Rozwój sądownictwa administracyjnego w Polsce

Rozwój sądownictwa administracyjnego w Polsce można prześledzić przez porównanie aktów prawnych powołujących do życia organy tego sądownictwa. Powstawanie sądów administracyjnych można, biorąc za punkt odniesienia powyższe kryterium, podzielić na następujące etapy:

1. powstanie Najwyższego Trybunału Administracyjnego na podstawie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. (Dz. U. RP z dnia 29 października 1932 r. nr 94 poz. 806) – mimo nazwy „rozporządzenie” ten akt prawny ma moc ustawy – umożliwiła to zmiana Konstytucji dokonana zgodnie z postanowieniami art. 5 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. zmieniającej i uzupełniającej Konstytucję Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1921 r. (Dz. U. RP z 1926 nr 78 poz. 442).

2. powstanie Naczelnego Sądu Administracyjnego na podstawie ustawy. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym z dnia 11 maja 1995 r. (Dz. U. z dnia 30 czerwca 1995 r. nr 74 poz. 368) – która utraciła moc zgodnie z postanowieniami art. 3 ustawy pn. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U z 2002 nr 153 poz. 1271).

3. reorganizacja sądownictwa administracyjnego na podstawie ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych z dnia 25 lipca 2002 r. (Dz. U. z dnia 20 września 2002 r. nr 153 poz. 1269).

Ewolucja organizacji sądów administracyjnych rozpoczyna się od określenia, że „Najwyższy Trybunał Administracyjny stanowi jedyną instancje sądową, powołaną do orzekania o legalności zarządzeń o orzeczeń, wchodzących w zakres administracji rządowej i samorządowej”
przy równoczesnym określeniu, iż stan taki ma trwać:
„do czasu utworzenia sądów administracyjnych niższego stopnia” .

Już zatem w chwili tworzenia tego rozporządzenia zdawano sobie sprawę z faktu, że konieczne jest zachowanie dwuinstancyjności orzeczeń oraz z tego, że wielość materii do rozpatrzenia przekroczy z czasem możliwości rozsądzania przez pojedynczy trybunał. Może dziwić odejście od formuły dwuinstancyjności przy powołaniu NSA, gdzie określono, że:
„Sąd działa w Warszawie i ośrodkach zamiejscowych Sądu tworzonych dla jednego lub kilku województw” .

Powrót do niej następuje w 2002 r.:
„Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne”
przy jednoznacznym określeniu instancyjności sądów:
„Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają, w pierwszej instancji, wojewódzkie sądy administracyjne”
oraz:
„Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych (...), a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów (...)”

Odmiennie, we wspomnianych aktach prawnych, uregulowana została zasada właściwości sądów. Najwyższy Trybunał Administracyjny, poza wymienionym wyżej powołaniem do orzekania o legalności zarządzeń i orzeczeń, nie miał expressis verbis określonych spraw w zakresie których powinien orzekać, określony został natomiast katalog wyłączeń:
„ Z pod orzecznictwa Trybunału wyłącza się:
1) sprawy podlegające właściwości sądów powszechnych lub sądów szczególnych oraz sprawy rozpoznawane przez ogólne zgromadzenia lub kolegja (pisownia oryginalna –przyp. aut.) administracyjne wszelkich sądów;
2) sprawy w których władze administracyjne uprawnione są do rozstrzygania według swobodnego uznania, w granicach pozostawionych temu uznaniu;
3) sprawy mianowania na publiczne urzędy i stanowiska, o ile nie dotyczą naruszenia prawa ich obsadzania lub przedstawiania na nie kandydatów;
4) sprawy dotyczące reprezentacji Państwa i obywateli wobec państw i władz obcych oraz sprawy bezpośrednio z powyższemi (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) związane;
5) sprawy dotyczące działań wojennych, ustroju siły zbrojnej i mobilizacji, z wyjątkiem spraw zaopatrzenia i uzupełnienia armji (pisownia oryginalna – przyp. J.D.);
6) sprawy dotyczące odpowiedzialności służbowej;
7) inne sprawy, jeżeli przepisy szczególne tak stanowią.”
W ustawie o NSA wspomniano, że:
„ 1. Sąd orzeka w sprawach skarg na:
1) decyzje administracyjne,
2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty,
3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,
4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa,
5) akty organów jednostek samorządu terytorialnego oraz organów administracji rządowej ustanawiające przepisy prawa miejscowego,
6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej,
7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego.
2. Sąd orzeka także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosuje środki określone w tych przepisach”
oraz sporządzono katalog wyłączeń:
„Sąd nie jest właściwy w sprawach:
1) należących do właściwości innych sądów,
2) wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach pomiędzy organami administracji publicznej oraz wynikających z podległości służbowej pomiędzy przełożonymi i podwładnymi w urzędach tych organów, a także w jednostkach wojskowych,
3) dyscyplinarnych, chyba że ustawa stanowi inaczej,
4) odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa,
5) wiz i zezwoleń na przekroczenie przez cudzoziemca granicy państwa oraz zgód na ich wydanie, zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony, azylu i wydalania z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem przypadków dotyczących cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
6) (skreślony),
7) przyznawania lub odmowy przyznania środków finansowych przeznaczonych w budżecie państwa na naukę.
w swych ogólnych zarysach zbieżny z zakresem spraw, które nie mogły być rozpatrywane przez Najwyższy Trybunał Administracyjny.
Ustawa z 2002 r. nie określa już szczegółowo zakresu działania sądów, ani spraw, które nie podlegają ich orzecznictwu ograniczając się do umieszczenia ogólnej zasady:
„ 1. Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.
2. Kontrola, o której mowa w 1, sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.”

