowy, dany do pomocy organowi administracji celem wykonania jego zadań i kompetencji, można też spotkać określenie urząd zastosowane jako szczególna nazwa organu administracji. Jest to zazwyczaj nazwa umowna, gdyż organ administracji jest jedno osobowy i nie może być utożsamiony w całym urzędem, organem tym jest kierownik urzędu, któremu prawo nadaje różne nazwy.