Świadczenia społeczne

Świadczenia społeczne są to środki zaspakajania indywidualnych potrzeb jednostki i rodziny, których uzyskanie nie jest bezpośrednim efektem własnej pracy. Są one podstawowym instrumentem polityki społecznej i formą realizacji- zabezpieczenia społecznego. Prawo do świadczeń społecznych mieści się w katalogu podstawowych- praw człowieka.
Świadczenia społeczne mogą mieć:
1. formę pieniężną:
 renty
 zasiłki
2. rzeczową:
 sprzęt rehabilitacyjny
 świadczenia w naturze
3. usług społecznych:
 publiczna służba zdrowia
 oświata
Główne funkcje świadczeń społecznych :
1. zabezpieczenie bezpieczeństwa socjalnego ( dostarczanie całości lub części dochodów osobom niepracującym, np. zasiłki dla bezrobotnych, oraz uzupełnienie dochodów z pracy, np. zasiłki rodzinne)
2. ochrona przed skutkami różnych rodzajów- ryzyka socjalnego- ( bezzwrotna pomoc, np. dla ofiar klęsk żywiołowych, wypadków przy pracy, w przypadku śmierci głównego żywiciela rodziny)
3. łagodzenie nierówności społecznej i wyrównywanie szans życiowych ( stypendia, bezpłatne obiady w szkołach dla dzieci najuboższych rodzin).
Świadczenia społeczne mogą mieć zasięg powszechny (np. państwowe bezpłatne szkolnictwo, szczepienia ochronne dzieci) lub, z różnych względów, ograniczony (np. prawo do emerytury uzyskuje sie pod warunkiem płacenia składek i osiągnięcia odpowiedniego wieku, bezzwrotny zasiłek z pomocy społecznej może być przyznany tylko rodzinom o bardzo niskich dochodach, zapomogi ze związków zawodowych przysługują tylko ich członkom). Świadczenia społeczne są finansowane z budżetu państwa, budżetów lokalnych, funduszy celowych, ubezpieczeniowych, zakładowych funduszy socjalnych.
Świadczenia społeczne stanowią bardzo ważną część polityki społecznej nie tylko ze względu na swoją masowość i skalę wydatków, ale z tytułu funkcji jakie spełniają, zasad ich przekazu oraz struktury odbiorców.

Świadczenia społeczne jest to przepływ pieniędzy i usług z różnego rodzaju instytucji do uprawnionych do ich odbioru osób. Do tych bezpłatnych lub częściowo odpłatnych usług socjalnych mają dostęp liczne grupy ludności, a niekiedy całe społeczeństwo. Zakres świadczeń społecznych ujmowany jest wielorako. Najczęściej zawęża się je do wypłacania rent i emerytur, różnego rodzaju zasiłków, a także do przekazu świadczeń lub usług związanych z chorobę, niepełnosprawnością czy też niezaradnością.
Jednak formy świadczeń społecznych to nie tylko świadczenia pieniężne, ale także świadczenia rzeczowe i zakładowe, usługi na rzecz usprawnionych oraz inne rodzaje świadczeń, np.: pożyczki na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, kredyty dla studentów, świadczenia alimentacyjne, bilety ulgowe (dopłata państwowa do biletów), pomoc w spłacie kredytów mieszkaniowych itp. Gromadzenie środków na świadczenia społeczne ma wymiar publiczny i odbywa się z udziałem instytucji państwowych, samorządowych lub pod ich nadzorem. Jednak wydatkowanie tych środków nie jest przeznaczone w całości na świadczenia indywidualne. Część z tych wydatków przeznaczona jest na utrzymanie i rozwój tzw. infrastruktury społecznej, a więc urządzeń, które stanowią materialną podstawę przekazu usług socjalnych i kulturalnych, np.: szpitale, sanatoria, domy pomocy społecznej, szkoły, obiekty kulturalne itp.
Obecnie w Polsce podstawową funkcją świadczeń jest funkcja zabezpieczająca., która ma zapewnić podstawy egzystencji. Sytuacja ta jest związana z rosnącą liczbą emerytów i rencistów, bezrobotnych uprawnionych do pobierania zasiłków oraz osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej. Obecna sytuacja gospodarcza państwa nie pozwala na eliminację świadczeń społecznych, ale zmusza do zmiany sposobu gromadzenia tych środków i ich wydatkowania. Dąży się do zwiększenia udziału własnego obywateli w świadczenia społeczne w postaci składek lub tzw. „współpłacenia” za niektóre usługi społeczne, przy jednoczesnym ograniczeniu wydatków budżetu państwa.