Zapis ten jest swoistym ukłonem ustawodawcy w stosunku do sędziów sądów administracyjnych, pozwala bowiem na arbitralny tryb określania właściwości i zakresu działania sądu. Prosi się o dodanie krótkiego stwierdzenia:
„Trybunał czuwa z urzędu nad swoją właściwością.”
Zmianom podlegała także wewnętrzna organizacja sądów. Początkowo określono, że:
”Trybunał składa się z pierwszego prezesa, prezesów i sędziów.”
oraz, że:
„Przy Trybunale istnieje sekretarjat (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) prawniczy oraz kancelarja (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) „ ,
a pod względem formalnym:
„Trybunał dzieli się na izby według rodzajów spraw; liczbę izb określa regulamin.”
Ustawa o NSA ustala, że:
„W skład Sądu wchodzą: Prezes, wiceprezesi tego Sądu, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie.”
a także:
„W Sądzie są zatrudniani pracownicy administracyjni, pomocniczy i obsługi.” oraz pod względem formalnym:
„1. Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na izby. (...) 2. Sąd w Warszawie dzieli się na wydziały. W Sądzie tym działa Biuro Prezydialne i Biuro Orzecznictwa. Biura mogą dzielić się na wydziały. 3. Ośrodki zamiejscowe mogą dzielić się na wydziały.”
W ustawie z 2002 r. następuje podział na część wspólną:
„W sądach administracyjnych są zatrudnieni asesorzy sądowi, referendarze sądowi, asystenci sędziów oraz urzędnicy i inni pracownicy sądowi.”
oraz uregulowania dotyczące szczebla wojewódzkiego:
„W skład wojewódzkiego sądu administracyjnego wchodzą: prezes sądu, wiceprezes sądu lub wiceprezesi sądu oraz sędziowie.”
i centralnego:
„W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, wiceprezesi oraz sędziowie.”
z analogiczną odrębnością podziału formalnego:
„Wojewódzki sąd administracyjny dzieli się na wydziały, które tworzy i znosi Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego”

oraz
„Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na: Izbę Finansową, Izbę Gospodarczą i Izbę Ogólnoadministracyjną.”
Analizując powyższe można domniemywać, jak zmieniałyby się proporcje pomiędzy zapisami formalnymi, a częścią merytoryczną podobnych ustaw, gdyby czekały nas dalsze zmiany w ustroju sadów administracyjnych – być może ustawodawca zakłada, że sądy nie są w stanie opracować jednolitych regulaminów organizacyjnych...

