Flora Tatr

Zespoły łąk i trawników.
W niższych częściach dolin tatrzańskich, a także na przyległych terenach, leżących na fliszu karpackim, pasterska gospodarka stwarzała warunki do wykształcenia się zespołów łąkowych i pastwiskowych. Zmiana tej gospodarki na skutek utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego spowodowała, że zespoły te ulegają modyfikacji. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że nawet tak fascynujące polany kwitnących krokusów, są wynikiem nawożenia ich przez koszarzenie owiec.

Dzięki koszarzeniu rozwinęła się tutaj obfita roślinność traw i ziół, tworząc zespół mieczyka dachówkowego i mietlicy pospolitej.

W zespole tak wyodrębnionym znalazły swoje miejsce rosnące bujnie mietlica pospolita, wiechlina łąkowa i zwyczajna, kostrzewa łąkowa, wyczyniec łąkowy, tymotka łąkowa i inne. Motylkowe rosną tu nielicznie, zwłaszcza tam, gdzie gleba jest silniej nawożona.

W zespole tym, występującym również i poniżej drogi Pod Reglami, można nieraz zaobserwować piękne grona kwiatów mieczyka dachówkowego.

Na polanach, w dolinach tatrzańskich, zespół ten występuje w formie podzespołu, w którym mieczyk rzadko się zdarza. Spotykamy tu tymotkę alpejską, oraz zioła: chaber ostrołuskowy i łąkowy, zerwa kłosowa, barszcz zwyczajny, kminek, pępawa dwuletnia i wiele innych równie popularnych gatunków.

Wczesną wiosną w zespole łąk kośnych, możemy podziwiać kobierce masowo kwitnących krokusów.

W miejscach przenawożonych koło szałasów, rozwija się zespół roślin amoniakalnych, nazwany zespołem szczawiu alpejskiego.
Natomiast na glebach zubożałych, jałowych, często na powstałych po wycięciu lasu świerkowego pastwiskach, rozwija się nader nędzna roślinność trawiasta z charakterystyczną trawą bliźniaczką, zwaną psią trawką. Tworzy ona odrębny zespół tzw. psiary.

Kosodrzewina należy do zmiennego gatunku sosny górskiej, która w Tatrach występuje zawsze w formie krzaczastej jako podgatunek kosówki właściwej. Im wyżej, tym kosówka jest niższa i gąszcze jej rozluźniają się, aż wreszcie w piętrze alpejskim występują już tylko pojedynczo rozrzucone krzaki.

W piętrze kosodrzewiny, w miejscach nie zajętych przez nią, spotykamy szereg innych zespołów roślinnych. Charakterystycznymi mieszkańcami z rodziny ziołorośli są tu: modrzyk górski, różowo kwitnąca miłostka górska, ciemiężyca zielona, największa z naszych goryczek - goryczka trojeściowa, biało kwitnący jaskier platanolistny, a także starzec gajowy, silnie trujący tojad mocny, piękna ostróżka tatrzańska, oraz arcydzięgiel litwor, który ze względu na aromatyczny zapach korzeni i liści był niezmiernie ceniony.

Trawiaste upłazy w piętrze kosówki na glebach zasobnych w próchnicę, pokrywają zespoły bujnie rosnących traw m.in. zespół tatrzański trzcinnika owłosionego sięgającego 1 m wysokości, który występuje w granitowych terenach Tatr. W zespole tym można spotkać goryczkę kropkowaną, dorastającą 80 cm.

Analogicznym zespołem trawiastym dla terenów wapiennych jest zespół kostrzewy karpackiej. Spotykamy tu szereg traw charakteryzujących ten zespół: kostrzewę karpacką, która jest endemitem ogólnokarpackim, tymotkę Michela, czy goździk okazały.

Bardzo okazałym zespołem skalnych muraw wapiennych piętra kosówki i piętra halnego jest zespół kostrzewy pstrej, która wykształca się tam, gdzie na półkach i zboczach nagromadziła się warstwa gleby próchniczej, zawierającej wapno. Z występujących tu roślin należy wymienić siekiernicę górską, ostrołódkę Hallera, ostrołódkę karpacką (endemit karpacki), oraz dość rzadki traganek wytrzymały. Spotkać tu można również piękny zawilec narcyzowy, saussureę alpejską, oraz pospolitą tu trawę - saslerię tatrzańską.

Tam, gdzie granity zawierają pewną część wapnia, wytwarza się mieszany zespół roślin wapiennych i granitowych. Charakter nadaje tu kostrzewa pstra oraz długa trawa, mietlica alpejska. Miejsce tu swoje znalazł ukwap karpacki, jaskier skalny, stokrotnica górska, mietlica alpejska i wdzięczna oraz lilijka alpejska.