Renta jest to długoterminowe świadczenie pieniężne realizowane z funduszów ubezpieczeniowych, składające się wraz ze świadczeniami w naturze na system zabezpieczenia emerytalnego pracowników i ich rodzin.
W Polsce istnieją 3 rodzaje tego typu świadczeń;
- emerytura
- renta inwalidzka
- renta rodzinna


Ze względu na okres trwania wyróżniamy:
- renta stała - przysługuje osobie, której niezdolność do pracy została uznana za trwałą.
- renta okresowa - jeśli niezdolność do pracy ma charakter czasowy. Przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.
Ze względu na rodzaj są renty:
o renta szkoleniowa
o renty rodzinne
o renty z tytułu niezdolności do pracy
o renta z tytułu niezdolności do pracy- dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
o renta uczniowska (szkolna)
o renta socjalna


Świadczenie jest to przedmiot stosunku zobowiązaniowego, który polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i zmierza do ochrony najczęściej majątkowego interesu wierzyciela. Świadczenie może polegać na działaniu lub zaniechaniu, musi być oznaczone i możliwe do spełnienia.
a) Świadczenia odszkodowawcze
W świetle obowiązującego stanu prawnego świadczenia te obejmują jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, oraz jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.
b) Świadczenia rehabilitacyjne
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po okresie pobierania zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż przez 12 miesięcy.


Świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego przysługuje objętym ubezpieczeniem chorobowym:
• pracownikom,
• osobom wykonującym pracę nakładczą,
• członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• osobom wykonującym odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osobom z nimi współpracującym,
• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym,
• duchownym.
Świadczenie to nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.
W razie stwierdzenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przewyższającą 2 zł świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego należne:
• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz
• duchownym, będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenie nie przysługuje do czasu spłaty całości zadłużenia. Jeżeli spłata całości zadłużenia nastąpi w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku albo odpowiednio od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, ubezpieczonemu przysługuje świadczenie rehabilitacyjne za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy. W przypadku uregulowania przez ubezpieczonego całości zadłużenia po upływie 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, ubezpieczony nabywa prawo do świadczenia rehabilitacyjnego od dnia spłaty całości zadłużenia. Prawo do świadczenia za okres przed tą datą ulega przedawnieniu.



Zaliczka alimentacyjna
Ustawa z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej.
Zaliczka alimentacyjna oznacza kwotę wypłaconą przez organ właściwy wierzyciela (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej) osobie uprawnionej na poczet należnego świadczenia alimentacyjnego, ustalonego na podstawie tytułu wykonawczego, jeżeli egzekucja jest bezskuteczna. Bezskuteczność egzekucji oznacza, iż w jej wyniku nie wyegzekwowano należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych za okres trzech ostatnich miesięcy;
Przyznawanie i wypłata zaliczek jest zadaniem administracji rządowej zleconym gminie. Zaliczki oraz koszty ich obsługi są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa na świadczenia rodzinne
Zasiłek - świadczenie pieniężne lub materialne wypłacane przez instytucje państwa i organizacje non-profit ich beneficjentom. W Polsce istnieje kilka rodzajów zasiłków, a głównymi instytucjami dystrybuującymi je są gminy za pomocą MOPR-ów (zasiłki z pomocy społecznej) oraz ZUS.
Rodzaje zasiłków
• zasiłek wyrównawczy
• zasiłek macierzyński
• zasiłek wychowawczy
• zasiłek opiekuńczy
• zasiłek chorobowy
• zasiłek pogrzebowy
• zasiłki i alimenty dla dzieci
• zasiłek pielęgnacyjny
• zasiłek rodzinny