Przekształceniom uległy także wymogi stawiane kandydatom na stanowiska sędziów:
„ (1) Na stanowisko sędziego Trybunału może być mianowany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;
2) posiada nieskazitelną przeszłość;
3) włada językiem polskim w słowie i piśmie;
4) ukończył uniwersyteckie studja (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) prawnicze z przepisanemi (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) w Polsce egzaminami;
5) posiada co najmniej dziesięć lat służby sędziowskiej lub prokuratorskiej w sądownictwie powszechnem (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) lub wojskowem (pisownia oryginalna – przyp. J.D.), albo co najmniej dziesięć lat służby administracyjnej państwowej na stanowisku referendarskiem (pisownia oryginalna – przyp. J.D.), albo co najmniej piętnaście lat pracy zawodowej na stanowisku adwokata.
(2) Sędzią Trybunału może pozatem (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) zostać:
1) profesor zwyczajny prawa na uniwersytecie państwowym polskim;
2) sędzia Sądu Najwyższego;
3) sędzia Najwyższego Sądu Wojskowego.
(3) Przynajmniej jedna trzecia część sędziów Trybunału powinna odpowiadać warunkom, wymaganym dla objęcia stanowiska sędziego sądów powszechnych.”
W ustawie o NSA:
„1. Na stanowisko sędziego Sądu może być powołany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa,
4) ukończył 35 lat życia,
5) pozostawał co najmniej przez dziesięć lat na stanowisku sędziego bądź prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód adwokata, notariusza albo radcy prawnego lub w instytucjach publicznych pozostawał na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego,
6) wykazuje się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej.
2. Wymaganie, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, nie dotyczy osób z tytułem naukowym profesora oraz ze stopniem naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.
3. W wyjątkowych przypadkach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w ust. 1 pkt 5, okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym przepisie lub wykonywania zawodu adwokata, notariusza albo radcy prawnego.(...)”
W ustawie z 2002 r. stosuje się ponownie rozgraniczenie w zależności od pierwszej:
„ 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany ten, kto:
1) ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
5) ukończył 35 lat życia,
6) wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,
7) pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez osiem lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez dziesięć lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.
2. Wymagania, o których mowa w 1 pkt 7, nie dotyczą osób z tytułem naukowym profesora lub ze stopniem naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.
3. W wyjątkowych przypadkach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w 1 pkt 7, okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym punkcie lub wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.(...)”
lub drugiej instancji:
„Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w art. 6 1 pkt 1-4 i 6, jeżeli ukończył 40 lat oraz pozostawał co najmniej dziesięć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Wymaganie ukończenia 40 lat nie dotyczy sędziego, który co najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.”

Odnośnie powyższych kryteriów na uwagę zasługują stwierdzenia:
- w II Rzeczpospolitej wymagano od kandydata na sędziego nieskazitelnej przeszłości, w III (a możliwe, że i w IV) wystarcza nieskazitelny charakter – w czasach przemian ustrojowych nieskazitelna przeszłość jest towarem deficytowym,
- obecnie nie wystarczy się wykazywać wysokim poziomem wiedzy, niezbędne jest wyróżnianie się takim poziomem – kolejne z subiektywnych kryteriów przy doborze aparatu sędziowskiego,
- nie jest już wymagane, aby sędzia władał językiem polskim w słowie i piśmie – przykładowo Węgier (też z UE) otrzymując obywatelstwo polskie i spełniając pozostałe kryteria staje przed zagadką: „Dałby Bóg, żeby buk mógł przepłynąć przez Bug ?”
- ustawa z 2002 r., ze swej treści, wyklucza otrzymanie tytułu naukowego profesora lub stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk prawnych przed ukończeniem 35 roku życia – szczęście, że tylko w odniesieniu do nauk prawnych...

Zmiana regulacji prawnych nastąpiła także w zakresie trybu powoływania sędziów sądów administracyjnych. Początkowo:
„Pierwszego prezesa, prezesów i sędziów Trybunału mianuje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Prezesa Rady Ministrów.” ;
w ustawie o NSA nie wskazuje się in extenso na sposób powoływania sędziów sądów administracyjnych (można tylko domniemywać trybu w oparciu o postanowienia wymienionego wyżej art. 12 ust 3 traktujące o sytuacji szczególnej), określa się natomiast, że:
„Prezesa i wiceprezesów Sądu powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród sędziów tego Sądu, za zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu.” ,
a w ustawie z 2002 r.:
„Sędziów sądów administracyjnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.”
utrzymując zbliżony zapis:
„Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na sześcioletnią kadencję spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.” – bez względu jednak na różnice formalne daje się wyraźnie zauważyć wpływ czynnika politycznego w kształtowaniu obsady stanowisk sędziowskich.

