Różnice między renesansową a barokową wizją świata.

Humaniści wyrażali w swej twórczości wiarę w poznawcze możliwości człowieka, odrzucali średniowieczną koncepcję życia nacechowanego grzechem pierworodnym. Wybór człowieka zależał jedynie od władz rozumu i woli. Utwory charakteryzowały się przejrzystym językiem, prostymi środkami ekspresji artystycznej, klasycznymi figurami stylistycznymi, gatunkami literackimi zgodnymi z zasadą decorum - odpowiadały koncepcjom życia człowieka renesansowego, język oddawał harmonię opisywanej rzeczywistości.

U Mikołaja Sępa - Szarzyńskiego świat jawi się jako trudny do zrozumienia - mroczny byt, antynomie dobra i zła, miłości i nienawiści, przemijania i wieczności. Człowiek jest istotą dysharmonijną - natura ludzka jest słaba i skłonna do grzechu, więc nie może wybrać dobra mimo, iż umie je rozpoznawać.

Natura ludzka to synteza aspektów duchowych oraz materialnych, cielesnych - dysharmonia wyraża się w rozdarciu pomiędzy duchem a ciałem, rzeczy materialne zasłaniają cnoty i szlachetne cele. Język charakteryzuje się dynamiką, występuje inwersja zdania, zawikłanie jego szyku, epitety metaforyczne, antytezy oddające antynomiczny charakter bytu. Kształt artystyczny jest językowym obrazem skomplikowanej materii rzeczy świata tego.