Czynniki rozwoju psychiki i ich charakterystyka

Temat: Czynniki rozwoju psychiki i ich charakterystyka

Psychika jest to funkcja wysoko zorganizowanej materii. Jej rozwój jest czymś wtórnym w stosunku do rozwoju i funkcji układu nerwowego. Poziom rozwoju psychicznego w każdej chwili życia dziecka warunkuje poziom rozwoju jego procesów i właściwości psychicznych w tym właśnie momencie. Czynnikami które wpływają na rozwój procesów psychicznych jednostki są:

1. Zadatki dziedziczne

Najbardziej znaczące , tkwiące w samym człowieku – czynniki genetyczne. Jak już nam wiadomo z lekcji biologii, każdy z nas odziedziczył po rodzicach geny. Zadatki dziedziczne przekazywane są za pośrednictwem genów z pokolenia na pokolenie.

Wrodzonymi zadatkami są anatomiczno - fizjologiczne cechy organizmu:

a) Cechy strukturalne narządów zmysłu

b) Cechy funkcjonalne narządów zmysłu

Dziedziczymy cechy budowy ciała i wyglądu np. kolor oczu, włosów.
Przekazywany nam jest typ układu nerwowego stanowiący podłoże temperamentu oraz potencjalne możliwości rozwoju inteligencji. Wrodzone zadatki nie zsyłają wyroku na dziecko, lecz wyznaczają granice rozwoju psychicznego. Układ nerwowy jest bardzo plastyczny i zmieniać się może pod wpływem otoczenia. Działanie układu nerwowego kształtuje się i rozwija przez całe życie człowieka. Zadatki dziedziczne są podłożem materialnym uzdolnień jednostki. To jakimi zdolnościami zdolnościami będzie odznaczał się człowiek zależy od tego jakie będzie miał warunki rozwoju, a także od innych czynników rozwojowych.

Od wszystkich czynników zależy jak te wrodzone i nabyte zdolności zostaną wykorzystane. Trzeba podkreślić, ze nie dziedziczy się właściwości psychicznych. W związku z tym dziecko nie rodzi się ani pracowite ani prawdomówne. Z pewnością nie rodzi się przestępcą. Te cechy kształtuje pod wpływem innych czynników, które są równie istotne w jego rozwoju.





2. Własna działalność dziecka

Między działalnością psychiczna, a działalnością zewnętrzną występuje związek. Już małe dziecko chwyta przedmioty, manipuluje nimi. Dzięki temu poznaje je coraz lepiej i ich właściwości także. Przez to posługuje się nimi w sposób coraz bardziej celowy i zgodny z ich budową i przeznaczeniem. W miarę jak dziecko zaczyna postrzegać coraz więcej rzeczy, dzięki poruszaniu się, dotykaniu, mówieniu to coraz więcej bodźców na nie oddziałuje. Reakcje te prowadzą do rozwoju funkcji układu nerwowego dziecka. Wraz z rozwojem i komplikowaniem się działalności samodzielnej dziecka, rozwija się i kształtuje bardzo ważna w działaniu; świadomość celów działania oraz ich sposobów i środków osiągania. Człowiek w zależności od rodzaju działania różnie odzwierciedla i reaguje na rzeczywistość. Rozwój świadomości czyni własną działalność dziecka coraz bardziej sensowną i rozumną. Dotyczy to zarówno zabawy i nauki, które są charakterystyczna formą działalności dzieci. Świadoma aktywność dziecka jest ważnym czynnikiem rozwoju psychicznego. Dziecko jest aktywnym podmiotem gdyż bierze udział we wszystkich dotyczących go procesach. Przykładem może być wykształcenie silnej woli. Tylko pod wpływem realnej walki z rzeczywistymi przeszkodami cecha ta się wykształci. Wychowanie powinno polegać przede wszystkim na świadomym organizowaniu działalności i trybu życia według treści, które chcemy dziecku wpoić.

3. Środowisko

Ten czynnik odgrywa dużą rolę w procesie rozwoju człowieka. Środowisko obejmuje otoczenie społeczne, przyrodnicze, klimatyczne i geograficzne w którym żyje i rozwija się dziecko. Najbardziej znaczącą rolę w procesie rozwoju psychicznego dziecka ma do spełnienia rodzina. Jest to najważniejsze i niezastąpione środowisko wychowawcze. O jakości oddziaływań wychowawczych rodziców decydują postawy rodzicielskie prezentowane przez rodziców i niektóre ich cechy osobiste. Do cech rodziców, sprzyjających prawidłowemu rozwojowi dziecka zaliczane są między innymi: cierpliwość, wesołość i poczucie humoru oraz dobre przystosowanie społeczne i zrównoważenie emocjonalne. Z badań wynika, że do czynników rozwoju pochodzących z rodziny, a związanych z postawami rodziców wobec dzieci, należy zaliczyć: bliskość uczuciową miedzy rodzicami i dziećmi, pomoc i wsparcie udzielane dziecku przez rodziców, pozostawienie dziecku pewnej (niezbyt dużej) swobody i uznanie rówieśników.

Ważnym elementem społecznego środowiska dziecka, wpływającym na jego rozwój, są grupy rówieśnicze, których znaczenie bardzo wzrasta w okresie dorastania. Przynależność do nieformalnej grupy rówieśniczej, identyfikacja z jej celami i normami sprawia, że jednostka czuje się wartościowa, zdobywa akceptację i uznanie rówieśników.

Poza rodziną i grupami rówieśniczymi, istotny czynnik rozwojowy stanowią oddziaływania środowiska szkolnego. Psychologowie są na ogół zgodni co to tego, że o końcowym efekcie procesu rozwoju człowieka decyduje interakcja zadatków dziedzicznych oraz czynników pochodzących z dalszego i bliższego środowiska w którym dziecko żyje.


4. Wychowanie

W społeczeństwie ludzkim dzieci wychowywane są przez starszych. Stworzenie odpowiednich warunków do kontaktów z rzeczywistością jest bardzo ważne. Przez to decydujemy o jakości zmian rozwojowych, w sposób świadomy i celowy wpływamy na rozwój psychiki.
Wychowanie polega na takim organizowaniu trybu życia i działalności dziecka (jego zabawy i nauki ) by kształtować jego poznanie, formować spostrzeżenie, pojęcia i sądy, wzbogacać jego wiedzę o świecie, kształcić myślenie, a jednocześnie wyrabiać odpowiednie nawyki , sprawności i umiejętności, kształtować zainteresowania i zdolności, prowadzące w rezultacie do wychowania jak najwszechstronniej rozwiniętej osobowości.

Rozwojem psychicznym dziecka można najlepiej pokierować dostarczając mu odpowiednich treści, poprzez które kształtują się dopiero formy odzwierciedlania świata i formy działania. Przez treść wiedzy przekazywanej dziecku procesie nauczania rozwijamy jago myślenie, wyrabiamy jego przekonanie i poglądy, kształtujemy jego ideologie, która potem nadaje kierunek jego działalności. Dla spraw wychowania nie jest obojętna treść tego, czego człowiek się uczy. Nauczanie posuwa na przód rozwój dziecka, gdy pobudza niedojrzałe, nowe funkcje psychiczne.


Literatura

1. H. Filipczuk „Każde dziecko jest inne”
2. Maria Ziemska „ Rodzina , a osobowość”