Zespoły roślinne piargów.
W piętrze kosówki, a także powyżej, nagromadzają się wskutek kruszenia się skał stożki piargów, na których panują dość trudne warunki dla życia roślin. Wyróżniamy tu tworzący się na piargach wapiennych zespół Papavereto-Cerastietum latifolii występujący w piętrze kosodrzewiny i piętrze halnym. Oprócz biało kwitnącego maku alpejskiego i rogowicy szerokolistnej występuje interesująca skalnica zwisła. Jest to gatunek arktyczno-alpejski o rozmieszczeniu wokółbiegunowym.

Na piargach granitowych rozwija się zespół skalnicy karpackiej i szczawiora alpejskiego. Z rzadkich występujących tu roślin wymienię kuklik rozesłany, skalnicę mchowatą, jaskier lodnikowy i wreszcie endemit tatrzański, warzuchę tatrzańską należącą do roślin krzyżowych.

W piętrze kosodrzewiny występują także na skałach, na glebach płytszych i inne zespoły, jak np. zespół turzycy mocnej, który jest tu dość obfity i typowo już wykształcony.

Roślinność piętra halnego.
W piętrze halnym występuje w dolnych partiach kosodrzewina, lecz krzaki jej są coraz drobniejsze, bardziej rozrzucone i dorastające do kilkudziesięciu centymetrów. Natomiast rozciągają się tu obszerne połacie wysokogórskich muraw, służące jako główny teren wypasu owiec. Jeżeli chodzi o występujące tu zespoły roślinne, to nie spotykamy tu żadnych nowych asocjacji. W miejscach bardziej skalistych występują te same zespoły, które spotykamy w także w piętrze kosodrzewiny, a także zespoły piargowe.

Dla obszernych zadarnionych zboczy charakterystyczne są dwa zespoły murawowe nie występujące niżej, a mianowicie situ skuciny, który tworzy na znacznych obszarach np. na kopułach Czerwonych Wierchów jednolite darnie, które na jesień czerwienieją; boimki dwurzędowej, wśród której występuje sasanka alpejska, starzec karpacki, oraz jarzębiec alpejski; na bardziej wilgotnych zboczach pojawia się zespół kosmatki brunatnej, w którym występuje efektowny omieg kozłowiec.

Wyleżyska.
W piętrze halnym spotykamy jeszcze inne oryginalne zespoły, pojawiające się w miejscach, gdzie pod ścianami skalnymi nagromadzone śniegi długo zalegają i topnieją dopiero w środku lata, odsłaniając drobne, niskorosłe darenki roślin. Nazywamy takie miejsca wyleżyskami i mówimy o roślinności wyleżyskowej.

Typowym zespołem wyleżyskowym jest zespół wierzby zielnej, która jest najmniejszą z karłowatych wierzb tatrzańskich. Wyrasta często tylko na parę centymetrów, posiada listki okrągławe i drobne. W Tatrach występuje nie tylko na wyleżyskach, ale również na płaskich i wilgotnych miejscach.

Na wyleżyskach spotyka się także rzadką i interesującą roślinkę - sybaldię. Jest to gatunek o rozmieszczeniu arktyczno-alpejskim wokółbiegunowym. Ponadto spotykamy wśród wyleżysk najmniejszą z szarot, szarotę drobną, dorastającą 2 do 4 cm. Roślinom tym towarzyszy rogownica trójszyjkowa.

Dla wyleżysk wśród skał wapiennych charakterystyczna jest endemiczna dla Tatr, pasma Choczańskiego i Małej Fatry jedna z mniejszych skalnic, skalnica tatrzańska. Wiernie towarzyszy jej zarówno na wyleżyskach, jak i na szutrowiskach rzeżuszka alpejska, która wraz z innymi gatunkami tworzy wśród wapieni wyleżyskowy zespół skalnicy tatrzańskiej.

Roślinność piętra turniowego.
W tym najwyższym piętrze roślinności tatrzańskiej spotykamy fragmenty zespołu kosmatki brunatnej, z występującym aż po szczyt Gerlacha kozłowcem, oraz niewielkie wyleżyska, grupy roślin piargowych, a jako nowy zespól - zespół turniowy boimki. Oprócz boimki mamy tu do czynienia z goryczką przeźroczystą, starcem kraińskim, mokrzycą rozchodnikową oraz kosmatką kłosową i kostrzewą pstrą. Pod samym szczytem Gerlacha rosną jeszcze: pierwiosnka drobna, skalnica mchowata, darniowa i karpacka, gęsiówka tatrzańska, rogownica jednokwiatowa, złocień alpejski, oraz trawy: wiechlina wiotka i kostrzewa niska żyworodna.

Zespoły porostów.
Pozornie nagie turnie i bloki granitów pokryte są mozaiką porostów, które nadają charakterystyczną zielonawoszarą barwę szczytom tatrzańskim. Przeważają tu porosty skorupiaste, a najpospolitsze to porosty należące do rodzaju Rhizocarpon, Lecanora i Lecidea.

W niższych położeniach, w lasach i kosówce przeważają porosty krzaczaste i liściaste, w piętrze turniowym - skorupiaste

Również dobrze znane są nieliczne, endemiczne gatunki porostów, rosnące tylko w Tatrach.