W ustawie z 2002 r. czynnik polityczny (Krajowa Rada Sądownictwa w składzie: 4 przedstawicieli desygnowanych przez Sejm, dwóch przez Senat, jednego przez Prezydenta, a także I Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Ministra Sprawiedliwości) decyduje o powołaniu sędziów praktycznie do czasu, w którym sędzia taki nie będzie w stanie wykonywać swych obowiązków.

W poprzedniej ustawie o NSA określono granice wieku, po której sędzia przechodzi w stan spoczynku, na 70 lat, lub, gdy dochodzi do tego na wniosek własny sędziego, na 65 lat.

Jednak tylko w ustawie z 1932 r. przewidziano, w miarę, demokratyczny tryb mianowania sędziego na wakujący etat w Trybunale:
„ (1) O każdem wolnem (pisownia oryginalna – przyp. J.D.), stanowisku sędziego obwieszcza się w Monitorze Polskim. (2) Termin składania podań przez kandydatów upływa w trzy tygodnie od dnia obwieszczenia” - nie ma zatem możliwości niejawnego wyboru;

„Na każde wolne stanowisko sędziego kolegjum administracyjne wskaże najpóźniej w ciągu dwóch tygodni po upływie terminu do składania podań trzech kandydatów. Pierwszy prezes przesyła Prezesowi Rady Ministrów uchwałę kolegjum administracyjnego, przedstawiając równocześnie wszystkich kandydatów oraz swoją opinję (pisownia oryginalna – przyp. J.D.), co do kandydata, którego uważa za najodpowiedniejszego.” – kolegium administracyjne, jako organ wewnętrzny Trybunału, dokonuje rekomendacji kandydatów;

„(1) Prezes Rady Ministrów przedstawia do mianowania jednego z kandydatów, wskazanych przez kolegjum administracyjne. (2) Prezes Rady Ministrów może przedstawić do mianowania także kandydata, nie wskazanego przez kolegjum administracyjne, z pośród osób odpowiadających warunkom art. 29, lecz liczba sędziów w ten sposób mianowanych nie może przekraczać jednej dziesiątej części całego składu Trybunału.” – można zatem przyjąć, że w drodze naturalnej selekcji i wymiany składu to sami sędziowie Trybunału decydowali o dziewięciu na dziesięć obsadach w swoim składzie.

Zmiany widoczne są także w funkcji nadzorczej nad działalnością sądów administracyjnych:
„Bezpośredni nadzór nad Trybunałem i sędziami należy do pierwszego prezesa, naczelny nadzór - sprawuje Prezes Rady Ministrów.” – co w pewnym sensie stwarza kwadraturę koła – premier nadzoruje Trybunał, który „rozpoznaje skargi na orzeczenia i zarządzenia ostateczne w toku postępowania administracyjnego.” wydane przez organy, które temuż premierowi podlegają; zakres zaś samego nadzoru obejmuje:
„(1) Osoby powołane do nadzoru mają prawo:
1) żądać wyjaśnień, wglądać w czynności i usuwać oczywiste usterki;
2) z powodu dostrzeżonych przewinień kierować sprawy do sądu dyscyplinarnego;
3) w razie dostrzeżenia uchybienia, zwrócić na nie uwagę oraz żądać usunięcia skutków uchybienia;
4) uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem oraz zarządzenia niezgodne z regulaminem lub innemi (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) przepisami porządkowemi (pisownia oryginalna –przyp. aut.) ;
5) być obecnemi (pisownia oryginalna – przyp. J.D.) na rozprawach toczących się przy drzwiach zamkniętych.
(2) Nadzór nie może wkraczać w dziedzinę, w której w myśl art. 77 Konstytucji (z 17 marca 1921 r. – przyp. J.D.) sędziowie są niezależni.”
W ustawie o NSA brak jest wskazania organów i trybu nadzoru; w ustawie z 2002 r. odstępuje się zasadniczo od nadzoru organów administracji nad sądownictwem administracyjnym:
„ 1. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz inne osoby powołane do kierowania i nadzoru nad działalnością administracyjną mają prawo wglądu w czynności właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego, mogą być obecni na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności, mogą żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybień. Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego mogą uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem.
2. W ramach czynności nadzoru nad działalnością administracyjną wojewódzkich sądów administracyjnych, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego może zarządzić przeprowadzenie wizytacji sądu lub lustracji w sądzie.
3. W przypadku stwierdzenia uchybienia w zakresie sprawności postępowania sądowego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego mogą zwrócić na nie uwagę i żądać usunięcia skutków uchybienia.
4. Czynności, o których mowa w 1 i 2, nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli.
5. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb wykonywania nadzoru nad działalnością administracyjną wojewódzkich sądów administracyjnych przez organy i osoby do tego wyznaczone. Określając szczegółowy tryb wykonywania nadzoru należy uwzględnić, że nadzór ma służyć sprawnemu i rzetelnemu wykonywaniu zadań powierzonych sądowi.”
W zakresie czysto administracyjnym działalność sądów administracyjnych nie uległa od czasu powołania Trybunału zasadniczym zmianom – w składzie sądów wyróżnia się zgromadzenie ogólne i kolegium administracyjne. Nowością, która nie występuje w ustawie z 1932 r. (pytaniem retorycznym jest: dlaczego?), jest konieczność składania przez sędziów oświadczeń majątkowych - w ustawie o NSA określona szczegółowo:
„1. Sędziowie są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie o stanie majątkowym dotyczy majątku odrębnego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie to powinno zawierać w szczególności informacje o posiadanych zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach prawa handlowego, a ponadto o nabytym przez tę osobę albo jej małżonka od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, gminy lub związku międzygminnego mieniu, które podlegało zbyciu w drodze przetargu. Oświadczenie to powinno również zawierać dane dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia funkcji w spółkach prawa handlowego lub spółdzielniach, z wyjątkiem funkcji w radzie nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej.
2. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, sędziowie składają Prezesowi Sądu.
3. Analizy danych zawartych w oświadczeniu, o którym mowa w ust. 1 i 2, dokonuje Kolegium Sądu.
4. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, składa się przed objęciem stanowiska, a następnie co roku do dnia 31 marca, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, a także w dniu opuszczenia stanowiska sędziego.
5. Informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym stanowią tajemnicę służbową, chyba że sędzia, który złożył oświadczenie, wyraził pisemną zgodę na ich ujawnienie. W szczególnie uzasadnionych przypadkach podmiot uprawniony, zgodnie z ust. 2, do odebrania oświadczenia może je ujawnić pomimo braku zgody składającego oświadczenie. Oświadczenie przechowuje się przez 6 lat.” ,
a w ustawie z 2002 r. poprzez odniesienie do innego aktu prawnego:
„Oświadczenie o stanie majątkowym, o którym mowa w art. 87 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 i Nr 154, poz. 1787), sędziowie wojewódzkiego sądu administracyjnego składają właściwemu prezesowi wojewódzkiego sądu administracyjnego, a prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego i sędziowie Naczelnego Sądu Administracyjnego - Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego. Analizy danych zawartych w oświadczeniu o stanie majątkowym dokonuje kolegium właściwego sądu administracyjnego.”

Można by kontynuować powyższe porównania zarówno w zakresie użytych w wymienionych aktach prawnych definicji: stron, rozprawy, skargi, doręczeń, terminów itp. jak i przez porównanie innych aktów prawnych m.in. Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o postępowaniu administracyjnym z dnia 22 marca 1928 r. (Dz. U. z dnia 24 marca 1928 r. nr 36 poz. 341) z ustawą – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z dnia 30 sierpnia 2002 r. (Dz. U. z dnia 20 września 2002 r. nr 153 poz. 1270), ale wielość zagadnień przekracza ramy tej pracy.